ONDERNEMEN IN SURINAME

Transcriptie

1

2 ONDERNEMEN IN SURINAME Uit vooronderzoek is gebleken dat (startende) ondernemers vaak moeite hebben met het achterhalen van de juiste informatie of dat het gewoon niet duidelijk is waar ze voor bepaalde documenten of verklaringen terecht zijn. Veel instanties hebben wel een website, maar helaas blijkt deze informatie niet altijd up-to -date te zijn. U staat op het punt een bedrijf te starten in Suriname. Of wilt zich sec (her) oriënteren op de aanwezige mogelijkheden en de vereisten om verder te groeien met uw onderneming. De IntEnt Suriname informatiegids is een handige tool om mee te starten. U kunt vooraf nagaan wat allemaal gedaan moet worden op uw weg naar succesvolle ondernemer. De gids is zo zorgvuldig mogelijk samengesteld om de lezer een indicatie te geven van de zaken waar mogelijk rekening mee moet worden gehouden en wat van belang kan zijn bij het ondernemen in Suriname. Let er wel op dat er dagelijks veranderingen (wijzigingen) kunnen optreden, waardoor informatie uit deze gids hoewel deze grotendeels beschouwd mag worden als een betrouwbare leidraad - reeds verouderd kan zijn. Binnenkort kunt u de gids ook via de IntEnt Suriname website: downloaden, waarbij getracht zal worden om relevante wijzigingen continue te verwerken, waardoor u als ondernemer verzekerd kan zijn van de juiste - en meest recente informatie. De intent Suriname informatiegids kan voor verschillende doeleinden worden gebruikt, t.w.: Voorbereidingsmateriaal op het marktonderzoektraject voor niet-ingezetenen die in Suriname een onderneming willen starten en zich alhier komen vestigen (zgn IntEnt startersmissie) Achtergrondmateriaal voor ingezetenen die een onderneming willen starten en/of uitbreiden tbv hun marktonderzoek en ter afronding van hun ondernemingsplan Naslagmateriaal voor trainers en bedrijfsadviseurs zowel in Suriname als in het buitenland die zich bezighouden met het trainen/begeleiden van startende ondernemers Informatiemateriaal voor instellingen en/of bij seminars In deze gids laten wij u proeven aan o.a.: een goed bedrijfsidee, begeleiding voor de ondernemer, het IntEnt Suriname traject,de keuze van de ondernemingsvorm, (overheids)instellingen die van belang kunnen zijn, vergunningen en belastingheffingen Voor de samenstelling van deze gids is gebruik gemaakt van informatie van diverse ministeries, instanties, organisaties, bedrijven en instellingen in de Surinaamse samenleving. Wij van IntEnt Suriname willen hierbij, deze instanties bedanken voor de aan ons verstrekte informatie en blijven werken aan een goede samenwerking met u allen om zo de gewenste informatie op adequate wijze in de gids te blijven verwerken. Voor aanpassingen/suggesties, malto: info@intent-suriname.com Kenneth Woei-A-Tsoi Directeur IntEnt Suriname IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 2

3 INHOUDSOPGAVE VOORWOORD blz EEN EIGEN BEDRIJF IN SURINAME blz BEGELEIDING VOOR U ALS ONDERNEMER blz WAT BIEDT INTENT SURINAME blz DE RECHTSVORM VAN UW BEDRIJF blz INSTANTIES blz VERGUNNINGEN blz Bedrijfsvergunningen Verblijfsvergunningen Werkvergunningen 7. KAMER VAN KOOPHANDEL EN FABRIEKEN blz BELASTINGHEFFINGEN Loonbelasting blz Inkomstenbelasting omzetbelasting 9. CERTIFICERING blz FINANCIEN blz VERZEKERINGEN blz HUISVESTING blz Persoonlijke huisvesting Bedrijfshuisvesting 13. PERSONEEL blz OMGANGSVORMEN IN SURINAME blz POLITIEK SURINAME blz CHECKLISTEN blz IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 3

