Hoe maken we het weer aantrekkelijk om leraar te worden? Red het onderwijs! FD Young Circle April A.T. Kearney

Transcriptie

1 Hoe maken we het weer aantrekkelijk om leraar te worden? Red het onderwijs! FD Young Circle April 2019 A.T. Kearney

2 In de komende jaren dreigt een groot lerarentekort in het onderwijs door een te lage instroom en veel pensioenen Ontwikkeling leraren vraag en aanbod (aantal fte) Primair Onderwijs (PO) 87k 58k 87k 57k Voortgezet Onderwijs (VO) Benodige leraren 85k 85k 85k 56k 55k 54k Verwacht leraren en schooldirecteuren tekort k 10k Afgestudeerde leraren 8k 5k 6k 0k k 3k 2k 1k 0k Leeftijdsverdeling leraren k 0k Source: centerdata A.T. Kearney XX/ID 2

3 In het voortgezet onderwijs is het tekort minder, maar concentreert zich in specifieke vakken en regio s Focus lerarentekort in het Voortgezet Onderwijs Lerarentekort per vakgebied Groot tekort Nederlands Duits Engels Frans Biologie Informatica Natuurkunde Scheikunde Wiskunde Aardrijkskunde Economie Geschiedenis Klassieke Telen Gematigd tekort Gering tekort Onvervulde vraag leraren als percentage van de werkgelegenheid, % 2.5% 4% Source: centerdata A.T. Kearney XX/ID 3

4 Een van de oorzaken is het slechte imago van het beroep leraar door de relatief hoge werkdruk en lagere salarissen Daling prestige beroep leraar Daling plek leraren op beroepprestige ranglijst van 138 beroepen Hoog % werknemers met burn-out klachten in het onderwijs ,2% 15,7% 15,1% 14,6% 12,1% 10,8% PO leraren VO onderbouw leraren VO bovenbouw leraren Onderwijs Industrie Gezondheids- en nijverheid & Visserij Gemiddelde Bouw- Landbouw welzijnszorg Leraren salaris lager vergeleken met vergelijkbare werknemers in de marktsector Vergelijkbare werknemer in de marktsector Leraren salaris -1% -14% 100% 99% 100% 86% 96 Source: centerdata, SEO Economisch Onderzoek, TNO, CBS PO VO A.T. Kearney XX/ID 4

5 De werkdruk bij het beroep leraar wordt veroorzaakt door een veelvoud van factoren Oorzaken werkdruk in het onderwijs Het aantal lesuren dat gegeven wordt in Nederland is 10% hoger dan het OESO gemiddelde Veel starters krijgen langdurige tijdelijke contracten De nietlesgebonden taken zijn toegenomen, zoals schoolreisjes, musical groep 8 en feestjes Een leerkracht met een volledige benoeming van 36 uur werkt in de praktijk tenminste 42.5 uur per week en dat is vaak zelfs niet genoeg om het werk af te krijgen Op veel scholen zijn de klassen groter geworden. Bij 1 op de 6 klassen zitten er 30 of meer kinderen in een klas. Ook zijn er veel combinatieklassen. Hierbij wordt er meer inspanning van de leraar verwacht. De administratieve taken om het lesgeven heen, zoals bekende 10-minutengepsrekken, de oudergesprekken, teamvergaderingen, studiedagen, avondvergaderingen, etc. zijn slecht plan-baar en privé vaak moeilijk te regelen Ouders zijn veeleisender geworden naar de leerkrachten toe. Er is veel meer een wij vragen, u draait -mentaliteit ontstaan Source: OESO, Rijksoverheid, AOB A.T. Kearney XX/ID 5

6 Vergeleken met Europese landen is het Nederlandse salaris niet lager, maar de verschillen tussen PO en VO zijn wel groot Salaris leraren vergeleken met omringende landen 1 Start- en maximumsalarissen in het basisonderwijs (bruto jaarsalaris,, 2017) Salarisverschil tussen PO en VO onderbouw (bruto jaarsalaris,, 2017) Luxemburg Duitsland Zwitserland Denemarken Oostenrijk Noorwegen Spanje Nederland Zweden Finland Frankrijk Italie Verschil startsalaris Verschil max. salaris 20k 40k 60k 80k 100k 120k 1. Voor de salarisverhogingen die leerkrachten in 2018 kregen Source: OESO - 2k 0k 2k 4k 6k 8k 10k 0k 5k 10k 15k 20k 25k A.T. Kearney XX/ID 6

7 Vacatures voor leraren blijven langer openstaan en worden met creatieve maatregelen vaak door scholen zelf opgelost % van leraren vacatures waarvoor na 3 maanden nog niemand is gevonden Creatieve oplossingen 13% 20% Part-timersmeer uren laten werken of mensen langer door laten werken (uitgestelde uitstroom) % van leraren vacatures met minder dan 5 sollicitanten 43% 70% Aannemen van zij-instromers en herintreders Onderwijsassistentenof stagiairs voor de klas laten staan (ook al mag dat wettelijk niet) 1 Inzetten van recruitersof uitzendbureau s om personeel te vinden 1. In 2016 werd 5% van de lessen onbevoegd gegeven. In wiskunde was dit 8% Source: A.T. Kearney A.T. Kearney XX/ID 7

