BELEIDSPLAN

Transcriptie

1 ZWOLSE BEIAARD STICHTING BELEIDSPLAN

2 1. De Zwolse Beiaard In 1905 werd een 'Commissie tot Overbrugging van den IJssel nabij het Katerveer' gevormd. Deze commissie had tot doel naast de reeds bestaande spoorbrug een vaste oeververbinding voor het wegverkeer te realiseren. De rente op het kapitaal voor de in 1925 begonnen bouw van de brug, werd na uitvoerig overleg bestemd voor de aanschaf van klokken in de Peperbus. De Engelse klokkengieter John Taylor kreeg opdracht de beiaard voor Zwolle te gieten. Hij nam twee reeds aanwezige klokken, respectievelijk de Geert van Wou (1484) en de Claes Noorden en Jan Albert de Grave (1714) in het instrument op. De omvang werd bepaald op drieënhalf octaaf met een totaal van 42 klokken. Op woensdag 15 januari 1930 werd de brug over de IJssel geopend en speelde het carillon voor het eerst over Zwolle. 2. Zwolse Beiaard Stichting De Zwolse Beiaard Stichting werd op 15 augustus 1985 opgericht door de heren Will Cornelissen, destijds leraar en Jaap Hagendoorn, destijds student en later wethouder van de gemeente Zwolle. Will Cornelissen is in 2014 overleden. De stichting heeft ten doel: 'Het wekken van belangstelling voor en het bevorderen van het beiaardspel in het algemeen en in Zwolle in het bijzonder; één en ander in de ruimste zin van het woord'. De stichting tracht dit doel te bereiken door 'het organiseren van regelmatig weerkerende concoursen voor componisten en spelers van beiaardmuziek en het stimuleren en/of uitvoeren van al hetgeen aan de verwezenlijking van voorschreven doel, rechtstreeks of zijdelings, bevorderlijk kan Dat de brug en de beiaard nauw met elkaar verbonden zijn blijkt wel uit de teksten op enkele klokken: Het klokkenspel waarvan ik deel uitmaak klonk voor het eerst over Zwolle op den dag der openstelling van de brug En op het kleinste klokje van Taylor: Ook ik klink uit verheugenis Dat d IJsselbrug er eindelijk is In 1978 werd de beiaard uitgebreid tot vier octaven met vijf klokjes van Petit & Fritsen uit Aarle Rixtel. Deze omvang bleek echter in de loop der jaren onvoldoende te zijn voor de uitvoering van vele nieuwe beiaardcomposities. Er kwam wederom een uitbreiding en het betrof ditmaal twee grote klokken in het laagste octaaf en twee kleine klokjes. Zij werden gegoten door de Koninklijke Eijsbouts uit Asten en op 1 november 2004 omhoog gehesen naar hun plaats in de Peperbus. De Zwolse beiaard is relatief jong, maar past in een traditie die vooral in de Lage Landen sterk ontwikkeld is. In 2014 werd de beiaardcultuur op de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed in Nederland geplaatst. zijn'. Deze beschrijving is vrij ruim. Dat is goed, want statuten horen vele jaren mee te gaan. Uitvoering van de doelstellingen kan binnen de ruime definiëring verschillende vormen aannemen. Er groeit als het ware een uitvoeringspraktijk. Het is goed om deze uitvoeringspraktijk van tijd tot tijd tegen het licht te houden en vast te stellen of deze nog overeenkomt met de doelstellingen en past in het tijdsgewricht. Het stichtingsbestuur heeft dat eind 2013 gedaan en het eerste meerjarenbeleidsplan was daar de neerslag van. Het is de bedoeling dat het plan ieder jaar wordt aangepast en per jaar verder wordt uitgewerkt. Deze versie is de bewerking van eind Daarom is BELEIDSPLAN