4 1. EEN EIGEN BEDRIJF IN SURINAME; uw idee? Een goed bedrijfsidee is creatief en innovatief! Ondernemers,get out of the box! Kijk goed om je heen, het land heeft zoveel meer te bieden! Het Surinaamse straatbeeld geeft een goed voorbeeld van ondernemen in Suriname, de ene carwash na de andere stampt zich als een paddenstoel uit de grond. Want als mijn buurman het kan, kan ik het ook. Grootscheeps importeren van luxe buitenlandse artikelen om deze aan de man te brengen bij het Surinaams publiek, zet zich gestadig voort. Maar hoe is het met de eigen creativiteit gesteld, denkt de Surinaamse ondernemer wel innovatief genoeg. Leveren wij een toegevoegde waarde aan het Bruto Nationaal Product van ons land. Zou toch wel moeten als wij gerangschikt staan als 17 e rijkste land ter wereld als het gaat om natuurlijke hulpbronnen. En los van onze hulpbronnen, heeft u wel eens naar de honderden lege plastiek flessen op straat gekeken en zich afgevraagd; welke producten zou ik daaruit kunnen vervaardigen, wat zou het voor ons milieu betekenen, en zou ik op de regionale markt hier iets mee kunnen? Neen? Ondernemend Suriname: Let op! Creativiteit en Innovatie zijn de basis ingrediënten, om als bedrijf te concurreren op de Surinaamse - en de Internationale markt. Waar liggen voor u als ondernemer de kansen? Wat zijn de potentiële groei sectoren? We zouden kunnen volstaan met onderstaand lijstje van mogelijkheden voor Suriname. Potentiële Groeisectoren Mijnbouw : Kaolien/ Graniet/ e.a. zandsoorten en Water Industrie: Voedselverwerking, Pharmacy/aromatische producten en Bio-energie Agrarische Sector & AgroIndustrie: Fruitteelt/ agroprocessing/ sierteelt en aquacultuur/visverwerking Bosbouw /meubelsector: Meubels/ bouwmaterialenetc Toerisme: Ecotours /cultuur tours /historische tours / zakenreizen /entertainmentparken Services Sector: Financiële dienstverlening/ Bouw en Constructie Sector / Engineering Consultancy/ Management Consultancy/ ITC/ callcentres/ - Gezondheidszorg Bron: presentatie VSB januari 2007 We kunnen en moeten echter verder gaan dan dit lijstje, er kan binnen elke sector nog een hoop creatie en vernieuwing worden bedacht. Bij elke specifieke branche is er ruimte voor een toegevoegde waarde. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 4

5 Creativiteit en Innovatie zijn de basis ingrediënten, om als bedrijf te concurreren op de Surinaamse en de Internationale markt. Denk bijvoorbeeld niet alleen aan het verbouwen van een product, maar ga nog verder.hoe kan ik dit product verwerken, hoe kan ik de Surinaamse markt verder bedienen. Of nog mooier; de regionale en de internationale markt. De algemene facts van Suriname zijn: Circa 70% van de ondernemingen in Suriname zitten in de groothandel of de detailhandel. Cijfers over mate van innovatie en creatie van bedrijven ontbreken. Wij zijn voor wat betreft de aanwezigheid van de natuurlijke bronnen (in theorie) de 17 rijkste land ter wereld. (formeel geeft United Nations aan dat er 195 landen zijn). Ons bruto binnenlands product, plaatst Suriname echter op de 163 ste van de wereldranglijst staat (info CIA fact book). In de Doing Business-rapport staat Suriname nog op de 155ste plaats (In het Doing Business-rapport 2010 zijn 183 economieën gerangschikt op de mate van aantrekkelijkheid voor investeerders.) Het hoeft dus geen betoog dat een land als Suriname zich ook en vooral moet richten op het stimuleren van die bedrijven die producten en diensten voortbrengen, opdat de eenzijdige handel import niet alleen de boventoon voert, en ook het aantrekkelijk maken voor investeringen Het is bewezen dat: Het stimuleren van de productie van eigen goederen en diensten enorm bijdraagt aan een sterk bruto nationaal product (BNP) van een land. Het BNP is de waarde van alle goederen en diensten die in een bepaalde periode (meestal een jaar) in een bepaald land worden geproduceerd. Een lage bruto nationaal product betekent in zijn algemeenheid dat je onvoldoende diensten voortbrengt en goederen produceert. Kenmerkende gevolgen van een lage / dalende BBP zijn o.a. toenemende werkloosheid, daling koopkracht, waarde daling van de munteenheid toenemende armoede. Stimulans van de MKB is een van de belangrijke fundamenten voor het verbeteren van de economie van een land. In een Globaliserende wereld zijn er steeds meer uitdagingen voor ondernemers om hun bedrijven in stand te houden en te laten groeien. Steeds meer creativiteit en innovatie moet worden toegepast om te overleven. Innovatie wordt in de wereld gekenmerkt als een belangrijke motor van economische groei. Tip: Kortom: u als ondernemer heeft nu een bedrijfsidee. Toets dit idee op grond van de potentiële kansen, toets uw idee op creativiteit en innovatie. Uw slagingskans kan hierdoor alleen maar vergroten. Bron: Sherida Mormon, Coordinator IntEnt Suriname IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 5

