Duurzame ontwikkelingsdoelstellingen in BBC-meerjarenplanning. Leuven, 23 april 2019

Transcriptie

1 Duurzame ontwikkelingsdoelstellingen in BBC-meerjarenplanning Leuven, 23 april 2019

2 Op de agenda 09u30 Welkom 09u35 Introductie op SDG s en SDG-piloottraject 09u50 Basisboodschappen en succesfactoren 10u10 Vragenronde 1 10u25 SDG s in BBC-cyclus: omgevingsanalyse en SDGimpactanalyse 10u50 Vragenronde 2 11u Pauze 11u10 SDG s in meerjarenplan: doelstellingen en acties 11u35 Vragenronde 3 11u45 12u10 Vragenronde 4 12u25 Slot SDG s in meerjarenplan: visueel, indicatoren, rapporteringscodes, burgerparticipatie Inspiratiegids SDG s in de BBC-meerjarenplanning: te vinden op SDG s en BBC

3 Agenda 2030 voor Duurzame Ontwikkeling 3 -

4 De SDG s: wat & waarom? Agenda 2030 Nood aan wereldwijde aanpak van globale uitdagingen Agenda 2030 voor Duurzame Ontwikkeling is een uitnodiging van en naar de wereld om het anders te doen

5 5 pijlers en 17 SDG s 5 -

6 SDG-bruidstaart SDG's

7 Kernboodschappen Agenda 2030 Inclusief: leave no one behind Universeel Ondeelbaar Langetermijn Integrale, multidisciplinaire aanpak Samenwerken

8 Waarom als lokaal bestuur inzetten op de SDG s - SDG s zijn universeel & voor iedereen - De opdracht die de wetgever toevertrouwt aan lokale besturen: Artikel 2 in het Decreet Lokaal Bestuur: De gemeenten en de OCMWs beogen om op het lokale niveau duurzaam bij te dragen aan het welzijn van de burgers en verzekeren een burgernabije, democratische, transparante en doelmatige uitoefening van hun bevoegdheden. - 65% SDG s kunnen niet gerealiseerd worden zonder actieve betrokkenheid lokale besturen - Stimulans tot geïntegreerd werken - Gemeenschappelijk kader om met partners aan te werken: gemeenschappelijke taal, verbindingen zoeken - SDGs

9 Het SDG-landschap in België (en erbuiten) 9 -

10 SDG-landschap Europese Commissie: Towards a sustainable Europe by mogelijke scenario s Federale overheid België: Nationale strategie voor duurzame ontwikkeling Federaal rapport voor Duurzame ontwikkeling National Voluntary Review 2017 Vlaanderen: Vizier 2030 (met indicatorenset) Verschillende actoren in België actief rond SDGs: onderwijsinstellingen, bedrijven, middenveld, maar dus ook provincies en lokale besturen 10 -

11 VVSG SDG-piloottraject 11 -

12 VVSG SDG-piloottraject Doel = Coherent beleid voor duurzame ontwikkeling bij de gemeenten, met de Agenda 2030 als insteek en reflectiekader Kerngroep van 20 gemeenten 12 -

13 SDGs: piloottraject Groep 1 Groep 2 Balen Herent Aalst Geel Maldegem Berlaar Herzele Beersel Hasselt Mechelen Diksmuide Hoogstraten Boom Lille Merelbeke Edegem Leopoldsburg Bornem Herentals Mol Evergem Nazareth Brasschaat Herk-de-Stad Nevele Genk Oostende Brecht Izegem Tielt Gent Oostkamp Brugge Kortrijk Turnhout Halle Roeselare De Pinte Leuven Westerlo Hamont- Achel Sint-Truiden Dilsen- Stokkem Heist-op-den- Berg Zoersel Harelbeke Tienen Diest Lommel Brussel

14 VVSG SDG-piloottraject Doel = Coherent beleid voor duurzame ontwikkeling bij de gemeenten, met de Agenda 2030 als insteek en reflectiekader Kerngroep van 20 gemeenten tools en aanbevelingen om SDG s te integreren in gemeentelijk beleid voor alle Vlaamse gemeenten Geen uniforme aanpak! Wel verschillende scenario s Sensibilisering Politiek Beleidsplanning 14 -

