eview Pedagogisch adviseren Praktijkbeschrijvingskring Voorjaar 2011

Transcriptie

1 R eview Pedagogisch adviseren Praktijkbeschrijvingskring Voorjaar 2011

2 Inhoudsopgave 0 Algemene opmerkingen Beschrijving Definitie en omschrijving Doelgroep Doelen Werkwijze/aanpak Materialen en links Positionering ten opzicht van andere praktijken Onderbouwing Theoretische argumenten Argumenten op basis van onderzoek Overdraagbaarheid Opleiding Overdracht en implementatie Kwaliteit Kostprijs Opmerkingen Prof. Dr. Michel Vandenbroeck Contactgegevens...9 Grondplan Praktijkbeschrijving opvoedingsondersteuning Pagina 2 van 9

3 Reflectie op beschrijving praktijken opvoedingsondersteuning De praktijkbeschrijving pedagogisch adviseren is het resultaat van een praktijkbeschrijvingskring die op initiatief van EXPOO - in een 5-tal meetings reflecteerde en documenteerde hoe ze doorgaans pedagogisch adviseren uitvoeren. Dit grondplan werd nagelezen en becommentarieerd door : - Christel Daenen, opvoedingsconsulent Kind en Gezin - Peggy Debusser, opvoedingswinkel Turnhout - Elke Schoof, opvoedingswinkel St. Niklaas - Trees Traversier, psychologe Villa Ou-ki - Lieve Vandebroeck, Jac medewerkster Hasselt ; Ronny Robberechts, Jac medewerker Sint- Truiden en Steven Hostie, Caw teambegeleider ambulant kinderen en jongeren - Michel Vandenbroeck, professor Universiteit Gent. Deze commentaren werden op expliciete vraag niet verwerkt in de review maar worden op zich gepubliceerd. - Benedikte Van Den Bruel, beleidsmedewerker Kind en Gezin - Itte Vanhecke, steunpunt algemeen welzijnswerk en Patty Debruyckere opvoedingswinkel Antwerpen - Agnes van Kriekelsvenne, opvoedingswinkel Noord Limburg - Karla Van Leeuwen, professor Katholieke Universiteit Leuven Grondplan Praktijkbeschrijving opvoedingsondersteuning Pagina 3 van 9

4 0 Algemene opmerkingen De medewerkers die vanuit de praktijk pedagogisch adviseren aanbieden, herkenden zich sterk in de beschrijving. Ze vinden dat de methodiekkring goed werk leverde en vinden de tekst een goed referentiedocument. In hun commentaren focussen ze op een aantal topics voor verdere reflectie. - Term pedagogisch adviseren De term adviseren roept nogal het beeld op van een expert die het zegt aan de ouder hoe hij het moet doen. Er is nood aan een andere term die meer aansluit bij de visie en het idee dat ouders in hun sterkte en capaciteiten moeten worden aangesproken. In Kind en Gezin bijv. spreekt men van het werken met een vraaggericht gespreksmodel. - De beschrijving is vrij breed. Het laat specifieke invalshoeken open ( cfr Triple P, Ou-ki, Kind en Gezin spreekuur). Deze algemene beschrijving kan best aangevuld worden met specifieke invalshoeken. 1 Beschrijving 1.1. Definitie en omschrijving De omschrijving net als de term adviseren doet te zeer denken aan een adviesmodel in plaats van een vraaggerichte werkwijze waarbij de medewerker samen met ouders de situatie in kaart brengen. Pedagogisch adviseren wordt ook ingezet bij alledaagse opvoedingsvragen. De omschrijving heeft het te vaak over opvoedingsproblemen. Een kenmerk van pedagogisch adviseren is de laagdrempeligheid. Dit kan bijv. ook zijn op een plaats waar reeds ouders en kinderen komen. Het aangeven dat er geen intakeprocedure of wachtlijst is, klopt maar is niet noodzakelijk verschillend met hulpverlening. Pedagogisch adviseren is kortdurend. Vraag is dan ook wat is kortdurend? Is dat een strikte grens of kan daar soepel mee omgesprongen worden? Wie bepaalt dit? Pedagogisch Adviseren richt zich tot ouder- en/of niet-professionele opvoedingsfiguren met een lichte opvoedingsvraag. Kan de methodiek ook opengesteld worden voor professionelen (zoals medewerkers uit de kinderopvang, leerkrachten)? Deze werkwijze is erg gericht op de ouderfiguren. De aanwezigheid van kinderen en/of jongeren is niet vereist. Andere werkwijzen werken wel met ouders en kinderen te samen Doelgroep De beschrijving baseert zich op G. Blokland bij het formuleren van indicaties en tegenindicaties. Met criteria moet zorgvuldig omgegaan worden en het kan niet de bedoeling zijn mensen uit te sluiten. Ouders zijn gemotiveerd om een pedagogische adviesgesprek(ken) te volgen. Dit mag benadrukt worden. Met de ontwikkelingen toegangspoort en maatschappelijke noodzaak is het belangrijk voor verwijzers dit goed te weten dat vrijwilligheid, motivatie een voorwaarde is. Dit is ook het kenmerkende van preventie en dit dan toegepast op voorliggende methodiek. Grondplan Praktijkbeschrijving opvoedingsondersteuning Pagina 4 van 9

