Duurzame ontwikkelingsdoelstellingen in BBC-meerjarenplanning. Hasselt, 3 april 2019

Transcriptie

1 Duurzame ontwikkelingsdoelstellingen in BBC-meerjarenplanning Hasselt, 3 april 2019

2 Op de agenda 09u30 Welkom 09u35 Introductie op SDG s en SDG-piloottraject 09u50 Basisboodschappen en succesfactoren 10u10 Vragenronde 1 10u25 SDG s in BBC-cyclus: omgevingsanalyse en SDGimpactanalyse 10u50 Vragenronde 2 11u Pauze 11u10 SDG s in meerjarenplan: doelstellingen en acties 11u35 Vragenronde 3 11u45 12u10 Vragenronde 4 12u25 Slot SDG s in meerjarenplan: visueel, indicatoren, rapporteringscodes, burgerparticipatie Inspiratiegids SDG s in de BBC-meerjarenplanning: te vinden op SDG s en BBC

3 Agenda 2030 voor Duurzame Ontwikkeling 3 -

4 De SDG s: wat & waarom? Agenda 2030 Nood aan wereldwijde aanpak van globale uitdagingen Agenda 2030 voor Duurzame Ontwikkeling is een uitnodiging van en naar de wereld om het anders te doen

5 5 pijlers en 17 SDG s 5 -

6 Kernboodschappen Agenda 2030 Inclusief- Leave no one behind Universeel Ondeelbaar Langetermijn Integrale, multidisciplinaire aanpak Samenwerken

7 Waarom als lokaal bestuur inzetten op de SDG s - SDG s zijn universeel & voor iedereen - De opdracht die de wetgever toevertrouwt aan lokale besturen: Artikel 2 in het Decreet Lokaal Bestuur: De gemeenten en de OCMWs beogen om op het lokale niveau duurzaam bij te dragen aan het welzijn van de burgers en verzekeren een burgernabije, democratische, transparante en doelmatige uitoefening van hun bevoegdheden. - 65% SDG s kunnen niet gerealiseerd worden zonder actieve betrokkenheid lokale besturen - Stimulans tot geïntegreerd werken - Gemeenschappelijk kader om met partners aan te werken: gemeenschappelijke taal, verbindingen zoeken - SDGs

8 Het SDG-landschap in België (en erbuiten) 8 -

9 SDG-landschap Europese Commissie: Towards a sustainable Europe by mogelijke scenario s Federale overheid België: Nationale strategie voor duurzame ontwikkeling Federaal rapport voor Duurzame ontwikkeling National Voluntary Review 2017 Vlaanderen: Vizier 2030 (met indicatorenset) Verschillende actoren in België actief rond SDGs: onderwijsinstellingen, bedrijven, middenveld, maar dus ook provincies en lokale besturen 9 -

10 VVSG SDG-piloottraject 10 -

11 VVSG SDG-piloottraject Doel = Coherent beleid voor duurzame ontwikkeling bij de gemeenten, met de Agenda 2030 als insteek en reflectiekader Kerngroep van 20 gemeenten 11 -

12 SDGs: piloottraject Groep 1 Groep 2 Balen Herent Aalst Geel Maldegem Berlaar Herzele Beersel Hasselt Mechelen Diksmuide Hoogstraten Boom Lille Merelbeke Edegem Leopoldsburg Bornem Herentals Mol Evergem Nazareth Brasschaat Herk-de-Stad Nevele Genk Oostende Brecht Izegem Tielt Gent Oostkamp Brugge Kortrijk Turnhout Halle Roeselare De Pinte Leuven Westerlo Hamont- Achel Sint-Truiden Dilsen- Stokkem Heist-op-den- Berg Zoersel Harelbeke Tienen Diest Lommel Brussel

13 VVSG SDG-piloottraject Doel = Coherent beleid voor duurzame ontwikkeling bij de gemeenten, met de Agenda 2030 als insteek en reflectiekader Kerngroep van 20 gemeenten tools en aanbevelingen om SDG s te integreren in gemeentelijk beleid voor alle Vlaamse gemeenten Geen uniforme aanpak! Wel verschillende scenario s Sensibilisering Politiek Beleidsplanning 13 -

