Grondplan OO10-STRESS

Transcriptie

1 Grondplan OO10-STRESS Lien De Grauwe Oktober 2018

2 Inhoudsopgave Beschrijving praktijken opvoedingsondersteuning: een inleiding Inleiding Praktijkbeschrijving Doelgroep Doelstelling Opbouw van het programma Inhoud van het programma: Concrete werkwijze, materialen en links Positionering ten opzichte van andere praktijken Theoretische onderbouwing Theoretische argumenten Argumenten op basis van onderzoek Randvoorwaarden voor de uitvoering Opleidingsniveau en benodigde (bij)scholing Begeleiding praktijkwerkers en frequentie ervan Overlegstructuur Groepsgrootte Bereikbaarheid en beschikbaarheid medewerkers Kwaliteitsbewaking Ruimte en infrastructuur Kostprijs Overdracht en implementatie Bronnen Contactgegevens Grondplan Praktijkbeschrijving opvoedingsondersteuning Pagina 2 van 14

3 Beschrijving praktijken opvoedingsondersteuning: een inleiding Er bestaan verschillende manieren om ouders en opvoedingsverantwoordelijken te ondersteunen bij het opvoedingsproces. Vanuit haar missie en decretale opdrachten werkt EXPOO aan een overzicht en beschrijving van kwaliteitsvolle praktijken. Dit overzicht wil actoren inspiratie en mogelijkheden aanreiken in kwaliteitsvolle werkwijzen om een aanbod opvoedingsondersteuning uit te bouwen. Het beschrijven, onderbouwen en documenteren van een praktijk is geen sinecure. Elke beschrijving is een momentopname enerzijds en tegelijkertijd een vereenvoudiging van een complexere realiteit dat het bieden van opvoedingsondersteuning is anderzijds. Een praktijkbeschrijving is daarom ook nooit af maar moet tegelijkertijd voldoende stabiel en getrouw de werkwijze weerspiegelen. Bedoeling is een praktijkbeschrijving op te stellen die de kern van een werking weergeeft veeleer dan alle uitzonderlijke situaties te willen vatten. Slechts op deze wijze kan je helder maken waarin, voor wie en wanneer je goed bent in wat je doet. EXPOO ondersteunt dit proces door jaarlijks een aantal praktijkwerkers in praktijkbeschrijvingskringen samen te laten reflecteren. Daarnaast kan je als organisatie je praktijk ook zelf beschrijven. Hier vind je het grondplan dat EXPOO gebruikt bij het beschrijven van praktijken opvoedingsondersteuning en een aantal aanwijzingen waar je kan op letten bij het beschrijven, onderbouwen en documenteren van je praktijk. Het grondplan bestaat uit 3 luiken: Praktijkbeschrijving Theoretische onderbouwing Randvoorwaarden voor de uitvoering Grondplan Praktijkbeschrijving opvoedingsondersteuning Pagina 3 van 14

4 1 Inleiding Rots en Water is een psychofysieke training voor jongens en meisjes uit basisonderwijs en voortgezet onderwijs, jeugdhulpverlening, jeugddetentie en GGZ. Rots en Water is een evidence based Nederlands programma, ontwikkeld door Freerk Ykema, dat momenteel wereldwijd wordt ingezet in de begeleiding van jongens en meisjes. Het programma kan worden beschouwd als een weerbaarheids- en anti-pestprogramma. Het is een programma dat zich onderscheidt van andere programma's door zijn meervoudige doelstelling en het bredere pedagogische perspectief, waarbinnen de training van weerbaarheid samengaat met de ontwikkeling van positieve sociale vaardigheden. Het vormingsteam van Kwadraat-CAW Antwerpen paste de methodiek van Rots en Water aan, aan de grootstedelijke context waarin de Antwerpse jongeren vertoeven. Later werd op vraag van de Stad Antwerpen een aanbod ontwikkeld voor de Antwerpse Huizen van het Kind rond het thema opvoedingsondersteuning specifiek voor ouders van tieners. Hieruit ontstond OO10-stress. Vanuit de ervaringen met de oudergroepen in de Huizen van het Kind en de expliciete vraag van ouders van jongeren naar ondersteuning, is de idee gegroeid om, in samenwerking met EXPOO, een grondplan OO10- stress aan te bieden. 2 Praktijkbeschrijving 2.1. Doelgroep De methodiek is opgezet voor ouders van tieners tussen de tien en vierentwintig jaar. OO10- stress richt zich naar elke ouder die stress ervaart in de opvoeding van zijn of haar tiener. De ouders moeten de Nederlandse taal machtig zijn. Het betreft in se een sekse specifieke training. Daar er significant meer vraag is bij moeders voor een training, traint Kwadraat-CAW Antwerpen voorlopig enkel deze doelgroep. Het is uiteraard ook mogelijk en wenselijk om vadergroepen te organiseren of de training voor ouderkoppels op te stellen Doelstelling Hier worden enkele algemene doelstellingen opgesomd, zij zijn toepasbaar op de volledige trainingsreeks. Op een rustige assertieve manier reageren vanuit een stevige, evenwichtige en beheerste houding is de basis van deze training. Het verkrijgen van meer zelfvertrouwen, zelfkennis en zelfbeheersing staat centraal. Deze vaardigheden eigen maken, zorgt ervoor dat je sterker kan staan in je ouderrol. Al doende kunnen ouders aan volgende doelstellingen werken: Agressiebeheersing, impuls- en zelfcontrole; Ontwikkelen van meer zelfkennis, zelfbeheersing en zelfvertrouwen; Bewust leren omgaan met eigen grenzen en deze beter leren stellen; Bewust omgaan met lichaamstaal; Leren omgaan met macht, kracht en onmacht; Ontwikkelen van communicatieve en sociale vaardigheden; Ontdekken en ontwikkelen van eigen kwaliteiten Opbouw van het programma Grondplan Praktijkbeschrijving opvoedingsondersteuning Pagina 4 van 14