15 Lokaal aan de slag met de SDG s: basisboodschappen 15 -

16 Basisboodschappen Kiezen voor de SDG s is geen gratuite keuze Engagement op lange termijn Verbinding zoeken binnen en buiten gemeente Coherent beleid voor duurzame ontwikkeling Hoger ambitieniveau, geen business as usual SDG s kunnen intern (eigen organisatie), extern (inwoners en stakeholders binnen gemeente) en mondiaal (internationale rechtvaardigheid) vertaald worden Beleid naar gezinnen, ondernemingen, verenigingen, Interne organisatie Mondiale samenwerking 16 -

17 Basisboodschappen Kiezen voor de SDG s is geen gratuite keuze SDG s kunnen intern, extern en mondiaal vertaald worden Maak keuzes: wat past binnen onze context, waar staan we al in ons SDGverhaal, wie moet er nog mee aan boord, wat doen we op korte, middellange en lange termijn, Basistool voor zelfanalyse (keuzes helpen bepalen) 17 -

18 Lokale verankering Agenda 2030: succesfactoren 18 -

19 Lokale verankering Agenda 2030: succesfactoren Belang van mandaat en leiderschap, politiek en ambtelijk SDG s op agenda van het managementteam Ondertekening VVSG SDG-engagementsverklaring door schepencollege of gemeenteraad SDG s in bestuursakkoord/beleidsprogramma Bestuursakkoord Halle 19 - Bestuursakkoord Berlaar

20 SDG s in bestuursakkoord

21 Lokale verankering Agenda 2030: succesfactoren Belang van mandaat en leiderschap, politiek en ambtelijk SDG s op agenda van het managementteam Ondertekening VVSG SDG-engagementsverklaring door schepencollege of gemeenteraad SDG s in bestuursakkoord/beleidsprogramma Creëer draagvlak, zowel intern als extern Neem SDG s mee in gesprekken en projecten met stakeholders Organiseer infosessies over SDG s Stel een SDG-werkgroep samen Lommel: burgemeester heeft SDG s als bevoegdheid Nederlandse gemeente Rheden: 17 SDG-ambassadeurs 21 -

22 DRAAGVLAK Politiek Ondertekening VVSG engagementsverklaring voor de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen Enthousiasme schepenen/burgemeester Administratie Trekker = positie is cruciaal Werkgroep medewerkers (vrijwillige kandidaten) Betrokkenheid MAT/Algemeen directeur 22

23 SDG-werkgroep Roeselare 23 -

24 Lokale verankering Agenda 2030: succesfactoren Belang van mandaat en leiderschap, politiek en ambtelijk SDG s op agenda van het managementteam Ondertekening VVSG SDG-engagementsverklaring door schepencollege of gemeenteraad SDG s in bestuursakkoord/beleidsprogramma Creëer draagvlak, zowel intern als extern Neem SDG s mee in gesprekken en projecten met stakeholders Organiseer infosessies over SDG s Stel een SDG-werkgroep samen, bv Harelbeke, Balen, Roeselare, Nederlandse gemeente Rheden: 17 SDG-ambassadeurs Maak de SDG-cirkeloefening, bijvoorbeeld om acties uit te werken of af te toetsen Communiceer over het waarom en hoe van de integratie van de SDG s in het meerjarenplan Gebruik de publicatie met 50 sensibiliserende praktijkvoorbeelden 24 -

25 Lokale verankering Agenda 2030: succesfactoren Belang van mandaat en leiderschap, politiek en ambtelijk SDG s op agenda van het managementteam Ondertekening VVSG SDG-engagementsverklaring door schepencollege of gemeenteraad SDG s in bestuursakkoord/beleidsprogramma Creëer draagvlak, zowel intern als extern Neem SDG s mee in gesprekken en projecten met stakeholders Organiseer infosessies over SDG s Stel een SDG-werkgroep samen, bv Harelbeke, Balen, Roeselare, Nederlandse gemeente Rheden: 17 SDG-ambassadeurs Maak de SDG-cirkeloefening, bijvoorbeeld om acties uit te werken of af te toetsen Communiceer over het waarom en hoe van de integratie van de SDG s in het meerjarenplan Gebruik de publicatie met 50 sensibiliserende praktijkvoorbeelden Bouw verder op wat er al is Herhaal, herhaal, herhaal 25 -

26 Publicatie 50 sensibiliserende praktijkvoorbeelden 26 -

27 SDG-cirkeloefening 27 -

28 Draagvlak Creëren 2 niveaus Binnen de organisatie In de stad Themadagen rond de SDGs Informatieve stand op evenementen Deelname campagne duurzame gemeente Mondiale raad Blijft een uitdaging!

