Stikstofdepositieonderzoek en Passende beoordeling Terschelling. Documentcode: RSLV-R-031-v3

Transcriptie

1 Stikstofdepositieonderzoek en Passende beoordeling Terschelling Documentcode: RSLV-R-031-v3

2 Stikstofdepositieonderzoek en Passende beoordeling Terschelling Documentcode: RSLV-R-031-v3 Opdrachtgever Rijkswaterstaat Noord-Nederland Zuidersingel AV Leeuwarden Contactpersoon opdrachtgever Dhr. B. van der Meulen Contactpersoon LievenseCSO Dhr. P. Karssemeijer PKarssemeijer@LievenseCSO.com Projectcode Documentnummer RSLV-R-031-v2 Versiedatum 29 juni 2016 Status Definitief

3

4 Inhoudsopgave Hoofdstuk Pagina 1 Inleiding Achtergrond Stikstofdepositie Leeswijzer Wettelijk kader Natuurbeschermingswet Stikstofdepositie Passende beoordeling Uitgangspunten Ligging project Onderzoeksgebied en modelgebied Uitgangspunten zandaanvulling Terschelling Vlieland Berekeningsresultaten Passende beoordeling Duinen Terschelling Gebiedsbeschrijving Huidige situatie en autonome ontwikkeling stikstof Effect zandaanvulling Beoordeling Herstelmaatregelen en monitoring Conclusie Duinen Vlieland Gebiedsbeschrijving Huidige situatie en autonome ontwikkeling stikstof Effecten zandaanvulling Beoordeling Herstelmaatregelen en monitoring Conclusie...30 Bijlagen Bijlage 1 Berekeningsresultaten Aerius calculator Status: Definitief Versiedatum: 28 juni 2016

5 1 Inleiding 1.1 Achtergrond De duinen en de Waddenzeedijken op Vlieland en Terschelling beschermen de laaggelegen bewoonde delen van de eilanden tegen overstroming. Gezamenlijk vormen de dijken en de duinen die primaire waterkering. Rijkswaterstaat is als beheerder van de waterkering door de duinen volgens de Waterwet verplicht om de ligging (positie) en afmetingen van deze kering in een Legger te beschrijven 1. Zowel bij de gemeente Vlieland als bij Terschelling leeft de wens om meer bebouwing binnendijks te brengen. Om tegemoet te komen aan deze wensen heeft Rijkswaterstaat samen met de betrokken partijen de nieuwe ligging van de primaire waterkering onderzocht. In opdracht van het Directoraat Generaal Ruimte en Water (DGRW) is Rijkswaterstaat Noord- Nederland (RWS-NN) samen met de Figuur 1-1 Ligging Terschelling Provinsje Fryslân, de gemeenten Vlieland en Terschelling, het Wetterskip Fryslân en Staatsbosbeheer in september 2012 tot een advies gekomen voor de ligging van de nieuwe primaire waterkeringen op de eilanden Vlieland en Terschelling. Deze bevindingen zijn verwerkt tot een gezamenlijk gedragen voorkeurstracé voor elk eiland. Dit tracé is, samen met wederzijdse afspraken ten aanzien van de ligging van de keringen en de daarmee samenhangende beheeraspecten en de verantwoordelijkheidsverdeling voor de waterveiligheid van de buitendijkse gebieden, op 20 oktober 2012 vastgelegd in een intentieverklaring tussen betrokken partijen. In 2014 is de planstudie gestart waarin het voorkeurstracé dient te worden uitgewerkt en gedetailleerd tot een definitief tracé. Het definitieve tracé wordt vastgelegd in de Legger. Het definitieve tracé moet voldoen aan de normen voor hoogwaterveiligheid. Op enkele onderdelen van het tracé is te weinig zand in de primaire zandige waterkering aanwezig en zijn zandaanvullingen nodig. Hierbij is rekening gehouden met de huidige en de nieuwe normen voor hoogwaterveiligheid. Deze zandaanvullingen en de wijziging van de ligging van het tracé van de primaire kering worden in een Projectplan Waterwet door de Minister van Infrastructuur en Milieu vastgesteld. Figuur 1-2 geeft de ligging van het huidige tracé (paars gestreept: de huidige dijkring) en het voorkeurstracé (paars) weer. 1 Wetterskip Fryslân is beheerder van de dijk op Terschelling. Status: Definitief Versiedatum: 28 juni / 30

6 Figuur 1-2 Ligging van het huidige tracé van de kering en het voorkeurstracé Zandaanvullingen zijn nodig op het oostelijk deel van het traject. Verspreidt over 22 locaties is in totaal ca m 3 zand nodig. De locaties waar de zandaanvullingen nodig zijn, zijn weergegeven op onderstaande Figuur 1-3. Figuur 1-3 Overzicht van locaties waar zandaanvullingen nodig zijn Status: Definitief Versiedatum: 28 juni / 30

7 1.2 Stikstofdepositie Ten behoeve van het definitieve tracé zijn diverse (uitvoerings-)besluiten noodzakelijk, waaronder een NB-wet vergunning voor het uitvoeren van de werkzaamheden in Natura 2000-gebied. In hoofdstuk 3 van de Natuurbeschermingswet is de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) opgenomen. Op basis van deze bepalingen is een onderzoek ingesteld naar de stikstofdepositie op Natura 2000-gebieden. Om de zandaanvullingen te realiseren wordt gewerkt met machines en wordt materiaal (zand) vervoerd. De uitlaatgassen van dit werkverkeer veroorzaken een toename in de emissies van stikstifoxiden (NO X ). NO X heeft een vermestend en/of verzurend effect op bodem en water, en dat kan vervolgens weer van invloed zijn op de soortensamenstelling. Een gewijzigde soortensamenstelling kan vervolgens een negatief effect hebben op beschermde soorten en habitattypen. Hoewel dieren over het algemeen geen directe effecten ondervinden van een toename in stokstofdepositie, kunnen indirect veranderingen op de vegetatie wel leiden tot een afname aan geschikt habitat of (daarmee samenhangend) de voedselbeschikbaarheid. Een stikstofdepositie-onderzoek is uitgevoerd om te beoordelen of de zandaanvullingen mogelijk significante gevolgen hebben voor nabij gelegen Natura 2000-gebieden én of het op basis van de stikstofdepositie noodzakelijk is een passende beoordeling op te stellen. Het onderzoek is een aanvulling op de Passende Beoordeling die is opgesteld door Natuurbalans. 2 Andere aspecten die mogelijk significante gevolgen kunnen hebben voor Natura 2000-gebieden zijn beoordeeld in deze rapportage. De Legger Vlieland en Terschelling is aangemerkt als een prioritair project in het kader van de PAS. Het onderzoek wordt uitgevoerd overeenkomstig de bepalingen van de programmatische aanpak stikstofdepositie (PAS). Op basis van het PAS en de conclusies van de passende beoordeling die in het kader van het programma is gemaakt voor de Natura 2000-gebieden Duinen Terschelling, Duinen Vlieland en Noordzeekustzone kan worden geconcludeerd dat de Legger Vlieland en Terschelling met het toedelen van de benodigde ontwikkelingsruimte niet leidt tot aantasting van de natuurlijke kenmerken van de Natura 2000-gebieden Duinen Terschelling, Duinen Vlieland en Noordzeekustzone. 1.3 Leeswijzer Aangezien de Legger Vlieland en de Legger van Terschelling samen zijn aangemerkt als één prioritair project wordt de stikstofdepositie als gevolg van de zandaanvullingen op beide eilanden inzichtelijk gemaakt in één berekening. Alle benodigde besluiten worden echter per eiland aangevraagd. Ten behoeve van de besluiten worden afzonderlijke rapportages opgesteld voor Vlieland en Terschelling. Inhoudelijk heeft alleen paragraaf 1.1 betrekking op het te beschouwen eiland. Alle andere hoofdstukken zijn van toepassing op beide eilanden. 2 Aukema, R. & D. Heijkers, Passende beoordeling verruimen van de zandige primaire kering op Terschelling. Toetsing aan de Flora- en faunawet en de Natuurbeschermingswet Natuurbalans - Limes Divergens BV, Nijmegen. Status: Definitief Versiedatum: 28 juni / 30