5 1.3. Doelen Er zijn geen commentaren weergegeven over de doelen 1.4. Werkwijze/aanpak Heel wat praktijkwerkers geven aan dat zij soms andere woorden gebruiken dan in de beschrijving vermeld. Er zijn ook aanvullingen, nuanceringen op dit model te geven. De werkwijze is dan ook slechts een kapstok om mee van start te gaan. Er wordt gesproken over het noteren van enkele persoonsgegevens, maar niet om aan dossiervorming te doen. Dit onderscheid ligt soms heel subtiel. In het Limburgs Netwerk ontwikkelde men een deontologisch kader (tekst downloadbaar kennisdatabank EXPOO : Vervolggesprekken en evaluatie wordt niet standaard voorzien. In de praktijk is men zoekend hoe hier mee kan omgegaan worden: laat je ruimte aan ouders om zelf terug te bellen of neem je vanuit de organisatie steeds nog eens contact? Hoe ga je na of een aanpak loopt of niet? Meerwaarde om systematisch of ad hoc te werken met cliëntenevaluaties? Deze werkwijze gaat duidelijk uit van een consultmodel. Pedagogische adviesgesprekken kunnen zowel op een centrum als in de thuissituatie plaats vinden. Het zou interessant zijn dit verder uit te klaren en te expliciteren Materialen en links Kind en Gezin ontwikkelde een bundel met hulpmiddelen die kunnen gebruikt worden bij het doen van pedagogische adviesgesprekken Positionering ten opzicht van andere praktijken Het beschrijven van de positionering (informeren, onthaal, vraagverheldering en intensievere vormen van ondersteunen) moet aangevuld worden. 1 EXPOO bekijkt de mogelijkheden om dit pakket ter beschikking te stellen Grondplan Praktijkbeschrijving opvoedingsondersteuning Pagina 5 van 9

6 2 Onderbouwing 2.1. Theoretische argumenten Visie op positief ouderschap en positief opvoeden ontbreekt. Wetenschappelijk onderbouwde inzichten, methodieken en materialen ontbreken Argumenten op basis van onderzoek Er zijn geen commentaren weergegeven over argumenten op basis van onderzoek 3 Overdraagbaarheid 3.1. Opleiding Er zijn geen commentaren weergegeven over de opleiding Overdracht en implementatie Er zijn geen commentaren weergegeven over overdracht en implementatie 3.3. Kwaliteit Om een zicht te krijgen welke cijfers de opvoedingswinkels over pedagogisch adviseren verzamelen, verwijzen we naar de rapportage op de website : Er zijn geen minimale kwaliteitseisen, proces- en productindicatoren voorhanden Kostprijs Kostprijs voor de ouders of andere opvoeders is niet opgenomen Grondplan Praktijkbeschrijving opvoedingsondersteuning Pagina 6 van 9