6 IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 6

7 2. BEGELEIDING VOOR U ALS ONDERNEMER Als u eenmaal denkt dat u een gat in de markt heeft ontdekt, is de volgende stap het uitwerken en uitvoeren van uw briljant bedrijfsidee. Uw droom tot werkelijkheid maken!! Uiteraard lukt het enkelen om dit op eigen kracht te bewerkstelligen. Toch heeft ervaring uitgewezen dat deskundige begeleiding en een goede voorbereiding zowel gewenst als noodzakelijk zijn. Er zijn diverse instanties waar de startende ondernemer voor trainingen en begeleiding terecht kan, in Suriname o.a. Women Business Group (WBG), Stichting Productieve WerkEenheden (SPWE), Kamer van Koophandel en Fabrieken (KKF), IntEnt Suriname enzovoorts. Iedere instantie heeft weer zijn eigen expertise. Waar WBG en SPWE zich voornamelijk richten op training voor de micro-ondernemers, richten KKF en IntEnt Suriname zich m.n. op training en begeleiding van de MKB ondernemers. Voor u is het belangrijk om na te gaan welke ondersteuning (training/begeleiding) u noodzakelijk acht en uiteindelijk kiest u voor de instantie die het best bij u past. Vaak is niet geheel duidelijk wat het verschil is tussen een micro-onderneming en een MKB onderneming. Onder MKB-bedrijven wordt hier verstaan; Middelgrote - en Kleine Bedrijven, waarin minimaal 5 tot maximaal 50 personen werkzaam zijn. Bij microbedrijven zijn 1 tot maximaal 5 personen werkzaam. Als toekomstig ondernemer is het zeker goed om vrijblijvend een afspraak te maken om na te gaan in hoeverre u behoefte heeft aan training en/of begeleiding. Ter voorbereiding hierop, moet u zichzelf afvragen wat voor u de manko s zijn. Waar ligt uw drempel om uiteindelijk toch de stap te maken naar het ondernemerschap? Waar zou u meer over willen weten, waar wilt u zich meer in verdiepen? Dan kijkt u welke voorwaarden en mogelijkheden de diverse begeleidingsinstellingen eisen/bieden. Waar u voor kiest, is uiteindelijk uw besluit! Women Business Group (WBG) Adres:Slangenhoutstraat 39 Tel: Ministerie Arbeid Technologische Ontwikkelingen en Milieu Stichting Productieve WerkEenheden (SPWE) Heerenstraat 32 Tel IntEnt Suriname Henck Arronstraat 32A Tel Kamer van Koophandel en Fabrieken (KKF) Entrepeneur Support Center (ESC) Prof. W.J.A. Kernkampweg 37 Tel IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 7

8 3. Wat biedt IntEnt Suriname? Hoofdkantoor IntEnt Suriname Henck Arronstraat 32A Paramaribo Suriname Telefoon: (+597) Fax: (+597) E: W: Hoofdkantoor IntEnt (Nederland) Javastraat AR, Den Haag Telefoon: (+31) E: W: IntEnt Suriname- Nickerie Doergamall Unit 7A Hoek A.K. Doerga Shawstraat en Emmastraat, Nieuw-Nickerie Tel./Fax: (+597) E: W: IntEnt Suriname support startende ondernemers! IntEnt Suriname richt zich op een ieder die een bedrijf in Suriname wil vestigen. Voorop staat dat uw bedrijf een commercieel succes moet worden. IntEnt Suriname is een flexibele, ondernemende organisatie met een professionele staf, ondersteund door een netwerk van bedrijfsadviseurs en trainers. Onze deuren staan open voor een ieder die zijn ideeën en initiatieven wil omzetten tot een goed ondernemingsplan en uiteindelijk een succesvol bedrijf. IntEnt ondersteunt mensen met ideeën en initiatieven. Zij zetten die ideeën om in nieuwe bedrijvigheid. De nieuwe bedrijven leiden tot meer investeringen, werkgelegenheid en duurzame economische activiteiten. Daarvoor is ondernemerschap nodig. Dit ondernemerschap wordt vanuit IntEnt Suriname gestimuleerd. Versterking van het MKB IntEnt Suriname wil in het algemeen een bijdrage leveren aan de ontwikkeling en vernieuwing van de MKB-sector in Suriname en daarmee indirect aan de versterking van de lokale economie. In het bijzonder doen wij dat door: het opzetten van nieuwe bedrijven te stimuleren onze diensten te verlenen aan aspirant-ondernemers uit Suriname, maar ook die uit het buitenland als intermediar op te treden bij matchmaking In samenwerking met diverse partners op het gebied van ondernemerschapontwikkeling de dienstverlening aan alle in Suriname startende ondernemers uit te breiden en te versterken IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 8