29 DRAAGVLAK Extern Herhaling * Herhaling * Herhaling Logo s in gemeentelijk infoblad Banner bij activiteiten Actie bedrukte broodzakken Pralines bij feestelijke gelegenheden Wereldfeest: stand SDG met zoektocht over het terrein, SDG-rad en hinkelpad SDG vlaggetjes voor feestelijkheden Deelname week van de duurzame gemeente 2019: Initiatieven om SDGs bij de burger extra in de verf te zetten 29

30 DRAAGVLAK 30

31 Tijd voor vragen 31 -

32 SDG s en beleidsplanning 32 -

33 WESPENTAILLEMODEL SDG s en beleidsplanning ANALYSE deelanalyses integratie van de analyse SDG s in omgevingsanalyse en administratief memorandum 33 - BELEIDSBEPALING ACTIEPLANNING Missie en visie concretisering van missie en visie in doelstellingen middelen, activiteiten, prestaties Handvaten voor politici Tips en methodieken om draagvlak te creëren SDG s in opmaak nieuwe meerjarenplanning Inleiding Visie/missie SDG s als basis of toetsingskader voor doelstellingen en acties Visuele integratie SDG s Lokale SDG-indicatoren SDG-rapporteringscodes SDGs in participatietrajecten

34 SDG s en Beleids- en Beheerscyclus: omgevingsanalyse en administratief memorandum 34 -

35 Integratie SDG s in omgevingsanalyse en administratieve beleidsnota SDG s in de inleiding Scenario 1: 17 SDG s Scenario 2: 5 P s Scenario 3: DESTEP Scenario 4: Gemeente/stadsmonitor Scenario 5: Basisintegratie (na opmaak) Gemeentelijke praktijkvoorbeelden per scenario SDG s gebruikt om omgevingsanalyse op meer participatieve en transversale manier op te maken

36 SDGs IN DE OMGEVINGSANALYSE 36

37 SDG s als kapstok voor het Memorandum De 17 Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen van de Verenigde Naties geclusterd in 5 thema s: Werk professioneel Werk klantgericht Werk co-creatief Werk mensgericht Werk integraal

38 Cirkel oefening Memorandum

39 SDG s en Beleids- en Beheerscyclus: meerjarenplanning

40 SDG-impactanalyse Voorbeeldmethodiek uit SDG Handleiding voor overheidsinstanties (Vlaamse Overheid ism Sustenuto) 40 -

41 SDG-impactanalyse: voorbeeld Roeselare 41

42 SDG impactanalyse Subsidie FIDO Ondersteuning route workshops Workshop 1: Kennismaking SDG's als tool Workshop 2: Prioritaire SDG's bepalen intern Workshop 3: Stakeholders identificeren Workshop 4: Prioritaire SDG's bepalen extern Workshop 5: Prioritaire acties bepalen Workshop 6: Indicatoren bepalen

43 Tijd voor vragen 43 -

44 Agenda 2030 bij het bepalen van doelstellingen, actieplannen en acties SDG s gebruiken bij het bepalen van beleidsdoelstellingen 17 SDG s of 5 P s als basis, bv. Berlaar 44 -

45 SDGs IN HET MEERJARENPLAN SDG s zullen onze 17 beleidsdoelstellingen vormen Taak Door wie Timing Actualiseren eindproducten Diensten December 2018 Eindproducten onder SDG plaatsen MAT/Werkgroep Jan-Feb-Maart 2019 Eventuele eindproducten clusteren (thematisch) Werkgroep April 2019 Acties formuleren (vanuit eindproducten) Diensten Mei 2019 Integratie bestuursakkoord + timing MAT/SC Mei 2019 Concordantietabellen Financ/Diensten Juni-juli-Aug 2019 Budgetcellen AD/SC/Diensten September 2019 Met ondersteuning van de dienst Interne Strategie 45

46 SDGs IN HET MEERJARENPLAN De eindproducten van de gemeente plaatsen we onder een SDG (Werkgroep/MAT). 46

47 Agenda 2030 bij het bepalen van doelstellingen, actieplannen en acties SDG s gebruiken bij het bepalen van beleidsdoelstellingen 17 SDG s of 5 P s als basis, bv. Berlaar Bepalen prioritaire SDG s en vertalen naar eigen beleidsdoelstellingen SDG s als één van inspiratiebronnen, bv. stad Gent 47 -

