Vroegtijdig herkennen van een delier (acute verwardheid) door het gebruik van de DOS (Delirium Observatie Screening) Schaal (deel 2)
|
|
- Heidi Groen
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Vroegtijdig herkennen van een delier (acute verwardheid) door het gebruik van de DOS (Delirium Observatie Screening) Schaal (deel 2) In het artikel Wat kunnen we doen bij patiënten met een delier (acute verwardheid), voorkomen is beter dan genezen! (deel 1) (Boelens, Izaks) zijn de fasen beschreven die worden onderscheiden bij preventie en behandeling van het delier. In dit artikel staat het vroegtijdig herkennen van een delier centraal. Observatie-instrument Er zijn verschillende instrumenten beschikbaar om een delier vroegtijdig te herkennen. Voorbeelden hiervan zijn: de CAM (Confusion Assessment Methode), DSI (Delirium Symptom Interview), NEECHAM (NEECHAM Confusion Scale), CTD (Cognitive Test for Delirium) en de DOS Schaal (Delirium Observatie Screening Schaal). In Nederland wordt voor verpleegkundigen veelal de DOS gebruikt. De DOS is in 2001 ontwikkeld door M. Schuurmans. De DOS is een Nederlandstalige schaal, die bestaat uit 25 items. De verkorte versie bestaat uit 13 items. Het is een observatie-instrument voor het vroegtijdig herkennen van de verschijnselen van een delier. De DOS wordt door verpleegkundigen afgenomen en het invullen van de schaal kost minder dan vijf minuten. Doelgroep De DOS wordt gebruikt bij patiënten met een verhoogd risico op een delier. Het doel is het vroegtijdig herkennen van de verschijnselen van het delier. Een delier ontstaat door een combinatie van kwetsbaarheid bij opname en uitlokkende (predisponerende) factoren tijdens de opname (zie fig. 1, Inouye, 1996). Figuur 1. Inouye,1996 Voorbeelden van patiënten met een hoge mate van kwetsbaarheid zijn patiënten met: - cognitieve stoornissen - dementie - een ernstige ziekte die stoornissen in de activiteiten van het dagelijks leven geven - een hogere leeftijd (70 jaar of ouder) in combinatie met comorbiditeit - een delier in de voorgeschiedenis - visus- en gehoorstoornissen - alcohol abuses Voorbeelden van uitlokkende factoren zijn:
2 - grote operatie - IC verblijf - gebruik van geneesmiddelen met psychoactieve werking zoals hypnosedativa (bijvoorbeeld Lorazepam, Oxazepam, opiaten, histamine-2- receptorantagonisten (bijvoorbeeld Ranitadine) en Parkinson middelen (bijvoorbeeld Levodopa/Benserazide/Madopar, Levodopa-carbidopa/Sinemet). Een lage minimale kwetsbaarheid in combinatie met zware uitlokkende factoren kan leiden tot een delier. Omgekeerd kunnen ook patiënten met een hoge mate van kwetsbaarheid met een enkele uitlokkende factor een delier ontwikkelen. Gebruik van de DOS Schaal De DOS Schaal wordt vanaf de opnamedag driemaal per 24 uur ingevuld totdat de patiënt met ontslag gaat of 10 dagen na de ingreep. De verpleegkundige vult aan het eind van iedere dienst de DOS in. Omdat de symptomen van het delier nogal wisselend aanwezig kunnen zijn en plotseling beginnen is het van belang om gedurende een gehele dienst de observaties te doen. Het gebeurt regelmatig dat bij de ochtendvisite niet iets is opgevallen, terwijl in de loop van de dag de familie vreemde dingen constateert. Juist gebruik essentieel Belangrijke voorwaarde voor vroegtijdige herkenning van het delier is een juist gebruik van de DOS. Het niet tijdig herkennen kan komen doordat verpleegkundigen nog onvoldoende inzicht hebben in de symptomen van een delirium. Het invullen van de DOS vraagt van verpleegkundigen zowel enige geriatrische basiskennis en training vooraf als het goed beheersen van klinisch redeneren. Een valkuil bij het invullen van de DOS is niet per item te scoren, maar andersom te redeneren als patiënt is niet verward dus alle scores zijn 0. Ook het scoren van de eerste kolom (nooit) met de mededeling patiënt is niet verward en score 0, is een teken dat er niet per item wordt gescoord. Immers wanneer de gehele eerste kolom wordt gescoord, zou de score 3 moeten zijn. Daarnaast bestaat de neiging te interpreteren en daardoor niet te scoren. Interpretatie als dat is normaal voor oude mensen of het valt wel mee met de cognitieve stoornissen of dat heb ik ook weleens leiden tot onjuist gebruik van de DOS. Hierdoor is de kans groot dat het delier in een vroeg stadium wordt gemist. Van belang is eerst alleen te observeren zonder te interpreteren, komt iets nooit voor, soms altijd of weet ik niet. Wanneer de verpleegkundige geen antwoorden op de observatie weet, kan dit ingevuld worden als weet niet. Een voorbeeld hiervan is wanneer een patiënt de gehele nacht slaapt, dan zijn verschillende observaties niet te beantwoorden en wordt er weet niet ingevuld. Gebruik van de DOS per item; observeren zonder interpreteren Per item wordt een toelichting gegeven over de observatie van het gedrag. Daarnaast worden per item de valkuil(en) benoemd. 1 Zakt weg tijdens gesprek of bezigheden Patiënt valt tijdens een gesprek in slaap, suft weg of reageert niet op vragen.