14 Lokaal aan de slag met de SDG s: basisboodschappen 14 -

15 Basisboodschappen Kiezen voor de SDG s is geen gratuite keuze Engagement op lange termijn Verbinding zoeken binnen en buiten gemeente Coherent beleid voor duurzame ontwikkeling Hoger ambitieniveau, geen business as usual SDG s kunnen intern (eigen organisatie), extern (inwoners en stakeholders binnen gemeente) en mondiaal (internationale rechtvaardigheid) vertaald worden Beleid naar gezinnen, ondernemingen, verenigingen, Interne organisatie Mondiale samenwerking 15 -

16 Basisboodschappen Kiezen voor de SDG s is geen gratuite keuze SDG s kunnen intern, extern en mondiaal vertaald worden Maak keuzes: wat past binnen onze context, waar staan we al in ons SDGverhaal, wie moet er nog mee aan boord, wat doen we op korte, middellange en lange termijn, Basistool voor zelfanalyse (keuzes helpen bepalen) 16 -

17 Lokale verankering Agenda 2030: succesfactoren 17 -

18 Lokale verankering Agenda 2030: succesfactoren Belang van mandaat en leiderschap, politiek en ambtelijk SDG s op agenda van het managementteam Ondertekening VVSG SDG-engagementsverklaring door schepencollege of gemeenteraad SDG s in bestuursakkoord/beleidsprogramma Beleidsnota Genk 18 - Beleidsnota Zoersel

19 : NIEUWE LEGISLATUUR Burgemeester: Duurzame ontwikkelingsdoelen als bevoegdheid Opname van de SDG s in de beleidsnota van het nieuwe bestuur Rekening houdend met de voorstellen uit de interne omgevingsanalyse Rekening houdend met de input van het kerntakendebat en de stadsdiensten Nu volgt de implementatie in het BBC

20 Lokale verankering Agenda 2030: succesfactoren Belang van mandaat en leiderschap, politiek en ambtelijk SDG s op agenda van het managementteam Ondertekening VVSG SDG-engagementsverklaring door schepencollege of gemeenteraad SDG s in bestuursakkoord/beleidsprogramma Creëer draagvlak, zowel intern als extern Neem SDG s mee in gesprekken en projecten met stakeholders Organiseer infosessies over SDG s Stel een SDG-werkgroep samen Nederlandse gemeente Rheden: 17 SDG-ambassadeurs 20 -

21 SDG-werkgroep Roeselare 21 -

22 Lokale verankering Agenda 2030: succesfactoren Belang van mandaat en leiderschap, politiek en ambtelijk SDG s op agenda van het managementteam Ondertekening VVSG SDG-engagementsverklaring door schepencollege of gemeenteraad SDG s in bestuursakkoord/beleidsprogramma Creëer draagvlak, zowel intern als extern Neem SDG s mee in gesprekken en projecten met stakeholders Organiseer infosessies over SDG s Stel een SDG-werkgroep samen, bv Harelbeke, Balen, Roeselare, Nederlandse gemeente Rheden: 17 SDG-ambassadeurs Maak de SDG-cirkeloefening, bijvoorbeeld om acties uit te werken of af te toetsen Communiceer over het waarom en hoe van de integratie van de SDG s in het meerjarenplan Gebruik de publicatie met 50 sensibiliserende praktijkvoorbeelden 22 -

23 Publicatie 50 sensibiliserende praktijkvoorbeelden 23 -

24 SDG-cirkeloefening 24 -

25 WORKSHOPS De Duurzame Ontwikkelingsdoelen: een lokale vertaling 23/05/ /06/2017: voor leden CBS, diensthoofden + leidinggevenden (16) 31/10/2017: voor adviesraden (6 personen / 3 adviesraden)

26 AANKOOP VAN PROMOTIEMATERIAAL

27 Lokale verankering Agenda 2030: succesfactoren Belang van mandaat en leiderschap, politiek en ambtelijk SDG s op agenda van het managementteam Ondertekening VVSG SDG-engagementsverklaring door schepencollege of gemeenteraad SDG s in bestuursakkoord/beleidsprogramma Creëer draagvlak, zowel intern als extern Neem SDG s mee in gesprekken en projecten met stakeholders Organiseer infosessies over SDG s Stel een SDG-werkgroep samen, bv Harelbeke, Balen, Roeselare, Nederlandse gemeente Rheden: 17 SDG-ambassadeurs Maak de SDG-cirkeloefening, bijvoorbeeld om acties uit te werken of af te toetsen Communiceer over het waarom en hoe van de integratie van de SDG s in het meerjarenplan Gebruik de publicatie met 50 sensibiliserende praktijkvoorbeelden Bouw verder op wat er al is Herhaal, herhaal, herhaal 27 -