9 Begeleiding op maat In overleg met de klant/aspirant-ondernemer wordt door IntEnt Suriname een programma op maat aangeboden. In eerste aanleg bestaat ons dienstenpakket in Suriname uit: beoordeling van het bedrijfsidee trainingen gericht op oriëntatie op het ondernemerschap trainingen gericht op het opstellen van een ondernemingsplan toegang tot het online ondernemerscentrum persoonlijke coaching door een bedrijfsadviseur ondersteuning bij het marktonderzoek ondersteuning bij de ontwikkeling van een ondernemingsplan begeleiding tot anderhalf jaar na de start De eigen bijdrage voor de ondernemer is afhankelijk van de samenstelling van het maatwerktraject dat is opgesteld met de ondernemer. Hoe meldt U zich aan Bij IntEnt Suriname meldt u zich aan, middels een aanmeldingsformulier. Deze kunt u downloaden via de website, het kan naar u g d worden of u haalt het op. Op onze website: Op dit aanmeldingsformulier wordt naar basis informatie - zoals de contact gegevens en het bedrijfsidee -gevraagd. Op basis van uw aanmelding wordt u opgeroepen voor een gesprek: de zogeheten Intake. Daarna wordt een selectie gemaakt om een trainings- en coaching traject op maat aan te bieden. Indien u geselecteerd wordt, volgt het trainingstraject. Het trainingstraject Het trainingstraject oriëntatie ondernemer (OO) en ondernemingsplan (OP), bestaat uit gemiddeld 30 contact uren verspreid over 3 weken. Deelnemers krijgen in deze periode ook huiswerk mee die ze in hun eigen tijd maken. Tussentijdse evaluaties IntEnt Suriname voert gedurende het geheel traject bij wijze van monitoren, tussentijdse evaluaties uit Gedurende de eerste evaluatie periode wordt bepaald of de kandidaat toegelaten wordt om de tweede fase in te gaan; het coachings- en adviestraject. Uiteraard kan de kandidaat ook zelf besluiten om niet verder te gaan. Het coachings- en adviestraject Een belangrijk kenmerk van het IntEnt programma is de intensieve en gestructureerde begeleiding voor, tijdens en na de start van uw onderneming. Gedurende en na de belangrijke start fase zullen lokale adviseurs u assisteren, coachen en adviseren. Onder begeleiding van uw persoonlijke coach wordt uw ondernemingsplan opgesteld. Deze hoort dan binnen 3 a 6 maanden voorgelegd te worden aan de Finale toetsingscommissie. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 9

10 De Finale Toetsing Commissie (FTC) De Finale Toetsing Commissie is een IntEnt-orgaan waarin onafhankelijke deskundigen zitting hebben. Uw ondernemingsplan wordt getoetst op haalbaarheid. Ook worden de ondernemingskwaliteiten in de cliënt onder de loep genomen. Na goedkeuring van het plan door de FTC komen de ondernemers als zij dat willen ook in aanmerking voor 2 jaar begeleiding bij en na de start. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 10