8 In hoofdstuk 2 wordt het wettelijk kader beschreven. De gehanteerde uitgangspunten met betrekking tot de stikstofdepositie zijn opgenomen in hoofdstuk 3. De berekeningsresultaten worden gepresenteerd in hoofdstuk 4. In hoofdstuk 5 is een passende beoordeling opgenomen. Status: Definitief Versiedatum: 28 juni / 30

9 2 Wettelijk kader 2.1 Natuurbeschermingswet 1998 Met de Natuurbeschermingswet 1998 (verder: Nbw 1998) en de Flora- en faunawet zijn de Europees rechtelijke verplichtingen vanuit de Vogel- en Habitatrichtlijn in het Nederlands recht geïmplementeerd. De Vogel- en Habitatrichtlijn richt zich op het behoud van de Europese biodiversiteit. Dit doel wordt enerzijds nagestreefd door het beschermen van soorten en anderzijds door de beschermingen van gebieden die een samenhangend netwerk (Natura 2000) vormen. De soortbeschermende verplichtingen zijn door Nederland overgenomen in de Flora- en faunawet; de gebiedsbeschermende bepalingen in de Natuurbeschermingswet In deze wet is tevens de bescherming van de beschermde (staats)natuurmonumenten vastgelegd. Conform artikel 19d van de Natuurbeschermingswet 1998 is het verboden zonder vergunning, of in strijd met aan die vergunning verbonden voorschriften of beperkingen, projecten of andere handelingen te verrichten die, gelet op de instandhoudingsdoelstelling, de kwaliteit van de te beschermen habitattypen en leefgebieden van soorten kunnen verslechteren of een significant verstorend effect kunnen hebben op de soorten waarvoor het gebied is aangewezen. Zodanige projecten of andere handelingen zijn in ieder geval projecten of handelingen die de natuurlijke kenmerken van het desbetreffende gebied kunnen aantasten. Conform artikel 19j van de Nbw 1998 geldt dat voor een plan dat, gelet op de instandhoudingsdoelstelling voor een Natura 2000-gebied, de kwaliteit van de natuurlijke habitats in dat gebied kan verslechteren of een significant verstorend effect kan hebben op de soorten waarvoor het gebied is aangewezen, rekening moet worden gehouden met de gevolgen die het plan kan hebben voor het gebied en met het voor dat gebied vastgestelde beheerplan. 2.2 Stikstofdepositie De Nederlandse wet- en regelgeving voor stikstofdepositie vloeit eveneens voort uit de Nbw De wetgever heeft in dit verband de volgende wet- en regelgeving tot stand gebracht: Hoofdstuk III, paragraaf 2a Nbw 1998 dat voorziet in de opdracht tot vaststelling van het Programma aanpak stikstof (PAS); Het Besluit grenswaarden programmatische aanpak stikstof, op grond waarvan de vergunningsplicht niet geldt indien grenswaarden van toepassing zijn; De regeling programmatische aanpak stikstof, waarin naast de regels die gelden ten aanzien van bepaling, reservering en toedeling van ontwikkelingsruimte onder meer de lijst van prioritaire projecten is opgenomen. Stikstofdepositie vormde jarenlang een knelpunt bij de besluitvorming over plannen en projecten, omdat in veel Natura 2000-gebieden overbelasting van stikstofdepositie een probleem is voor de realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen voor de voor stikstof gevoelige natuur in die gebieden. Het PAS beoogt een oplossing te bieden voor dit probleem. Het PAS verbindt ecologie met economie. Het doel is het beschermen en ontwikkelen van kwetsbare, voor stikstof gevoelige natuur, terwijl tegelijkertijd economische ontwikkelingen mogelijk blijven. Het programma bevat hiertoe maatregelen Status: Definitief Versiedatum: 28 juni / 30

10 die leiden tot een afname van stikstofdepositie (bronmaatregelen) en maatregelen die leiden tot een versterking van de natuurwaarden in de Natura 2000-gebieden (herstelmaatregelen). Op termijn voorziet het programma met deze gebiedsspecifieke maatregelen in de verwezenlijking van de instandhoudingsdoelstellingen voor de voor stikstof gevoelige natuur in Natura 2000-gebieden en in de tussenliggende tijd in het voorkomen van verslechtering. Het PAS is, inclusief de depositieruimte die binnen het programma beschikbaar is, in zijn geheel passend beoordeeld. De gebiedsanalyses, die onderdeel uitmaken van het programma, vormen de onderbouwing van de passende beoordeling op gebiedsniveau. In de gebiedsanalyses is voor elk Natura 2000-gebied onderbouwd dat, tegen de achtergrond van de effecten van de maatregelen die op grond van het programma worden getroffen, het gebruik van de depositieruimte, met inbegrip van ontwikkelingsruimte, die beschikbaar is voor projecten, andere handelingen en overige ontwikkelingen, de natuurlijke kenmerken van de te beschermen habitattypen en leefgebieden van beschermde soorten niet zal aantasten. In het kader van het PAS is een prognose gemaakt van de ontwikkeling van de stikstofdepositie in de periode van 6 jaar waarvoor het programma wordt vastgesteld en voor de lange termijn tot Bij het bepalen van de totale te verwachten depositie is in AERIUS rekening gehouden met de cumulatieve bijdragen van alle emissiebronnen in Nederland en het buitenland, gebaseerd op een scenario van hoge economische groei en vaststaand en voorgenomen beleid. De totale te verwachten depositie is betrokken in de passende beoordeling van het gehele programma. De conclusie daaruit is dat bij de gegeven ontwikkeling van de stikstofdepositie en het gebruik van de depositieruimte, met inbegrip van ontwikkelingsruimte, de natuurlijke kenmerken van de betrokken Natura 2000-gebieden niet worden aangetast. 2.3 Passende beoordeling Wanneer een activiteit significant negatieve effecten kan hebben voor een Natura gebied dient een passende beoordeling te worden gemaakt, alvorens een toestemmingsbesluit (artikel 19km Nbw 1998) kan worden genomen. Bij deze beoordeling wordt niet alleen gekeken naar de gevolgen van de activiteit zelf, maar ook naar de gevolgen die de activiteit in combinatie met andere activiteiten of plannen heeft. Aan de nieuwe activiteit kan vervolgens enkel toestemming worden verleend, wanneer op grond van de passende beoordeling is vastgesteld dat de natuurlijke kenmerken van het betrokken Natura 2000-gebied daardoor niet zullen worden aangetast. Status: Definitief Versiedatum: 28 juni / 30