28 Tijd voor vragen 28 -

29 SDG s en beleidsplanning 29 -

30 WESPENTAILLEMODEL SDG s en beleidsplanning ANALYSE deelanalyses integratie van de analyse SDG s in omgevingsanalyse en administratief memorandum 30 - BELEIDSBEPALING ACTIEPLANNING Missie en visie concretisering van missie en visie in doelstellingen middelen, activiteiten, prestaties Handvaten voor politici Tips en methodieken om draagvlak te creëren SDG s in opmaak nieuwe meerjarenplanning Inleiding Visie/missie SDG s als basis of toetsingskader voor doelstellingen en acties Visuele integratie SDG s Lokale SDG-indicatoren SDG-rapporteringscodes SDGs in participatietrajecten

31 SDG s en Beleids- en Beheerscyclus: omgevingsanalyse en administratief memorandum 31 -

32 Integratie SDG s in omgevingsanalyse en administratieve beleidsnota SDG s in de inleiding Scenario 1: 17 SDG s Scenario 2: 5 P s Scenario 3: DESTEP Scenario 4: Gemeente/stadsmonitor Scenario 5: Basisintegratie (na opmaak) Gemeentelijke praktijkvoorbeelden per scenario SDG s gebruikt om omgevingsanalyse op meer participatieve en transversale manier op te maken

33 INTERNE OMGEVINGSANALYSE

34 Omgevingsanalyse en inspiratienota Sint-Truiden - Transversale trekkersgroep Sint-Truiden 2030 (MAT + thematische experts) - 4 personeelsclusters maken de SDG-cirkeloefening - Alle diensten koppelen tendensen in hun werkveld aan de SDGs (nota per dienst) - Uiteindelijke OA en inspiratienota: - Intro: waarom SDGs als kapstok - Voor elk thema worden tendensen, doelstellingen, acties én de link met de SDGs beschreven: Context en wetgevend kader De stadsorganisatie van de toekomst De dienstverlening van de toekomst De stadscommunicatie van de toekomst Technologie / naar een smart city Tijd voor vrije tijd Erfgoed is toekomst Een inclusief en integraal lokaal en sociaal beleid Patrimonium en stadsinfrastructuur van de toekomst Ruimte en omgeving van de toekomst

35 SDG s en Beleids- en Beheerscyclus: meerjarenplanning

36 SDG-impactanalyse Voorbeeldmethodiek uit SDG Handleiding voor overheidsinstanties (Vlaamse Overheid ism Sustenuto) 36 -

37 Roeselare: SDG stappenplan SDG Monitoring en rapportage Visie Meten Link met maatschappelijke waardecreatie op lange termijn Indicatoren koppelen aan doelstellingen KPI s opvolgen en rapporteren Prestatiedoelstellingen voor prioritaire SDG s SDG Mapping SDG Checklist 37 Prioriteren Begrijpen Impact (+/-) gedefinieerd Identificatie van prioritaire SDG s Management en CBS engagement SDG s linken met de core business (beleid)

38 SDG-impactanalyse: voorbeeld Roeselare 38

39 Tijd voor vragen 39 -

40 Agenda 2030 bij het bepalen van doelstellingen, actieplannen en acties SDG s gebruiken bij het bepalen van beleidsdoelstellingen 17 SDG s of 5 P s als basis, bv. Hoogstraten 40 -

41 Agenda 2030 bij het bepalen van doelstellingen, actieplannen en acties SDG s gebruiken bij het bepalen van beleidsdoelstellingen 17 SDG s of 5 P s als basis Bepalen prioritaire SDG s en vertalen naar eigen beleidsdoelstellingen SDG s als één van inspiratiebronnen, bv. stad Gent 41 -

