Voortoets Natuurbeschermingswet Planstudie Projectplan en Legger Terschelling. Documentcode: 14M3041.RAP001.AC

Transcriptie

1 Voortoets Natuurbeschermingswet Planstudie Projectplan en Legger Terschelling Documentcode: 14M3041.RAP001.AC

2 Voortoets Natuurbeschermingswet Planstudie Projectplan en Legger Terschelling Documentcode: 14M3041.RAP001.AC Opdrachtgever Rijkswaterstaat Noord-Nederland Postbus GE Utrecht Contactpersoon opdrachtgever Dhr. B. van der Meulen Contactpersoon LievenseCSO Dhr. P. Karssemeijer Projectcode 14M3041 Documentnummer 14M3041.RAP001.AC Versiedatum 28 juni 2016 Status Definitief

3

4 Inhoudsopgave Hoofdstuk Pagina 1 Inleiding Aanleiding van project Planstudie Projectplan en Legger Vlieland Terschelling Procedure voortoets Natuurbeschermingswet Afbakening Leeswijzer Ligging primaire zandige waterkering Terschelling Beschrijving en omvang van het project Natura 2000-gebieden Toepassing van de Natuurbeschermingswet Beschrijving Natura 2000-gebieden Zandaanvullingen Effecten doelstellingen Natura 2000-gebieden Duinen Terschelling Noordzeekustzone Waddenzee Conclusie VOORTOETS NATUURBESCHERMINGSWET PLANSTUDIE PROJECTPLAN EN LEGGER TERSCHELLING DOCUMENTCODE: 14M3041.RAP001.AC Status: Definitief Versiedatum: 28 juni 2016

5 1 Inleiding 1.1 Aanleiding van project Planstudie Projectplan en Legger Vlieland Terschelling De duinen en de Waddenzeedijken op Vlieland en Terschelling beschermen de laaggelegen bewoonde delen van de eilanden tegen overstroming. Gezamenlijk vormen de dijken en de duinen die primaire waterkering. Rijkswaterstaat is als beheerder van de waterkering volgens de Waterwet verplicht om de ligging (positie) en afmetingen van de kering in een Legger te beschrijven. In 2012 is Rijkswaterstaat een onderzoek gestart naar mogelijke tracés van de primaire waterkeringen door de duinen op beide eilanden 1, 2. Hieruit volgde voor beide eilanden een voorkeurstracé. De voorkeurstracés zijn opgenomen in een intentieverklaring gesloten tussen de gemeenten Vlieland en Terschelling, de provincie Fryslân en de Staatsecretaris van IenM (oktober 2012). In 2014 is de planstudie gestart waarin het voorkeurstracé dient te uitgewerkt en gedetailleerd tot een definitief tracé. Het definitieve tracé wordt vastgelegd in de Legger. Het definitieve tracé moet voldoen aan de normen voor hoogwaterveiligheid. Op enkele onderdelen van het tracé is te weinig zand in de primaire zandige waterkering aanwezig en zijn zandaanvullingen nodig. Hierbij is rekening gehouden met de huidige en de nieuwe normen voor hoogwaterveiligheid. Deze zandaanvullingen en de wijziging van de ligging van het tracé van de primaire kering worden in een Projectplan Waterwet door de Minister van Infrastructuur en Milieu vastgesteld. 1.2 Procedure voortoets Natuurbeschermingswet De zandaanvullingen die nodig zijn om de primaire kering op Terschelling te laten voldoen aan de normen voor hoogwaterveiligheid vinden plaats in Natura 2000-gebieden. De Natuurbeschermingswet 1998 (Nb-wet) beschermt de soorten en habitattypen in deze gebieden. Om een inschatting te maken of er als gevolg van de zandaanvullingen mogelijk significante negatieve effecten kunnen optreden op één van de Natura 2000-gebieden in het plangebied, wordt een voortoets uitgevoerd. In geval er sprake is van negatieve effecten met mogelijk significante effecten moet er een passende beoordeling worden uitgevoerd, waarna beoordeeld wordt of er een vergunning verleend kan worden. Deze voortoets richt zich op binnen het plangebied gelegen Natura 2000-gebieden omdat hier de grootste effecten worden verwacht. Dit zijn de gebieden Duinen van Terschelling en Noordzeekustzone. Daarnaast wordt een doorkijk gegeven naar Natura 2000-gebieden die op geringe afstand van het plangebied liggen. Het gaat daarbij om het Natura 2000-gebied Waddenzee. 1 Onderzoek ligging primaire waterkering Vlieland. Achtergrondrapportage. Rijkswaterstaat, Onderzoek ligging primaire waterkering Terschelling. Achtergrondrapportage. Rijkswaterstaat,

6 1.3 Afbakening De voortoets voorziet in toetsing van effecten van de maatregelen die onderdeel zijn van de Planstudie Legger Vlieland Terschelling op Natura 2000-gebieden die binnen de (directe) invloedssfeer van de gebiedsontwikkeling liggen. 1.4 Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt beschreven op welke locaties en op welke wijze Rijkswaterstaat zand wil aanvullen om het waterstaatswerk te laten voldoen aan de gestelde eisen. De Natura 2000-gebieden worden in hoofdstuk 3 beschreven. In hoofdstuk 4 worden de gegevens uit hoofdstuk 2 en 3 gecombineerd, en wordt een analyse gemaakt van de effecten op Natura 2000-gebieden van zandaanvullingen en in deze gebieden. 3