11 3 Uitgangspunten 3.1 Ligging project De nieuwe ligging van de primaire zandige kering op het eiland Terschelling is weergegeven in Figuur Na aanpassing van de primaire waterkering door de duinen van Terschelling sluit deze aan op de harde primaire kering aan de Wadzijde. Aan de westzijde sluit de zandige waterkering aan op de punt tussen de Nieuwe Dijk en de Hoofdweg. Het tracé loopt vervolgens door de (hogere) duinen richting het noorden tot aan kilometer 8.6 bij West aan Zee. Vanaf hier loopt de primaire zandige waterkering door de zeereep richting het oosten tot aan kilometerpaal 12 ter hoogte van het dorp Formerum. Vanaf daar volgt het tracé de (hogere) duinen richting de wadzijde langs de Duinweg, en sluit aan op de (harde) Dwarsdijk. Figuur 3-1 Ligging primaire zandige kering op Terschelling met landwaartse begrenzing (paarse lijn) en zeewaartse begrenzing (gestippelde lijn) Om de nieuwe ligging van de primaire zandige kering op het eiland Terschelling mogelijk te maken, is aan de westzijde van het eiland en langs de zeereep voldoende zand aanwezig. Aan de oostzijde zijn op meerdere locaties zandaanvullingen nodig, in totaal ongeveer m 3 verdeelt over 22 locaties (zie Figuur 1-3). De nieuwe ligging van de primaire zandige kering op het eiland Vlieland is weergegeven in Figuur 3-2. Aan de westzijde sluit de zandige kering aan op de huidige Waddenzeedijk. Vanaf dat punt loopt de kering ten zuiden van het Vuurboetsduin en buigt vervolgens af in noordelijke richting. Voordat de kering aansluit op de zeereep, ten zuiden van het Zesduinenpad, maakt hij een bocht in westelijke richting om vervolgens richting het oosten aan te sluiten op de zeereep, ten noorden van het zomerhuizenterrein Vliepark. De kering loopt langs de zeereep richting het oosten en blijft ten noorden van de zomerhuizen en camping Stortemelk. Hotel Seeduyn en bijbehorende gebouwen, zoals de manege, komen in de kering zelf te liggen. De kering loopt ten noorden van de Oostervallei langs en buigt 3 LievenseCSO, Ligging primaire zandige waterkering Terschelling. Integraal ontwerprapport. Status: Definitief Versiedatum: 28 juni / 30

12 voor de Fortweg af richting het zuiden om vervolgens in westelijke richting via het hogere duingebied het dorp Oost-Vlieland te bereiken. In het dorp loopt de kering via de Berkenlaan en steekt ten noorden van het zorgcomplex Uiterton door naar de Lutinelaan. Via de Duinweg loopt de kering aan de westzijde om het appartementencomplex Vlierijck heen en sluit via de Willem de Vlaminghlaan aan op de huidige Waddendijk. Figuur 3-2 Ligging primaire zandige kering op Vlieland met landwaartse begrenzing (paarse lijn) en Om zeewaartse de nieuwe begrenzing ligging (gestippelde van primaire lijn) zandige kering op het eiland Vlieland mogelijk te maken, is op één locatie in de buurt van de Badweg/Duinkersoord, ten oosten van hotel Seeduyn, onvoldoende zand aanwezig. Hier is een aanvulling van zand nodig van ongeveer m 3 (ca. 84 m 3 per strekkende meter), zie Figuur 3-3. Figuur 3-3 Noodzakelijke zandaanvulling (rode arcering) in zeereep van Vlieland Status: Definitief Versiedatum: 28 juni / 30

13 3.2 Onderzoeksgebied en modelgebied Het onderzoeksgebied beperkt zich tot die PAS gebieden waar de zandaanvullingen leiden tot een (gemiddelde) toename van de depositie van minimaal 0,05 mol/ha/jaar op hexagonen met (zoekgebieden voor) stikstofgevoelige habitattypen en/of leefgebieden. De hexagonen waarbij sprake is van een toename van de depositie van minimaal 0,05 mol/ha/jaar zijn bepaald door met behulp van Aerius Calculator de stikstofdepositie te berekenen waarbij gebruik is gemaakt van de instelling Bereken voor NB-wet vergunning. Het modelgebied bestaat de uit de locaties waar werkzaamheden worden uitgevoerd, concreet zijn dit de locaties voor zandwinning en de locaties voor zandaanvulling inclusief de transportroutes tussen deze locaties. De werkzaamheden hebben geen gevolgen voor andere locaties op de eilanden. In onderstaande figuren 3-4 en 3-5 wordt de ligging van het modelgebied per eiland weergegeven. Figuur 3-4 Modelgebied Vlieland Figuur 3-5 Modelgebied Terschelling Status: Definitief Versiedatum: 28 juni / 30

14 3.3 Uitgangspunten zandaanvulling Voor de zandaanvullingen zijn twee alternatieven beschouwd, te weten zandaanvulling met zand vanuit zee en zandaanvulling met zand vanaf het eiland. Uit de berekeningsresultaten is gebleken dat voor Terschelling het alternatief zandaanvulling met zand vanaf het eiland maatgevend is. Voor Vlieland is gebleken dat het alternatief zandaanvulling met zand vanaf zee leidt tot de hoogste depositie. Echter het alternatief zandaanvulling met zand vanaf het eiland leidt tot deposities op andere habitattypen. Daarom is als worstcase benadering voor Vlieland gekozen voor een combinatie van beide alternatieven Terschelling Het zand ten behoeve van de zandaanvulling op Terschelling is afkomstig van het eiland zelf. In de PAS-gebiedsanalyse voor Terschelling d.d. 20 mei 2015 zijn per stikstofgevoelig habitattype herstelmaatregelen opgenomen. Eén van de voorgeschreven herstelmaatregelen voor de Grijze duinen (kalkarm) is het maken van stuifkuilen. Stuifkuilen zorgen voor een terugkeer van winddynamiek en dus overstuiving in de grijze duinen. Een stuifkuil wordt gemaakt door een deel van de vegetatie inclusief de wortels tot op het kale zand te verwijderen. In het beheerplan is voorzien dat er in de 1 e beheerplanperiode 6 stuifkuilen van 5 ha worden gerealiseerd in de grijze duinen. Aangenomen wordt dat per jaar 1 stuifkuil wordt gerealiseerd. Aangenomen wordt dat bij het maken van de stuifkuil extra zand wordt ontgraven (ca m 3 ) ten behoeve van de zandaanvullingen op Terschelling. 5 Figuur 3-6 Locaties Grijze Duinen (kalkarm) op Terschelling Het habitattype Grijze Duinen (kalkarm) is verspreid over het eiland Terschelling aanwezig (geel aangegeven in Figuur 3-6). Er wordt vanuit gegaan dat een stuifkuil wordt gemaakt in het meest centraal gelegen gebied (aangeduid met een blauwe pijl) ten opzichte van de 4 Dubbele bronnen, bijvoorbeeld ter plaatse van de zandaanvulling, zijn hierbij verwijderd. 5 Extra zand ontgraven ten opzichte van het zand dat moet worden ontgraven voor de aanleg van de stuifkuil. Status: Definitief Versiedatum: 28 juni / 30