48 Bestuursakkoord/ > Versterken van een divers en toegankelijk cultuuraanbod dat de politiek en de maatschappij blijft uitdagen oa. belang van infrastructuur, Gent als vrijplaats voor kunstenaars en creatievelingen, social track, bottom-up, grote culturele werven, 2030 Europese Culturele hoofdstad > Meer Gentenaars bewegen, ongeacht leeftijd, beperkingen of sociaal-economische achtergrond oa. diversiteit aan sporten, sportinfrastructuur, sportevenementen > Slimme en duurzame groei van het toerisme is onze stad > Feesten en evenementen zijn onderdeel van de toekomstgerichte sociale en duurzame stad waar het goed samenleven is oa. leefbaarheid, deelgemeenten, inzetten op placemaking > Divers en kwaliteitsvol vrijetijdsaanbod in functie van zelfontplooiing en talentontwikkeling oa. kindvriendelijke make-over, jeugdwerk publieke ruimte, nieuwe jongereninitiatieven, infrastructuur, Europese Jeugdhoofdstad, vrijetijdsactiviteiten voor ouderen en andere doelgroepen, zie link met hoofdstuk 12 Iedereen anders, allemaal Gentenaar en 2. Besturen in samenwerking en dialoog Duurzame ontwikkelingsdoelstellingen/ Omgevingsanalyse/ > SDG08 Werk en Groei 8.9 Tegen 2030 beleidslijnen uitwerken en implementeren ter ondersteuning van het duurzaam toerisme dat jobs creëert en plaatselijke cultuur en producten bevordert > SDG11 Steden 11.4 De inspanningen verhogen om het culturele en natuurlijke erfgoed van de wereld te beschermen en veilig te stellen Gent Over Morgen/ > 1.11 Evenementenbeleid voor iedereen > 1.12 Gent, stad in beweging > 3.9 Cultuur verandert saai in boeiend 14. Gent ontdekken en beleven > Gent ademt kunst en cultuur en brengt dit tot op de straat. > 10% van de Gentenaars kijkt kritisch naar de toenemende toeristenstroom en ervaart voornamelijk overlast. > 30% van de Gentenaars beweegt dagelijks > 6 op de 10 Vlamingen sport, maar voornamelijk sport met lage drempelgraad als daar is lopen, zwemmen, fietsen, wandelen > 1 op 4 sport in clubverband. > Het sportaanbod in Gent is ruim, maar niet zo hoog als in sommige andere centrumsteden. > Sportclubs kampen met wachtlijsten en onvoldoende (gediplomeerde) trainers. > Hoewel in voorbije jaren de infrastructuur op peelpleinen en voor de jeugdwerking is uitgebreid, zorgt de forse aangroei van de bevolking er voor dat die ontoereikend is. Strategische doelstellingen (as is)/ > We voeren een kind- en jeugdvriendelijk beleid, zichtbaar in alle levensdomeinen en met aandacht voor kwetsbare jeugd. > We kiezen voor een doordachte groei van toerisme door spreiding in tijd en ruimte en verdieping in de beleving. > We koesteren ons ruim en divers erfgoed door het opnieuw een toekomst te geven. > We geven fysieke en mentale ruimte aan cultuurcreatie en zorgen ervoor dat meer Gentenaars cultuur kunnen maken en smaken. > We stimuleren mensen om samen te bewegen, te sporten en aan recreatie te doen met specifieke aandacht voor talenten, diverse doelgroepen en buurtgerichte infrastructuur. > We voeren een feesten- en evenementenbeleid waarbij kwaliteit, duurzaamheid en beheersbaarheid centraal staan.

49 Agenda 2030 bij het bepalen van doelstellingen, actieplannen en acties SDG s gebruiken bij het bepalen van beleidsdoelstellingen 17 SDG s of 5 P s als basis, bv. Berlaar Bepalen prioritaire SDG s en vertalen naar eigen beleidsdoelstellingen SDG s als één van inspiratiebronnen, bv. Gent Beleidsdoelstellingen afchecken aan SDG s, bv. Oostende 49 -

50 ANALYSEREN STRATEGISCHE KEUZE Strategische doelen en duurzame ontwikkeldoelstellingen matchen Omgevingsanalyse Analyse interne en externe bronnen Missie Visie Strategische doelen Principes Operationele doelen Actieplannen Acties OPERATIONALISEREN UITVOEREN EN MONITOREN MJP