42 Bestuursakkoord/ > Versterken van een divers en toegankelijk cultuuraanbod dat de politiek en de maatschappij blijft uitdagen oa. belang van infrastructuur, Gent als vrijplaats voor kunstenaars en creatievelingen, social track, bottom-up, grote culturele werven, 2030 Europese Culturele hoofdstad > Meer Gentenaars bewegen, ongeacht leeftijd, beperkingen of sociaal-economische achtergrond oa. diversiteit aan sporten, sportinfrastructuur, sportevenementen > Slimme en duurzame groei van het toerisme is onze stad > Feesten en evenementen zijn onderdeel van de toekomstgerichte sociale en duurzame stad waar het goed samenleven is oa. leefbaarheid, deelgemeenten, inzetten op placemaking > Divers en kwaliteitsvol vrijetijdsaanbod in functie van zelfontplooiing en talentontwikkeling oa. kindvriendelijke make-over, jeugdwerk publieke ruimte, nieuwe jongereninitiatieven, infrastructuur, Europese Jeugdhoofdstad, vrijetijdsactiviteiten voor ouderen en andere doelgroepen, zie link met hoofdstuk 12 Iedereen anders, allemaal Gentenaar en 2. Besturen in samenwerking en dialoog Duurzame ontwikkelingsdoelstellingen/ Omgevingsanalyse/ > SDG08 Werk en Groei 8.9 Tegen 2030 beleidslijnen uitwerken en implementeren ter ondersteuning van het duurzaam toerisme dat jobs creëert en plaatselijke cultuur en producten bevordert > SDG11 Steden 11.4 De inspanningen verhogen om het culturele en natuurlijke erfgoed van de wereld te beschermen en veilig te stellen Gent Over Morgen/ > 1.11 Evenementenbeleid voor iedereen > 1.12 Gent, stad in beweging > 3.9 Cultuur verandert saai in boeiend 14. Gent ontdekken en beleven > Gent ademt kunst en cultuur en brengt dit tot op de straat. > 10% van de Gentenaars kijkt kritisch naar de toenemende toeristenstroom en ervaart voornamelijk overlast. > 30% van de Gentenaars beweegt dagelijks > 6 op de 10 Vlamingen sport, maar voornamelijk sport met lage drempelgraad als daar is lopen, zwemmen, fietsen, wandelen > 1 op 4 sport in clubverband. > Het sportaanbod in Gent is ruim, maar niet zo hoog als in sommige andere centrumsteden. > Sportclubs kampen met wachtlijsten en onvoldoende (gediplomeerde) trainers. > Hoewel in voorbije jaren de infrastructuur op peelpleinen en voor de jeugdwerking is uitgebreid, zorgt de forse aangroei van de bevolking er voor dat die ontoereikend is. Strategische doelstellingen (as is)/ > We voeren een kind- en jeugdvriendelijk beleid, zichtbaar in alle levensdomeinen en met aandacht voor kwetsbare jeugd. > We kiezen voor een doordachte groei van toerisme door spreiding in tijd en ruimte en verdieping in de beleving. > We koesteren ons ruim en divers erfgoed door het opnieuw een toekomst te geven. > We geven fysieke en mentale ruimte aan cultuurcreatie en zorgen ervoor dat meer Gentenaars cultuur kunnen maken en smaken. > We stimuleren mensen om samen te bewegen, te sporten en aan recreatie te doen met specifieke aandacht voor talenten, diverse doelgroepen en buurtgerichte infrastructuur. > We voeren een feesten- en evenementenbeleid waarbij kwaliteit, duurzaamheid en beheersbaarheid centraal staan.

43 Agenda 2030 bij het bepalen van doelstellingen, actieplannen en acties SDG s gebruiken bij het bepalen van beleidsdoelstellingen 17 SDG s of 5 P s als basis Bepalen prioritaire SDG s en vertalen naar eigen beleidsdoelstellingen SDG s als één van inspiratiebronnen, bv. stad Gent Beleidsdoelstellingen afchecken aan SDG s 43 -

44 ANALYSEREN STRATEGISCHE KEUZE Strategische doelen en duurzame ontwikkeldoelstellingen matchen Omgevingsanalyse Analyse interne en externe bronnen Missie Visie Strategische doelen Principes Operationele doelen Actieplannen Acties OPERATIONALISEREN UITVOEREN EN MONITOREN MJP

45 Agenda 2030 bij het bepalen van doelstellingen, actieplannen en acties SDG s gebruiken bij het bepalen van beleidsdoelstellingen 17 SDG s of 5 P s als basis Bepalen prioritaire SDG s en vertalen naar eigen beleidsdoelstellingen SDG s als één van inspiratiebronnen, bv. stad Gent Beleidsdoelstellingen afchecken aan SDG s SDG s gebruiken bij het bepalen van acties SDG-cirkeloefening 45 -

46 Voorbeeld Zoersel - cirkeloefening 46 -

47 Voorbeeld Zoersel - cirkeloefening 47 -

48 Agenda 2030 bij het bepalen van doelstellingen, actieplannen en acties SDG s gebruiken bij het bepalen van beleidsdoelstellingen 17 SDG s of 5 P s als basis Bepalen prioritaire SDG s en vertalen naar eigen beleidsdoelstellingen SDG s als één van inspiratiebronnen, bv. stad Gent Beleidsdoelstellingen afchecken aan SDG s SDG s gebruiken bij het bepalen van acties SDG-cirkeloefening Fiches: vraag opnemen rond SDG s 48 -

49 Doelstellingen- en actiefiche 49 -

50 Bestuursakkoord Sint-Truiden Onze stad neemt deel aan het pilootproject rond de implementatie van de 17 duurzame ontwikkelingsdoelstellingen van de Verenigde Naties. We wensen deze doelstellingen concreet door te trekken in alle beleidsvoorstellen en acties Het bestuur engageert zich als pilootgemeente om de SDG s vertaald te zien in het beleid.