5 Ouders kunnen binnen de OO10-stress training op een actieve manier vaardigheden ontwikkelen en handvaten krijgen om om te gaan met stressvolle opvoedingssituaties. Dit draaiboek kan gebruikt worden als handleiding om een eigen OO10-stress reeks op te zetten in uw eigen voorziening. Een reeks bestaat uit een kort en actief traject van vier trainingen met ouders van jongeren. In de training worden ouders vanuit hun betrokkenheid gestimuleerd tot het verwerven van kennis, houding en vaardigheden. Energizers en creatieve technieken bevorderen de groepsdynamiek en succeservaringen bij de ouders. Dat zorgt voor een positieve beïnvloeding van het leerproces. Concreet bestaat het aanbod uit een verwerking van het Rots en Water programma. Het programma biedt een ruim pedagogisch kader om te werken rond weerbaarheid en zelfbeheersing. Rots en Water is een sociale competentietraining die enerzijds mogelijkheden biedt aan personen die moeilijk voor zichzelf kunnen opkomen. Anderzijds biedt de training leerkansen aan personen die snel opvliegend en agressief reageren door meer controle te krijgen over zichzelf. De rode draad doorheen het programma is stresscoping. Het Rots en Water programma wordt dan ook gelinkt aan het schakelschema, een wegwijzer om om te gaan met conflictsituaties. Rots en Water bedient zich van een psychofysieke didactiek. De ontwikkeling van een fysieke weerbaarheid en lichaamsbeheersing is niet alleen een doel op zich, maar is vooral ook middel om mentale en sociale vaardigheden te ontwikkelen. De training is zeer fysiek.fysieke oefeningen zorgen voor een sterke lichamelijke basis. Die basis zorgt ervoor dat een ouder zijn eigen krachten kan vergroten. De oefeningen worden ondersteund d.m.v. korte groepsgesprekken voor jongeren, waarin ruimte is voor zelfreflectie. Concreet hebben we het Rots en Water programma dat bij Kwadraat in 16 uur wordt gegeven herleidt naar 8 uur (Dit omdat 16 uur - 2 uur per training gespreid over 8 weken- te tijdsintensief is voor ouders). De training wordt hierbij aangevuld met theorieën uit de ontwikkelingspsychologie, neurowetenschap en het model van de Nieuwe Autoriteit, eigen ervaringen en ontwikkelingen. Doorheen heel de trainingsreeks wordt voortdurend de vertaling gemaakt van de oefeningen naar de praktijk. M.a.w. de vertaling van de oefeningen naar de communicatie tussen de ouder en haar tiener Inhoud van het programma: Concrete werkwijze, materialen en links Som op welke materialen (handleidingen, draaiboeken, ) ter beschikking zijn en waar deze verkrijgbaar zijn indien van toepassing. Nadat globaal de opbouw van het programma is beschreven (vorig hoofdstuk), wordt elke fase, week, bijeenkomst en/of sessie afzonderlijk beschreven. Onderdelen die hierbij aan de orde komen, zijn: De doelen; De aanpak in termen van houding/attitude, middelen, activiteiten of technieken. Doelen: Grondplan Praktijkbeschrijving opvoedingsondersteuning Pagina 5 van 14