51 Agenda 2030 bij het bepalen van doelstellingen, actieplannen en acties SDG s gebruiken bij het bepalen van beleidsdoelstellingen 17 SDG s of 5 P s als basis Bepalen prioritaire SDG s en vertalen naar eigen beleidsdoelstellingen SDG s als één van inspiratiebronnen, bv. stad Gent Beleidsdoelstellingen afchecken aan SDG s SDG s gebruiken bij het bepalen van acties SDG-cirkeloefening 51 -

52 Voorbeeld Zoersel - cirkeloefening 52 -

53 Voorbeeld Zoersel - cirkeloefening 53 -

54 Agenda 2030 bij het bepalen van doelstellingen, actieplannen en acties SDG s gebruiken bij het bepalen van beleidsdoelstellingen 17 SDG s of 5 P s als basis Bepalen prioritaire SDG s en vertalen naar eigen beleidsdoelstellingen SDG s als één van inspiratiebronnen, bv. stad Gent Beleidsdoelstellingen afchecken aan SDG s SDG s gebruiken bij het bepalen van acties SDG-cirkeloefening Fiches: vraag opnemen rond SDG s 54 -

55 Doelstellingen- en actiefiche 55 -

56 Agenda 2030 bij het bepalen van doelstellingen, actieplannen en acties Inspiratietabellen beleidsthema s en SDG s 56 -

57 Tijd voor vragen 57 -

58 SDGs visueel in het meerjarenplan Nadelen Louter labelen achteraf Kan wanordelijk overkomen Voordelen Icoontjes spreken visueel aan Je kan medewerkers betrekken bij labelen of opstellen SDG-register Is basis waarop je kan verder werken in de toekomst Geeft inzicht in mogelijke samenwerkingen Bron: Provincie Limburg, dienst milieu en natuur, Integratie van het klimaatbeleid in de Beleids- en beheerscyclus 58 -

59 Omgevingsanalyse: SDG-register

60 Lokale SDG-indicatoren 60 -

61 Lokale SDG-indicatoren Criteria selectie: Relevantie subtargets Mate waarin lokaal bestuur er impact op heeft Beschikbaarheid data ( ambitieniveau) Link met indicatoren op Vlaams, Belgisch of mondiaal niveau Idealiter gebruikt in relatie tot meerjarenplan Indicatorenlijst + handleiding 61 -

62 Lokale SDG-indicatoren 62 -

63 SDG 1 SDG 2 SDG 3 SDG 4 SDG 5 SDG 6 SDG 7 SDG 8 SDG 9 SDG 10 SDG 11 SDG 12 SDG 13 SDG 14 SDG 15 SDG 16 SDG 17 Lokale SDG-indicatoren Thema Armoede X X X X X X X X X Kinderopvang X X Woonzorg (oa thuiszorg, WZC, LDC, ouderenzorg) X X X X X X Wonen X X X X X X X X Lokale voedselstrategie X X Gezondheid X X X X X X Integratie en diversiteit X X X X X X Vrije tijd (jeugd, sport, cultuur) X X X Onderwijs X X X Energie X X X X X X X Water X X Milieu en natuurbeheer X X X X X X X X X X X X Afvalbeheer X X X X Ruimtelijke ordening X X X X X Werk en economie X X X X X X X X X Mobiliteit X X X X Veiligheid X X X X Lokaal mondiaal beleid X X X X X GIS X X X Aankoopbeleid X X Burgerzaken X X Bestuurszaken X X X Personeelsbeleid X X X X X X X Financiën Financiën zijn een essentieel onderdeel van elke SDG. Een aantal indicatoren verwijzen specifiek naar budget, namelijk bij SDG 8, 10, 11 en 17. Participatie Participatie is een onderdeel van elke SDG. Een aantal indicatoren verwijzen specifiek naar participatie, namelijk bij SDG 3, 10, Dienstverlening en 16. Kerntaak van een lokaal bestuur. Bij SDG 16 zijn er een aantal specifieke indicatoren rond dienstverlening.

64 Lokale SDG-indicatoren Voorbeelden indicatoren zorg en gezondheid: SDG 2: Aandeel van de inwoners dat aangeeft minstens wekelijks groenten of fruit te eten dat lokaal gekweekt is SDG 3: Aandeel van de inwoners met weinig tot geen psychische problemen SDG 3: Aandeel vaststellingen alcohol- en drugsintoxicatie in het verkeer SDG 3 en 11: luchtkwaliteit VVSG SDG's -