7 2 Ligging primaire zandige waterkering Terschelling 2.1 Beschrijving en omvang van het project Om de definitieve ligging van de primaire waterkering te bepalen worden keuzes gemaakt over ligging van de kernzone en beschermingszones aan zowel land- als zeezijde. Het belangrijkste uitgangspunt daarbij is dat waar mogelijk de ligging van de primaire waterkering zo vastgelegd wordt dat de huidige aanwezige hoeveelheid zand binnen de vast te stellen kernzone en beschermingszones voldoet aan de voor hoogwaterveiligheid noodzakelijke afmetingen. Op deze wijze is zo min mogelijk zandaanvulling nodig. Als blijkt dat de vast te leggen waterkering niet voldoet aan de overschrijdingskans van 1:2000 over 50 jaar, is versterking door zandaanvulling nodig. Berekeningen tonen aan dat er voldoende zand in de duinen beschikbaar is om een kernzone en beschermingszones te kunnen definiëren aan de westzijde van Terschelling en langs de zeereep. Aan de oostzijde zijn op meerdere locaties zandaanvullingen nodig, in totaal ongeveer m 3 verdeeld over 22 locaties met een totale oppervlakte van circa 12,5 ha. Hierbij is rekening gehouden met inpassing van de aanvulling in het landschap en op locaties met wegen en paden. Deze voortoets gaat in op de gevolgen en effecten van deze zandaanvullingen. Zandaanvullingen Bij het bepalen van de ligging van de kering zijn de meest hoog gelegen duingebieden gevolgd. Hierbij is het gekozen voorkeurstracé uit de Verkenning als uitgangspunt genomen 3. Op deze manier wordt zoveel als mogelijk aanwezige zand benut voor het definiëren van de kering en is zo min mogelijk aanvulling nodig. Figuur 1. Definitie alternatief grensprofiel TRDA 2006 Om aan de hoogwaterveiligheidsnormen te voldoen dient in de kering minimaal 40 m 3 / m boven 4,5 m NAP aanwezig te zijn 4. In eerste instantie is nagegaan of deze 40 m 3 /m als officieel grensprofiel (zoals weergeven in figuur 1) aanwezig is. Op delen van het tracé waar dit niet mogelijk is, is gekeken of het benodigde volume in een alternatief profiel aanwezig 3 Onderzoek ligging primaire waterkering Terschelling. Achtergrondrapportage. Rijkswaterstaat, Integraal ontwerprapport Ligging primaire zandige waterkering Terschelling. LievenseCSO, 2016 (concept) 4

8 is. Dit noemen we volumetrisch profiel. Grote delen van het tracé blijken op basis van deze analyse voldoende volume te bevatten. Op enkele locaties is ook het volumetrisch inpassen van een profiel niet mogelijk. Voor deze locaties is gekeken of een alternatieve route of omleiding een oplossing is 5. Dit bleek voor enkele locaties mogelijk. Voor andere locaties is een omleiding niet mogelijk omdat de duinen in de omgeving te laag of zelfs onder rekenpeil liggen en daar juist meer aanvulling nodig is. Voor de resterende locaties is een zandaanvulling noodzakelijk om te kunnen voldoen aan de voor hoogwaterveiligheid noodzakelijke afmetingen. Om een inschatting te maken van de grootte van de aanvulling zijn dwarsprofielen van deze locaties gemaakt. Op enkele lager gelegen locaties is aanvulling van een volledig grensprofiel, inclusief aanvulling tot rekenpeil (4,5 m NAP) nodig. Op andere locaties is slechts sprake van het opvullen van een lager deel tot rekenpeil om de nodige 40 m 3 /m te realiseren. Bij het inschatten van de volumes is tevens rekening gehouden met extra volumes zand om de kering in te kunnen passen. Bijvoorbeeld om een flauwer talud te realiseren zodat wegen of paden toegankelijk blijven. Bij het bepalen van de ligging van de kering is tevens rekening gehouden met functies als kabels en leidingen, wegen en paden, eigendommen anders dan van De Staat of Staatsbosbeheer en bebouwing. Uitgangspunten hierbij was dat de ligging van de kering werd aangepast om verstoring van functies te voorkomen, maar dat dit niet mocht leiden tot (meer) zandaanvulling. Ter hoogte van de Duinweg Lies en Duinweg Hoorn is op enkele locaties een aanvulling nodig. Aanvullingen zo veel mogelijk buiten het natuurgebied zorgen voor veel overlast op de omgeving. De aanvulling moet dan deels ter plaatse van fietspaden, kabels en leidingen en particuliere eigendommen plaatsvinden. Om de overlast op de omgeving te beperken is gekozen voor een kleine verschuiving van de kering richting de duinen. Dit leidt tot een beperkte extra aanvulling op deze locaties. 5 Bijlage D-4 Toelichting inpassen kering Terschelling van het Integraal ontwerprapport Ligging primaire zandige waterkering Terschelling. LievenseCSO, 2016 (concept). 5

