Samenvatting Economie Economie havo 5

Transcriptie

1 Samenvatting Economie Economie havo 5 Samenvatting door een scholier 3397 woorden 25 oktober ,9 34 keer beoordeeld Vak Methode Economie Percent Hfd 1 Kiezen en ruilen Goeden en tijd zijn alternatief aanwendbaar (je kunt ze op verschillende manieren gebruiken) Opofferingskosten = hetgeen wat je opoffert als je voor iets anders kiest arbeidsdeling / specialisatie = je richten op een klein deel van het totale proces. Vrouwen verdienden gemiddeld minder dan mannen door: Vrouwen zijn oververtegenwoordigd in lagere functies In hogere functies werken drie keer zo veel mannen als vrouwen Vaak onderbreken vrouwen hun carrière als er kinderen komen, dat kost salaris Vrouwen werken relatief vaak in dienstverlenende/verzorgende functies Vrouwen werken vaker in deeltijd dan mannen en maken dus minder snel promotie Vrouwen hebben een minder hoge opleiding dan mannen Directe ruil = goederen tegen goederen Indirecte ruil = goederen/diensten tegen geld (voordeel: transactiekosten veel lager) Eigendomsrechten = bewijs dat je eigenaar bent van een bepaald product Heling = het opzettelijk kopen of aannemen van een door misdrijf verkregen product Transactiekosten = extra kosten die gemaakt moeten worden om een ruil tot stand te brengen 17. Informatie inwinnen over in aanmerking komende en te koop staande woning 18. Eventueel inschakelen van een makelaar 19. Onderhandelen tussen koper en verkoper 20. Eventueel opstellen van een technisch rapport 21. Inschakelen van een notaris 22. Betalen van overdrachtsbelasting 23. Registratie door het Kadaster Pagina 1 van 21

2 Hfd 2 Geld (blz 1) Geld = algemeen aanvaard ruilmiddel Hyperinflatie = snelle stijging van de prijzen (ontstaat wanneer burgers geen vertrouwen in geld hebben) Technische vereisten waaraan 'geld moet voldoen: Het moet grote waarde in klein bestek bezitten (moet in de binnenzak passen) Het moet gemakkelijk deelbaar zijn (geschikt voor grote en kleine transacties) Het moet houdbaar zijn Het mag niet reproduceerbaar zijn Geld als: Ruilmiddel Rekenmiddel (makkelijke de waarde van bepaalde zaken met elkaar vergelijken) Oppotmiddel (sparen) Nominale/extrinsieke waarde = vermelding op munt/bankbiljet Intrensieke waarde = waarde v.h. materiaal waarvan het is gemaakt Het huidige geld is fiduciair (op basis van vertrouwen) Chartaal geld = munten en bankbiljetten Giraal geld = dat, wat op de bank staat Maatschappelijke geldhoeveelheid = giraal + chartaal geld Balans = overzicht van bezittingen, schulden en eigen vermogen van een onderneming op een bepaald tijdstip Activa = waarde v/d bezittingen waarover de onderneming beschikt - vaste kapitaal (gebouwen, voorraden) - vlottend kapitaal (kan slechts één productie proces gebruikt worden, voorraden, debiteuren) - liquide middelen (kasmiddel en het banksaldo) Passiva = schulden v/d onderneming 19. eigen vermogen (aandelen, vermogen) (externe bronnen: investeerders, durfkapitalisten) Pagina 2 van 21

3 19.1 vaak in ruil voor zeggenschap i.d. onderneming/ deel v/d winst lang vreemd vermogen (obligatielening, banklening) kort vreemd vermogen (crediteuren, te betalen bedrag) 21.1 rentepercentages meestal lager Activa Kasmiddelen 10 Tegoed centrale bank 50 Debiteuren 150 Passiva Rekenningcouranttegoeden 600 Gedeelte van een bankbalans Kasmiddelen = voorraad chartaal geld Tegoed centrale bank = rekening bij de centrale bank Debiteuren = totaal aan schulden die klanten aan de bank moeten terugbetalen Rekeningcouranttegoeden = het girale geld liquiditeit = mate waarin een onderneming aan haar kortetermijnverplichtingen kan voldoen liquide middelen = chartale geld waarover de bank beschikt (kasmiddelen en tegoed CB) liquiditeit = liquide middelen x 100% kortetermijnverplichtingen geldschepping = toename van de maatschappelijke geldhoeveelheid Hfd 3 Hoe werken markten? (blz 2 t/m 5) Marktmechnisme = prijs daalt wanneer er minder vraag is (en andersom) Monopolistische concurrent = veel aanbieders, heterogeen product Volkomen mededinging/concurrentie = veel aanbieders, homogeen product (perfect werkende markt) Hfd 4 De Consument Pagina 3 van 21