11 DE INTENT SURINAME FAMILIE Surinamers houden van betrokkenheid en familie. Deze traditie willen wij graag hoog houden.dus eenmaal gestart met het IntEnt-Suriname-traject behoort men tot de IntEnt- Suriname-familie! Gezien IntEnt Suriname ontstaan is uit de IntEnt organisatie in Nederland is hier nog wel verwarring over.om het voor u enigszins inzichtelijk te maken, hanteren wij onderstaande indeling voor de ondernemers die tot de IntEnt Suriname-familie behoren t.w. IntEnt Suriname ondernemers (traject afgerond) Overige ondernemers (traject niet (geheel) afgerond) IntEnt Suriname ondernemers zijn: A. Starters Startende ondernemers die het traject bij IntEnt Nederland zijn gestart om uiteindelijk in Suriname hun bedrijf te vestigen Startende ondernemers uit het buitenland die het traject in Suriname starten en hun onderneming ook hier vestigen Startende ondernemers woonachtig in Suriname die het traject ter plekke doorlopen en hun bedrijf hier vestigen B. Door starters ; gelijk aan bovengenoemde categorieën, maar hier gaat het om: Bestaande ondernemers die reeds op micro niveau opereerden, maar willen doorgroeien naar de MKB sector of willen diversifiëren. Gevestigde MKB ondernemers die middels begeleiding op maat hun bedrijf willen uitbreiden of diversifiëren Overige Ondernemers zijn: Ondernemers - zowel starters als doorstarters die het IntEnt Suriname trainingstraject wel hebben doorlopen, het begeleidingstraject, (nog) niet hebben afgerond, maar toch met eigen middelen reeds met hun bedrijf zijn gestart. Op onze website: laten wij u kennis maken met en aantal van onze ondernemers. Ook hier wordt een onderscheid gemaakt tussen de IntEnt Suriname ondernemers en de groep Overig. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 11

12 Nog meer support voor de IntEnt Suriname familieleden: IntEnt Suriname besteedt veel aandacht aan de onderlinge betrokkenheid van haar familieleden. Behoort u eenmaal tot de IntEnt Suriname familie dan heeft u als IntEnt Suriname (aspirant) ondernemer nog meer voordelen: Deelname aan informatiebijeenkomsten van diverse relevante instellingen, organisaties en bedrijven Deelname aan business-clinics en kennisdagen 6x per jaar ontvangt u de IntEnt Suriname nieuwsbrief Toegang tot het internationaal IntEnt ondernemerscentrum THE INTENT SURINAME FAMILIE IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 12

13 4. DE RECHTSVORM VAN UW BEDRIJF Welke rechtsvorm/ondernemingsvorm past bij uw bedrijf? Een goed bedrijfsidee heeft u al, maar wat wordt de rechtsvorm van uw bedrijf? Elke onderneming heeft een rechtsvorm. Door de rechtsvorm wordt vastgelegd hoe de juridische relaties binnen de onderneming en tussen de onderneming en de buitenwereld in elkaar zitten. Belangrijke punten die bepaald worden door de rechtsvorm zijn: Wie heeft het in de onderneming uiteindelijk voor het zeggen? Op welke manier kan de onderneming financieringsmiddelen aanwenden? Welke waarborgen zijn er voor het gedurende langere tijd kunnen voortbestaan van de onderneming? In hoeverre zijn de eigenaren van de onderneming juridisch aansprakelijk voor de schulden van de onderneming? Wat is de fiscale positie van de onderneming? In hoeverre dient de onderneming haar financiële cijfers openbaar te maken? WAAR MOET U OPLETTEN? WAT IS VOOR U BELANGRIJK? Niet persoonlijk aansprakelijk zijn, is heel belangrijk? NEE Wilt u bezuinigen op de oprichtingskosten? JA Gaat u in uw eentje een bedrijf beginnen? NEE JA NEE JA BIJ VOORKEUR: NV BIJ VOORKEUR: EENMANSZAAK FREELANCER BIJ VOORKEUR: VOF IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 13

14 Als u eenmaal weet wat voor u belangrijk is, is het goed om na te gaan wat de verschillende ondernemingsvormen inhouden en wat hier voor nodig/vereist is. In Suriname zijn de meest voorkomende bedrijfsvormen: Eenmanszaak - ook als u een Commanditair vennootschap (CV) of een Vereniging onder Firma (VOF) kiest wordt u als eenmanszaak ingeschreven De Naamloze vennootschap NV De Stichting Er kan een hoofdindeling worden gemaakt tussen rechtsvormen waarbij de onderneming rechtspersoonlijkheid heeft en rechtsvormen waarbij dat niet het geval is: Als de onderneming rechtspersoon is, wordt zij zelf als partij beschouwd in de juridische overeenkomsten die het zakendoen met zich meebrengt. Zij kan personeel aannemen, een verkoopovereenkomst sluiten en geld lenen bij de bank. Uiteraard zijn er mensen (natuurlijke personen) nodig om deze overeenkomsten namens de rechtspersoon af te sluiten. Als een onderneming geen rechtspersoonpersoon is, dan is de eigenaarexploitant degene op wiens naam de overeenkomsten worden aangegaan Als een onderneming geen rechtspersoonlijkheid heeft en eigendom is van één persoon, dan spreken we van een eenmanszaak Als er meerdere eigenaren zijn, zonder dat er sprake is van rechtspersoonlijkheid, is er een firma of een maatschap Ondernemingen met rechtspersoonlijkheid worden gedreven in de vorm van een NV of coöperatie. De ondernemingsvormen zijn: Eenmanszaak Vennootschap onder Firma Naamloze Vennootschap Stichting Commanditaire Vennootschap Vereniging Cooperatieve vereniging Filiaal van een buitenlandse onderneming Tip; Belangrijk is nu om te weten wat de verschillende ondernemingsvormen inhouden en wat u nodig heeft om zo een onderneming op te zetten. Zie hiervoor onze checklist RAADPLEEG CHECKLIST A De Óndernemingsvormen BLZ IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 14