3 Redenen bedenken voor het geobserveerde gedrag en vervolgens niet scoren. Het komt van de sedatie of patiënt heeft de gehele nacht niet geslapen. 2 Is snel afgeleid door prikkels uit de omgeving Patiënt reageert verbaal of non-verbaal op geluiden of bewegingen die geen betrekking op de patiënt zelf hebben en die van dien aard zijn dat je geen reactie zou verwachten. Het is normaal dat iemand reageert op een harde gil op de gang, maar niet normaal als iemand reageert op een vraag die aan een andere patiënt wordt gesteld. Observaties zijn tijdens een gesprek het hoofd afwenden of reageren op een vraag die aan een andere patiënt wordt gesteld. Niet scoren omdat ervan uit wordt gegaan dat het normaal gedrag is. 3 Heeft aandacht voor gesprek of handeling Patiënt heeft aandacht voor gesprek of handeling en geeft verbaal of non-verbaal hiervan blijk het gesprek of handeling te volgen. De aandacht is verstoord als de verpleegkundige de patiënt continue bij de les moet houden of als de patiënt wegsuft wanneer er een stilte in het gesprek is. Een opmerking die veel wordt gemaakt tijdens trainingen voor het afnemen van de DOS bij item 3 is: dat heb ik ook wel. Hierdoor wordt er vervolgens niet gescoord op dit item. En valkuil is ook wanneer je vanwege tijdsdruk de patiënt steeds bij de les houdt door bijvoorbeeld tijdens het gesprek geen pauze te laten vallen. 4 Maakt vraag of antwoord niet af Patiënt spreekt in halve zinnen of houdt halverwege een zin op. - 5 Geeft antwoorden die niet passen bij de vraag Wanneer een patiënt een antwoord geeft die niet past bij de vraag wordt een gesprek onbegrijpelijk of is er geen touw aan vast te knopen. Allereerst is belangrijk om na te gaan of de patiënt de vraag goed heeft gehoord. Mensen die slechthorend/doof zijn geven soms vreemde antwoorden, omdat ze denken dat ze iets anders hebben gehoord. 6 Reageert traag op opdrachten Een patiënt reageert traag op opdrachten wanneer het handelen is vertraagd en/of er momenten van stilte/inactiviteit zijn voordat tot handelen wordt overgegaan. Van belang is om te weten hoe een patiënt voorheen reageerde. Of interpreteren dat het door de narcose komt. 7 Denkt ergens anders te zijn Een patiënt denkt ergens anders te zijn als hij in woorden of in handelen dit laat blijken en interpreteert de omgeving anders dan het ziekenhuis. Patiënt vraagt verpleegkundige om iets te pakken wat op het dressoir ligt, terwijl het nachtkastje wordt bedoeld.
4 Interpreteren dat het wel logisch is dat een (oudere) patiënt in een vreemde omgeving niet weet waar hij is. 8 Beseft wel welk dagdeel het is Een patiënt beseft welk dagdeel het is als hij in woorden of handelen dit laat blijken. Als een patiënt midden in de nacht opstaat en wil douchen heeft hij meestal geen besef welk dagdeel het is. Interpreteren dat het wel logisch is dat een (oudere) patiënt in een andere omgeving niet weet welk dagdeel het is. 9 Herinnert zich recente gebeurtenissen Een patiënt herinnert zich recente gebeurtenissen wanneer hij juist kan vertellen of er bezoek is geweest of wat hij gegeten heeft of wanneer de operatie was. Iedereen vergeet weleens wat Ik kan me voorstellen dat je in het ziekenhuis de dagen kwijt raakt 10 Is plukkerig, rommelig, rusteloos Een patiënt is erg beweeglijk en/of wil uit bed stappen. Zit voortdurend ergens aan, friemelt met handen aan deken, is onrustig. Interpreteren dat oudere mensen na de narcose vaak onrustig zijn. 11 Trekt aan infuus, sonde, katheter enz Een patiënt trekt aan slangen en/of trekt deze eruit. In de verpleegkundige rapportage staat heeft maagslang eruit getrokken en op dit item wordt dan niet gescoord. 12 Is snel of plotseling geëmotioneerd Een patiënt is snel of plotseling geëmotioneerd wanneer hij reageert met een heftige emotie zonder aanleiding of wanneer de heftigheid van de emotie niet in overeenstemming lijkt met de aanleiding. Een patiënt begint zomaar te huilen of wordt heel angstig van wassen of reageert woedend als de thee koud is. Veel mensen zijn na de operatie geëmotioneerd of Deze patiënt heeft veel meegemaakt, mag je dan ook eens boos worden. Ook hier wordt geïnterpreteerd en vervolgens niet gescoord. 13 Ziet/hoort dingen die er niet zijn Een patiënt ziet/hoort dingen die er niet zijn wanneer hij hiervan verbaal (navragen!) of non-verbaal blijk van geeft. Een patiënt wil onzichtbare voorwerpen verplaatsen of reageert op mensen of dieren die er niet zijn. Hallucinaties worden vaak niet gescoord, omdat ze veelal niet worden uitgevraagd. Daarnaast geven patiënten vaak zelf niet aan dat ze bijvoorbeeld vreemde dingen hebben gezien of vertellen het pas een paar dagen later.
5 Het interpreteren van de scores van de DOS De volgende stap van het klinisch redeneren is het interpreteren. Wat zeggen de verschillende scores per dienst en wat is de betekenis van de eindscore? Schuurmans (2001) geeft het volgend aan. per dienst wordt een totaal score berekend door het aantal omcirkelde enen op te tellen; de totaal score per dienst is minimaal 0 en maximaal 13 de totaal scores van drie diensten worden opgeteld tot de totaal score deze dag; de totaal score deze dag is minimaal 0 en maximaal 39 de DOS Schaal eindscore wordt berekend door de totaal score deze dag te delen door 3; de DOS eindscore ligt tussen de 0 en 13 een DOS Schaal eindscore < 3 betekent dat de patiënt waarschijnlijk niet delirant is, een DOS Schaal eindscore 3 betekent dat de patiënt waarschijnlijk wel delirant is. Voor het vroegtijdig herkennen van het delier is het van belang om per dienst naar de scores te kijken en niet af te wachten tot de eindscore kan worden berekend. Stel de score van de dagdienst is 0 en de score van de avonddienst is 6. Bij deze score wordt niet afgewacht tot de eindscore bekend is. Het is belangrijk om goed te kijken naar de gescoorde items. Welke verschijnselen zijn aanwezig. Hier begint het interpreteren; de volgende stap van het klinisch redeneren. Bij de eindscores is het van belang dat ook hier rekening wordt gehouden met het niet scoren van een item door eerder genoemde valkuilen. De eindscore moet een hulpmiddel zijn om het delier vroegtijdig te herkennen. Het is een signaal om nog eens goed te kijken naar de aanwezige verschijnselen.