9 3 Natura 2000-gebieden Het wettelijk kader voor bescherming van natuurwaarden wordt gevormd door de Natuurbeschermingswet (Nb-wet) en de Flora- en faunawet. De Natuurbeschermingswet regelt de bescherming van gebieden en de hieraan gekoppelde soorten op basis van de Europese Habitat- en Vogelrichtlijn. De Flora- en faunawet voorziet in de bescherming van soorten en is landsdekkend toepasbaar en niet gekoppeld aan een beschermde status van een gebied. In voorliggende rapportage wordt de voortoets op basis van de Natuurbeschermingswet uitgevoerd. Hier wordt dan ook niet verder ingegaan op de Floraen faunawet. Initiatiefnemer is op basis van de Europese en nationale wetgeving verplicht bij ruimtelijke projecten mogelijke effecten van ingrepen op beschermde natuurwaarden in het plangebied en de directe omgeving te toetsen. In de Natuurbeschermingswet is een apart artikel opgenomen over plannen waarvoor een voortoets dan wel passende beoordeling nodig is (artikel 19j van de Natuurbeschermingswet). Een toetsing op basis van de Natuurbeschermingswet is aan de orde indien één of meerdere activiteiten die in een plan worden voorzien, significante gevolgen kunnen hebben op een Natura 2000-gebied. Het betreft hier toetsing aan instandhoudingdoelen van beschermde habitats en soorten, die beschermd zijn onder de Vogel- en Habitatrichtlijn. De Natuurbeschermingswet voorziet ook in het beschermen van het gebied voor handelingen buiten het Natura 2000-gebied met een mogelijk negatief effect op de beschermde habitats en hieraan gekoppelde soorten. Dit is geregeld op basis van de zogenaamde externe werking. 3.1 Toepassing van de Natuurbeschermingswet De activiteiten van de planstudie Legger Vlieland Terschelling vinden plaats in Natura gebieden, maar kunnen ook effecten hebben op de naastgelegen Natura 2000-gebieden. De externe werking wordt ook behandeld in deze voortoets. Significant negatieve effecten op het beschermde gebied zijn niet toegestaan, tenzij sprake is van dwingende redenen van groot openbaar belang, er geen alternatieven zijn en alle schade wordt gecompenseerd. Van significante gevolgen (of een significant negatief effect) is sprake wanneer ten gevolge van menselijk handelen (met uitzondering van het beheer dat gericht is op de instandhoudingsdoelstellingen) de oppervlakte van een habitat of leefgebied, de omvang van een populatie dan wel de kwaliteit van een habitat of leefgebied, in de toekomst gemiddeld genomen lager zal zijn dan bedoeld is in de instandhoudingsdoelstelling (Steunpunt Natura 2000). Met de voortoets moet aan de hand van de volgende vragen worden beantwoord of er wel of geen kans is op een significant effect (Algemene Handreiking Natuurbeschermingswet 1998, LNV, oktober 2005): 1. Is de activiteit te beschouwen als (nieuw) project of handeling? 6

10 2. Wat zijn mogelijke effecten van de activiteit en wat zijn daarvan de gevolgen voor het gebied gelet op de instandhoudingsdoelstelling? De aard van de activiteit en de natuurwaarden waarvoor het gebied is aangewezen, zijn hierbij bepalend. 3. Kunnen deze gevolgen verstorend zijn voor soorten of tot verslechtering van de kwaliteit van (natuurlijke) habitat leiden? 4. Kunnen deze gevolgen significant zijn? Indien met zekerheid kan worden gesteld dat er geen negatieve effecten zijn voor het Natura 2000-gebied, bestaat er geen vergunningplicht. 3.2 Beschrijving Natura 2000-gebieden Binnen het plangebied van de planstudie Legger Vlieland Terschelling liggen delen van de Natura 2000-gebieden Duinen Terschelling en Noordzeekustzone (figuur 2). Duinen Terschelling ligt grotendeels in het plangebied en is aangewezen als Vogel- en Habitatrichtlijngebied. De zandaanvullingen vallen allemaal binnen dit Natura 2000-gebied. Een zeer beperkt deel van de zeewaartse beschermingszone valt binnen het gebied Noorzeekustzone dat ook is aangewezen als Vogel- en Habitatrichtlijngebied. In dit gebied wordt geen zand aangevuld en de afstand tot de dichtstbijzijnde zandaanvulling is 250 meter. In de omgeving ligt binnen geringe afstand het Natura 2000-gebied Waddenzee (Vogel- en habitatrichtlijngebied). De afstand tot de dichtstbijzijnde zandaanvulling is circa meter. Figuur 2. Natura 2000-gebieden in en rondom het plangebied. Om na te gaan of als gevolg van de zandaanvullingen sprake is van mogelijke negatieve effecten op deze Natura 2000-gebieden wordt gekeken naar de volgende factoren: 7

11 Volume van de zandaanvullingen Effecten op doelstellingen Natura 2000-gebieden: effecten op het behalen van de algemene doelen van Natura 2000-gebieden; effecten op de instandhoudingsdoelstellingen voor habitattypen van de Habitatrichtlijn (behoud of uitbreiding van oppervlakte en behoud of verbetering van kwaliteit); effecten op de instandhoudingsdoelstellingen voor soorten van de Habitatrichtlijn (behoud of uitbreiding van omvang van het leefgebied, behoud of verbetering van kwaliteit van het leefgebied, behoud of uitbreiding van de populatie); effecten op de instandhoudingsdoelstellingen voor broedvogels en nietbroedvogels van de Vogelrichtlijn (behoud of uitbreiding van omvang van het leefgebied, behoud of verbetering van kwaliteit van het leefgebied, behoud of uitbreiding van de populatie). 3.3 Zandaanvullingen Zoals genoemd zijn aan de oostzijde zijn op meerdere locaties zandaanvullingen nodig, in totaal ongeveer m 3 verdeeld over 22 locaties met een totale oppervlakte van circa 12,5 ha. De oppervlaktes en percentages zijn bepaald met een worstcase-inschatting. Voor grootschalige en kleinschalige aanvullingen is uitgegaan van een ruimtebeslag met de breedte van een trapezium plus een buffer om dit trapezium in het landschap in te passen. Dit houdt in circa 10,5 meter aan de zeezijde en 18 meter aan de zijde van de meest hooggelegen deel van de kering, dus breedte totale ruimtebeslag ongeveer 29 meter. Waarschijnlijk is het oppervlak dat beïnvloed wordt kleiner, zeker voor de locaties van de kleinschalige aanvullingen. Op de figuren 5a - 5f is voor de kleinschalige aanvullingen niet dit maximale ruimtebeslag weergegeven, maar een lijn ter plaatste van het meest hooggelegen deel van de kering op die locatie. De locaties waar een zandtekort is liggen grotendeels op en rond wegen en paden (figuur 3 en 5a 5f). Een deel daarvan ligt net ten 8 Figuur 3. Locaties voor zandaanvullingen op Terschelling