6 In elke sessie of fase staan bepaalde doelen centraal. Deze doelen geven richting aan het soort informatie dat wordt verzameld en de in te zetten middelen. Houding of attitude: Bij houding of attitude gaat het erom hoe de professional zich opstelt (bv.: sturend, instruerend, coachend, afwachtend e.d.). Activiteiten, gedragingen, middelen, materialen, technieken: Bedoeling is dat de concrete materialen, technieken e.d. tot op het niveau van het handelen worden beschreven. Dat betekent dat de beschrijving duidelijk maakt wat de professional doet of wat wordt ingezet om de doelen te bereiken. Om dit helder te krijgen, werkt het goed de activiteiten op te delen in stappen. Van belang is ook duidelijk te maken waarom een bepaald middel in een bepaalde fase wordt ingezet. Hieronder een beschrijving van de acht uur durende OO10-Stress training. Per training wordt een korte inhoudelijke omschrijving gegeven. Daarnaast is er een korte opsomming van mogelijks te gebruiken oefeningen. Hier wordt flexibel mee omgesprongen daar de training altijd op maat van de groep wordt gemaakt. De beschrijving van elke oefening kan in de vorm van een fiche bij KWADRAAT worden opgevraagd door personen of organisaties die reeds een Rots en Water opleiding volgden. Op het einde van trainingsreeks wordt er 15 minuten tijd voorzien voor de verantwoordelijke van de opvoedingswinkel die gespecialiseerd is in opvoedingsondersteuning voor ouders van tieners. Ouders die de nood ervaren om dieper in te gaan op hun eigen opvoedingssituatiesituatie kunnen zo op een erg laagdrempelige manier kennismaken met de dienst die hiervoor verder een aanbod kan bieden. De OO10-stress trainers geven altijd een training in duo. Dit om over de veiligheid (fysiek en emotioneel) van de groep te waken Positionering ten opzichte van andere praktijken Het meest belangrijke verschil met andere, reeds bestaande opvoedingsondersteuningsprogramma s is dat dit programma zich baseert op het ervaringsgerichte. Ouders hebben zo de mogelijkheid om thema s als grenzen, lichaamstaal en omgaan met stress aan den lijve te ondervinden. Elke ouder krijgt op de één of andere manier met stress te maken. Wanneer een ouder een (andere) manier wil ontdekken om hier mee om te gaan dan is deze training uiterst geschikt. Daarnaast worden de hierboven vermelde thema s mee in de training verweven. Met als finaal doel in conflictsituaties met je tiener, in je rust te blijven staan en een duidelijker evenwicht te vinden tussen wanneer/op welk manier grenzen te stellen en wanneer/ op welke manier in communicatie te gaan. Grondplan Praktijkbeschrijving opvoedingsondersteuning Pagina 6 van 14