15 5. INSTANTIES WAAR DE ONDERNEMER MEE TE MAKEN KRIJGT Tijdens het marktonderzoek en alvorens u met de onderneming van start kunt gaan, zult u een aantal instanties moeten langslopen om de nodige vergunningen in orde te maken z.a. Ministerie van Justitie en Politie, Afdeling Vreemdelingenzaken: voor uw verblijfsvergunningen Ministerie van Justitie en Politie, afdeling Vreemdelingendienst, de Justitiële Inlichtingendienst en de Onderzoeksdienst; voor uw verblijfsvergunningen Ministerie van Defensie, afdeling Immigratiedienst; voor uw verblijfsvergunningen Ministerie Binnenlandse Zaken, afdeling Centraal Bureau Burgerzaken (CBB); voor uw inschrijving in het bevolkingsregister Ministerie Binnenlandse zaken, afdeling Expeditie Ministerie van Arbeid technologie en Milieu (ATM); voor uw werkvergunningen Bovengenoemde zijn m.n. voor ondernemers die vanuit het buitenland komen en hun bedrijf in Suriname willen starten. Ministerie van Handel en Industrie (HI), afdeling bedrijfsvergunningen; voor diverse bedrijfsvergunningen desbetreffende districtscommissariaten ( bepaalde vergunningen worden bij de DC aangevraagd). Ministerie van Ruimtelijke Ordening (RO), districtscommissariaten voor districtsgebonden bedrijfsvergunningen Ministerie Financiën (FIN), afdeling Belastingen; voor uw belastingen en douanezaken Alvorens u alle instellingen langsgaat is het raadzaam om voorzover deze actief zijn - vooraf de websites te raadplegen. Breng zeker ook een oriëntatiebezoek aan de Kamer van Koophandel. Zij kunnen u in de meeste gevallen kunnen van de nodige informatie voorzien. Tip: Maak vooraf een lijstje van alle instellingen en instanties die voor u relevant zijn. Stel ook een vragenlijst op. Wat wilt u weten?hierna maakt u een tijdsplanning en neemt hierin op wanneer en hoe (telefonisch of persoonlijk) uw eerste contact zal plaatsvinden Tip; Een goede voorbereiding is echt noodzakelijk. Blijft u wel altijd beleefd. U heeft er geen baat bij om geïrriteerd te reageren als u de mening toegedaan bent dat u onjuiste informatie wordt verstrekt. Blijf kalm en maak subtiel gebruik van een second opinion.. RAADPLEEG CHECKLIST RAADPLEEG CHECKLIST B Contactgegevens van Ministeries en BLZ Districtscommissariaten C Contactgegevens van CBB wijkkantoren BLZ. 73 IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 15