3 Het bestuur van de stichting is als volgt samengesteld: Naam Peter Hesseling Reinier Zweep John Smal Leon van der Eijk Rol Voorzitter, bestuurlijke contacten Secretaris Penningmeester, beheer website Lid, voormalig stadsbeiaardier; erebeiaardier van de gemeente Zwolle Vaste adviseur en artistiek leider is de stadsbeiaardier Roy Kroezen. het plan voor eerstkomende jaren redelijk concreet, maar heeft het nog weinig uitwerking voor de latere jaren. In de loop der jaren is een uitvoeringspraktijk ontstaan waarin samenwerking met de gemeente Zwolle en met het Stedelijk Museum een belangrijke plaats heeft gekregen. Ieder heeft zijn eigen verantwoordelijkheden, maar er zijn overlappingen. De gemeente Zwolle is eigenaar van de Peperbus en van het carillon. De Peperbus is van 2001 tot 2005 gerenoveerd en in 2004 is het carillon uitgebreid met vier klokken. Daarmee telt het carillon 51 klokken en heeft een bereik van vier octaven. De gemeente is de werkgever van de stadsbeiaardier. In de aanstelling van de stadsbeiaardier is bepaald dat deze twee bespelingen per week verzorgt en daarnaast bespelingen tijdens evenementen voor 10 keer per jaar. Ook is er in opgenomen dat de stadsbeiaardier het carillon promoot o.a. door het verzorgen van rondleidingen. Deze bespelingen zijn dus in opdracht van de gemeente en de stichting heeft hier geen bemoeienis mee. De stichting sluit daar met haar activiteiten op aan. De stadsbeiaardier is vaste artistiek adviseur van de stichting. De zomeravondconcerten en concoursen zijn complementair aan de wekelijkse bespelingen en de bespelingen bij evenementen. Zodra er sprake is van overlapping wordt met de gemeente afgesproken hoe daarmee om te gaan. Het Stedelijk Museum is vanouds gastheer voor de zomeravondconcerten en de concoursen. In het restaurant van het museum staat een beeldscherm dat een beeldverbinding heeft met de speelcabine in de Peperbus. Vanuit het restaurant kan men de beiaardier zien spelen (en horen). Het museum stelt zijn tuin en restaurant tegen kostprijs van personeel en consumpties ter beschikking. Zo kan men in een rustige omgeving naar de concerten te kunnen luisteren. De bezoekers kunnen daarbij gebruik maken van de voorzieningen in het restaurant. 3. De grote lijn De samenwerking met de gemeente Zwolle en met het Stedelijk Museum zal onverminderd worden voortgezet. Het is een vruchtbare samenwerking gebleken. Wellicht dat in de loop van de uitvoering van dit beleidsplan ook andere samenwerkingen worden gezocht. De belangstelling voor de zomeravondconcerten is wisselend. Soms zijn er niet meer dan twintig luisteraars in de tuin van het Stedelijk Museum, soms loopt het bezoekersaantal op tot over de honderd. De stichting wil dat meer mensen genieten van de zomeravondconcerten in de tuin van het Stedelijk Museum en daarbuiten. De stichting wil dat bereiken door het bieden van een kwalitatief goed en gevarieerd programma, door de concerten aantrekkelijker te maken, door de luisterplaats in de tuin van het Stedelijk Museum aangenamer te maken en door meer gebruik te maken van sociale media en live streaming (distributie van live beeld en geluid via internet). BELEIDSPLAN

4 De stichting heeft de afgelopen jaren al meer aandacht besteed aan de publiciteit: voorafgaand aan de concerten wordt een persbericht rondgestuurd en de donateurs worden via een mailing op de hoogte gebracht. Daarnaast is er een website, waarop de concerten worden aangekondigd; ook de website van het Stedelijk Museum vermeldt de concerten. We gaan de komende jaren bekijken of we nog meer publiciteit kunnen krijgen. Eén van de ideeën is om een grote poster te hangen op openbare plaatsen zoals bij het stadskantoor of het stadhuis. Verder lijkt het zinvol ons te presenteren bij organisaties die in de stad actief zijn. In dat kader is het plaatsen van een groot scherm tijdens de zomeravondconcerten in de tuin van het Stedelijk Museum een wens van de stichting. Voor de kosten hiervan zal dekking gevonden moeten worden. Het huidige scherm, waarvan de gemeente het onderhoud verzorgt en waaraan de stichting geen kosten heeft, staat in het museumrestaurant en is moeilijk te zien als men in de tuin zit. In de programmering van de concerten zullen combinaties van muzikale prestaties worden gezocht. Het bespelen van het carillon door één of twee (quatre mains) beiaardiers blijft. Bij het zoeken naar combinaties kan worden gedacht aan: koren, dansgroepen, ensembles, begeleiding van solo instrumenten zoals blokfluit of piano of solo zangers. Hiermee wordt het muzikale aanbod aantrekkelijker gemaakt voor een groter publiek. De tuin van het Stedelijk Museum is een geschikte plaats om naar de concerten te luisteren. Het is een oase van rust in de binnenstad. Om het luisteren naar de concerten nog aangenamer te maken wordt sinds 2013 een korte mondelinge toelichting voorafgaand aan het concert gegeven. Het serveren van drankjes en hapjes na afloop van het concert en een ontmoeting met de musici (of musicus) is iets waarmee geëxperimenteerd wordt. De gemeente beschouwt het streamen op internet als één van haar verantwoordelijkheden, maar heeft onvoldoende geld beschikbaar om dat op korte termijn te realiseren. De stichting wil de gemeente daarin graag ondersteunen. Er is een projectplan dat voorziet in twee fasen. Fase 1 moet het mogelijk maken dat bezoekers van het museum het concert via wifi op hun tablet of smartphone kunnen zien. In fase 2 wordt live streaming via internet wereldwijd beschikbaar gesteld. Het op bovenstaande manier weergeven van de concerten maakt de afstand tussen de luisteraar (waar ook ter wereld) en het carillon kleiner. In 2013 is de stadsbeiaardier tijdens de reguliere bespelingen begonnen met een verzoekprogramma. Dit heeft landelijke publiciteit gehaald. De gemeente Zwolle heeft er zelfs een speciale website voor in het leven geroepen, waar men de verzoeknummers kan indienen. De stichting BELEIDSPLAN