15 aanvullingen zodat de kleinste afstand dient te worden overbrugd richting de zandaanvullingen. Wat betreft de aanvoerroutes wordt ervan uitgegaan dat voor de nabijgelegen locaties Terschelling 1, 2, 3, 4 en 5 de kortst mogelijke route wordt gevolgd (door de duinen). Om tot bij Terschelling 6 te komen, wordt daar waar mogelijk gebruik gemaakt van de aanwezige infrastructuur, met name de Hoofdweg. Voor de aanvoer van het zand wordt gebruik gemaakt van vrachtwagens met een capaciteit van 10 m 3 zand per vrachtwagen daar waar de aanvoerroute door de duinen voert (Terschelling 1 t/m 5). Om het zand via de Hoofdweg bij Terschelling 6 te krijgen kan gebruik gemaakt worden van een grotere vrachtwagen met een laadcapaciteit van 25 m 3 zand. Het zand wordt bij de grijze duinen ontgraven met de kraan met een capaciteit van 50 m 3 zand/uur en direct in vrachtwagens geladen. De vrachtwagens rijden (daar waar nodig via rijplaten) via de kortste route naar de aanvullocaties. De vrachtwagens storten het zand in de nabijheid van de aanvullingen. Kranen pakken het zand vervolgens op en verwerken het in de aanvulling. Bij kleine aanvullingen van 100 m 3 of minder (zoals op de locaties 2, 3 en 4) wordt het zand op een centrale locatie gestort in de nabijheid van een van de aanvullingen en wordt het zand met de kraan verplaatst naar de ander aanvullingen. Een aantal locaties voor aanvullingen zijn alleen bereikbaar via rijplaten. De rijplaten worden met een kraan neergelegd. Uitgangspunt is dat het neerleggen en oppakken van rijplaten maximaal 10% bedraagt van de bedrijfsduur van de kraan voor de aanvullingen. Voor grote aanvullingen (meer dan 100 m 3 ) wordt aangenomen dat de kraan 50 m 3 zand/uur kan verwerken. Voor kleinere aanvullingen wordt aangenomen dat de kraan maximaal 25 m 3 zand/uur kan verwerken omdat de kraan dan vaker op en neer moet rijden om zand te halen. Op basis van bovenstaande omschrijving worden per aanvulling de volgende machines met bijbehorende bedrijfsduur/aantallen gehanteerd: Tabel 3-1 Overzicht inzet vrachtwagens en kraan aanvoer vanuit land Locatie Hoeveelheid Aantal Bedrijfsduur zand Vrachtwagens (stage IIIa, brandstofverbruik 90 l/uur) Lengte route kraan (stage IIIb, brandstofverbruik 60 l/uur) Terschelling m ca. 2,5 km 83 uur Terschelling m ca. 1 km 37 uur Terschelling 3 67 m 3 7 ca. 1 km 2 uur Terschelling m ca. 2 km 69 uur Terschelling m ca. 2,5 km 82 uur Terschelling m 3 5 ca. 10 km 3 uur Stuifkuil m uur Status: Definitief Versiedatum: 28 juni / 30

16 3.3.2 Vlieland Aangenomen wordt dat een vrachtwagen vanaf de stuifkuil gevuld naar de aanvullocatie rijdt, het zand lost, en leeg terugrijdt naar de stuifkuil. Voor de noodzakelijke zandaanvulling op Vlieland is het uitgangspunt dat zand vanuit zee wordt aangevoerd. Vanuit optimalisatie-overweging wordt het zand voor de aanvulling gewonnen op de locatie die ook gebruikt wordt ten behoeve van zandsuppletie Vlieland Oost/Havenstrand. Hierbij wordt hetzelfde type sleephopperzuiger gebruikt. Aangenomen wordt dat het zand op het strand gespoten wordt in de directe nabijheid van de aanvullocatie, het schip ligt voor de kust. In Figuur 3-7 wordt met een groen vak de locatie aangegeven waar het zand op zee gewonnen wordt. Figuur 3-7 Zandwinkaart suppletie Vlieland Oost/Havenstrand Voor de zandaanvulling op Vlieland is ca m 3 zand nodig. Volgens opgave van RWS dient er rekening te worden gehouden met een verlies van ca. 15%, wat betekent dat ca m 3 zand (gemeten in het schip) gewonnen moet worden op zee. Voor de zandsuppletie Vlieland Oost/Havenstrand wordt, conform opgave RWS, gebruik gemaakt van een middelgrote sleephopperzuiger met een hopper capaciteit van m 3 en een typische belading per vaarbeweging van m 3. Om de noodzakelijke hoeveelheid zand van m 3 voor de zandaanvulling naar het strand van Vlieland te brengen, dient de sleephopperzuiger bijgevolg 3x te varen. In Aerius Calculator is de sleephopperzuiger gemodelleerd als een zeeroute waarop een werkschip vaart in de GrossTonageklasse tot Status: Definitief Versiedatum: 28 juni / 30

17 Voor de verwerking van het zand vanaf het depot op het strand naar de locatie van de aanvulling wordt gebruik gemaakt van kranen/shovels met een capaciteit van 50 m 3 zand/uur. Eén kraan/shovel pakt het zand op bij het depot en brengt het tot bij de aanvulling. Daar wordt een tweede kraan gebruikt voor de verwerking van het zand. Op basis van bovenstaande omschrijving worden de volgende machines met bijbehorende bedrijfsduur/aantallen gehanteerd: Tabel 3-2 Overzet inzet kraan/shovel bij aanvoer vanuit zee Hoeveelheid zand Bedrijfsduur kraan/shovel (stage IIIb, brandstofverbruik 60 l/uur) m3 2 x 150 uur Aanvullend aan deze bronnen zijn nog bronnen opgenomen voor de aanvoer van zand vanuit een stuifkuil (zie ook de inleidende tekst bij deze paragraaf). In het beheerplan is voorzien dat per 2 jaar 1 stuifkuil (5 ha) op Vlieland wordt gerealiseerd in de grijze duinen. Uitgangspunt in voorliggende notitie is dat bij het maken van de hierboven omschreven stuifkuil extra zand wordt ontgraven (ca m 3 ) ten behoeve van de zandaanvulling. 6 Het habitattype Grijze Duinen (kalkarm) is verspreid over het eiland Vlieland aanwezig (geel aangegeven in Figuur 3-8). Er wordt vanuit gegaan dat de stuifkuil wordt gemaakt in het meest nabij gelegen gebied zodat de kleinste afstand dient te worden overbrugd richting de zandaanvulling (rode stip in Figuur 3-8). Figuur 3-8 Locaties Grijze Duinen (kalkarm) op Vlieland 6 Extra zand ontgraven ten opzichte van het zand dat moet worden ontgraven voor de aanleg van de stuifkuil. Status: Definitief Versiedatum: 28 juni / 30