12 noorden van Hoorn aan de rand van het Natura 2000-gebied Duinen Terschelling. Tabel 1. Overzicht oppervlakte zandaanvullingen per habitattype en in percentages de verhouding tot het totale oppervlakte van dit habitattype in Natura gebied Duinen Terschelling. Habitattype Totaal opp. % tot opp. Duinbossen (droog) 411 m2 0.02% Duinbossen (vochtig) 16 m2 <0.01% Duindoornstruweel 211 m2 0.08% Grijze Duinen (kalkarm) 7220 m2 0.11% Grijze Duinen (kalkrijk) 226 m2 0.02% Witte Duinen 3337 m2 0.03% Duinheiden met kraaihei (droog) 2 m2 <0.01% Overig 1056 m2 <0.01% Herkomst zand voor aanvullingen Er zijn twee scenario s voor de herkomst van het zand voor de zandaanvullingen. 1. Aanvoer vanuit zee. In dit scenario wordt gebruik gemaakt van zand dat wordt aangevoerd over zee, zoals het zand dat op verschillende eilanden wordt gebruikt voor de zandsuppleties. In deze voortoets worden de effecten beoordeeld vanaf het moment dat het zand op het strand aanwezig is. Bij de vergunningverlening voor de winning van het zand worden de milieueffecten rondom de winningslocatie en transport afgewogen. Daarom is dat niet meegenomen in deze voortoets. Aangenomen wordt dat het zand op het strand gespoten wordt in de directe nabijheid van de aanvullocatie Terschelling 1. Vanaf hier wordt het zand met behulp van een kraan in vrachtwagens geladen. Voor verdere aanvoerroutes zal, indien mogelijk, gebruik gemaakt worden van aanwezige infrastructuur. 2. Aanvoer vanaf land. Het zand dat gebruikt gaat worden voor de zandaanvullingen, komt vrij bij werkzaamheden die worden uitgevoerd in het kader van het beheer van het Natura 2000-gebied. Hierdoor kan werk met werk gemaakt worden en is geen sprake van zandwinning of suppletie om de zandaanvullingen uit te kunnen voeren. Het transport van het zand vindt via de kortste route door de duinen plaats door middel van vrachtwagens (waar nodig met rijplaten) en lokaal per kraan. De locatie 6 ligt verder van de locatie waar zand vandaan komt, dus wordt voor het transport ook gebruik gemaakt van aanwezige infrastructuur. 9 Figuur 4. Situering van transportroutes bij aanvoer van zand vanuit zee

13 Figuur 5a. Zandaanvullingen inclusief volume (links) en habitattypekaart (rechts). Figuur 5b. Zandaanvullingen inclusief volume (links) en habitattypekaart (rechts). 10

14 Figuur 5c. Zandaanvullingen inclusief volume (links) en habitattypekaart (rechts). Figuur 5d. Zandaanvullingen inclusief volume links) en habitattypekaart (rechts). 11

15 Figuur 5e. Zandaanvullingen inclusief volume (links) en habitattypekaart (rechts). Figuur 5f. Zandaanvullingen inclusief volume (links) en habitattypekaart (rechts). 3.4 Effecten doelstellingen Natura 2000-gebieden De vast te leggen waterkering dient te voldoen aan de overschrijdingskans over 50 jaar. De waterkering aan de oostzijde voldoet hier op een aantal locaties niet aan (Ontwerprapport LievenseCSO, 2016) en zal versterkt worden door middel van zandaanvullingen. Of de verstoring door zandaanvulling en zandtransport effecten heeft op de instandhoudingsdoelstellingen voor habitattypen en soorten in het gebied, hangt af van de gevoeligheid van de voorkomende soorten en habitattypen in dit gebied en de afstand van de zandaanvulling- en transport tot deze soorten en habitattypen. Zandaanvulling en zandtransport kunnen leiden tot verschillende verstoringsfactoren. In deze voortoets wordt er van uitgegaan dat zand in het Natura 2000-gebied aanwezig is en 12

16 zal worden getransporteerd door middel van vrachtwagens. Hieronder komen de verschillende verstoringsfactoren bij zandaanvulling en -transport aan de orde en wordt aangegeven of en in hoeverre deze voor deze voortoets relevant zijn. Ruimtelijke effecten Verstoring door oppervlakteverlies: afname beschikbaar oppervlak leefgebied soorten en/of habitattypen De aanvoer van zand kan als gevolg een toename van open zand hebben en daar door een afname van andere habitattypen. Verstoring door versnippering leefgebied: van versnippering is sprake bij het uiteenvallen van het leefgebied van soorten. De aanvoer van zand kan een tijdelijke barrière vormen voor lokale populaties. Het substraat verandert waardoor het tijdelijk ongeschikt wordt voor sommige soorten. Chemische effecten Verzuring: Verzuring van bodem of water is een gevolg van de uitstoot (emissie) van stikstof (stikstofoxide (NOx), ammoniak (NH3)). De belangrijkste bronnen van verzurende stoffen zijn de landbouw, het verkeer en de industrie. De werkzaamheden voor de zandaanvullingen worden afgestemd met maatregelen uit het beheerplan Natura Het bij de werkzaamheden in te zetten materieel stoot stikstof uit. Het project is in het PAS opgenomen als prioritair project. Dit betekent dat in het PAS rekening is gehouden met stikstofdepositie als gevolg van de uitvoering van het project en dat hier ontwikkelingsruimte voor is gereserveerd. Om die reden wordt geen negatief significant effect als gevolg van de toename van stikstofdepositie verwacht. In de passende beoordeling wordt dit verder onderzocht. Verontreiniging: het vrijkomen van ecosysteem/gebiedsvreemde stoffen: organische verbindingen, zware metalen, schadelijke stoffen die ontstaan door verbranding of productieprocessen, straling (radioactief en niet radioactief), geneesmiddelen, endocrien werkende stoffen etc. De werkzaamheden en het transport dat plaatsvindt, is van tijdelijke aard en zorgt niet voor verontreiniging. Deze factor wordt niet meegewogen. Fysische effecten Verstoring door verdroging: Verdroging uit zich in lagere grondwaterstanden en/of afnemende kwel. De actuele grondwaterstand is zo lager dan de gewenste/benodigde grondwaterstand. De zandaanvulling is beperkt en vindt alleen plaats op al hoger gelegen delen in bestaande duinruggen. Deze locaties zijn al relatief droog en zullen niet verstoord worden door verdroging. Deze factor wordt niet meegewogen. Verstoring door vernatting: Vernatting manifesteert zich in hogere grondwaterstanden en/of toenemende kwel veroorzaakt door menselijk handelen. De aanvulling van zand is beperkt en vindt alleen plaats op al hoger gelegen delen in bestaande duinruggen. Dit zal geen vernatting in het omliggende gebied veroorzaken, dus deze factor wordt niet meegewogen. Verstoring door verandering dynamiek substraat 13