5 juicht deze vorm van gemeentelijke promotie van de beiaard toe, evenals de activiteiten van de stadsbeiaardier op Facebook en Twitter. De stichting streeft naar integratie van deze sociale media met de eigen website. Dit alles om de inwoners van Zwolle zich meer bewust te laten worden van het bezit van één van de mooiste carillons in Nederland en het carillon ook visueel dichterbij te brengen. Sinds de oprichting van de stichting in 1985 zijn er drie concoursen geweest: op 16 september 1995 (met 10 deelnemers, verdeeld in twee categorieën: gediplomeerden en ongediplomeerden), op 1 september 2007 (voor duo s; deelname door vijf duo s) en op 11 mei 2013 (eveneens voor duo s; deelname door vier duo s). We nemen ons voor om eenmaal in de vijf jaar een concours te organiseren. Het volgende concours zou dan in 2018 plaats moeten vinden. Maar op 15 augustus 2015 bestaat de stichting 30 jaar. We grijpen deze gelegenheid aan om een compositiewed strijd te houden. We hebben hierin samenwerking met de Nederlandse Klokkenspel Vereniging gezocht, waar de inhoudelijke deskundigheid zit. De stichting heeft het initiatief genomen, fondsen geworven, stelt prijzengeld ter beschikking en zorgt voor uitvoering van de winnende stukken. Gezamenlijk is inmiddels een deskundige jury benoemd. Componisten uit de hele wereld zijn uitgenodigd om een stuk voor de Zwolse beiaard te schrijven. Er zijn vier prijzen, waaronder een publieksprijs. De bekroonde en eervol vermelde stukken zullen in september 2015 op de Peperbus ten gehore worden gebracht. De stichting wil zich in het bereiken van zijn doelstellingen niet beperken tot de zomeravondconcerten en de concoursen. Al enkele jaren organiseert de Muzerie in samenwerking met de gemeente bezoeken aan het carillon voor schoolkinderen. Er is ook een lesbrief die door de Muzerie werd verzorgd. De Muzerie heeft in 2013 het vrijetijdsonderwijs wegens het wegvallen van subsidies stopgezet. Zij maakt zich nu hard om zich vanaf 2015 volledig te richten op kunsteducatie in het onderwijs, als onafhankelijke advies en bemiddelingsorganisatie in Zwolle. De Muzerie ziet zich niet meer als organisator, maar meer als makelaar in vraag en aanbod. De stichting wil daar graag gebruik van maken. Kunsteducatie in het onderwijs is een interessante lijn om door te trekken. Immers jong geleerd is oud gedaan. Als mensen op jonge leeftijd bekend worden gemaakt met het carillon en de bespeling daarvan, zullen die deze muziekvorm ook op latere leeftijd een warm hart toedragen. Wij denken aan excursies met uitleg over de klokken, het samen muziek maken, talentvolle kinderen de kans geven om het carillon onder leiding van de stadsbeiaardier te bespelen. De huidige lesbrief moet in dit kader tegen het licht worden gehouden. Ook zouden tijdens de schoolvakanties activiteiten verzorgd kunnen worden, wellicht in combinatie met de open orgeldag (eerste zaterdag in juli). Verder kan worden gedacht aan de benadering van het secundair onderwijs en de pabo s. De stichting wil graag samenwerken met omliggende steden met carillons. Een eerste contact is gelegd met Hasselt, Hattem en Elburg. Ook Kampen is benaderd, maar dat heeft nog niet geleid tot contact. De bedoeling is om beiaardiers die van ver komen, meer speelmogelijkheden te BELEIDSPLAN