65 SDG-rapporteringscodes in BBC 65 - Keuze voor SDG-rapporteringscodes gemaakt in overleg met Agentschap Binnenlands Bestuur en SDGpilootgemeenten. Meest haalbare en bruikbare optie om SDG s een plaats te geven in de BBC-software. 1 code per SDG, behalve voor SDG 11 Tip: gebruik SDG-rapporteringscodes in combinatie met SDG-indicatoren Voordelen Onderdeel van BBCsoftware Meerdere codes per actie mogelijk verbondenheid SDG s duidelijk Sensibiliserende werking als betrekken personeel Nadelen Aftoetsingsmechanisme achteraf Risico overcodering Verkeerd gebruik codes SDG01 SDG02 SDG03 SDG04 SDG05 SDG06 SDG07 SDG08 SDG09 SDG10 SDG11 SDG1101 SDG1102 SDG1103 SDG1104 SDG1105 SDG1106 SDG1107 SDG1108 SDG12 SDG13 SDG14 SDG15 SDG16 SDG17

66 SDG-rapporteringscodes in BBC Ondersteunde tabel om verkeerd gebruik codes te reduceren 66-26/04/2019

67 RAPPORTERING Indicatoren Boordtabel VVSG over de SDG-indicatoren hanteren Per SDG minstens 1 indicator opnemen Kwartaalrapportering Codes Rapporteringscodes: welke SDG s hebben betrekking op die bepaalde actie? 67

68 SDGs en burgerparticipatie Zie inspiratienota: Tips om SDG-kader mee te nemen in verschillende vormen van burgerparticipatie (SDG-check op burgervoorstellen, subsidiereglementen, memoranda, ) Tips om SDG s mee te nemen in participatiemethodieken op verschillende momenten in de beleidscyclus: Beleidsvoorbereiding Beleidsuitvoering Beleidsevaluatie VVSG SDG's -

69 SDGs en burgerparticipatie DE RONDE VAN HARELBEKE 6 overlegavonden op 6 locaties thematisch gekoppeld aan SDGs SDG-toelichting + spreker + debat met burgers online voorstellen achterlaten ( Diksmuide: app burgemeester voor 1 dag (2017): Op basis bevolkingsenquête en gesprekstafels App Burgemeester voor 1 dag, waarbij projecten gelinkt aan SDG s VVSG SDG's -

70 Tijd voor vragen 70 -

71 Samenvatting Aan de slag met de SDG s Maak lokale keuzes, stippel een eigen pad uit. Inspiratiegids De SDG s in de beleids- en beheerscyclus :

72 Studiedag 14 mei 2019 Keynote Geert Bourgeois Panelgesprek met burgemeesters Mathias De Clercq, Koen Metsu en Katrien Partyka 3 rondes van 5 parallelle sessies Reflectie op studiedag met o.a. Vlaamse Overheid en OESO Slotwoord VVSG Netwerkreceptie Sterk lokaal mondiaal middenveld 72 - Worldcafé beleidsdomeinen en SDG s Wat is lokaal mondiaal beleid Bedrijven Internationale voorbeelden lokale SDG-vertaling Fair trade en gemeentelijk beleid Vlaamse Overheid en SDGs Intergemeentelijke samenwerking LMB Scholen Internationale samenwerking SDG-werking VVSG Politiek overleg Worldcafé SDGpilootgemeenten

73 Vervolg Ppt presentatie Online evaluatie Lokaal aan de slag: feedback van VVSG Infosessies en workshops Stavaza zomer

74 Interessante linken/bronnen INTERNATIONAAL Localizing the SDGs: Publicatie Club van Rome : How to achieve the SDGs within planetary boundaries SDG-index and dashboard report 2018 The Global Goals EUROPESE UNIE Sustainable development in the European Union European Sustainable Development Network (ESDN) SDG watch Europe 74 -

75 Interessante linken/bronnen BELGIË : België dient eerste national voluntary review in op het High Level Political Forum Perspective 2030 mind the gap : SDGs in een Belgisch perspectief Evaluatie van politieke engagementen (2017) VLAANDEREN SDG-handleiding voor overheidsorganisaties NEDERLAND Duurzame ontwikkelingsdoelstelling Rheden4GlobalGoals 75 -

76 Interessante linken/bronnen: VVSG SDG-Piloottraject Inspiratiegids SDGs in meerjarenplanning SDG-engagementsverklaring voor lokale besturen SDG s in bestuursakkoord Algemeen: SDG-materiaal 17 SDG s in een notendop SDG-cirkeloefening Leidraad voor lokale besturen SDG s in omgevingsanalyse 76 -

77 Samenwerking en afstemming Give a Day En veel meer

78 78 -