7 3 Theoretische onderbouwing 3.1. Theoretische argumenten De sociale steuntheorie en empowermenttheorie: Er is sprake van een opvoedingscompetentie als een ouder over voldoende vaardigheden beschikt om zijn/haar opvoedingstaak te vervullen. Opvoedingscompetentie wordt medebepaald door taken en eisen die op heel andere gebieden liggen, zoals de opvoedingscondities binnen het gezin, de woonomgeving en de opvoedingscondities in de wijdere leefomgeving, zoals werk en sociaal netwerk. Stress, als gevolg van problemen op andere levensgebieden, vormt een bedreiging voor het gezinsfunctioneren, inclusief de opvoedingscompetentie. Hierbij is het ontvangen van sociale steun een belangrijke beschermende factor. (Opvoedingsondersteuning als bijzondere vorm van preventie, Marga Burggraaff-Huiskes) Het Rots en Water perspectief Psychofysieke werkwijze De Rots en Water - training bestaat voor het overgrote deel uit fysieke oefeningen. De gebruikte oefeningen zijn zo gekozen dat een optimale transfer naar meer mentaal en sociaal gerichte vaardigheden mogelijk wordt. Ook de didactiek is hierop gericht. In essentie gaat het erom dat de geleerde vaardigheden werkelijk worden geïntegreerd in het persoonlijke denken en doen (geïnternaliseerd) De psychofysieke driehoek: lichaamsbewustzijn, zelfbewustzijn en emotioneel bewustzijn Emoties, spanningen en gevoel komen fysiek tot uitdrukking in de vorm van spierspanning, een aritmische ademhaling, een versnelde hartslag, en in houding en beweging (lichaamstaal). Als je een goed lichaamsbewustzijn hebt, kun je deze emoties en spanningen beter voelen. Pas wanneer je stress fysiek voelt, door bijvoorbeeld gespannen nek en schouderspieren, ga je ontspanning zoeken en kan de oorzaak van de spanning worden herkend. De fysieke gewaarwording vormt de brug naar zelfbewustzijn en emotioneel bewustzijn. (Het Rots en Water perspectief basisboek, Freerk Ykema) In de training OO10 stress vetrekken we vanuit het gegeven stress omdat we ervan overtuigd zijn dat elke ouder stress ervaart (veroorzaakt door problemen op verschillende levensgebieden). Hierbij hoeft niet noodzakelijk het vervullen van de ouderrol in vraag gesteld te worden. Door vanuit dit standpunt te vertrekken, trachten we grens verlagend te werken. Vanaf de eerste training, focussen we op bewustwording van het eigen lichaam. Dit is de basis voor ouders in de training om hun coping strategieën met betrekking tot het opvoeden van hun tiener te vergroten. Daarnaast is de factor sociale steun sterk aanwezig aangezien het een groepstraining betreft Argumenten op basis van onderzoek Er werd een schriftelijke tevredenheidspeilingen bij de deelnemers van twee testgroepen gehouden. Hieruit bleek dat 95% van de deelnemers aangeven na de training als persoon én als ouder sterker te zijn geworden. Ouders geven hier ter verduidelijking aan dat ze beter aanvoelen wanneer en op welke manier ze grenzen moeten stellen naar hun tiener toe. Daarnaast is een vaak terugkerend argument dat deelnemers er beter in slagen hun rust te bewaren en in hun kracht te staan tijdens conflicten met hun tiener. Grondplan Praktijkbeschrijving opvoedingsondersteuning Pagina 7 van 14

8 Ouders geven eveneens aan dat een opvolg training gewenst is. Dit ter opfrissing van de aangeleerde tips en tricks. Om aan deze vraag tegemoet te komen, zullen we dan ook jaarlijks een opfrissingstraining organiseren voor ex-deelnemers. Een lege vragenlijst vindt u na punt 4.6 Grondplan Praktijkbeschrijving opvoedingsondersteuning Pagina 8 van 14

9 4 Randvoorwaarden voor de uitvoering 4.1. Opleidingsniveau en benodigde (bij)scholing Opleiding Bachelor toegepaste psychologie of orthopedagogie. Certificaat Rots en Water trainer + zie punt Begeleiding praktijkwerkers en frequentie ervan Praktijkwerkers moeten onderling de Rots en Water methodiek maandelijks inoefenen. Dit om oefeningen te optimaliseren en nieuwe oefeningen te creëren Overlegstructuur De trainers bereiden elke training voor en evalueren deze nadien. Op die manier sturen we bij waar nodig en maken we de training zo goed mogelijk op maat van de groep. Soms zetten we extra in op het thema grenzen stellen. Andere maal dan weer meer bij het kunnen behouden van je zelfcontrole, enzovoort Groepsgrootte De groep bestaat uit minimum 6 en maximum 12 deelnemers Bereikbaarheid en beschikbaarheid medewerkers De trainers geven altijd een training in duo. Daarnaast doen zij samen de voorbereiding en de evaluatie/bijsturing na elke training Kwaliteitsbewaking Met de trainers van OO10-stress wordt maandelijks intervisiemomenten gehouden om onderling de methodiek te onderhouden. Daarnaast werd er in de testfase na de training een evaluatieformulier doorgestuurd naar de deelnemers met de vraag om dit ingevuld terug te bezorgen (zie hieronder). Er werd eveneens een effectiviteitsstudie gehouden van het Rots en Water programma bij KWADRAAT. Dit werd uitgevoerd door de Thomas More Hogeschool. Grondplan Praktijkbeschrijving opvoedingsondersteuning Pagina 9 van 14