4 Oorzaken van een verschuiving van de vraagcurve naar rechts: - consumenten hebben meer te besteden - de voorkeur is toegenomen (reclamecampagne) - prijs van andere producten zijn verandert - toename aantal vragers substitutiegoederen = vervangend goed voor als iets anders te duur wordt (aardbeien ipv bosbessen) complementaire goederen = altijd samen met andere goederen (auto benzine, printer inkt) Oorzaken van een verschuving langs de vraagcurve: budget v/d consumenten toegenomen voorkeur v/d consumenten toegenomen prijs van substitutiegoederen hoger / prijs van complementaire goederen gedaald prijselasticiteit = % verandering v/d gevraagde hoeveelheid % verandering v/d prijs % verandering = nieuw-oud x 100% oud elastische vraag = wanneer de prijselasticiteit kleiner is dan -1 (luxeproducten) inelastische vraag = wanneer de prijselasticiteit tussen de 0 en -1 is Ey (inkomenselasticiteit v/d gevraagde hoeveelheid) = % verandering v/d gevraagde hoeveelheid % verandering v/h inkomen Noodzakelijke goederen (aardappelen) = inkomenselasticiteit < 1 Luxegoederen (tv's) = inkomenselasticiteit > 1 Inferieuere goederen (speklappen vervangen door biefstuk) = inkomenselasticiteit < 0 Statusgoederen Hfd 5 De producent Constante kosten = kosten die er altijd zijn (gebouw, apparatuur en vaste personeelsleden) Variabele kosten = kosten die afhangen v/d productie (onderdelen, grondstoffen, uitzenkrachten) + Pagina 4 van 21

5 Totale kosten break-evenpunt = punt waarbij verlies omslaat in winst Oorzaken waardoor producenten meer willen aanbieden bij een zelfde prijs: afname v/d prijs v/d ingekochte goederen en diensten verbetering v/d productietechnieken toename v/h aantal concurrenten Hfd 6 Perfect werkende markten groot aantal aanbieders groot aantal vragers homogene goederen sprake van vrije toe- en uittreding een doorzichtige (transparante) markt (iedereen is op de hoogte van wat er gebeurt) marktmodel = vraag, aanbod en evenwicht (eenvoudige weergave v/d werkelijkheid) Hfd 7 Niet-perfect werkende markten Monopolies ontstaan door octrooi of patent (wettelijke monopolie), doordat de afzetmarkt te klein is voor meerdere aanbieders (natuurlijke monopolie) of doordat meerdere aanbieders gaan samenwerken (kartels, collectieve monopolie) Prijsdiscriminatie, kan alleen wanneer de afzetmarkten gescheiden zijn. de vraag voldoende elastisch is de vraag moet niet al te elastisch zijn Marginale kosten = de extra kosten bij uitbreiding van de productie met één eenheid Marginale opbrengsten = de extra opbrengsten als de afzet met één eenheid toeneemt Twmax is MO = MK Pagina 5 van 21

6 Producdifferentiatie = aanbieders proberen zich te onderscheiden, ook al zijn de producten gelijk Elementen v/h oligopolie: Weinig aanbieders, dus reageren op elkaars acties Er is vaak een marktleider Kartelvorming (samenwerking, afspraken) is Concentratie = beslissingen over de productie van goederen en diensten wordt door steeds minder ondernemingen genomen Hfd 8 Sparen en lenen (blz 6 t/m 8) voorraadgrootheid = hoeveelheid op een bepaald tijdstip (banksaldo) stroomgrootheid = hoeveelheid over een bepaalde periode (loon) persoonlijke lening = lening die je aansluit bij de bank waar je ook je betaalrekening aanhoudt vaak kortlopend (binnen een jaar afgelost) hypothecaire lening = langlopende rekening (huis) hoogte van de rente hangt af van de looptijd geldmarkt (kortlopend, binnen 1 à 2 jaar afgelost) kapitaalmarkt (langlopend, > 2 jaar) het risico (vaak een zekerheid (huis/maandelijks salaris)) de inflatie (stijging van het algemeen prijspeil) nominale rente = de afgesproken rente reële rente = rente gecorricieerd door de inflatie Ric (reële indexcijfer) = Nic (nominale indexcijfer)/pic (prijs indexcijfer) Balans = opstelling van bezittingen, schulden, eigen vermogen op een bepaald tijdstip (voorraadgrootheid) Resultatenrekening = overzicht v/d opbrengsten, kosten en het resultaat over een bepaalde periode (stroomgrootheid) Pagina 6 van 21