6 geven. Maar er kan ook aan andere zaken worden gedacht, zoals het op elkaar afstemmen van de concerten, excursies organiseren, een carillon fietstocht, enz. We gaan ook samenwerking zoeken met andere culturele kanten van de stad Zwolle. Zo zouden we ons voor kunnen stellen dat er een soort estafetteconcert gegeven wordt op de orgels in de diverse kerken; terwijl het publiek van de ene kerk naar de andere loopt, speelt het carillon bijpassende muziek. In 2017 is Kampen de organisator van de internationale Hanzedagen. Wellicht dat in dat kader een activiteit met carillons ondernomen kan worden, bijvoorbeeld een tocht over de IJssel met een reizende beiaard aan boord. 4. Hoe kunnen we dit realiseren? Het stichtingsbestuur bestaat uit een klein aantal enthousiaste liefhebbers van het carillon. De in het beleidsplan genoemde activiteiten kunnen niet allemaal met deze bezetting worden georganiseerd en begeleid. We zullen dus versterking moeten zoeken. Zowel financieel als qua menskracht. De stichting heeft drie inkomstenbronnen: subsidies, advertenties/ sponsoring en donaties. Wij hebben een toezegging van de gemeente Zwolle voor een structurele subsidie. Gezien de financiële situatie van de overheid mag niet verwacht worden dat deze subsidiestroom zal toenemen. We zullen dus andere bronnen moeten aanboren om de uitbreiding van de activiteiten te kunnen bekostigen. Te denken valt aan andere, private subsidiefondsen. Het stichtingsbestuur gaat daar actief naar op zoek. Verder kan gedacht worden aan het uitbreiden van het aantal donateurs. In publicaties en tijdens de concerten zal daar extra aandacht aan worden gegeven. Op langere termijn kan ook gedacht worden aan adoptieprogramma s: bedrijven en instellingen krijgen de mogelijkheid een activiteit te adopteren en daar hun naam aan te verbinden. Dat heeft het karakter van sponsoring. Qua menskracht redt het kleine stichtingsbestuur het niet om meer activiteiten te organiseren. We gaan dan ook aan de slag om vrijwilligers te vinden die behulpzaam zijn bij het verzorgen van de activiteiten en het bestuur kunnen ondersteunen. In de jaren die volgen, zullen meer mensen nodig zijn. Zo zal de stichting ook op zoek moeten naar mensen die groepen kinderen willen begeleiden of de live streaming willen verzorgen. Daarnaast zal het bestuur zelf in ieder geval met één of twee leden uitgebreid moeten worden. 5. Plannen voor 2015 De stichting stelt in 2015 twee thema s centraal: zorgen dat meer jongeren geïnteresseerd raken in carillonmuziek en het 30 jarig bestaan van de stichting. Dit is dus het jaar van de jeugd en het jubileum. Voor de zomeravondconcerten zullen gerenommeerde beiaardiers uit binnen en buitenland worden benaderd. Er zullen 7 of 8 concerten worden georganiseerd. Twee concerten zullen combinatieconcerten worden. Er komt, evenals in 2014, één algemene flyer met de data van de concerten en de musici. Daarnaast wordt per avond een inlegvel gemaakt specifiek over de muziek van die avond en de uitvoerende(n). Voorafgaand aan elk zomeravondconcert wordt een korte inleiding gehouden over de te verwachten muziek en over de musicus. De inleiding zal maximaal 5 minuten in beslag nemen. De beiaardier geeft met klokslagen op de lage C (de klok van Claes Noorden en Jan Albert de Grave uit 1714) aan wanneer hij/zij aan een nieuw stuk begint. Zo is het programma voor de toehoorders beter te volgen. Na afloop van het laatste concert van het seizoen worden de aanwezigen uitgenodigd voor een BELEIDSPLAN