16 IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 16

17 6. VERGUNNINGEN De Kamer van Koophandel en Fabrieken (KKF) biedt nu de mogelijkheid aan ondernemers, om via de one-stop-window middels één aanvraag, al de benodigde vergunningen in orde te maken. Lees meer hierover in het hoofdstuk over de KKF. Dit klinkt natuurlijk ideaal. Toch is het belangrijk dat u vooraf zelf goed in kaart brengt wat vergunningen inhouden en wat voor u noodzakelijk zal zijn. Ga zelf na welke vergunningen u nodig zult hebben! Algemeen Een vergunning (ook ontheffing) is een officiële (noodzakelijke) toestemming van de overheid om een bepaalde, in principe, verboden activiteit uit te voeren. Een vergunning is PERSOONSGEBONDEN (het mag niet verhuurd worden). Een vergunning is PLAATSGEBONDEN (de ondernemer moet eerst een locatie hebben alvorens een vergunning aan te vragen). Bij een vergunning hoort een verbod. De geschiedenis van een vergunning is vaak dat eerst alles toegestaan was. Vervolgens werd alles verboden, bijvoorbeeld via een wet, met de mogelijkheid om een vergunning te krijgen als aan een aantal voorwaarden wordt voldaan.de overheid staat onverschillig tegenover de activiteit die op grond van de vergunning uitgevoerd mag worden. Deze activiteit hoeft dus niet het publiek belang te dienen. Denk aan de wens van een feestcommissie om een streetparty te organiseren met afsluiting van de weg. Voorbeelden van vergunningen Bouwvergunning, gebruikersvergunning, Hinderwetvergunning, horecavergunning, kapvergunning, milieuvergunning, parkeervergunning, terrasvergunning, verblijfsvergunning, visvergunning, wapenvergunning etc. Naast de instanties waar de vergunningen worden aangevraagd zullen ook overige disciplines, gedurende de uitvoering bij u langskomen om het nodige te inspecteren. Concessie Naast de vergunning kent men de concessie. Een concessie is een vergunning van de overheid die anderen uitsluit. De verkrijger van de concessie of concessiehouder krijgt dus monopolie (alleenrecht) op bijvoorbeeld een stuk grondgebied. Aan een concessie is altijd een publiek belang verbonden. Een concessie wordt door een overheid verleend omdat deze overheid die activiteit wenselijk acht op grond van het door haar te behartigen publieke belang. Bijvoorbeeld het winnen van delfstoffen in een bepaald gebied, denk hierbij aan de goudconcessies. In deze Informatiegids gaan we in op de volgende vergunningen Bedrijfsvergunningen via Ministerie van Handel en Industrie Bedrijfsvergunningen via het districtscommissariaat Invoer- Uitvoer- en Doorvoer vergunningen via Ministerie van Handel en Industrie Verblijfsvergunningen; voor niet ingezetenen die zich in Suriname komen vestigen (niet via KKF mogelijk) Werkvergunningen via het Ministerie van Arbeid technologie en Ontwikkelingen (ATM - niet via KKF mogelijk) IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 17

18 BEDRIJFSVERGUNNINGEN In het handelsregister (inzage hiervan bij de KKF) staan vergunningspichtige en nietvergunningspichtige bedrijven ingeschreven. In de planning is het goed om te weten of u wel of niet een vergunningspichtig bedrijf opzet. De vergunningsplichtige bedrijven; moeten hun vergunningen afwachten alvorens zij met de start van het bedrijf kunnen beginnen. Terwijl de nietvergunningsplichtige bedrijven; direct na inschrijving in het handelsregister van start kunnen gaan. Vergunningen worden 1. Verstrekt door: Ministerie van Handel & Industrie, de Districtscommissaris en/of Ministerie ATM 2. Verstrekt voor een periode van drie jaar 3. Verlengd om de drie jaar (3 maanden voor de vervaldatum, verlenging aanvragen) BEDRIJFSVERGUNNINGEN VIA HET MINISTERIE VAN HANDEL EN INDUSTRIE (HI) AFDELING BEDRIJFSVERGUNNINGEN Havenlaan 1/ Nieuwe Haven Postbus 9354 Telefoon: /402080/ Telefax: (597) minhisur@yahoo.com Paramaribo Suriname Bij de afdeling Bedrijfsvergunningen van het Ministerie van Handel en Industrie bent u terecht voor; 1. nieuwe aanvragen; 2. verlengingen; 3. overschrijvingen; 4. wijzigingen; 5. uitbreiding en 6. overplaatsing RAADPLEEG CHECKLIST RAADPLEEG CHECKLIST RAADPLEEG CHCKLIST D Vereisten voor het indienen van een vergunning voor ingezetenen en niet - ingezetenen BLZ E Vergunningen afgegeven door Ministerie van HI BLZ. 77 F Vergunningen afgegeven door de DC BLZ. 78 IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 18