7 Hfd 9 Op lange termijn (blz 10) Hypotheek = het recht dat de eigenaar van de woning aan de geldgever (bank) geeft om het huis te verkopen wanneer de eigenaar zijn verplichtingen niet nakomt. Beroepsbevolking = vanaf 15 tot 65 jaar die wil en kan werken Staatspensioen = AOW, wanneer je 50 jaar lang verzekerd bent Wordt betaalt uit het omslagstelsel (betaalde premies worden gelijk omgeslagen in uitkeringen) verplichte solidairiteit Pensioen = 70% van het middelloon Hoogte v/d pensieonpremie wordt bepaald door: het inkomen waarop het pensioen is gebaseerd de levensverwachting van de pensioengerechtigde de looptijd van de beleggingen het rendement dat het pensioenfonds met zijn belegging denkt te maken Aanvullend pensioen = extra pensioen, vaak via levensverzekering Hfd 10 Samenwerken (blz 11) externe effecten = gevolgen die ontstaan bij het verhogen van je eigen welvaart individuele goederen = iets wat je niet hoeft te delen (uitsluitbaar & rivaliserend) collectieve goederen = goederen voor iedereen (niet-uitsluitbaar & niet-rivaliserend) rivaliserend = als je het gebruikt/koopt, blijft er minder over voor een ander meeliftgedrag = er wel van profiteren, maar er niet voor betalen (negatief extern effect) Hfd 11 Speltheorie gevangenendilemma = je eigenbelang vooropstellen, terwijl een gezamenlijk belang meer opbrengt dominate strategie = een strategie die een partij het beste resultaat oplevert, ongeacht de keuze van de andere partij Pagina 7 van 21

8 nash-evenwicht = het resultaat dat tot stand komt, als iedere partij zijn actie zó kiest dat zijn eigen resultaat zo goed mogelijk is zelfbinding = wanneer een partij vrijwillig een bepaalde strategie voert, waarbij rekening wordt gehouden met de belangen van de andere partij(en) geloofwaardige dreiging = dreiging die zal worden uitgevoerd indien de aanleiding zich voordoet Hfd 12 Enkele onderhandelingen (blz 12 t/m 15) arbeidsovereenkomst = een overeenkomst tussen 1 werknemer en 1 werkgever CAO (collectieve arbeidsovereenkomst) = een overeenkomst tussen vertegenwoordigers van werknemers en vertegenwoordigers van werkgevers over de hoogte v/h loon en secundaire arbeidsvoorwaarden voor komende periode werknemers (vak)bonden vakcentrales/federatie wergevers werkgeversverenigingen / bonden federatie gevangenendilemma = werknemers willen loonstijging, TK, ontslagen verzonken kosten = al gemaakte kosten die geen rol meer spelen bij het nemen van een beslissing Vrijhandelszone = ondelinge invoerrechten worden afgeschaft, buitentarieven verschillend Douane-unie = tariefmuren afgeschaft, vrij verkeerd van goederen mogelijk Interne markt (gemeenschappelijke markt) = vrij verkeer van goederen, arbeid & kapitaal geen invoerrechten en kwanitatieve belemmeringen het recht in loondienst of als zelfstandige in een ander EU-land te werken er mogen geen beperkingen worden opgelegd Economische unie = harmonisering van rechtsvoorschriften - (in)directe belastingen - geluidsvoorschriften - technische normen - gezondheidsbepalingen bij voedingsmiddelen, medicijnen, etc. Economische en monetaire unie = Economische unie met een gemeenschappelijke munt en denationalisering van de Pagina 8 van 21