17 Deze verstoring betreft een verandering in de bodemdichtheid of bodemsamenstelling van terrestisch of aquatische systemen, veroorzaakt door bijvoorbeeld aanslibbing of verstuiving. Aanvulling van zand kan leiden tot verhoogde dynamiek in het duinsysteem in de vorm van stuivend zand. Deze verhoogde dynamiek van het substraat vindt plaats rondom en ter plaatse van de zandaanvullingen. Deze factor wordt dus meegenomen. Mechanische effecten Onder deze verstoring vallen verstoringen die optreden ten gevolge van menselijke activiteiten. De oorzaken en gevolgen zijn bij deze storende factor zeer divers. Verstoring door geluid Geluid is een hoorbare trilling, gekenmerkt door geluidsdruk en frequentie. Verkeer van, naar en binnen de gebieden kan effecten hebben. Verstoring door onnatuurlijke geluidsbronnen kan permanent zijn zoals geluid van wegverkeer. In dit geval is er enkel tijdelijke geluidsbelasting bij de werkzaamheden van de zandaanvulling, maar wordt deze factor wel meegewogen. Verstoring door licht De werkzaamheden van de zandaanvulling zorgen niet voor verstoring door licht, omdat deze werkzaamheden overdag plaatsvinden. Daarbij gaat het niet om permanente kunstmatige lichtbronnen, zoals licht uit woonwijken en industrieterreinen, glastuinbouw, etc. geen rol spelen. Deze factor wordt niet meegewogen. Verstoring door trilling De werkzaamheden van de zandaanvulling zorgen niet voor trillingen in de bodem en water door menselijke activiteiten zoals het geval is of kan zijn bij boren, heien, draaien van rotorbladen etc. Deze factor wordt niet meegewogen. Verstoring door optiek/beweging Het gaat hierbij om optische verstoring door de aanwezigheid en/of beweging van mensen dan wel voorwerpen die niet thuishoren in het natuurlijke systeem. Tijdens de werkzaamheden van de zandaanvulling zal lokaal optische verstoring plaatsvinden. Voor habitattype die gevoelig zijn voor optische verstoring geldt dit voor de dieren die kenmerkend zijn voor dit habitattype. Deze factor wordt wel meegewogen. Samenvattend zijn de volgende factoren die door zandaanvullingen en -transport veroorzaakt worden meegenomen in de toets, verstoring door: - Oppervlakteverlies - Versnippering - Verandering dynamiek substraat - Geluid - Optiek/beweging 14

18 In onderstaande tabellen (tabel 2a en 2b) is weergegeven welke doelstellingshabitattypen en -soorten gevoelig zijn voor één of meerdere van bovenstaande verstoringen. Deze tabellen gecreëerd met behulp van de effectenindicator per Natura 2000-gebied. Indien soorten hier niet gevoelig of zeer gevoelig zijn voor de verstoringsfactor dan komen ze niet in de tabellen voor. Tabel 2a. Overzicht doelstellingssoorten en -habitattypen die zeer gevoelig of gevoelig zijn voor verstorende effecten van zandaanvullingen en -transport voor het Natura 2000-gebied Duinen Terschelling. Natura 2000-gebied: Duinen Terschelling Zeer gevoelig Gevoelig Habitattypen Zilte pionierbegroeiingen Slijkgraslanden Schorren en zilte graslanden Embryonale duinen Witte duinen Grijze duinen Duinheiden met kraaihei Duinheiden met struikhei Duindoornstruwelen Kruipwilgstruwelen Duinbossen Vochtige duinvalleien Heischrale graslanden Blauwgraslanden (oppervlakteverlies, versnippering, dynamiek, optisch) (oppervlakteverlies, versnippering, dynamiek, optisch) (oppervlakteverlies, versnippering, dynamiek, optisch) (oppervlakteverlies, versnippering, dynamiek, optisch) (oppervlakteverlies, versnippering, dynamiek, optisch) (oppervlakteverlies, versnippering, dynamiek, optisch) (oppervlakteverlies, versnippering, optisch) (oppervlakteverlies, versnippering, optisch) (oppervlakteverlies, versnippering, optisch) (oppervlakteverlies, versnippering, optisch) (oppervlakteverlies, versnippering, optisch) (oppervlakteverlies, versnippering, optisch) (oppervlakteverlies, versnippering, optisch) (oppervlakteverlies, versnippering, optisch) Habitatsoorten Drijvende waterweegbree Groenknolorchis (oppervlakteverlies, dynamiek) (oppervlakteverlies, dynamiek) Broedvogels Broedvogels Bontbekplevier (optisch) Blauwe kiekendief (oppervlakteverlies, versnippering, geluid, licht, optisch) Dwergstern (optisch) Bontbekplevier (oppervlakteverlies, geluid, licht) Strandplevier (optisch) Bruine kiekendief (oppervlakteverlies, versnippering, geluid, licht) Tapuit (oppervlakteverlies) Dodaars (oppervlakteverlies, versnippering, licht) Velduil (versnippering) Dwergstern (oppervlakteverlies, licht) Paapje Rietzanger Strandplevier Tapuit Velduil (oppervlakteverlies, versnippering, geluid, licht) (oppervlakteverlies, versnippering, geluid, licht) (oppervlakteverlies, geluid, licht) (versnippering, geluid, licht, optisch) (oppervlakteverlies, geluid, licht, optisch) 15