51 BBC, een eerste stap is reeds gezet Ondertussen is er samen met een groep gemotiveerde personeelsleden een document opgesteld waarin een kleine 120 concrete voorstellen worden gedaan om de SDGs in de gemeentelijke beleidsplanning mee op te nemen. Deze concrete voorstellen, afgetoetst aan de subdoelstellingen, kunnen samen met de inspiratienota en het bestuursakkoord (concrete/korte/hapklare teksten & concrete acties) binnen het opstellen van het meerjarenplan en voor alle diensten, gebruikt worden. De SDGs zullen duidelijk weerspiegeld worden in het meerjarenplan.

52 Agenda 2030 bij het bepalen van doelstellingen, actieplannen en acties Inspiratietabellen beleidsthema s en SDG s 52 -

53 Tijd voor vragen 53 -

54 SDGs visueel in het meerjarenplan Nadelen Louter labelen achteraf Kan wanordelijk overkomen Voordelen Icoontjes spreken visueel aan Je kan medewerkers betrekken bij labelen of opstellen SDG-register Is basis waarop je kan verder werken in de toekomst Geeft inzicht in mogelijke samenwerkingen Bron: Provincie Limburg, dienst milieu en natuur, Integratie van het klimaatbeleid in de Beleids- en beheerscyclus 54 -

55 Omgevingsanalyse: SDG-register

56 Lokale SDG-indicatoren 56 -

57 Lokale SDG-indicatoren Criteria selectie: Relevantie subtargets Mate waarin lokaal bestuur er impact op heeft Beschikbaarheid data Link met indicatoren op Vlaams, Belgisch of mondiaal niveau Idealiter gebruikt in relatie tot meerjarenplan Indicatorenlijst + handleiding 57 -

58 Lokale SDG-indicatoren 58 -

59 SDG 1 SDG 2 SDG 3 SDG 4 SDG 5 SDG 6 SDG 7 SDG 8 SDG 9 SDG 10 SDG 11 SDG 12 SDG 13 SDG 14 SDG 15 SDG 16 SDG 17 Lokale SDG-indicatoren Thema Armoede X X X X X X X X X Kinderopvang X X Woonzorg (oa thuiszorg, WZC, LDC, ouderenzorg) X X X X X X Wonen X X X X X X X X Lokale voedselstrategie X X Gezondheid X X X X X X Integratie en diversiteit X X X X X X Vrije tijd (jeugd, sport, cultuur) X X X Onderwijs X X X Energie X X X X X X X Water X X Milieu en natuurbeheer X X X X X X X X X X X X Afvalbeheer X X X X Ruimtelijke ordening X X X X X Werk en economie X X X X X X X X X Mobiliteit X X X X Veiligheid X X X X Lokaal mondiaal beleid X X X X X GIS X X X Aankoopbeleid X X Burgerzaken X X Bestuurszaken X X X Personeelsbeleid X X X X X X X Financiën Financiën zijn een essentieel onderdeel van elke SDG. Een aantal indicatoren verwijzen specifiek naar budget, namelijk bij SDG 8, 10, 11 en 17. Participatie Participatie is een onderdeel van elke SDG. Een aantal indicatoren verwijzen specifiek naar participatie, namelijk bij SDG 3, 10, Dienstverlening en 16. Kerntaak van een lokaal bestuur. Bij SDG 16 zijn er een aantal specifieke indicatoren rond dienstverlening.