18 Wat betreft de aanvoerroute wordt ervan uitgegaan dat het zand met vrachtwagens over het strand wordt aangevoerd. De afstand van het meest nabij gelegen grijze duinen (kalkarm) gebied tot de zandaanvulling bedraagt ca. 1,25 km. De aanvoerroute is door middel van een blauwe lijn aangeduid op Figuur 3-8. Voor de aanvoer van het zand wordt gebruik gemaakt van vrachtwagens met een capaciteit van 25 m 3 zand per vrachtwagen. Het zand wordt bij de grijze duinen ontgraven met de kraan met een capaciteit van 50 m 3 zand/uur en direct in vrachtwagens geladen. De vrachtwagens storten het zand in de nabijheid van de aanvulling. Kranen pakken het zand vervolgens op en verwerken het in de aanvulling. Aangenomen wordt dat een vrachtwagen vanaf de grijze duinen gevuld naar de aanvullocatie rijdt, het zand lost, en leeg terugrijdt naar de grijze duinen. Een totale afstand van ca. 2,5 km. Op basis van bovenstaande omschrijving worden aanvullend aan de zandaanvulling vanuit zee de volgende machines met bijbehorende bedrijfsduur/aantallen gehanteerd: Tabel 3-3 Overzicht inzet vrachtwagens en kraan aanvoer vanuit land Hoeveelheid zand Aantal Vrachtwagens (stage IIIa, brandstofverbruik 90 l/uur) Lengte route Bedrijfsduur kraan (stage IIIb, brandstofverbruik 60 l/uur) m ca. 2,5 km 150 uur Status: Definitief Versiedatum: 28 juni / 30

19 4 Berekeningsresultaten Voor de beoordeling of de aanvulling van zand op een voor stikstofgevoelig habitat in een Natura-2000 gebied een verslechterend of significant verstorend effect kan hebben is de stikstofdepositie berekend met gebruikmaking van de AERIUS Calculator. 7 Uit de berekeningsresultaten (zie Tabel 4-1) blijkt dat de zandaanvulling de volgende toename van stikstofdepositie veroorzaakt op de voor stikstof gevoelige habitattypen en leefgebieden van soorten in een Natura 2000-gebied dat is opgenomen in het programma. De berekeningsresultaten zijn tevens opgenomen in bijlage 1. Tabel 4-1 Berekende stikstofdepositie Habitattype Hoogste depositie [mol/ha/jaar] Duinen Terschelling H2120 (ZG) Witte duinen >0,05 H2130B Grijze duinen (kalkarm) 2,37 H2130C (ZG) Grijze duinen (heischraal) 0,53 H2180Abe Duinbossen (droog), berken-eikenbos 1,42 H2150 Duinheiden met struikhei 0,91 H2120 Witte duinen 0,91 H2190C Vochtige duinvalleien (ontkalkt) 0,91 H2140B Duinheiden met kraaihei (droog) 0,65 H2160 Duindoornstruwelen 0,53 H2130A Grijze duinen (kalkrijk) 0,53 H2180Abe Duinbossen (droog), berken-eikenbos 0,22 (ZG) H2180B Duinbossen (vochtig) 0,37 H2180B (ZG) Duinbossen (vochtig) 0,07 H2140A Duinheiden met kraaihei (vochtig) 0,29 H2170 Kruipwilgstruwelen 0,29 H2190B Vochtige duinvalleien (kalkrijk) 0,07 H6230vka Heischrale graslanden, vochtig kalkarm 0,06 H2190Aom Vochtige duinvalleien (open water), oligo- tot mesotrofe vormen 0,06 Duinen Vlieland H2120 Witte duinen 1,99 H2170 Kruipwilgstruwelen 1,99 H2130B Grijze duinen (kalkarm) 1,35 H2160 Duindoornstruwelen 1,35 H2130A Grijze duinen (kalkrijk) 0,69 H2180B Duinbossen (vochtig) 0,12 H2190C Vochtige duinvalleien (ontkalkt) 0,11 7 AERIUS Calculator versie _ _90ad58c36e en database versie _ _90ad58c36e. Status: Definitief Versiedatum: 28 juni / 30

20 H2140B Duinheiden met kraaihei (droog) 0,11 H2190B Vochtige duinvalleien (kalkrijk) 0,06 Resterende gebieden H2110 Embryonale duinen 0,23 In Figuur 4-1 wordt de toename van de stikstofdepositie op Terschelling als gevolg van de zandaanvullingen weergegeven. Figuur 4-2 toont de toename van de stikstofdepositie op Vlieland als gevolg van de zandaanvulling. Op basis van de rekeninstelling Bereken voor NB-wet vergunning wordt alleen in de getoonde hexagonen de stikstofdepositie berekend. Figuur 4-1 Toename stikstofdepositie op Terschelling als gevolg van de zandaanvullingen Status: Definitief Versiedatum: 28 juni / 30

21 Figuur 4-2 Toename stikstofdepositie op Vlieland als gevolg van de zandaanvulling De benodigde ontwikkelingsruimte voor de zandaanvulling in het kader van de Legger Vlieland en Terschelling komt overeen met de totale hoeveelheid depositie die de activiteit op de onderscheiden hectares van de voor stikstof gevoelige habitattypen en leefgebieden van soorten veroorzaakt afgezet tegen een periode van zes jaar. Of de benodigde ontwikkelingsruimte past binnen de voor het project gereserveerde ontwikkelingsruimte is op dit moment nog niet bekend. Op 30 maart 2016 zijn de berekeningen (zoals opgenomen in bijlage 1) aangeboden aan het projectteam met het verzoek deze door te sturen naar het steunpunt natuur met als doel om deze te toetsen aan de gereserveerde ontwikkelingsruimte. Tot op heden is hierover nog geen uitsluitsel gekregen. Deze ontwikkelingsruimte wordt in een toestemmingsbesluit (artikel 19 km Nbw 1998) eenmalig toegedeeld. Status: Definitief Versiedatum: 28 juni / 30

22 5 Passende beoordeling Het PAS is per gebied (in de gebiedsanalyses) en op generiek niveau passend beoordeeld. In de gebiedsanalyses van de Natura 2000-gebieden Herstelstrategieën voor Terschelling en Vlieland is onderbouwd dat, tegen de achtergrond van de ontwikkeling van de stikstofdepositie, de effecten van de generieke brongerichte maatregelen en de gebiedsspecifieke herstelmaatregelen, het gebruik van de in dit programma opgenomen depositie- en ontwikkelingsruimte niet leidt tot verslechtering of aantasting van de natuurlijke kenmerken gelet op de instandhoudingsdoelstellingen voor de Natura gebieden Duinen Terschelling, Duinen Vlieland en Noordzeekustzone. De PAS-gebiedsanalyse voor respectievelijk Vlieland en Terschelling richt zich op het gehele eiland en maakt geen onderscheid naar Natura 2000-gebieden op het eiland. Deze passende beoordeling heeft daarom betrekking op twee Natura 2000-gebieden, te weten Duinen Terschelling en Duinen Vlieland. De berekende depositie op hexagonen van de Noordzeekustzone vindt plaats op het eiland Vlieland. 5.1 Duinen Terschelling Het Natura 2000-gebied Duinen Terschelling is in 2008, samen met de nabij gelegen Natura 2000-gebieden Waddenzee en Noordzeekustzone aangewezen als Natura gebied. De PAS-gebiedsanalyse Herstelstrategieën voor Terschelling 8 richt zich op het gehele eiland en heeft betrekking op de genoemde Natura 2000-(deel)gebieden voor zover ze binnen de gemiddelde hoogwaterlijn vallen. Voor deze aanpak is gekozen omdat het eiland een landschapsecologisch geheel vormt, ongeacht beleidsmatige grenzen. Tussen de gebieden bestaat een ecologische samenhang die zeker op het eiland niet te scheiden is Gebiedsbeschrijving De Duinen van Terschelling behoren, net als die van Vlieland, tot de meest kalkarme duingebieden van de Waddeneilanden. Er komen dan ook vooral uitgestrekte droge duingraslanden en heidebegroeiingen voor, met daarin veel bijzonder korstmossen, mossen en hogere planten. De daartussen gelegen duinvalleien vertonen een scala aan variatie, van open water tot knopbiesbegroeiingen en zure berkenbossen. Het westelijk deel van het duingebied, de Noordvaarder, is echter jong en kent daardoor nog gedeelten die kalkhoudend zijn met daaraan gekoppeld gradiënten naar ontkalkte gedeelten. Er is een goed ontwikkeld en natuurlijk duinsysteem aanwezig met floristische rijke duinhellingen, primaire valleien met aan de randen korte gradiënten van droog-nat, zoet-zout en zuurbasisch en zeer veel pioniersituaties. In het gebied zijn dan ook alle typerende duinvalleivegetaties aanwezig. Ten zuidoosten hiervan ligt het groene strand, met een duinbeek. Daar is, vanwege het voorkomen van gradiënten van nat naar droog, een grote diversiteit aan plantensoorten aanwezig. Hier is tevens sprake van zo n sterke voeding van grondwater vanuit de Noordvaarder dat lokaal veenvormende vegetaties tot ontwikkeling komen. Hetzelfde fenomeen doet zich voor ter hoogte van de kooibosjes in de binnenduinrand waar een sterke kwel vanuit het aangrenzende duinmassief de sturende factor is. Ten noorden van De Boschplaat (behorende tot Natura 2000-gebied Waddenzee) 8 Document PAS-analyse Herstelstrategieën voor Terschelling, J. Meijer, ecoloog DLG, G. Vriens, medewerker gebiedsontwikkeling DLG, i.s.m. E,J, Lammerts, ecoloog SBB, versie: 20 mei 2015 Status: Definitief Versiedatum: 28 juni / 30