7 ontmoeting met de musicus of musici onder het genot van een hapje en een drankje (de drankjes zijn niet gratis). De musicus/musici worden bedankt voor hun culturele bijdrage met een praatje en een passend blijk van waardering. De bezoekers zullen na afloop van de concerten gewezen worden op de mogelijkheid om donateur te worden. We onderzoeken bij welke verenigingen en instellingen we de beiaard onder de aandacht kunnen brengen. Het mede organiseren van estafetteconcerten voor orgels met begeleiding door het carillon als men van de ene naar de andere kerk loopt. De excursiemogelijkheden voor kinderen uit het primaire onderwijs zullen worden vermeld op de website van de Muzerie. Scholen zullen worden gewezen op ons aanbod. Het Historisch Centrum Overijssel (HCO) is een stadswandeling voor kinderen aan het ontwikkelen. Wij gaan proberen of een bezoek aan de Peperbus in die wandeling kan worden opgenomen, eventueel als een extra optie ter afsluiting van de tocht. Het Meander College richt zich sterk op de podiumkunsten. Er is ook een Podium Muziek, waarin leerlingen in uitvoerende zin met muziek te maken krijgen, binnen en buiten het lesrooster. Wij willen proberen die leerlingen structureel kennis te laten maken met het Zwolse carillon. Op 15 augustus bestaat de stichting 30 jaar. In 2014 is een compositiewedstrijd uitgeschreven. Een deskundige jury zal de composities beoordelen. De bekroonde en eervol vermelde composities zullen in september 2015 ten gehore worden gebracht. Er wordt nauw samengewerkt met de Nederlandse Klokkenspel Vereniging. Ook zal een boekje verschijnen van de hand van erebeiaardier Leon van der Eijk over het carillon ter gelegenheid van ons 30 jarig bestaan. De mogelijkheden voor live streaming van de concerten zullen in 2015 worden onderzocht. De gemeente zal een stagiair aanstellen, de stichting zorgt voor begeleiding. De realisatie kan in twee stappen: stap 1 is het mogelijk maken dat bezoekers in de tuin van het museum live beelden uit de cabine van het carillon kunnen zien. Stap 2 is het aanbieden van de concerten via internet. De stichting 'De Hattemer Beiaard' viert in 2015 ook zijn 30 jarig bestaan. We proberen één of meer gezamenlijke activiteiten te ondernemen. 6. Plannen voor 2016 In 2016 wil de stichting vooral een verder verspreiding van carillonmuziek bevorderen. Dit is het jaar van de verbreding. Voortzetting van de zomeravondconcerten. Voortzetting van het project Live Streaming voor zover dat in 2015 niet is afgerond. Het opzetten van een adoptieprogramma, waarbij organisaties de kosten van één van de evenementen op zich nemen. De huidige lesbrief is niet meer van deze tijd. We willen onderzoeken of we informatie over het carillon op een andere manier kunnen presenteren, ook met het oog op de Muzerie website. Wellicht als stageproject van de CIBAP opleiding. Tijdens één van de vakanties zal aan kinderen een workshop carillon aangeboden worden. De workshop bestaat uit een klein aantal dagdelen, waarin getalenteerde kinderen op een oefencarillon les krijgen van BELEIDSPLAN

8 de stadsbeiaardier. Als afsluiting mogen ze op het carillon in de Peperbus spelen. Dit programma is niet schoolgebonden. Het plaatsen van concerten op Youtube. Verder uitwerken van de samenwerking met de beiaarden van Hattem, Hasselt en Elburg, bijvoorbeeld een muzikale ontdekkingstocht langs de vier carillons. 7. Plannen voor 2017 Er zal een cd worden uitgebracht. 9. Tot slot Dit beleidsplan is het resultaat van een aantal brainstormsessies met het bestuur van de Zwolse Beiaard Stichting. Het bestuur is er zich van bewust dat het een ambitieus plan is. We hebben er echter alle vertrouwen in. We hebben er een vijfjarenplan van gemaakt, maar zoals u heeft kunnen lezen, zijn de laatste jaren nauwelijks uitgewerkt. Jaarlijks stellen we het plan bij. Voortzetting van de zomeravondconcerten. Onderzocht zal worden of belangstelling voor het carillon te wekken is in de muzieklessen van het secundair onderwijs. De Muzerie website biedt ook een platform voor het secundair onderwijs. We gaan muziekdocenten van pabo s benaderen met als doel de studenten gelegenheid te geven kennis te maken met het carillon. Carillonactiviteit(en) in het kader van de Hanzedagen 2017, waarvan Kampen de organisator is. Het thema is 'water'. Contact maken met radio/tv voor live uitzendingen; uitzendingen gekoppeld aan een prijsvraag en/of verzoeknummers. Korte filmimpressies over het carillon, bedoeld voor wachtkamers bij gezondheidscentra en wachtkamers, o.a. in de hal van het stadskantoor. 8. Plannen voor 2018, 2019 en 2020 De thema s voor deze jaren moeten nog worden vastgesteld. Voortzetting van de zomeravondconcerten. In 2018 zal er weer een concours worden georganiseerd. BELEIDSPLAN