19 Tabel 2b. Overzicht doelstellingssoorten en -habitattypen die zeer gevoelig of gevoelig zijn voor verstorende effecten van zandaanvullingen en -transport voor het Natura 2000-gebied Noordzeekustzone. Natura 2000-gebied: Noordzeekust Zeer gevoelig Gevoelig Habitattypen Permanent overstroomde zandbanken Slik- en zandplaten Zilte pionierbegroeiingen Schorren en zilte graslanden Embryonale duinen (oppervlakteverlies, versnippering, dynamiek, optisch) (oppervlakteverlies, versnippering, dynamiek, optisch) (oppervlakteverlies, versnippering, dynamiek, optisch) (oppervlakteverlies, versnippering, dynamiek, optisch) (oppervlakteverlies, versnippering, dynamiek, optisch) Habitatsoorten Habitatsoorten Bruinvis (geluid, licht, trilling) Bruinvis (oppervlakteverlies, versnippering) Fint (oppervlakteverlies, versnippering) Fint (geluid, trilling) Gewone zeehond (oppervlakteverlies, geluid, licht, Gewone zeehond (versnippering) trilling, optisch) Grijze zeehond (geluid, licht, trilling, optisch) Grijze zeehond (oppervlakteverlies, versnippering) Rivierprik (oppervlakteverlies, versnippering) Rivierprik (geluid, trilling) Zeeprik (oppervlakteverlies, versnippering) Zeeprik (geluid, trilling) Broedvogels Broedvogels Bontbekplevier (optisch) Bontbekplevier (oppervlakteverlies, geluid, licht) Dwergstern (optisch) Dwergstern (oppervlakteverlies, licht) Strandplevier (optisch) Strandplevier (oppervlakteverlies, geluid, licht) Niet-broedvogels Aalscholver Bergeend Bontbekplevier Bonte strandloper Drieteenstrandloper Dwergmeeuw Eider Kanoet Kluut Parelduiker Roodkeelduiker Rosse grutto Scholekster Steenloper Toppereend Wulp Zilverplevier (oppervlakteverlies, versnippering, licht, optisch) (licht) (oppervlakteverlies, geluid, licht) (licht) (licht, optisch) (licht) (versnippering, licht, optisch) (licht, optisch) (oppervlakteverlies, geluid, licht, optisch) (licht, optisch) (licht, optisch) (licht) (licht, optisch) (licht) (licht, optisch) (oppervlakteverlies, geluid, licht) (licht) 16

20 Zwarte zee-eend (licht, optisch) 3.5 Duinen Terschelling Het Natura 2000-gebied Duinen Terschelling is zoals genoemd een Vogel- en Habitatrichtlijngebied en heeft een oppervlakte van ha. De instandhoudingsdoelstellingen van Duinen Terschelling zijn gericht op het behoud van verschillende duin gerelateerde habitattypen. In tabel 2a staan de habitattypen en vogelsoorten die (zeer) gevoelig zijn voor verstoring door de gevolgen van zandaanvullingen en -transport (oppervlakteverlies, versnippering, verandering dynamiek substraat, geluid en optiek/beweging). Het gebied waar zandaanvullingen plaatsvinden is een mozaïek van vooral Witte duinen en Grijze duinen. De dynamische processen van de Witte duinen zijn belangrijk voor de duurzame instandhouding van de Grijze duinen. In tabel 1 (paragraaf 3.1) staat per habitattype hoe groot het oppervlak is waar zandaanvulling plaatsvindt. In percentages is aangegeven hoe dit zich verhoudt tot de totale oppervlakte van dit habitattype in het hele Natura 2000-gebied Duinen Terschelling. Uit deze tabel blijkt dat de zandaanvullingen meestal een ruimtebeslag rond 0,02% van het totale oppervlakte van een habitattype betreffen en nooit meer dan 0,11%. De volgende habitattypen uit tabel 2a komen niet voor in tabel 1 en worden niet beïnvloed door de zandaanvullingen: zilte pionier begroeiingen, slijkgraslanden, schorren en zilte graslanden, embryonale duinen, duinheiden met struikhei, kruipwilgstruwelen, vochtige duinvalleien, heischrale graslanden en blauwgraslanden. Ten aanzien van vogels wordt opgemerkt dat niet het hele Natura 2000-gebied is aangewezen als Vogelrichtlijngebied. Eén locatie waar zand wordt aangevuld valt alleen binnen Habitatrichtlijngebied (figuur 5). Dit habitatrichtlijngebied is wel van belang voor doelstellingssoorten van de vogelrichtlijngebieden in de omgeving. Om het zand naar de plaats van bestemming te brengen zijn twee alternatieven mogelijk. 1. Aanvoer van zand vanuit zee, waarbij het transport zo veel mogelijk plaats vindt via verharde wegen. Slechts het laatste (grootste) gedeelte van het transport gaat door de duinen, waarvan een deel is aangewezen als Natura 2000-gebied Duinen Terschelling. 2. Transport vanaf zandwinlocaties in de duinen. Bij deze route wordt het zand via de kortst mogelijk route door de duinen getransporteerd. Een deel van deze route valt binnen het Natura 2000-gebied Duinen Terschelling. 17 Figuur 5. Natura 2000-gebieden ter plaatse van de zandaanvullingen (rode stippen) in het plangebied (paarse contour). VR= Vogelrichtlijngebied en HR = Habitatrichtlijngebied.