23 ligt een duingebied waar het zand vrij kan stuiven en waar per saldo kustafslag plaatsvindt. Het gebied omvat ook enige boscomplexen die bestaan uit aangeplant naald- en loofbos en spontane opslag. 9 Op het eiland komen 23 verschillende habitattypen voor waarvoor in de aanwijzingsbesluiten als Natura 2000-gebied instandhoudingsdoelstellingen zijn opgenomen. Met uitzondering van 1 habitattype (Vochtige duinvalleien, hoge moerasplanten) zijn alle habitattypen gevoelig tot zeer gevoelig voor stikstof. Bij 9 van deze habitattypen is momenteel sprake van een overschrijding van de kritische depositiewaarde Huidige situatie en autonome ontwikkeling stikstof De totale depositie in de omgeving van het onderzoeksgebied voor 2014, 2020 en 2030 is weergegeven in de figuren 5-1 tot en met 5-3 (Bron: AERIUS Monitor, versie 2015). Figuur 5-1 Totale stikstofdepositie in Regiegroep Natura 2000, gebiedsbeschrijving Duinen Terschelling Status: Definitief Versiedatum: 28 juni / 30

24 Figuur 5-2 Totale stikstofdepositie 2020 Figuur 5-3 Totale stikstofdepositie 2030 Status: Definitief Versiedatum: 28 juni / 30

25 De gemiddelde depositie op Terschelling bedraagt in mol/ha/jaar. In de toekomst neemt deze depositie af naar mol/ha/jaar in 2020 en 959 mol/ha/jaar in De stikstofdepositie op individuele hexagonen kan hoger zijn. Voor de prognoses van de depositie in 2020 en 2030 is rekening gehouden met een hoog economisch groeiscenario (inclusief het toedelen van ontwikkelingsruimte) en vaststaand (bron)beleid inclusief de brongerichte maatregelen van het PAS Effect zandaanvulling Door de inzet van materieel en lokaal werkverkeer zal sprake zijn van een tijdelijke toename van stikstofemissie en depositie op de voor stikstof gevoelige habitattypen in het Natura 2000-gebied Duinen Terschelling, dat is opgenomen in het PAS. De toename van de stikstofdepositie wordt weergegeven in Figuur 5-4. Figuur 5-4 Toename van de stikstofdepositie als gevolg van de zandaanvulling In Figuur 5-5 is de ligging van de stikstofgevoelige habitattypen weergegeven in de omgeving van het onderzoeksgebied. Status: Definitief Versiedatum: 28 juni / 30

26 Figuur 5-5 Overzicht Habitattypen in de omgeving van het onderzoeksgebied (bron: provincie Fryslân) Status: Definitief Versiedatum: 28 juni / 30

27 In Tabel 5-1 is een overzicht opgenomen van de toename van de depositie per habitattype, de kritische depositiewaarde (KDW) van het betreffende type en of er sprake is van een overschrijding van de KDW. Tabel 5-1 Depositie op habitattypen Habytattype Toename [mol/ha/jaar] Kritische depositiewaarde [mol/ha/jaar] H2130B Grijze duinen (kalkarm) 2, Ja H2180Abe Duinbossen (droog), berken-eikenbos 1, Ja H2150 Duinheiden met struikhei 0, Ja H2120 Witte duinen 0, Nee H2190C Vochtige duinvalleien (ontkalkt) 0, Ja H2140B Duinheiden met kraaihei (droog) 0, Ja H2160 Duindoornstruwelen 0, Nee H2130A Grijze duinen (kalkrijk) 0, Nee H2180B Duinbossen (vochtig) 0, Nee H2140A Duinheiden met kraaihei (vochtig) 0, Ja H2170 Kruipwilgstruwelen 0, Nee H2190B Vochtige duinvalleien (kalkrijk) 0, Nee H6230vka Heischrale graslanden, vochtig kalkarm 0, Ja H2190Aom Beoordeling Vochtige duinvalleien (open water), oligo- tot mesotrofe vormen 0, Ja Overschrijding In de gebiedsanalyse Terschelling 10 wordt het volgende geconcludeerd: in het hele gebied is sprake van een afname van de depositie van stikstof tot 2030 vergeleken met de huidige situatie. Voor de volgende habittattypen wordt aan het einde van 2030 echter nog steeds een overschrijding van de kritische depositiewaarde (KDW): H2130B (kalkarme grijze duinen), H2140A (vochtige duinheide met kraaihei), H2140B (droge duinheiden met kraaihei), H2150 (duinheiden met struikhei), H2180A (droge duinbossen, berken-eikenbos), H2190A (duinvalleien met open water), H2190C (vochtige duinvalleien ontkalkt) en H6230 (heischrale graslanden). De genoemde habitattypen vormen de leefgebieden voor de volgende vogels: A081 (Bruine Kiekendief), A277 (Tapuit), A082 (Blauwe Kiekendief), A222 (Velduil) en A275 (Paapje). Ondanks de genoemde overschrijding van de kritische depositiewaarde, wordt door de uitvoering van herstelmaatregelen in dit gebied, gezien de te verwachten effecten, de locatie waarop deze effecten verwacht worden en de verwachte termijn van optreden van effecten, gewaarborgd dat in het tijdvak tot en met 2021 geen verslechtering optreedt van de kwaliteit van de aangewezen habitattypen en habitats van soorten. Het bereiken van de instandhoudingsdoelstellingen van alle soorten en habitattypen waarvoor dit gebied is aangewezen blijkt door het uitvoeren van de herstelmaatregelen ook in de tijdvakken 2 en KDW 10 Document PAS-analyse Herstelstrategieën voor Terschelling, J. Meijer, ecoloog DLG, G. Vriens, medewerker gebiedsontwikkeling DLG, i.s.m. E,J, Lammerts, ecoloog SBB, versie: 20 mei 2015 Status: Definitief Versiedatum: 28 juni / 30