6 Het interpreteren van de geobserveerde verschijnselen van de DOS Wanneer naar de gescoorde items wordt gekeken, komen er verschijnselen uit voort. Bijvoorbeeld wanneer gescoord wordt op de volgende items: zakt weg tijdens gesprek of bezigheid, maakt vraag of antwoord niet af, beseft (niet) welk dagdeel het is - 9 herinnert zich recente gebeurtenissen (niet) - 13 ziet hoort dingen die er niet zijn Bij deze scores bestaan de volgende verschijnselen: - een bewustzijnsstoornis met aandacht- en concentratiestoornis - een stoornis in cognitieve functies (geheugenstoornissen, desoriëntatie of waarnemingsstoornis). Dit zijn 2 van de 4 kenmerken van een delier (zie kader) Voor het stellen van een diagnose zijn aanvullende gegevens nodig. Zo is bij verschillende diagnoses het ontstaan en het beloop een belangrijk verschijnsel. Voor de diagnose delier is er een acuut ontstaan en een wisselend beloop. Dit in tegenstelling tot de diagnose dementie. Bij dementie bestaan een aantal verschijnselen al langer en het beloop is meestal geleidelijk. Gegevens van de partner/kinderen/familie kunnen veelal voldoende inzicht geven in het ontstaan en het beloop. Wanneer er aanwijzingen zijn voor het ontstaan van een delier, contact opnemen met de verantwoordelijke arts. Daarnaast biedt de website informatie voor het starten van multidisciplinaire interventies en wie in consult wordt gevraagd. Auteurs Drs. Mieke (A.M.)Boelens Verpleegkundig consulent Ouderengeneeskunde Universitair Medisch Centrum Groningen Rita (R)Wesselius Stafmedewerker Chirurgie en Plastische Chirurgie Universitair Medisch Centrum Groningen
7 Geraadpleegde literatuur/bronnen American Psychiatric Association, Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 4 th edition, Text Revision, Washington DC, Boelens AM, Izaks GI, Wat kunnen we doen bij patiënten met een delier (acute verwardheid?, voorkomen is beter dan genezen! Nurse Academy, jaargang 2, nummer 2, zomer 2010 (per abuis is in het tijdschrift een onjuiste auteur genoemd). Inouye SK, Charpentier PA. Precipitating Factors for Delirium in Hospitalized Elderly Persons: Predictive Model and Inter-Relationship with Baseline Vulnerability. JAMA. 1996;275: Validated predictive model for delirium based on hospitalizationrelated factors: physical restraints, malnutrition, psychoactive medications, bladder catheters, and any iatrogenic event. Schuurmans MJ, Early recognition of delirium, Vroegtijdig herkenning van het delirium, proefschrift, Amsterdam, 2001 VMS Veiligheidsprogramma, Praktijkgids kwetsbare ouderen, Utrecht, september 2009 Website Website
De delirante patiënt van vergeetachtig tot verwardheid
De delirante patiënt van vergeetachtig tot verwardheid Marja Jellesma-Eggenkamp Klinische geriatrie Alysis 25 mei 2010 symposium Zevenaar 1 Kwetsbare ouderen inleiding >25% opgenomen patiënten 70+ 10-40%
Nadere informatieZorginformatiebouwsteen:
Zorginformatiebouwsteen: nl.zorg.dosscore-v1.0 Status:Final Publicatie:2017 Publicatie status: Published Beheerd door: Inhoudsopgave 1. nl.zorg.dosscore-v1.0 3 1.1 Revision History 3 1.2 Concept 3 1.3
Nadere informatieVerslag multidisciplinair overleg
2012 Verslag multidisciplinair overleg Renate Agterhof S1002628 Spaarne ziekenhuis 27-5-2012 Inhoud Inhoud... 2 Inleiding... 2 1. Betrokken disciplines bij het MDO... 3 2. Belang van een MDO tussen de
Nadere informatieRichtlijn delier NPZ Waardenland Doel van de transmurale multidisciplinaire richtlijn delier 1. Definitie delier 2. Ontstaanswijze / oorzaak delier
Richtlijn delier NPZ Waardenland Op initiatief van het Netwerk Palliatieve Zorg is in 2014 deze regionale richtlijn delier tot stand gekomen. Deze richtlijn is geschreven voor verpleegkundigen en verzorgenden
Nadere informatieWat kunnen we doen bij patiënten met een delier (acute verwardheid)?
Wat kunnen we doen bij patiënten met een delier (acute verwardheid)? Voorkomen is beter dan genezen! (deel 1) Delier is een zeer ernstige situatie, preventie kan een hoop ellende voorkomen. In dit artikel
Nadere informatieDeze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M77 van maart 2003.