7 4 Opmerkingen Prof. Dr. Michel Vandenbroeck Pedagogisch adviseren is iets dat voortdurend gebeurt in heel wat verschillende settings. Vaak informeel, soms ook formeel. De tekst laat uitschijnen dat het om een methodiek gaat en doet daarbij een aantal vooronderstellingen die in de praktijk wel eens contraproductief kunnen zijn. Effectiviteit Men gaat er van uit dat als een methodiek beschreven is, dat winst oplevert wat de effectiviteit betreft. Een beschreven methodiek toepassen zou effectiever zijn dan zomaar wat aanmodderen. Er is een grote consensus, zowel in onderzoek als in de praktijk, dat wat het meest de effectiviteit van de hulpverlening bepaalt, de relatie tussen hulpverlener en cliënt is, onafhankelijk van welke methodiek men gebruikt. Dat betekent niet dat het zinloos is om methodieken te beschrijven, verre van. Maar wel dat men goed voor ogen moet houden dat dit misschien 5 of 10% van het resultaat uitmaakt, terwijl meer dan 90% bepaald wordt door andere zaken: het engagement van de hulpverlener, de empathie, het vermogen om te kunnen inschatten wat de ouder voelt, meemaakt, vraagt, wenst, Het allerbelangrijkste bij eender welke methodiekbeschrijving is en blijft dan ook dat we er moeten over waken dat ze die essentie bevordert, en niet bemoeilijkt. Afbakening en uitsluiting De tekst methodiekbeschrijving pedagogisch adviseren beschrijft eerst wat dit aanbod is: licht pedagogische hulp en dus kortdurend. Doordat het aanbod op die manier vooraf afgebakend wordt, is tegelijk afgebakend voor wie dit wel en niet toegepast wordt. De lijst van wie uitgesloten wordt van deze methodiek is lang: medische problemen, ingewikkelde problemen, contacten met andere hulpverleners, kinderen met ontwikkelingsstoornissen, een moeilijke echtscheiding, Het gevaar met zulke afbakeningen is duidelijk: ze kunnen er toe leiden dat het recht op maatschappelijke dienstverlening voor de ouders ondermijnd wordt. Ze kunnen er ook toe leiden dat het engagement van de hulpverlener voor de ouder afgebakend wordt, indien de hulpverlener zich graag beperkt tot de makkelijke gevallen. De goede cliënt De afbakening leidt onvermijdelijk ook tot (impliciete en onbewuste?) constructies van wat de goede cliënt, en dus de goede ouder is. Dat is iemand die een probleem duidelijk kan verwoorden en als een opvoedingsvraag kan voorstellen. Hij / zij kan het opvoedingsprobleem onderscheiden (afbakenen) van andere problemen maar heeft een gebrek aan eenvoudig te verwerven inzichten, die de hulpverlener hem of haar kan bijdragen. Dat zou in de praktijk ook kunnen betekenen dat wat een goede ouder is, sterk afhangt van de capaciteit die hupverlener heeft om de vraag van de ouder te begrijpen. We weten natuurlijk allemaal wel dat opvoedingsproblemen vaak niet alleen komen, maar gelieerd kunnen zijn met bijvoorbeeld problemen van huisvesting, inkomen, arbeidssituatie, spanningen in het gezin, Vraaggericht De methodiek beweert vraaggericht te zijn. Uit het voorgaande blijkt dat dit misschien enkel opgaat wanneer de vraag past in het antwoord dat vooraf reeds gestructureerd is. De vraag moet passen in het plaatje. Ze moet duidelijk over opvoeding (en niets anders) gaan, ze moet niet gaan over een kind dat gedragsproblemen stelt omwille van een beperking of een medisch probleem, enz. De vraag kan immers maar opgepakt worden wanneer de hulpverlener denkt dat hij of zij dit in enkele korte gesprekken kan oplossen. Als de hulpverlener denkt dat langere of meer gesprekken nodig zijn, dan zal hij of zij in de schuif naar een andere methodiek moeten zoeken. Grondplan Praktijkbeschrijving opvoedingsondersteuning Pagina 7 van 9

8 Engagement We zegden het aan het begin van deze review: de essentie, het meest werkbare element van elke methodiek is het engagement van de hulpverlener. De houding die uitgaat van het echt luisteren naar de vraag en dan kijken hoe ik een steentje kan bijdragen tot de oplossing. Dat houdt erg vaak in dat men ook buiten de lijntjes gaat kleuren : buiten de afbakening van de eigen methodiek denken. Een methode blijft immers een middel om een doel te bereiken en geen doel op zich. Het doel moet steeds in handen van de ouder blijven. En de ene ouder is de andere niet. De ene ouder is gebaat bij een proces zoals het hier beschreven wordt: vraagverheldering, vertrouwen winnen etc. De andere is net gebaat met een kort en directief antwoord, waarin de expertise van de hulpverlener centraal staat. En nog een andere is wellicht gebaat bij het overboord gooien van elke methodiek en een stapje meegaan in de moeilijke kronkels van zijn of haar leven. Dat is ook wat hulpverleners doorgaans doen. Ik mag hopen dat dergelijke methodiekbeschrijvingen het hen makkelijker maken om dat te doen, en niet moeilijker. Diversiteit Daarom zou het ook nuttig zijn dat anderen reageren op deze tekst en op mijn review. Dat we met elkaar onze ervaringen met pedagogisch adviseren uitwisselen. Dat we het oneens zijn met elkaar. Dat we niet alleen vertellen hoe veel mensen we bereikt hebben, maar ook wanneer we vast liepen, het niet meer wisten. Niet om het uiteindelijk eens te worden over een betere versie van deze tekst. Wel omdat we blijvend beseffen dat geen enkele methodiek zaligmakend is. Zo blijven we alert voor de grote diversiteit van ouders en hun vragen en verhinderen we dat methodieken een vals houvast geven. Zo worden methodiekbeschrijvingen integendeel een nuttig instrument om over ons beroep te reflecteren. Grondplan Praktijkbeschrijving opvoedingsondersteuning Pagina 8 van 9

9 5 Contactgegevens Deze review op de praktijkbeschrijving Pedagogisch Adviseren werd opgemaakt in het voorjaar Heb je zelf bedenkingen, voer jij pedagogisch adviseren op een andere manier uit, laat het ons weten via Grondplan Praktijkbeschrijving opvoedingsondersteuning Pagina 9 van 9