21 Effecten zandaanvulling en -transport De habitattypes waarbij op het grootste oppervlak zand wordt aangevuld zijn de Grijze duinen (kalkarm) en de Witte duinen. Kenmerkend voor de Witte duinen is stuivend zand. Het aanbrengen van meer zand zal geen negatief effect hebben op het habitattype. Lokaal zullen exemplaren van soorten verdwijnen tijdens de werkzaamheden, maar deze zullen de locaties weer koloniseren als de zandaanvulling klaar is. Voor het habitattype Grijze duinen is het doel herstel van kwaliteit door tegengaan van vergrassing en verstruweling. Het aanbrengen van meer zand zal ook geen negatief effect hebben op het habitattype grijze duinen, omdat het op een kleine schaal gebeurt en het habitattype niet wezenlijk zal veranderen. Ook hiervoor geldt dat er lokaal exemplaren zullen verdwijnen, maar deze kunnen weer terugkomen als de werkzaamheden klaar zijn. De zandaanvulling in het habitattype Duindoornstruweel is in totale kubieke meters kleiner, maar vindt plaats op 0,08% van het totale habitatype in dit Natura 2000-gebied. Ook op dit habitattype zijn geen negatieve effecten te verwachten en zal er enkel tijdelijk duindoornstruweel verdwijnen onder het zand, omdat het snel weer door duindoorn gekoloniseerd kan worden. Bij aanvoer vanuit zee vindt het transport voornamelijk plaats via verharde wegen. Het laatste deel van het transport wordt er gereden over de habitattypen Grijze duinen, Witte duinen en Duinheiden met Kraaihei. Bij aanvoer van zand vanuit de duinen vindt het transport vrijwel geheel plaats door de duinen. Ook hier gaat het transport over de eerder genoemde habitattypen. Voor het transport door de Witte duinen en de Grijze duinen geldt hetzelfde als voor de zandaanvulling. Het transport zal zorgen voor meer open plekken en lokaal de vegetatie beschadigen. Dit heeft ook positieve effecten op beide habitattypen, omdat dit de dynamiek vergroot in deze gebieden. Voor het habitattype Duinheiden met kraaihei zullen er lokaal ook soorten beschadigd worden en open plekken komen. Deze soorten zijn minder bestand tegen dynamiek dan de soorten van de witte en grijze duinen en het herstel daarvan zal langzamer zijn. Het transport door de duinen zal mogelijk een negatief effect hebben op het habitattype Duinen met kraaihei. Van alle vogels die zeer gevoelig of gevoelig zijn voor de verwachte verstorende effecten (tabel 2) zijn vier soorten die mogelijk voorkomen in het habitat waar zandaanvullingen en het zandtransport plaatsvinden: tapuit, paapje, velduil en blauwe kiekendief. De andere soorten komen in het hele gebied voor (bruine kiekendief, dodaars) of hebben voorkeur voor ander habitat zoals stranden en duinranden (bontbekplevier, dwergstern, strandplevier) of water (dodaars). De meeste locaties zijn op en naast wegen en paden en de helft ligt langs de rand van het Natura 2000-gebied. Dit is deels verhard oppervlak en hier vindt al een zekere mate van verstoring plaats door bijvoorbeeld recreatie. De kans op de aanwezigheid van vogels en van verstoring voor hun essentieel leefgebied wordt hierdoor verkleind. Daarbij is de schaal waarop zand wordt aangevuld beperkt en gebeurt dit niet altijd binnen het Vogelrichtlijngebied. De mogelijkheid bestaat dat de zandaanvulling en het transport een negatief effect heeft op de soorten tapuit, paapje, velduil en blauwe kiekendief. 3.6 Noordzeekustzone Zoals genoemd ligt een zeer beperkt deel van de zeewaartse beschermingszone binnen het gebied Noordzeekustzone (Vogel- en Habitatrichtlijngebied). In dit gebied wordt geen zand 18

22 aangevuld en de afstand tot de dichtstbijzijnde zandaanvulling is 250 meter. Bij aanvoer van zand vanaf zee zal er zandtransport en tijdelijke opslag van zand plaatsvinden binnen het Natura 2000-gebied. Dit Natura 2000-gebied heeft een totale oppervlakte van ha. De instandhoudingsdoelstellingen van dit gebied zijn gericht op het behoud van zandig kustgebied met kustwateren, ondiepten, enkele zandbanken en de Waddeneilanden. Effecten zandaanvulling en -transport Zoals beschreven in paragraaf 3.2 zijn de volgende factoren die door zandaanvullingen en zandtransport veroorzaakt worden meegenomen in de toets, verstoring door: oppervlakteverlies, versnippering, verandering dynamiek substraat, geluid en optiek/beweging. Oppervlakteverlies en versnippering zijn factoren die alleen invloed hebben op habitattypen en -soorten die bij of in de buurt van de zandaanvulling voorkomen. De zandaanvulling vindt niet in dit Natura 2000-gebied plaats, het tijdelijke depot wel en het zandtransport over land deels. Verandering in de dynamiek van het substraat kan verstorend werken op habitattypen en -soorten die in de nabijheid van de zandaanvulling en het transport voorkomen. De grens van het Natura 2000-gebied ligt 250 meter van de zandaanvulling en de omvang van de zandaanvulling is maar beperkt. Het zandtransport door dit Natura 2000-gebied is ook beperkt en zal geen verandering in dynamiek veroorzaken aangezien het Noordzeestrand zelf al een dynamisch milieu is en het transport maar beperkt. Het tijdelijke depot zal gedurende de aanwezigheid van het extra zand de dynamiek kunnen verhogen, maar ook dit is weer op het Noordzeestrand waar een dynamisch milieu is. De factoren oppervlakteverlies, versnippering en verandering van dynamiek van het substraat zullen geen verstorend effect hebben op de habitattypen, habitatsoorten en vogelsoorten van dit Natura 2000-gebied. De verstoring door geluid en beweging (optiek) van onnatuurlijke bronnen is zoals genoemd beperkt tot het zandtransport over land en werkzaamheden van het aanvullen op de locaties. De locaties van de zandaanvullingen liggen niet in dit Natura 2000-gebied. Daarentegen vindt het transport over land in dit gebied plaats over het strand. De habitatsoorten die zeer gevoelig of gevoelig voor de verwachte verstorende effecten (tabel 2b) zijn zeegebonden zoogdieren (bruinvis), zee afhankelijke zoogdieren (gewone en grijze zeehond) of vissen (zeeprik, rivierprik, fint). De gewone en grijze zeehond komen mogelijk voor op het strand van de depotlocatie en het transport. Op het strand vindt ook recreatie plaats en dus verstoring. Daarbij is het strand van Terschelling heel groot en de locatie van het transport zeer beperkt. Mogelijk hebben de verstorende effecten geluid en beweging (optiek) van het transport samen met de al aanwezige verstoring door recreatie een negatief effect op deze soorten door een cumulatie van verstorende effecten. De bruinvis, zeeprik, rivierprik en fint komen niet op het strand voor, waardoor het transport geen verstorend effect heeft op deze soorten. De broed- en niet-broedvogels die zeer gevoelig of gevoelig zijn voor de verwachte verstorende effecten zijn (tabel 2b): bontbekplevier, dwergstern, strandplevier, aalscholver, bergeend, bonte strandloper, drieteenstrandloper, dwergmeeuw, eider, kanoet, kluut, parelduiker, roodkeelduiker, rosse grutto, scholekster, steenloper, toppereend, wulp, zilverplevier en zwarte zee-eend. Hier geldt ook dat het strand van grootte omvang is en dat er al verstorende effecten van recreatie aanwezig zijn. Mogelijk hebben de factoren geluid en beweging (optiek) wel een negatief effect op broed- 19