Videofragment 3. Omgaan met een delirante patiënt thuis 1. Toelichting op de module Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M77 van maart 2003. Voor familieleden en andere verzorgers kan het gedrag
Nadere informatieACUUT OPTREDENDE VERWARDHEID (DELIER) INFORMATIE VOOR PATIENT, FAMILIE EN BETROKKENEN
ACUUT OPTREDENDE VERWARDHEID (DELIER) INFORMATIE VOOR PATIENT, FAMILIE EN BETROKKENEN Inleiding Uw familielid, partner of kennis is in Franciscus Gasthuis & Vlietland opgenomen. Hij of zij is opgenomen
Nadere informatieVERANDERING VAN GEDRAG: EEN PROBLEEM OF NIET? Marieke Schuurmans Verpleegkundige & onderzoeker UMC Utrecht/Hogeschool Utrecht
VERANDERING VAN GEDRAG: EEN PROBLEEM OF NIET? Marieke Schuurmans Verpleegkundige & onderzoeker UMC Utrecht/Hogeschool Utrecht GEDRAG: De wijze waarop iemand zich gedraagt, zijn wijze van doen, optreden
Nadere informatieIn de war? Informatie voor familie van patiënten met acuut optredende verwardheid
In de war? Informatie voor familie van patiënten met acuut optredende verwardheid Inleiding Uw familielid, partner of kennis is in het Albert Schweitzer ziekenhuis opgenomen. Waarschijnlijk heeft u gemerkt
Nadere informatiePatiënteninformatie. Acuut optredende verwardheid. (delier) Acuut optredende verwardheid (delier)
Patiënteninformatie Acuut optredende verwardheid (delier) Acuut optredende verwardheid (delier) 1 Acuut optredende verwardheid (delier) Intensive Care, route 3.3 Telefoon (050) 524 6540 Inleiding Uw familielid
Nadere informatieIn de war? Op de Intensive Care
In de war? Op de Intensive Care Albert Schweitzer ziekenhuis juni 2015 pavo 1168 Inleiding Uw partner of familielid is in het Albert Schweitzer ziekenhuis opgenomen op de Intensive Care. Waarschijnlijk
Nadere informatieDelirium op de Intensive Care (IC)
Deze folder is bedoeld voor de partners, familieleden, naasten of bekenden van op de Intensive Care (IC) afdeling opgenomen patiënten. Door middel van deze folder willen wij u als familie* uitleg geven
Nadere informatieAcuut optredende verwardheid Delier
Acuut optredende verwardheid Delier Uw familielid, vriend(in) of kennis is opgenomen in ons ziekenhuis vanwege ziekte, ongeval en/of operatie. Zoals u vermoedelijk hebt gemerkt, is zijn of haar reactie
Nadere informatieDe patiënt met acuut optredende verwardheid (delier)
De patiënt met acuut optredende verwardheid (delier) De patiënt met acuut optredende verwardheid/delier Uw familielid, vriend(in) of kennis is opgenomen vanwege een ziekte, een ongeval en/of een operatie.
Nadere informatieIn de war? Op de Intensive Care
In de war? Op de Intensive Care Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding Uw partner of familielid is in het Albert Schweitzer ziekenhuis opgenomen op de Intensive Care.
Nadere informatie3.3 Delirium. herkend wordt. Onduidelijk is in hoeveel procent het delirium niet, of niet volgens de gangbare richtlijnen, behandeld wordt.
3.3 Delirium Delirium is waarschijnlijk de meest voorkomende neuropsychiatrische stoornis in het algemeen en academisch ziekenhuis, met een prevalentie van 15 tot 50 procent bij opgenomen oudere patiënten.
Nadere informatieDelier, ontspoord in het verpleeghuis. Miriam Jacobs Nurse Practitioner in opleiding
Delier, ontspoord in het verpleeghuis Miriam Jacobs Nurse Practitioner in opleiding Opzet presentatie Huishoudelijke mededelingen Inleiding Stellingen invullen Uitleg rondom delier Screening delier + Delier
Nadere informatieAcute verwardheid / Delier
Acute verwardheid / Delier In deze folder vindt u informatie over acute verwardheid / delier. Daarnaast staat beschreven wat u voor uw naaste kan doen. Waar "hij" staat, kunt u uiteraard ook "zij" lezen.
Nadere informatiePatiënteninformatie. Delier of plotse verwardheid. GezondheidsZorg met een Ziel
i Patiënteninformatie Delier of plotse verwardheid GezondheidsZorg met een Ziel DELIER OF PLOTSE VERWARDHEID Uw partner, familielid of iemand anders uit uw naaste omgeving is vanwege een ziekte, ongeval
Nadere informatieDelier. Informatie voor familie en betrokkenen
Delier Informatie voor familie en betrokkenen Inleiding Op onze verpleegafdeling is een familielid, vriend(in) of kennis van u opgenomen. Tijdens uw bezoek aan de patiënt heeft u waarschijnlijk gemerkt
Nadere informatieTowards a hospitalbroad approach of frail older patients / Senior Friendly Hospital
Towards a hospitalbroad approach of frail older patients / Senior Friendly Hospital 06.12.2011 Herbert Habets Geriatric Clinical Nurse Specialist / Nurse Scientist Orbis Medisch Centrum, Sittard Geleen
Nadere informatiep a t i ë n t e n i n f o r m a t i e 2
Delier In deze brochure leest u meer over acute verwardheid, ook wel delier genoemd. Verder krijgt u informatie over de behandeling en wat u kunt doen. Acuut optredende verwardheid Delier is een vorm van
Nadere informatieAcute verwardheid (Delier/Delirium)
Acute verwardheid (Delier/Delirium) Informatie voor naasten van patiënten met acuut optredende verwardheid. Uw naaste is opgenomen in het TweeSteden ziekenhuis vanwege een ziekte, ongeval, en/of operatie.