28 3 mogelijk. Het is onder deze condities daarom verantwoord om over te gaan tot het uitgeven van ontwikkelingsruimte Herstelmaatregelen en monitoring Om tegemoet te komen aan de instandhoudingsdoelstellingen van bovengenoemde habitattypen en leefgebieden zijn maatregelen nodig. Met de concrete maatregelen uit de 1 e PAS-periode en de beoogde maatregelen in de 2 e en 3 e periode kunnen de instandhoudingsdoelstellingen van de betreffende habitatttypen voor het gebied worden behaald. De PAS-maatregelen betreffen begrazen, maaien, plaggen of chopperen en stuifkuilen maken. Voor 3 habitattypen (H2190A, H2190C en H6230) worden hydrologische maatregelen (bufferzone) getroffen in en nabij de Kooibosjes. Het behalen van de instandhoudingsdoelstelling hangt mede samen met het treffen van generieke emissiebeperkende maatregelen en maakt de uitgifte van de ontwikkelingsruimte mogelijk. De genoemde maatregelen in de gebiedsanalyse Terschelling zijn geborgd, zowel qua uitvoering als financieel. Per beheerplanperiode zijn in hoofdstuk 7 van de gebiedsanalyse de herstelmaatregelen inclusief bijbehorende kosten opgenomen. De provincie Friesland is verantwoordelijke voor de regie op de uitvoering van dit plan voor alle planperioden. Om te zorgen dat de maatregelen worden uitgevoerd zal de provincie contracten en overeenkomsten afsluiten met relevante partijen. In deze contracten wordt vastgelegd welke prestaties er worden geleverd en welke financiering of beleidsruimte daar tegenover staat. Ten behoeve van de PAS-monitoring wordt per Natura-2000 gebied jaarlijks een gebiedsrapportage opgesteld met als doel de ontwikkeling van de stikstofgevoelige habitattypen en leefgebieden van soorten en de voortgang van de uitvoering van de herstelmaatregelen in beeld te brengen. Zo nodig vindt bijsturing plaats Conclusie Op basis van het PAS en de conclusies van de gebiedsanalyse die in het kader van het PAS is gemaakt voor Natura 2000-gebied Duinen Terschelling, kan worden geconcludeerd dat het toedelen van de benodigde ontwikkelingsruimte voor de zandaanvullingen op Vlieland en Terschelling niet leidt tot een aantasting van de natuurlijke kenmerken van het Natura 2000-gebied Duinen Terschelling. 5.2 Duinen Vlieland Het Natura 2000-gebied Duinen Vlieland is in 2008, samen met de nabij gelegen Natura 2000-gebieden Waddenzee en Noordzeekustzone aangewezen als Natura 2000-gebied. De PAS-gebiedsanalyse Vlieland 11 richt zich op het gehele eiland en heeft betrekking op de Natura 2000-(deel)gebieden voor zover ze binnen de gemiddelde hoogwaterlijn vallen. Voor deze aanpak is gekozen omdat het eiland een landschapsecologisch geheel vormt, ongeacht beleidsmatige grenzen. Tussen de gebieden bestaat een ecologische samenhang die zeker op het eiland niet te scheiden is. 11 Document PAS-gebiedsanalyse voor Vlieland, J. Meijer, G. Vriens, i.s.m. E,J, Lammerts, versie: 20 november 2015 Status: Definitief Versiedatum: 28 juni / 30

29 5.2.1 Gebiedsbeschrijving Het gebied Duinen Vlieland wordt landschappelijk gekenmerkt door een uitgestrekt duingebied en bedijkte kwelders (Kroon s Polder). Vlieland is één van de kleinere eilanden in het Nederlands deel van de Waddenzee. De droge duinen zijn relatief kalkarm wat zich uit in korstmosrijke duingraslanden en heidebegroeiingen. Het gebied omvat ook enige boscomplexen die bestaan uit aangeplant naald- en loofbos en spontane opslag. Aan de westrand van het gebied ligt de Vliehors, een uitgestrekte strandvlakte met pionierduinen, jonge kwelderbegroeiing en een duinvallei. Het grootste deel van de Vliehors ligt in het Natura 2000-gebied Waddenzee. In het gebied is een grote diversiteit aan duinvalleien aanwezig, die verschillen in de mate van infiltratie dan wel kwel. Centraal op het eiland zijn zure milieus van infiltratievalleien; op de ijsbaan is meer kwel aanwezig. De Kroon s Polders bestaan uit een reeks van duinvalleien met kalkrijke duinvalleivegetatie. Het reservaat bestaat uit een viertal kunstmatig afgesnoerde achterduinse strandvlakten. Ze zijn ooit aangelegd om te voorkomen dat het eiland zou doorbreken en om weiland te creëren. In drie van de vier polders wordt zout water ingelaten Huidige situatie en autonome ontwikkeling stikstof De totale depositie in de omgeving van het onderzoeksgebied voor 2014, 2020 en 2030 is weergegeven in de figuren 5-6 tot en met 5-8 (Bron: AERIUS Monitor, versie 2015). Figuur 5-6 Totale stikstofdepositie 2014 Status: Definitief Versiedatum: 28 juni / 30

30 Figuur 5-7 Totale stikstofdepositie 2020 Figuur 5-8 Totale stikstofdepositie 2030 Status: Definitief Versiedatum: 28 juni / 30

31 De gemiddelde depositie op Vlieland bedraagt in mol/ha/jaar. In de toekomst neemt deze depositie af naar 885 mol/ha/jaar in 2020 en 830 mol/ha/jaar in 2030.De stikstofdepositie op individuele hexagonen kan hoger zijn. Voor de prognoses van de depositie in 2020 en 2030 is rekening gehouden met een hoog economisch groeiscenario (inclusief het toedelen van ontwikkelingsruimte) en vaststaand (bron)beleid inclusief de brongerichte maatregelen van het PAS Effecten zandaanvulling Door de inzet van materieel en lokaal werkverkeer zal sprake zijn van een tijdelijke toename van stikstofemissie en depositie op de voor stikstof gevoelige habitattypen in het Natura 2000-gebied Duinen Vlieland, dat is opgenomen in het PAS. De toename van de stikstofdepositie wordt weergegeven in Figuur 5-9. Figuur 5-9 Toename stikstofdepositie op Vlieland als gevolg van zandaanvulling In bovenstaand figuur zijn twee hexagonen opgenomen die behoren tot het Natura gebied Noordzeekustzone. Nadere analyse van deze hexagonen heeft opgeleverd dat in deze hexagonen het habitattype H2110 Embryonale duinen aanwezig is. In Figuur 5-10 is aangegeven welke habitattypen aanwezig zijn in de omgeving van het onderzoeksgebied. Status: Definitief Versiedatum: 28 juni / 30