9 gehele economische politiek criteria: het financieringstekort mag niet groter zijn dan 3% van het BBP de staatsschuldquote moet kleiner zijn dan 60% van het BBP de inflatie mag niet meer bedragen dan 1,5procentpunt boven het gemiddelde inflatiepeil van de 3 EU-landen met het laagste inflatie in de EU de rente op de kapitaalmarkt mag niet meer zijn dan 2 procentpunt boven de gemiddelde rente van de 3 EU-landen met de laagste inflatie liggen het land moet minimaal 2 jaar deelnemen aan het EMS en in die tijd stabiel bewezen intergouvernementeel = de uiteindelijke beslissingsbevoegdheid ligt bij de nationale regeringen zorg voor nakoming v/d verdragen = de Comissie moet erop toezien dat iedereen het verdrag naleeft De besluitvorming in de EU gebeurt door de Comissie, het Parlement en de Raad. Hfd 13 Informatie (blz 18) Symmetrische informatie = vrager en aanbieder hebben gelijke informatie Asymmetrische informatie = verkoper heeft meer informatie dan koper 20.2 voor transatie: averechtse selectie = alleen slechte goederen worden verkocht 20.3 na transactie: moreel wangedrag = andere partij kan grote onvoorziene kosten krijgen Hfd 14 Risico en verzekeringen (blz 19) Verzekering = afspraak tussen een verzekeraar en een verzekeringsnemer hoogte v/d verzekerignspremie is afhankelijk van: het risico dat wordt gelopen de kosten en een winstopslag voor de verzekeraar de hoogte van een eigen risico verscheidenheid = de kans dat alle verzekerden hetzelfde tegelijkertijd overkomt is zeer klein risicoaversie = het vermijden van risico's eigen risico = een deel van de schade wordt door de verzekerde zelf betaalt BLZ 20 v/h boek LEZEN! Sociale verzekeringen (alleen voor premie-betalers) Pagina 9 van 21

10 20.4 werknemersverzekering (WW, WIA, ZW) 20.5 volksverzekering (AOW, ZVW, AWBZ) Sociale voorzieningen (voor iedereen die het nodig heeft) (WWB) Hfd 15 Risico en ondernemen (blz 20 (!!!) & 21 (!!!) & hfd 2) Gezonde verhouding = 70% eigen vermogen, 30% vreemd vermogen) Eenmanszaak: het eigen vermogen v/d onderneming is verschaft door één persoon dezelfde persoon heeft de leiding v/d onderneming ook met het privé-vermogen aansprakkelijk Openbare Vennootschap (met Rechtspersoonlijkheid): - het eigen vermogen is afkomstig van verschillende personen, de vennoten - de vennoten zijn belast met de leiding van de VOF (Vennootschap Onder Firma) - de vennoten zijn hoofdelijk aansprakelijk voor alle schulden van de vennootschap Hfd 16 Beleggen (blz 22 & 23) Beleggen = het tijdelijk vastleggen van gelden in beleggingsobjecten Staatslening = een obligatie die wordt uitgegeven door de centrale overheid Couponrente = het bedrag, de rente, die je over je obligatie krijgt Rendement = de opbrengst in procenten v/d belegging Dividend = het deel van de winst dat aan de aandeelhouders wordt uitgekeerd Hfd 17 Het Bruto Binnenlands Product (blz 24 & 25) 22.1 Een eenvoudige kringloop Schaarste = spanning die ontstaat tussen de beschikbare behoeften en middelen micro-economie = het gedrag van het individu of kleine groep staat in het middelpunt macro-economie = alle ondernemingen en consumenten bij elkaar Pagina 10 van 21

11 economische kringloop = een voorstelling van de geld- en goederenstromen tussen de verschillende economische sectoren reële sfeer/goederensfeer = groene pijlen geldsfeer/monetaire sfeer = donkerrode pijlen PRODUCTIE + INKOMEN Productie = toegevoegde waarde = omzet intermediair verbruik (onderlingen leveringen + diensten van derden) productiefactoren: primaire beloningen/inkomen (nationaal inkomen): Arbeid Toegerekende loon Natuur Pacht (huur v.d. natuur) Kapitaal(-goederen) Interest (rente) Ondernemerschap Winst 23.2 Het bruto binnenlands product Waarde productie van onderneming = toegevoegde waarde Waarde overheidsproductie = totaal v.d. ambtenarensalarissen BBP (Bruto Binnenlands Product) = De totale productie van ondernemingen en de overheid samen bruto toegevoegde waarde = totale toegevoegde waarde, inclusief afschrijvingen netto toegevoegde waarde = bbp afschrijvingen VAN TOEGEVOEGDE WAARDE NAAR NATIONAAL INKOMEN BNP = Omzet ondernemingen + ambtenarensalarissen Pagina 11 van 21