Nadere informatieACUTE VERWARDHEID NIET ALTIJD DEMENTIE 10 en 12/11/2015
ACUTE VERWARDHEID NIET ALTIJD DEMENTIE 10 en 12/11/2015 Niet steeds dementie Vraagstelling: 1) Kan elke verwardheid voorkomen worden? 2) Wat kunnen we doen om te voorkomen? 3) Wat kunnen we doen bij acute
Nadere informatieDelier 18-04-2011. Sini van den Boomen Anja Manders Marianne de Nobel
Delier 18-04-2011 Sini van den Boomen Anja Manders Marianne de Nobel Welkom Doel: Kennisoverdracht/bewustwording Signalering Verpleegkundige interventies Programma Film Medische aspecten delier Casus in
Nadere informatieOnderwijsmateriaal voor toetsgroepen
Videofragment 1 de anamnese bij een delirante patiënt 1. Toelichting op de module Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M77, herziene versie april 2014. Om te kunnen begrijpen hoe de huisarts het
Nadere informatieDelier in de laatste levensfase. Informatie voor naasten van patiënten met een delier in de laatste levensfase
Delier in de laatste levensfase Informatie voor naasten van patiënten met een delier in de laatste levensfase Inhoudsopgave Wat is een delier?... 3 Wat zijn kenmerken van een delier?... 3 Invloed op u
Nadere informatieDE PATIËNT MET ACUUT OPTREDENDE VERWARDHEID/DELIER INFORMATIE VOOR FAMILIE EN BETROKKENEN
DE PATIËNT MET ACUUT OPTREDENDE VERWARDHEID/DELIER INFORMATIE VOOR FAMILIE EN BETROKKENEN Wat is acuut optredende verwardheid/delier? Uw familielid, vriend(in) of kennis is opgenomen in het ziekenhuis
Nadere informatieOnderwerp: Acute verwardheid of delier
Onderwerp: 1 Informatie over acute verwardheid of delier Voor wie is deze folder bedoeld? Deze folder is bedoeld voor patiënten die worden opgenomen in het Ikazia Ziekenhuis. Zoals de verpleegkundige aan
Nadere informatiedelier bij ouderen Delier bij ouderen Videofragment 1 De anamnese bij een delirante patiënt 1. Toelichting op de module
Videofragment 1 De anamnese bij een delirante patiënt 1. Toelichting op de module Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M77 van maart 2003. Om te kunnen begrijpen hoe de huisarts het beste kan omgaan
Nadere informatieDelier in de palliatieve fase. Marlie Spijkers Specialist ouderengeneeskunde Consulent Palliatieve zorg IKZ
Delier in de palliatieve fase Marlie Spijkers Specialist ouderengeneeskunde Consulent Palliatieve zorg IKZ Delier voor de patiënt n droom woar de geen sodemieter van op aan kunt angstdroom nachtmerrie
Nadere informatieDelier in de palliatieve fase
Delier in de palliatieve fase Marlie Spijkers Specialist ouderengeneeskunde Consulent Palliatieve zorg IKZ Delier voor de patiënt n droom woar de geen sodemieter van op aan kunt angstdroom nachtmerrie
Nadere informatieDelirium of delier (acuut optredende verwardheid)
Delirium of delier (acuut optredende verwardheid) In deze folder leest u wat een delirium is, wat de verschijnselen van een delirium zijn en leest u informatie over de behandeling en tips voor patiënten
Nadere informatieGebruik bedtent bij acuut optredende verwardheid
Gebruik bedtent bij acuut optredende verwardheid Ziekenhuis Gelderse Vallei Uw familielid, vriend(in) of kennis is opgenomen in ons ziekenhuis vanwege ziekte, ongeval en/of operatie. Zoals u vermoedelijk
Nadere informatieHoe een delier herkennen?
Infobrochure Delier Inhoud Wat is een delier?. 3 Hoe een delier herkennen?. 3 Is een delier niet gewoon dementie?.4 Hoe behandelen we een delier?. 5 Wat kan u als familie doen?. 5 Meer info of vragen?.
Nadere informatieAcute verwardheid. Informatie voor familie en betrokkenen
HHZH_INF_114.01(0315) h.-hartziekenhuis vzw Mechelsestraat 24 2500 Lier tel. 03-491 23 45 fax 03-491 23 46 www.hhzhlier.be Informatie voor familie en betrokkenen Acute verwardheid Voorwoord Uw partner,
Nadere informatieRode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Delier (acute verwardheid) rkz.nl
Patiënteninformatie Delier (acute verwardheid) rkz.nl Inleiding Uw partner, familielid of iemand uit uw naaste omgeving is opgenomen in het. Zoals u gemerkt heeft, reageert uw naaste niet zoals u gewend
Nadere informatieInformatiebrochure voor familie & betrokkenen
HHZH_INF_114.03(0418) Informatiebrochure voor familie & betrokkenen Acute verwardheid een hart voor zorg Voorwoord Jouw partner, familielid, vriend of kennis is opgenomen in het H.-Hartziekenhuis Lier.
Nadere informatieDelirium Clinical Assessment Protocol (CAP) = 0
Delirium Clinical Assessment Protocol (CAP) = 0 De informatie over deze CAP-code wordt opgesplitst in twee delen: (I) Betekenis: De betekenis van code 0 bij de Delirium-CAP. (II) Richtlijnen: De stappen
Nadere informatieDelier voor de patiënt. Inhoud presentatie delier. Delier. Symptomen. Diagnose delier 21-6-2012. n droom woar de geen sodemieter van op aan kunt
Delier voor de patiënt n droom woar de geen sodemieter van op aan kunt angstdroom nachtmerrie Inhoud presentatie delier Wat is een delier Wat zijn de gevolgen van een delier Wat zijn risicoverhogende en
Nadere informatieInformatie over delier
Algemeen Informatie over delier www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ALG017 / Informatie over delier / 18-10-2013 2 Informatie over delier Uw
Nadere informatie26/05/2015. Workshop assessment bij delier en depressie. Delirium. Screening. Delier? Vormen van delier
Workshop assessment bij delier en depressie Delirium Jessie De Cock Ergotherapeut Gerontoloog titel 2 Delier? Aandachts- en bewustzijnsstoornis Acuut en fluctuerend Verandering in cognitie of ontwikkeling
Nadere informatieRode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Delier (acute verwardheid) rkz.nl
Patiënteninformatie Delier (acute verwardheid) rkz.nl Inleiding Uw partner, familielid of iemand uit uw naaste omgeving is opgenomen in het. Zoals u gemerkt heeft, reageert uw naaste niet zoals u gewend
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Delier
PATIËNTEN INFORMATIE Delier Uw naaste is opgenomen op de Intensive Care (IC) van het Maasstad Ziekenhuis. Waarschijnlijk heeft u gemerkt dat hij/zij niet reageert zoals u dit gewend bent. Degene die u
Nadere informatieAcuut optredende verwardheid (delier) Informatie voor familie en bezoekers van het Intensive Care Centrum UMC Utrecht. Afdeling Intensive Care
Acuut optredende verwardheid (delier) Informatie voor familie en bezoekers van het Intensive Care Centrum UMC Utrecht Afdeling Intensive Care Acuut optredende verwardheid (delier) Acuut optredende verwardheid
Nadere informatieInformatiefolder delier
Informatiefolder delier Informatiefolder delier Het gedrag en de reactie van uw partner, familielid, vriend(in) of kennis zijn anders dan u gewend bent. Hij of zij is onrustig, begrijpt u niet, geeft vreemde
Nadere informatieDelier Acute verwardheid.