23 en niet-broedvogels op het Noordzeestrand, door een cumulatie van effecten die door recreatie veroorzaakt worden Waddenzee In de omgeving ligt binnen geringe afstand het Natura 2000-gebied Waddenzee (Vogel- en habitatrichtlijngebied). Zoals genoemd vindt in dit gebied geen zandaanvulling of transport plaats en is de afstand tot de dichtstbijzijnde zandaanvulling circa meter. De instandhoudingsdoelstellingen van dit gebied zijn gericht op het behoud van een complex van diepe geulen en ondiep water met zand- en slibbanken waarvan grote delen bij eb droog vallen. Het landschap kenmerkt zich door zijn vrijwel ongerepte en weidse en open karakter. De identiteit van het Waddengebied wordt mede bepaald door de natuurlijke samenhang tussen Waddenzee, Waddeneilanden, Noordzeekustzone en de vastelandkust en de karakteristieke overgangen tussen land en zee, zoet en zout en droog en nat. Effecten zandaanvulling en -transport De factoren door de gevolgen van zandaanvullingen en -transport (oppervlakteverlies, versnippering, verandering dynamiek substraat, geluid en optiek/beweging) zullen geen verstorend effect hebben op de habitattypen van dit Natura 2000-gebied, omdat de zandaanvullingen op een grote afstand plaatsvinden. Kwalificerende habitatsoorten van dit gebied waar de zandaanvulling en transport een mogelijk negatief effect op hebben zijn gewone en grijze zeehond en nauwe korfslak. De mogelijke effecten op de gewone en grijze zeehond zijn beschreven in paragraaf 3.6. Nauwe korfslak komt voor op meestal vochtige plekken in bladstrooisel van loofhout in kalkrijke duinen. Aangezien de werkzaamheden niet plaatsvinden binnen de begrenzing van het Natura 2000-gebied Waddenzee zijn negatieve effecten op deze soort niet aan de orde. De volgende broedvogelsoorten zijn kwalificerend voor het Natura 2000-gebied Waddenzee: lepelaar, eider, blauwe kiekendief, bruine kiekendief, kluut, bontbekplevier, strandplevier, kleine mantelmeeuw, grote stern, visdief, noordse stern, dwergstern en velduil. Mogelijk effecten op bruine kiekendief, blauwe kiekendief, bontbekplevier, strandplevier, dwergstern en velduil zijn reeds beschreven in paragraaf 3.5. Kleine mantelmeeuwen broeden in de duinen. Gezien de ligging van de locaties en de transportroutes in duinen met veel fietspaden is verstoring van broedende mantelmeeuwen niet te verwachten. De overige soorten broeden in hoge vegetaties nabij water en moerasgebieden (lepelaar, eidereend) of op zand en schelpenbanken op zandplaten of rustige locaties op het strand (kluut, grote stern, visdief, noordse stern). Ook deze soorten broeden niet in de buurt van de zandaanvullingen of - transportroutes. De Waddenzee is van groot belang voor een groot aantal wintergasten en doortrekkende vogels. Voorbeelden daarvan zijn: rotgans, brandgans, pijlstaart, eider, middelste zaagbek, goudplevier, kanoet, drieteenstrandloper, bonte strandloper, rosse grutto, zwarte ruiter, steenloper en groenpootruiter. Voor genoemde soorten is het waddengebied een belangrijk foerageer en overwinteringsgebied. Voedsel wordt door deze soorten gezocht op zee, op droogvallende wadplaten, op het Noordzeestrand en in moerasgebieden en graslanden op de Waddeneilanden. De werkzaamheden en de transportroutes liggen ruim buiten deze gebieden. Negatieve effecten op populaties van genoemde soorten zijn niet aan de orde. 20

24 4 Conclusie Door de zandaanvullingen en het transport kan binnen het Natura 2000-gebied Duinen Terschelling tijdelijk een verslechtering plaatsvinden van een beperkt areaal van de kwalificerende habitattypen Grijze duinen, Witte duinen, duindoornstruweel en Duinheiden met Kraaihei. Gezien de beperkte omvang van de ingreep en de relatief snelle hersteltijd van deze habitattypen wordt er geen significant effect verwacht. Door het gebruik van aanvoerroutes voor het zand vindt een tijdelijke verstoring plaats van de habitatsoorten gewone en grijze zeehond, broedvogels en niet-broedvogels binnen het Natura 2000-gebied Noordzeekustzone. Betreffende stikstof zijn berekeningen in AERIUS uitgevoerd om de benodigde stikstofdepositie ruimte in het PAS te bepalen. Dit zal worden uitgewerkt in een Passende beoordeling. 21