12 20.3 BBP als welvaartsmaatstaf Welvaart = de mate waarin we met onze beschikbare middelen in onze behoeften kunnen voorzien BBP PER HOOFD VAN DE BEVOLKING BBP per hoofd van de bevolking = BBP gedeeld door het aantal inwoners Formele economie = de officiële economische transacties Informele economie = de niet-geregistreerde transacties - legaal gedeelte: grijze deel, huishoudelijke/doe-het-zelf-activiteiten - illegaal gedeelte: zwarte deel, belasting ontduiken Externe effecten zorgen ervoor dat productiegroei en welvaartsgroei verschillende zaken zijn. Hfd 18 Nationale rekeningen (blz 26 t/m 31) 20.1 Een kringloop met huishoudens en ondernemingen SPAREN EN INVESTEREN Kapitaalgoederen = goederen bestemd voor productie Investeren = aanschaf van kapitaalgoederen - vervangingsinvesteringen - uitbreidingsinvesteringen / netto-investeringen 20.2 De overheid in de kringloop materiële overheidsbestedingen = materiële overheidsconsumptie + de overheidsinvesteringen Pagina 12 van 21

13 22.3 Het buitenland in de kringloop COMPLETE NATIONALE REKENINGEN 9.4 Productie, inkomensvorming en finale bestedingen Verschillende economische sectoren benaderen vanuit: de productie de inkomensvorming de finale bestedingen BINNENLANDS PRODUCT EN PRODUCTIE Omzet 1111 Intermediair verbruik (excl. Btw) 598 (-) Toegevoegde waarde (bruto) 513 Saldo productiegebonden belastingen en subsidies 62 (+) Bruto binnenlands product (marktprijzen) 575 BINNENLANDS PRODUCT EN INKOMENSVORMING Beloning van werknemers en overige beloningen 424 Saldo productgebonden belastingen en subsidies 62 Afschrijvingen 89 (+) Bruto binnenlands product (marktprijzen) 575 BINNENLANDS PRODUCT EN FINALE BESTEDINGEN Consumptieve bestedingen 426 Investeringen (bruto) 109 Export 390 (+) Finale bestedingen 925 Import 350 ( ) Bruto binnenlands product (marktprijzen) Pagina 13 van 21

14 Hfd 19 Inkomensverdeling (blz 32 t/m 34) 21.2 Personele inkomensverdeling Loon Inkomen Salaris rente, loon, pacht, winst (primaire inkomen/productiefactoren) belastingen uitkeringen, kinderbijslag etc. + (inkomensoverdrachten) Secundaire inkomen (besteedbaar inkomen) Personele inkomensverdeling = verdeling van alle inkomens Inkomensnivellering = het verminderen van de relatieve inkomensverschillen Inkomensdenivellering = het toenemen van de relatieve inkomensverschillen door bv. even hoge kosten te laten betalen bij verschillende inkomens 22.2 Belastingen en inkomensverdeling Belastingen = gedwongen afdrachten aan de overheid zonder verplichte tegenprestaties - kostprijsverhogende belastingen (btw, accijnzen) (productgebonden belastingen) BTW: eindgebruiker = consument niet-eindgebruiker = ondernemer (kan BTW dús terug vragen) Accijns wordt gevraagd om mensen af te remmen (benzine = slecht v.h. milieu) - belastingen op inkomen, winst en vermogen (loon- en inkomstenbelasting) Inkomstenbelasting Loonbelasting uit arbeid Voorheffing op de inkomstenbelasting uit onderneming Pagina 14 van 21