Delier Acute verwardheid www.nwz.nl Inhoud Wat is een delier? 3 Wat zijn de verschijnselen? 3 De behandeling 4 Wat kunt u als naaste doen? 5 Nazorg 5 Uw vragen 6 Notities 6 * waar hij staat, kunt u ook
Nadere informatieDELIER. Informatie voor partner, familie en vrienden
DELIER Informatie voor partner, familie en vrienden Bij uw partner of familielid is er sprake van een delier of acute verwardheid. In deze folder kunt u lezen wat een delier is en waar de behandeling uit
Nadere informatieAcute verwardheid (delirium) op de Intensive Care
Acute verwardheid (delirium) op de Intensive Care Op dit moment verblijft uw partner of familielid op de afdeling Intensive Care. Dit is een afdeling waar (ernstig) zieke mensen worden behandeld en verzorgd.
Nadere informatiePatiënteninformatie. Delier: Acute verwardheid
Patiënteninformatie Delier: Acute verwardheid 2 Inhoud Inleiding... 4 Wat is acute verwardheid of een delier?... 4 Wat zijn de risicofactoren van een delier?... 5 Wat zijn de symptomen van een delier?...
Nadere informatieInformatiebrochure voor patiënten en familie. Acute verwardheid. I Autonome verzorgingsinstelling
Informatiebrochure voor patiënten en familie Acute verwardheid I Autonome verzorgingsinstelling IIInhoudsopgave Voorwoord 5 Wat is acute verwardheid of delier? 6 Oorzaken van acute verwardheid 7 Symptomen
Nadere informatieKlinisch redeneren Take-home toets
Klinisch redeneren Take-home toets Naam: Joyce Stuijt Klas: 1F2 Docent: S. Verschueren Datum: 23 januari 2012 Studentnr: 500635116 Inhoudsopgave Casus 3 Diagnose 4 Prognose 4 Resultaatsklasse 5 Beoogd
Nadere informatieDelier. (Acuut optredende verwardheid)
Delier (Acuut optredende verwardheid) Wat is acuut optredende verwardheid/delier Uw familielid, vriend(in) of kennis ligt in ons ziekenhuis. Hij/zij is opgenomen vanwege ziekte, ongeval en/of operatie.
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Delier
PATIËNTEN INFORMATIE Delier 2 PATIËNTENINFORMATIE Uw naaste is opgenomen op de Intensive Care (IC) van het Maasstad Ziekenhuis. Waarschijnlijk heeft u gemerkt dat hij/zij niet reageert zoals u dit gewend
Nadere informatieDelier. Acuut optredende verwardheid
Delier Acuut optredende verwardheid Wat is acuut optredende verwardheid (delier) Uw familielid, vriend(in) of kennis ligt in ons ziekenhuis. Hij/zij is opgenomen vanwege ziekte, ongeval en/of operatie.
Nadere informatie(Verhoogde kans op) acute verwardheid/delier bij ouderen. Informatie en adviezen voor oudere patiënten met (een verhoogd risico op) een delier
(Verhoogde kans op) acute verwardheid/delier bij ouderen Informatie en adviezen voor oudere patiënten met (een verhoogd risico op) een delier In deze folder gaan we in op factoren die het risico op een
Nadere informatiePatiënteninformatie. Het delier. Informatie voor familie en betrokkenen terTER_
Patiënteninformatie Het delier Informatie voor familie en betrokkenen 1234567890-terTER_ Het delier Informatie voor familie en betrokkenen. U heeft een afspraak in Tergooi gehad voor een behandeling.
Nadere informatieWelkom in het Jeroen Bosch Ziekenhuis
Welkom in het Jeroen Bosch Ziekenhuis Delier Vakgroep geriatrie vanaf juni 2014. Bovenste rij: Astrid van Strien, Janet Bootsma, Karen Keijsers, Truuke Kamminga. Onderste rij: Rob van Marum, Cees Wouters,
Nadere informatieVerhoogde kans op een delier?
Geriatrie Verhoogde kans op een delier? Maatregelen om een delier te voorkomen Inleiding U of uw naaste heeft een verhoogd risico op een delier. Dat heeft de verpleegkundige en/of uw behandelend specialist
Nadere informatieAcuut optredende verwardheid
Acuut optredende verwardheid Een delier Bij mensen met een ziekte komt acute verwardheid ofwel delirium (delier) regelmatig voor. Dit is geen onschuldig verschijnsel. Het wijst er meestal op dat er iets
Nadere informatieDelier (acute verwardheid)
Delier (acute verwardheid) Informatie voor familie van patiënten met een delier Bij uw partner of familielid is er sprake van een delier of acute verwardheid. In deze folder kunt u lezen wat een delier
Nadere informatieDiagnostiek en het gebruik van meetinstrumenten
4. Diagnostiek en het gebruik van meetinstrumenten 4.1. VRAAGSTELLINGEN Voor dit hoofdstuk heeft de werkgroep gezocht naar antwoord op de volgende uitgangsvragen: Met behulp van welke instrumenten kan
Nadere informatieDelier voor de patiënt. Workshop Delier in de palliatieve fase. n droom woar ge geen sodemieter van op aan kunt. angstdroom.
Workshop Delier in de palliatieve fase 11 oktober 2012 Hedi ter Braak Monique van den Broek 1 Delier voor de patiënt n droom woar ge geen sodemieter van op aan kunt angstdroom nachtmerrie 1 Inhoud workshop
Nadere informatieI Autonome verzorgingsinstelling. Informatiebrochure voor patiënten en familie. Acute verwardheid. Acute verwardheid.indd 1 07-07-2014 16:08:41
I Autonome verzorgingsinstelling Informatiebrochure voor patiënten en familie Acute verwardheid Acute verwardheid.indd 1 07-07-2014 16:08:41 IIInhoudsopgave Acute verwardheid.indd 2 07-07-2014 16:08:41
Nadere informatieInhoud. Carolien de Croon, Specialist Ouderengeneeskunde/ d Kaderarts GRZ i.o. Sireen Hendriks Franssen, Verpleegkundig Specialist i.o.