10 OO10- stress- vragenlijst Naam: Leeftijd: (zet in vet wat past en/of vul aan waar nodig)) Ik ben met verwachtingen naar de training gekomen Geen minimale enkele - grote De training heeft voldaan aan mijn verwachtingen Totaal niet - eerder niet gemiddeld eerder wel - 100% - meer dan 100% Ik vond de training interessant Totaal niet eerder niet gemiddeld eerder wel heel erg Ik ben als persoon.uit de training gekomen Totaal niet sterker eerder niet sterker gemiddeld sterker- eerder wel sterker veel sterker Concreet (bv; op welk moment, tijdens welke oef., bij welk thema, ): Ik ben als ouders. uit de training gekomen Totaal niet sterker eerder niet sterker eerder wel sterker veel sterker Concreet (bv; op welk moment, tijdens welke oef., bij welk thema, ): Ik vond het aantal trainingen voldoende / onvoldoende Reden + hoeveel idealiter?: Indien er een extra training zou worden ingelast, bij welk thema zou u dan graag langer stilstaan? -Rots en Water op fysiek vlak (schakel 1): -Lichaamstaal: -Grenzen: -Rots en Water in Communicatie: -Ander:. Wat denkt u nodig te hebben om deze methodiek te onderhouden?. Grondplan Praktijkbeschrijving opvoedingsondersteuning Pagina 10 van 14

11 .. Zou u het zinvol / een meerwaarde vinden om je zoon of dochter bij deze training te betrekken? Indien nee, waar om niet? Indien ja, Wat zou je graag met je zoon of dochter samen doen? Zou u het zinvol / een meerwaarde vinden om op voorhand een (individueel) kennismakingsgesprek te krijgen en na de training een eindgesprek? Waarom wel/niet? Zou meer heterogeniteit in de groep ( nationaliteit, kansrijk/ kansarm, ) volgens u een meerwaarde kunnen zijn of eerder een nadeel? Waarom? Wat wil u ons nog meegeven om deze training in de toekomst te optimaliseren? HARTELIJK BEDANKT! Grondplan Praktijkbeschrijving opvoedingsondersteuning Pagina 11 van 14

12 4.7. Ruimte en infrastructuur Er is een trainingszaal noodzakelijk. Dit kan eveneens een grote open ruimte zijn zonder meubilair Kostprijs OO10-stress is een aanbod binnen HVHK stad Antwerpen, uitgevoerd door KWADRAAT (deelwerking van CAW Antwerpen). Het aanbod is er voor ouders die wonen in Antwerpen of één van haar districten. De kostprijs voor deelname is gratis Overdracht en implementatie In samenwerking met KWADRAAT - CAW Antwerpen vzw ontwikkelde EXPOO een training voor professionelen ter ondersteuning van ouders met jongeren. Deze vorming is een praktische training om de methodiek te implementeren in de eigen voorziening. Deze 'Train de Trainer' voor professionelen is om met oudergroepen te werken vanuit het concept van Rots & Water. Het CAW Antwerpen paste deze methodiek aan, aan de grootstedelijke context wat resulteert in de training OO10-stress. We bieden de deelnemers een praktisch draaiboek aan voor een kort en actief traject van vier trainingen met ouders van jongeren, waarmee ze aan de slag kunnen in de eigen dienstverlening. Het draaiboek is de leidraad in deze training. In het draaiboek worden de ouderbijeenkomsten concreet, per sessie uitgewerkt en toegelicht met aandacht voor: Theoretische achtergronden en technieken eigen aan het concept van Rots & Water Concrete technieken en methodieken om de inhouden aan te brengen en ouders uit te nodigen tot inbreng en reflectie vanuit de eigen context Praktijkervaringen en implementatiemogelijkheden binnen de werkcontext van de 'trainers' Het installeren van een veilig en constructief groepsklimaat Let op! Voor het geven van de ouderreeks (en het volgen van deze training) is deelname aan het programma Rots & Water vereist. Je moet dit kunnen aantonen met een officieel certificaat van deelname. Grondplan Praktijkbeschrijving opvoedingsondersteuning Pagina 12 van 14

13 5 Bronnen Opvoedingsondersteuning als bijzondere vorm van preventie. Marga Burggraaff-Huiskes. Uitgeverij Coutinho Het Rots en Water perspectief, een psychofysieke training voor jongens. Freerk Ykema. Uitgeverij SWP. Pubervulkanen. Warwick Pudney & Elinane Whitehouse, Uitgeverij Nieuwezijds Het Explosieve kind. Ross W. Greene, Uitgeverij Nieuwezijde Grondplan Praktijkbeschrijving opvoedingsondersteuning Pagina 13 van 14

14 6 Contactgegevens Lien De Grauwe CAW Antwerpen - KWADRAAT OO10-stress Vrijdagmarkt Antwerpen Lien.degrauwe@cawantwerpen.be Grondplan Praktijkbeschrijving opvoedingsondersteuning Pagina 14 van 14