15 Houdt niet rekening met extra aftrekposten Loonheffing = loonbelasting + sociale premies bruto-inkomen primaire inkomen netto-inkomen besteedbaar inkomen 21.3 Verschillende stelsels van inkomstenbelasting Progressieve belasting = in verhouding meer belasting betalen naarmate het inkomen stijgt Degressieve belasting = in verhouding minder belasting betalen naarmate het inkomen stijgt Vlaktaks = iedereen gelijke belasting betalen Marginale belastingtarief/druk = hoeveelheid belasting die je meer betaald als je meer verdiend proportioneel tarief Hfd 20 Economische Groei (blz 35) 20.2 Wat is economische groei? Stijging v/d reële economie = steeds meer mensen aan het werk, een hogere productie Economische groei = wanneer op lange termijn het reëel BBP per hoofd van de bevolking toeneemt 20.4 Groeifactoren Hoe hoger de productiviteit van een werkende, des te hoger zal (meestal) het inkomen zijn. Kapitaal = gereedschappen, machines, computer, gebouwen etc. Natuur = alle middelen die de natuur ons voor de productie levert. Pagina 15 van 21

16 Arbeidsproductiviteit = de productie per werkende per tijdseenheid Categoriale inkomensverdeling Categoriale inkomensverdeling = de verdeling van het in ondernemingen gevormde inkomen over de productiefactoren arbeid, kapitaal, natuur en ondernemersactiviteit. hiervoor wordt de arbeidsinkomensquote gebruikt. Arbeidsinkomensquote = het totale arbeidsinkomen in ondernemingen als percentage van de door ondernemingen toegevoegde waarde, de restquote is wat overblijft. Looninkomen + toegerekend loon zelfstandigen Aiq = toegevoegde waarde x 100% 20.6 Convergentie en divergentie Divergentie = het economisch uit elkaar groeien van landen Convergentie = het economisch naar elkaar toe groeien van landen BBP per hoofd van de bevolking wordt vaak als maatstaf voor de welvaart van een land gebruikt. kan ook door te kijken naar factoren als: - veranderingen in de kwaliteit en kwantiteit van het voedsel per hoofd v/d bevolking - de kindersterfte en de levensverwachting - aantal artsen per 1000 inwoners + aantal scholieren in het basisonderwijs per leraar Hfd 21 Conjunctuur in Nederland (blz 35 t/m 38) 21.1 Schommelingen in de productie Pagina 16 van 21

17 Nominale groei = toename van het BBP in euro's Reële groei = toename van de hoeveelheid geproduceerde goederen en diensten (volumetoename) nieuw-oud Groei nominaal BBP = oud x 100% Conjunctuur = de schommelingen in de groei van het reëel BBP rond de trend. Recessie = wanneer er minstens twee achtereenvolgende kwartalen een krimp is. ernstige vorm = depressie 21.2 Inflatie Budgetonderzoek = wordt onderzocht aan welke producten de consumenten hun budget besteden Zie blz 110/111! Inflatie = stijging van de consumentenprijsindex Deflatie = daling v.h. algemeen prijspeil Waardevast pensioen = koopkracht v.h. pensioen blijft gelijk. Welvaartsvast pensioen = koopkracht v.h. pensioen stijgt minsten even snel als het gemiddelde loon 21.3 Conjunctuurindicatoren Conjunctuurindicator = geeft een aanwijzing voor de fase waarin de conjuncturele ontwikkeling van een bepaald land zich bevindt. Werkloos = geen werk, wél op zoek. werkloze beroepsbevolking Werkloosheidspercentage = beroepsbevolking x 100% Beroepsbevolking = personen van 15 t/m 64 die minstens 12 uur per week (willen) werken. Werkgelegenheid = totaal aantal beschikbare banen Pagina 17 van 21

18 hoogconjunctuur = reëel BBP groeit sneller dan gemiddeld laagconjunctuur = reëel BBP groei minder dan gemiddeld Hfd 22 Een macro-economisch model (blz 39 t/m 41) 22.1 De macro-economische vraag De macro-economische vraag bestaat uit: de consumptieve bestedingen (C) de (netto)investeringen (I) de overheidsbestedingen (O) de netto-export (E-M) Ev (Effectieve vraag) = C+I+O+(E-M) Algemeen prijspeil stijgt C+I+O ondervinden afname koopkracht, macro-economische export wordt duurder, import goedkoper vraag neemt af Algemeen prijspeil daalt C+I+O ondervinden toename koopkracht, macro-economische export wordt goedkoper, import duurder vraag neemt toe Oorzaken vraagcurve naar links = Consumentenvertrouwen afname (C ) duurzamer consumeren Productentenvertrouwen afname (I ) Omliggende landen (E ) Overheidsuitgaven (O) anticyclisch beleid 22.2 Het macro-economisch aanbod macro-economisch aanbod = de totale hoeveelheid goederen die ondernemingen (en overheid) willen produceren en verkopen Pagina 18 van 21