Delier in de Geriatrische i Revalidatiezorg Carolien de Croon, Specialist Ouderengeneeskunde/ d Kaderarts GRZ i.o. Sireen Hendriks Franssen, Verpleegkundig Specialist i.o. UKON workshop 7 april 2016 Inhoud
Nadere informatiePatiënteninformatie. Acuut optredende verwardheid (delier) Acuut optredende verwardheid (delier)
Patiënteninformatie Acuut optredende verwardheid (delier) Acuut optredende verwardheid (delier) 20140024 Delier.indd 1 1 24-01-17 14:02 Acuut optredende verwardheid (delier) Wat is acuut optredende verwardheid
Nadere informatieCognitieve beperkingen & delier
Cognitieve beperkingen & delier Introductie Uit eerder onderzoek blijkt dat 16-40% van oudere patiënten op de SEH cognitieve beperkingen hebben Oorzaken: Dementie Delier Depressie Klinisch ziek zijn hypoperfusie
Nadere informatieDelier (acute verwardheid)
Geriatrie Delier (acute verwardheid) i Patiënteninformatie Thuis en in het ziekenhuis Slingeland Ziekenhuis Algemeen Vooral oudere mensen kunnen bij een lichamelijke ziekte thuis of in het ziekenhuis plotseling
Nadere informatieAcute verwardheid of delier
Acute verwardheid of delier Beter voor elkaar Voor wie is deze folder bedoeld? Deze folder is bedoeld voor patiënten die worden opgenomen in het Ikazia Ziekenhuis. Zoals de verpleegkundige aan u heeft
Nadere informatiePalliatieve Zorg. Marjolein Kolkman en Ingrid Kienstra. Verpleegkundigen Palliatieve Zorg
Palliatieve Zorg Marjolein Kolkman en Ingrid Kienstra Verpleegkundigen Palliatieve Zorg Wat is het belangrijkste speerpunt van palliatieve zorg? A Genezing B Kwaliteit van leven C Stervensbegeleiding
Nadere informatieTake-home toets klinisch redeneren 2
Take-home toets klinisch redeneren 2 Naam: Sanne Terpstra Studentnummer: 500646500 Klas: 1F2 Datum: 23-01-2012 Deel 1: Casus Mevrouw Alberts is een 81 jarige weduwe. Haar man is 5 maanden geleden overleden
Nadere informatieacute verwardheid adviezen na een ZorgSaam
acute verwardheid adviezen na een hernia-operatie (delier) ZorgSaam 1 2 ACUTE VERWARDHEID Dit informatieboekje is bedoeld voor familie en betrokkenen van de patiënt met acuut optredende verwardheid. Inleiding
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Plotse verwardheid Delier
PATIËNTEN INFORMATIE Plotse verwardheid Delier Wat is delier? Plotse verwardheid wordt ook wel een delier genoemd. Deze verwardheid kan op enkele minuten tot dagen ontstaan (of een bestaande toestand ineens
Nadere informatieFactsheet Hospital Elderly Life Program (HELP) Kwetsbare. ouderen
Factsheet Hospital Elderly Life Program (HELP) Kwetsbare ouderen Inhoudsopgave Factsheet Hospital Elderly Life Program (HELP) Gevolgen van een delier 3 Preventieve maatregelen 4 Inzet van geschoolde vrijwilligers
Nadere informatieAcuut optredende verwardheid/delier
Acuut optredende verwardheid/delier Klinische geriatrie alle aandacht De patiënt met acuut optredende verwardheid/ delier (informatie voor familie en betrokkenen) Wat zijn de verschijnselen van een delier/acuut
Nadere informatieAcute verwardheid. Locatiegegevens. Locatie Utrecht Bosboomstraat KE Utrecht. Locatie Zeist Jagersingel HL Zeist
Acute verwardheid Inleiding Acute verwardheid wordt ook wel een delirium of een delier genoemd. In deze folder kunt u lezen wat acute verwardheid is en hoe het ontstaat. Er wordt ingegaan op de verschijnselen,
Nadere informatieNEECHAM Confusion Scale (Neelon et al., 1996, vertaling Milisen 1999)
NEECHAM Confusion Scale (Neelon et al., 1996, vertaling Milisen 1999) Toelichting NEECHAM Confusion Scale: Vul deze schaal in op basis van observaties tijdens de zorg aan de patiënt en de routine verpleegkundige
Nadere informatieDelirium - acute verwardheid. informatie voor patiënt en familie
Delirium - acute verwardheid informatie voor patiënt en familie 2 Sommige patiënten lijden tijdens een ziekenhuisopname of na een ingreep tijdelijk aan een acute verwardheid of delirium. Deze brochure
Nadere informatieVerhoogde kans op een delier?