32 Figuur 5-10 Overzicht habitattypen in de omgeving van het onderzoeksgebied In Tabel 5-2 is een overzicht opgenomen van de toename van de depositie per habitattype, de kritische depositiewaarde (KDW) van het betreffende type en of er sprake is van een overschrijding van de KDW. Tabel 5-2 Depositie op habitattypen Habytattype Toename [mol/ha/jaar] Kritische depositiewaarde [mol/ha/jaar] Overschrijding KDW H2120 Witte duinen 1, Nee H2170 Kruipwilgstruwelen 1, Nee H2130B Grijze duinen (kalkarm) 1, Ja H2160 Duindoornstruwelen 1, Nee H2130A Grijze duinen (kalkrijk) 0, Ja H2180B Duinbossen (vochtig) 0, Nee H2190C Vochtige duinvalleien (ontkalkt) 0, Ja H2140B Duinheiden met kraaihei (droog) 0, Ja H2190B Vochtige duinvalleien (kalkrijk) 0, Nee H2110 Embryonale Duinen 0, Nee Status: Definitief Versiedatum: 28 juni / 30

33 5.2.4 Beoordeling In de gebiedsanalyse Vlieland 12 wordt het volgende geconcludeerd: in het hele gebied is sprake van een afname van de depositie van stikstof tot 2030 vergeleken met de huidige situatie. Voor de volgende habittattypen wordt aan het einde van 2030 echter nog steeds een overschrijding van de kritische depositiewaarde (KDW) geconstateerd: H2130B Grijze duinen (kalkarm), H2130C Grijze duinen (heischraal), H2140A Duinheiden met kraaihei (vochtig), H2140B Duinheiden met kraaihei (droog), H2150 Duinheiden met struikhei, H2180A Duinbossen (droog), berken-eikenbos, H2190A Vochtige duinvalleien (open water), H2190C Vochtige duinvalleien (ontkalkt), ZGH2180Abe, duinbossen (droog) berken eiken type. De genoemde habitattypen vormen de leefgebieden voor de volgende vogels: A081 (Bruine Kiekendief), A277 (Tapuit), A082 (Blauwe Kiekendief) en A222 (Velduil). Ondanks de genoemde overschrijding van de kritische depositiewaarde, wordt door de uitvoering van herstelmaatregelen in dit gebied, gezien de te verwachten effecten, de locatie waarop deze effecten verwacht worden en de verwachtte termijn van optreden van effecten, gewaarborgd dat in het tijdvak tot en met 2021 geen verslechtering optreedt van de kwaliteit van de aangewezen habitattypen en habitats van soorten. Het bereiken van de instandhoudingsdoelstellingen van alle soorten en habitattypen waarvoor dit gebied is aangewezen blijkt door het uitvoeren van de herstelmaatregelen ook in de tijdvakken 2 en 3 mogelijk. Het is onder deze condities daarom verantwoord om over te gaan tot het uitgeven van ontwikkelingsruimte Herstelmaatregelen en monitoring Om tegemoet te komen aan de instandhoudingsdoelstellingen van bovengenoemde habitattypen en leefgebieden zijn maatregelen nodig. Concluderend bestaat het pakket aan herstelmaatregelen voor Vlieland uit maatregelen t.b.v. : - H2130A kalkhoudende grijze duinen. In dit geval wordt meegelift met de maatregelen in het dynamisch kustbeheer en het stimuleren van verstuiving in de witte duinen. - H2130B kalkarme Grijze duinen (in combinatie met H2140A, H2140B en H2150, vochtige, droge duinen met Kraaiheide respectievelijk Struikheide) in het secundair verstoven duincomplex. Wat betreft de kalkarme Grijze duinen is het van belang de grote aaneengesloten oppervlakten in het oude duinboogcomplex zodanig te beheren dat de depositieschade van de afgelopen decennia geleidelijk verwijderd wordt. Het gaat daarbij om het creëren van grote eenheden waar extensieve begrazing plaats kan vinden eventueel ingeleid door maatregelen als plaggen, chopperen of secundair in verstuiving brengen. Laatstgenoemde maatregelen zullen binnen de begrazingseenheden in principe op relatief kleine oppervlakten plaatsvinden zodat bronpopulaties weer een plek kunnen vinden en zich van daaruit kunnen uitbreiden. Behalve het bestaande begrazingsgebied is de in het beheerplan voorgestane uitbreiding van de begrazing in alle gevallen ook vanuit de PAS analyse als urgent en noodzakelijk aan te duiden. 12 Document PAS-gebiedsanalyse voor Vlieland, J. Meijer, G. Vriens, i.s.m. E,J, Lammerts, versie: 20 november 2015 Status: Definitief Versiedatum: 28 juni / 30

34 - H2180A Duinbossen (droog). Met het omvormingsbeheer en de maatregelen in de waterhuishouding wordt ook de algehele hydrologie voor habitattypen als H2130C, H2140A en H2190 verbeterd. - H2190A en C. Getroffen maatregelen in het verleden (chopperen en plaggen) zullen in combinatie met het voort te zetten beheer en de gewenste uitbreiding van de begrazing de kwaliteit van alle in de grijze duinenmatrix voorkomende levensgemeenschappen langzamerhand verbeteren. De effectiviteit van bovenstaande maatregelen zal voldoende zijn om de nadelige effecten van de huidige en toekomstig (afnemende) depositie waarden te compenseren. Niet alle maatregelen zullen een direct effect hebben. Het valt te verwachten dat de effecten van natuurlijke kustprocessen, begrazen, bosomvorming en aanpassen van de waterhuishouding enkele jaren op zich laten wachten alvorens de effecten volledig zichtbaar worden. Desondanks zullen de instandhoudingsdoelen in de eerste beheerplanperiode al geheel of gedeeltelijk gerealiseerd worden. Met de concrete maatregelen uit de 1 e PAS-periode en de beoogde maatregelen in de 2 e en 3 e periode kunnen de instandhoudingsdoelstellingen van de betreffende habitatttypen voor het gebied worden behaald. De PAS-maatregelen betreffen begrazen, maaien, plaggen of chopperen en stuifkuilen maken. Het behalen van de instandhoudingsdoelstelling hangt mede samen met het treffen van generieke emissiebeperkende maatregelen en maakt de uitgifte van de ontwikkelingsruimte mogelijk. De genoemde maatregelen in de gebiedsanalyse Vlieland zijn geborgd, zowel qua uitvoering als financieel. Per beheerplanperiode zijn in hoofdstuk 7 van de gebiedsanalyse de herstelmaatregelen inclusief bijbehorende kosten opgenomen. De provincie Friesland is verantwoordelijke voor de regie op de uitvoering van dit plan voor alle planperioden. Om te zorgen dat de maatregelen worden uitgevoerd zal de provincie contracten en overeenkomsten afsluiten met relevante partijen. In deze contracten wordt vastgelegd welke prestaties er worden geleverd en welke financiering of beleidsruimte daar tegenover staat. Ten behoeve van de PAS-monitoring wordt per Natura-2000 gebied jaarlijks een gebiedsrapportage opgesteld met als doel de ontwikkeling van de stikstofgevoelige habitattypen en leefgebieden van soorten en de voortgang van de uitvoering van de herstelmaatregelen in beeld te brengen. Zo nodig vindt bijsturing plaats Conclusie Op basis van het PAS en de conclusies van de gebiedsanalyse die in het kader van het PAS is gemaakt voor Natura 2000-gebied Duinen Vlieland, kan worden geconcludeerd dat het toedelen van de benodigde ontwikkelingsruimte voor de zandaanvullingen op Vlieland en Terschelling niet leidt tot een aantasting van de natuurlijke kenmerken van het Natura 2000-gebied Duinen Vlieland. Status: Definitief Versiedatum: 28 juni / 30

35 Bijlagen