19 Op korte termijn, algemeen prijspeil veranderd niet (star, rigide) = een horizontale lijn CAO & contracten zijn meestal op korte termijn Op lange termijn (ong. 50 jr.), onafhankelijk van het prijspeil = verticale lijn afhankelijk van productiefactoren: arbeid, natuur, kapitaal en ondernemerschap 22.3 Het macro-economische vraag-en-aanbodmodel stagflatie = combinatie van inflatie (stijging van prijspeil) en stagnatie (afname van het reëel BBP) Lonen zijn star/rigide, bij een lagere afzet lonen blijven gelijk, werkloosheid Op lange termijn wordt aanbod bepaald door hoeveelheid en kwaliteit, onafhankelijk van prijspeil prijzen zijn flexibel 22.4 Sturing van de macro-economische vraag Anti-cyclische conjunctuurpolitiek in een laagconjunctuur bestedingen te stimuleren in een hoogconjunctuur bestedingen af te remmen In een laagconjunctuur: Belastingdruk & Overheidsuitgaven (uitkeringen) In een hoogconjunctuur: Belastingdruk & Overheidsuitgaven Problemen: timing, moeilijk om belastingen omhoog te gooien. procyclisch effect = Conjunctuur zelf opgekrabbeld, maatregelen stimuleren i.p.v. dempen. Ingebouwde stabilisatoren: Inkomensoverdrachten (blijvend inkomen (werkloosheidsuitkering)) Minimumloon Progressieve belastingen Hfd 23 De invloed van het geld (blz 44 t/m 46) 23.1 Geldhoeveelheid en inflatie Pagina 19 van 21

20 verkeersvergelijking = MxV = PxT M = Maatschappelijke geldhoeveelheid (kan stijgen en dalen) V = Omloopsnelheid (van het geld) (blijft op korte termijn gelijk) T = aantal Transacties (goederen én diensten) (blijft op korte termijn gelijk) P = Prijspeil (kan stijgen en dalen) Aantonen inflatie = MxV = P T Index v/d geldhoeveelheid = nieuw x 100% oud geldschepping M P Inflatie geldschepping (rente ) P 23.2 Centrale banken, renten en inflatie D(e) N(ederlandsche) B(ank) deel van de E(uropese) C(entrale) B(ank) hoofdtaak = inflatiebestrijding bank van de banken zorgt voor een goed functionerend betalingsverkeer houdt toezicht op de algemene banken Rente lang = kapitaalmarkt kort ECB Inflatie (max. 2%) Bestedingen M, Inflatie, ECB rente, EV,M, inflatie, rente, EV etc Internationaal geld Wisselkoers = de prijs van de ene valuta uitgedrukt in een andere Appreciatie = waardestijging van een valuta ten opzichte van een andere valuta Depreciatie = waardedaling van een valuta ten opzichte van een andere valuta Pagina 20 van 21

21 lopende rekening = import en export van goederen en diensten financiële rekening = grensoverschrijdend kapitaalverkeer (bedrijfsovernames, aandelen etc.) Factoren van de verschuiving: - De concurrentiepositie - De rentestand 23.4 De Economische en Monetaire Unie economische unie = één markt met een vrij verkeer van goederen, diensten en productiefactoren monetaire unie / muntunie = een unie met een gemeenschappelijk monetair beleid Motieven: Politieke motief Geen transactiekosten meer toenemende concurrentie internationale concurrentiekracht convergentiecriteria = eisen waar je aan moet voldoen, wil je tot de EMU toetreden - overheidstekort mag niet hoger zijn dan 3% van het BBP - staatsschuld mag niet hoger zijn dan 60% van het BBP Stabiliteits- en groeipact (SGP) = een boete wanneer een land onaanvaardbare tekorten heeft Pagina 21 van 21