8 De overheid werkt aan verschillende maatregelen om het lerarentekort terug te dringen (1/2) Maatregelen om het lerarentekort terug te dringen Maatregelen Hogere salarissen Kabinet heeft in miljoen euro toegezegd voor salarissen, met nog 70 miljoen extra in 2019 Salarissen voor PO leraren zijn gemiddeld met 8,5% verhoogd in 2018 en voor VO leraren met 4,5% totaal in 2018 en 2019 Minder lesuren voor leraren Aantal verplichte lesuren die leraren in het VO moeten geven is naar beneden gehaald in 2019 van 750 uur per jaar naar 720; de tijd die vrij komt kan gebruikt worden voor ontwikkeling Het begrip lesuren is verbreed: hoorcolleges, projecten, opdrachten, stages en keuzewerktijd vallen nu ook onder lesuren Zij- instroom regeling De zij-instroomregeling is per 1 september 2017 uitgebreid: leraren die al een bevoegdheid hebben kunnen nu ook gebruikmaken van de regeling Source: Rijksoverheid, Algemene Onderwijs Bond A.T. Kearney XX/ID 8

9 De overheid werkt aan verschillende maatregelen om het lerarentekort terug te dringen (2/2) Maatregelen om het lerarentekort terug te dringen Activeren stille reserve Maatregelen Stille reserves: 14k (PO) en 32k (VO en MBO) bevoegden die niet werkzaam zijn in het onderwijs en 17k (PO) en 20k (VO en MBO) bevoegden die geen baan hebben en niet arbeidsongeschikt zijn De overheid heeft verschillende maatregelen genomen om het aantrekkelijker te maken on weer terug naar het onderwijs te komen in de vorm van subsidies en instroom trajecten Meer onbevoegden voor de klas Scholen voor voortgezet onderwijs mogen meer onbevoegde leraren les laten geven: Leraren in opleiding in de laatste fase van hun studie, zij-instromers met een hoger onderwijs diploma, leraren die een ander vak geven voor max. 2 jaar, onderbouwleraren in de bovenbouw voor max. 1 jaar, algemeen onbevoegde leraar voor max. 1 jaar, 160 uur per jaar voor gastdocenten Meer geld voor opleidingen Source: Rijksoverheid, Algemene Onderwijs Bond Het kabinet halveert het collegegeld de eerste 2 jaar van de lerarenopleidingen. Dat gebeurt om het kiezen voor een lerarenopleiding aantrekkelijker te maken Scholingsbudget voor opleiding en ontwikkeling van onderwijsondersteuners is verhoogd en gelijk getrokken met dat van de leraren A.T. Kearney XX/ID 9

10 Verschillende pilots om zij-instroom te bevorderen met behulp van overheidssubsidies leveren slechts tientallen leraren Pilots zij-instroom leraren Amsterdam Pilot Samenwerking Amsterdamse schoolbesturen en HvA Voortraject met geschiktheidsonderzoek en een nieuwe begeleidingsstructuur Resultaten 227 geïnteresseerden in voortraject Afgestudeerde hbo pedagogiek het meest succesvol door aanverwante studies Limburg Drenthe Werk maken van leren Marnix Academie Samenwerking schoolbesturen in Midden- en Zuid-Limburg Uitgebreid voortraject met twee stages van 40 uur en maatwerk begeleiding Samenwerking 5 schoolbesturen Drenthe Doel om zijinstromers een leerwerkplek te bieden Leertraject is op afstand Samenwerking 17 schoolbesturen Intensief inwerktraject en effectieve opleiding Minor oriëntatie op leraar basisonderwijs, voor kennismaken met het beroep leraar Gulden middenweg: leraren in opleiding betaald voor de klas laten staan 300 geïnteresseerden in voortraject 17 studenten; 30 verwacht voor eind 2018 Van tevoren onduidelijk of er subsidie verkregen wordt, terwijl scholen wel moeten investeren 12 kandidaten zonder actieve verwerving Pas als hij of zij er klaar voor is, gaat de persoon zelfstandig een groep draaien Te weinig geld voor de schoolbesturen 2 werkgroepen: de projectgroep en de leerwerkgroep 20 deelnemers Gebrek aan capaciteit en geld 8 studenten in de minor 5 studenten begonnen met lesgeven, lastig om leraren vrij te roosteren A.T. Kearney XX/ID 10

11 Eén basis opleiding, samen met de verdere eisen van leraren, zijn andere mogelijke oplossingen voor het lerarentekort Verdere voorgestelde oplossingen lerarentekort Eén brede basisopleiding voor alle leraren met specialisaties Voordelen Het beroep leraar wordt aantrekkelijker door de vele mogelijkheden Leraren kunnen breder worden ingezet; dit lost tekorten op waar deze ontstaan Nadelen Didactiek kan niet los gezien worden van vak inhoud en verschilt per leeftijdsgroep; daarom is één basisopleiding niet toepasselijk Leraren zijn niet altijd geïnteresseerd in een brede opleiding Belangrijkste eisen leraren Primair onderwijs: Dichten van de loonkloof met het voortgezet onderwijs Functies van onderwijsondersteuners moeten opnieuw worden gewaardeerd Voortgezet onderwijs: Meer carrièreperspectief Docenten moeten in een LC-salarisschaal kunnen komen Terugbrengen van de lesweek tot 20 lesuren. A.T. Kearney XX/ID 11