Verhoogde kans op een delier? Maatregelen om een delier te voorkomen Afdeling Geriatrie Inleiding U of uw naaste heeft een verhoogd risico op een delier. Dat heeft de verpleegkundige en/of uw behandelend
Nadere informatieVerschillende soorten van dementie. Door: Wim Dorst Geriatrisch verpleegkundige i.o
Verschillende soorten van dementie Door: Wim Dorst Geriatrisch verpleegkundige i.o 2013 Als je het niet meer weet. Wanneer is er sprake van dementie? Als er sprake is van meer dan één stoornis in de cognitieve
Nadere informatieAcuut optredende verwardheid (delier)
PSYCHIATRIE & PSYCHOLOGIE Acuut optredende verwardheid (delier) Informatie voor de patiënt, partner, familie en betrokkenen Acuut optredende verwardheid (delier) Uw partner, familielid, vriend of kennis
Nadere informatiePijn, agitatie en delier op de Intensive Care
Pijn, agitatie en delier op de Intensive Care Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Wat is pijn, agitatie en delier? 1 Waarom wordt een patiënt hierop gescoord? 2 Hoe herkennen we pijn,
Nadere informatieAPOP op de opnameafdeling
APOP op de opnameafdeling Ouderen op de SEH Toename van ouderen op de spoedeisende hulp Ouderen hebben een grotere kans op ongewenste uitkomsten zoals functionele achteruitgang tijdens opname of het ontwikkelen
Nadere informatieEen delier en wat nu!!! Wat kunnen we doen bij patiënten met een acute verwardheid (delier)? (deel 3)
Een delier en wat nu!!! Wat kunnen we doen bij patiënten met een acute verwardheid (delier)? (deel 3) In dit artikel wordt beschreven wat er gedaan moet worden wanneer er aanwijzingen zijn dat de patiënt
Nadere informatiePatiënteninformatie. Acute verwardheid
Patiënteninformatie Acute verwardheid Inhoud Inleiding... 3 Wat is acute verwardheid of delirium?... 3 Hoe wordt een delirium behandeld?... 4 Hoe kunt u uw familielid helpen?... 4 Medicatie... 4 Drinken
Nadere informatieKwetsbare ouderen in het ziekenhuis. Sophia de Rooij
Kwetsbare ouderen in het ziekenhuis Sophia de Rooij 2 Mw C. Bundel-Katz 3 Mw C. Bundel-Katz 4 Mw C. Bundel-Katz 5 Mw C. Bundel-Katz 6 Mw C. Bundel-Katz Voelt zich na een korte wandeling in haar tuin niet
Nadere informatieAcute verwardheid (delier) Informatie voor familie en bekenden
Acute verwardheid (delier) Informatie voor familie en bekenden Verpleegafdelingen en poliklinieken Wanneer iemand bij een ongeluk, operatie of ziekenhuisopname plotseling verward reageert, kan er sprake
Nadere informatieHET ZAL JE MOEDER MAAR ZIJN
HET ZAL JE MOEDER MAAR ZIJN Ouderen in het ziekenhuis: wat weten we? Marieke J. Schuurmans Hoogleraar Verplegingswetenschap UMC Utrecht Lector Ouderenzorg Hogeschool Utrecht HOEVEEL MENSEN BREKEN ER PER
Nadere informatieHELP-Programma. Informatieboekje. Voor vrijwilligers na de intake
HELP-Programma Informatieboekje Voor vrijwilligers na de intake 2 Ruth Pel-Littel Expert kwetsbare ouderen Vilans Postbus 8228, 3503 RE Utrecht Telefoon: (030) 789 2300, e-mail: r.pel@vilans.nl Website:
Nadere informatieParkinsonismen Vereniging. Parkinson en Psychose
Parkinsonismen Vereniging Parkinson en Psychose Inhoudsopgave Inleiding 4 Psychose 4 Oorzaak 5 Door de ziekte van Parkinson 5 Door het gebruik van anti-parkinsonmedicatie 5 Door een lichamelijke aandoening
Nadere informatieHet kunstmatig overnemen van de ademhaling (IC)
Het kunstmatig overnemen van de ademhaling (IC) Eén van de behandelingsmogelijkheden op de IC is het kunstmatig overnemen of ondersteunen van de ademhaling. Dit wil zeggen dat de ademhaling wordt geregeld
Nadere informatieVerhoogde kans op een delier?
Verhoogde kans op een delier? Maatregelen om een delier te voorkomen Afdeling Geriatrie Locatie Purmerend/Volendam Inleiding U of uw naaste heeft een verhoogd risico op een delier. Dat heeft de verpleegkundige
Nadere informatieDokter, waarom is mijn man opeens zo in de war?
Dokter, waarom is mijn man opeens zo in de war? Handreiking voor patiënten en hun naasten die te maken krijgen met een delier Aanleiding In de periode van september 2007 tot en met juni 2008 heeft ARGO
Nadere informatieVroegtijdige herkenning van een delirium bij de oudere patiënt.
Vroegtijdige herkenning van een delirium bij de oudere patiënt. Erasmus Universiteit te Rotterdam Beleid Management & Gezondheidszorg Onderzoeksinstelling: Mesos Medisch Centrum Naam: Janine Mulder Studentnummer:
Nadere informatieBrondocument CGS project Opleiden in de ouderenzorg. Alle aios. Expert in ouderenzorg. Enkeling. Minimale basiskennis over ouderenzorg
Brondocument CGS project Opleiden in de ouderenzorg Opbouw kennis, vaardigheden en attitude Het CGS project heeft zich het volgende doel gesteld: aandacht voor ouderenzorg in alle medische vervolgopleidingen.
Nadere informatievan delen tot het geheel. Hij kan bijvoorbeeld zijn kleding binnenstebuiten aantrekken, of zijn kopje naast de tafel zetten.
Afasie Als iemand een beroerte krijgt gebeurt dat bijna altijd plotseling. De schok is groot. Men heeft zich niet kunnen voorbereiden en men weet niet wat hen overkomt. Het dagelijkse leven wordt verstoord.
Nadere informatieMasterclass DementieNet Vroege signalen dementie. Jan Oudenes 2017
Masterclass DementieNet Vroege signalen dementie Jan Oudenes 2017 Hoe herken ik vroege signalen van dementie? Programma: Welkom en kennismaking Inleiding Doel van de training Waarom is het belangrijk om
Nadere informatieWerkstuk Biologie Dementie
Werkstuk Biologie Dementie Werkstuk door een scholier 1045 woorden 22 december 2003 5,3 40 keer beoordeeld Vak Biologie Wat is dementie: Vanuit het Latijn vertaald betekent dementie letterlijk ontgeestelijk-zijn.
Nadere informatieH.40001.0915. Zorg voor kwetsbare ouderen
H.40001.0915 Zorg voor kwetsbare ouderen 2 Inleiding Uw naaste is opgenomen in het ziekenhuis. Een oudere patiënt is kwetsbaar als er sprake is van een wankel evenwicht in de gezondheid en het dagelijks
Nadere informatie