60 Lokale SDG-indicatoren Voorbeelden indicatoren zorg en gezondheid: SDG 2: Aandeel van de inwoners dat aangeeft minstens wekelijks groenten of fruit te eten dat lokaal gekweekt is SDG 3: Aandeel van de inwoners met weinig tot geen psychische problemen SDG 3: Aandeel vaststellingen alcohol- en drugsintoxicatie in het verkeer SDG 3 en 11: luchtkwaliteit VVSG SDG's -

61 SDG-rapporteringscodes in BBC 61 - Keuze voor SDG-rapporteringscodes gemaakt in overleg met Agentschap Binnenlands Bestuur en SDGpilootgemeenten. Meest haalbare en bruikbare optie om SDG s een plaats te geven in de BBC-software. 1 code per SDG, behalve voor SDG 11 Tip: gebruik SDG-rapporteringscodes in combinatie met SDG-indicatoren Voordelen Onderdeel van BBCsoftware Meerdere codes per actie mogelijk verbondenheid SDG s duidelijk Sensibiliserende werking als betrekken personeel Nadelen Aftoetsingsmechanisme achteraf Risico overcodering Verkeerd gebruik codes SDG01 SDG02 SDG03 SDG04 SDG05 SDG06 SDG07 SDG08 SDG09 SDG10 SDG11 SDG1101 SDG1102 SDG1103 SDG1104 SDG1105 SDG1106 SDG1107 SDG1108 SDG12 SDG13 SDG14 SDG15 SDG16 SDG17

62 SDG-rapporteringscodes in BBC Ondersteunde tabel om verkeerd gebruik codes te reduceren 62-8/04/2019

63 SDGs en burgerparticipatie Zie inspiratienota: Tips om SDG-kader mee te nemen in verschillende vormen van burgerparticipatie (SDG-check op burgervoorstellen, verzoekschriften, subsidiereglementen, memoranda, ) Tips om SDG s mee te nemen in participatiemethodieken op verschillende momenten in de beleidscyclus: Beleidsvoorbereiding Beleidsuitvoering Beleidsevaluatie VVSG SDG's -

64 SDGs en burgerparticipatie DE RONDE VAN HARELBEKE 6 overlegavonden op 6 locaties thematisch gekoppeld aan SDGs SDG-toelichting + spreker + debat met burgers online voorstellen achterlaten ( Diksmuide: app burgemeester voor 1 dag (2017): Op basis bevolkingsenquête en gesprekstafels App Burgemeester voor 1 dag, waarbij projecten gelinkt aan SDG s VVSG SDG's -

65 Tijd voor vragen 65 -

66 Samenvatting Aan de slag met de SDG s Maak lokale keuzes, stippel een eigen pad uit. Inspiratiegids De SDG s in de beleids- en beheerscyclus :

67 Studiedag 14 mei 2019 Keynote Geert Bourgeois Panelgesprek met burgemeesters Mathias De Clercq, Koen Metsu en Katrien Partyka 3 rondes van 5 parallelle sessies Reflectie op studiedag met o.a. Vlaamse Overheid en OESO Slotwoord VVSG Netwerkreceptie Sterk lokaal mondiaal middenveld 67 - Worldcafé beleidsdomeinen en SDG s Wat is lokaal mondiaal beleid Bedrijven Internationale voorbeelden lokale SDG-vertaling Fair trade en gemeentelijk beleid Vlaamse Overheid en SDGs Intergemeentelijke samenwerking LMB Scholen Internationale samenwerking SDG-werking VVSG Politiek overleg Worldcafé SDGpilootgemeenten

68 Vervolg Ppt presentatie Online evaluatie Lokaal aan de slag: feedback van VVSG Infosessies en workshops Stavaza zomer

69 Interessante linken/bronnen INTERNATIONAAL Localizing the SDGs: Publicatie Club van Rome : How to achieve the SDGs within planetary boundaries SDG-index and dashboard report 2018 The Global Goals EUROPESE UNIE Sustainable development in the European Union European Sustainable Development Network (ESDN) SDG watch Europe 69 -

70 Interessante linken/bronnen BELGIË : België dient eerste national voluntary review in op het High Level Political Forum Perspective 2030 mind the gap : SDGs in een Belgisch perspectief Evaluatie van politieke engagementen (2017) VLAANDEREN SDG-handleiding voor overheidsorganisaties NEDERLAND Duurzame ontwikkelingsdoelstelling Rheden4GlobalGoals 70 -

71 Interessante linken/bronnen: VVSG SDG-Piloottraject Inspiratiegids SDGs in meerjarenplanning SDG-engagementsverklaring voor lokale besturen SDG s in bestuursakkoord Algemeen: SDG-materiaal 17 SDG s in een notendop SDG-cirkeloefening Leidraad voor lokale besturen SDG s in omgevingsanalyse 71 -

72 Samenwerking en afstemming Give a Day En veel meer

73 73 -