19 INVOER-, UITVOER-, EN DOORVOER VERGUNNINGEN De Dienst Invoer, Uitvoer en Doorvoer (IUD) is een afdeling van het Ministerie van Handel en Industrie die belast is met aangelegenheden van handelspolitieke aard, met name het verlenen van invoer-, uitvoer- en doorvoervergunningen. Bij invoer- en uitvoervergunningen wordt het H03 formulier gebruikt en bij doorvoervergunning het G Invoer formulier. De dienst IUD is mede belast met de afgifte van vergunningen voor de uitvoer van waarden ingevolge de deviezen regeling na goedkeuring van de deviezen commissie. Met de implementatie van de handelsliberalisatie per 1 september 1999 mag een ieder vrij importeren en exporteren nadat hij zich heeft laten registreren bij de Kamer van Koophandel en Fabrieken. Krachtens de Wet Goederenverkeer (S.B no. 58) en het Besluit Negatieve Lijst (S.B no.74) die per 1 september van toepassing is, onderscheiden wij vier (4) categorieën van goederen t.w. Goederen waarvan de import en export verboden is Exportgoederen Importgoederen Doorvoergoederen RAADPLEEG CHECKLIST RAADPLEEG CHECKLIST RAADPLEEG CHECKLIST RAADPLEEG CHECKLIST RAADPLEEG CHECKLIST G Goederen waarvan import en export verboden is BLZ. 79 H Vereiste documenten die een exporteur nodig BLZ. 80 heeft I Vereiste documenten die een importeur nodig BLZ. 81 heeft J Vereiste documenten bij doorvoer BLZ. 82 K Relevante documenten die u kunt opvragen BLZ. 83 IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 19

20 ATTENTIE 1 Een vergunning wordt verleend voor de tijd van 3 (drie) jaren. 2 De verlenging dient 3 (drie) maanden voor de vervaldatum te worden aangevraagd 3 De vergunning mag niet ter beschikking worden gesteld ter gebruik aan derden. Overdracht van vergunning aan derden mag niet zonder verkregen toestemming van de Minister van Handel en Industrie 4 Bij een fabrikantenvergunning dient er verder ook een hinderwetvergunning aangevraagd te worden bij de Districts-Commissaris 5 Elke verkregen vergunning dient te worden geregistreerd bij de Kamer van Koophandel en Fabrieken 6 Voor CARICOM nationals is geen toelating- of vestigingsbeschikkingen vereist Tip: Ga na welke vergunningen voor uw bedrijf relevant (kunnen) zijn. Aan de hand hiervan kunt u in uw planning opnemen bij welke instanties u navraag moet doen. Maak ook een lijst van relevante documenten die u eventueel wilt opvragen. VERBLIJFSVERGUNNING De Hoofdafdeling Vreemdelingenzaken houdt zich bezig met het behandelen van verblijf, vestiging en naturalisatie aanvragen van vreemdelingen in Suriname Deze afdeling is gevestigd aan de Grote Combeweg 3, tel / Onder vreemdelingen wordt verstaan: Vreemdelingen van Surinaamse Origine => - personen die zijn geboren in Suriname, of - waarvan een der ouders of beide zijn geboren in Suriname, of - die op basis van de Wet op de Nationaliteit en het Ingezetenschap wordt gerekend tot deze categorie en - de echtgeno(o)t(e) en de minderjarige kinderen die feitelijk behoren tot het gezin Vreemdelingen werkzaam bij een der gerenommeerde bedrijven; Vreemdelingen afkomstig van een van de andere lidlanden van de CARICOM; Vreemdelingen afkomstig van alle andere landen van de wereld Vreemdelingen afkomstig van Visumplichtige landen Vreemdelingen afkomstig van niet-visumplichtige landen IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 20

21 U heeft bovenstaande lijst doorgenomen, u behoort tot de categorie vreemdeling en wil zich in Suriname vestigen? Dan dient U een aanvraag tot verblijf in te dienen. RAADDPLEEG CHCKLIST RAADPLEEG CHECKLIST L Procedure aanvraag verblijf BLZ M Permanent verblijf en Naturalisatie BLZ. 86 Tip; Wat moet u niet doen! Vertrekken of vertrekplannen maken alvorens het verblijf is verleend Uit angst dat u wordt uitgeschreven in het land van herkomst niet aanmelden bij het CBB en het wijkkantoor Plastificeren van de verblijfsvergunning alvorens deze is afgestempeld Tip: Er gelden thans veranderde regels m.b.t. verblijf en vestiging aanvragen in Suriname, houdt u zich aan Tip: U moet niet afreizen met een Toeristenvisum naar Suriname in de veronderstelling dat U het hier toch voor elkaar krijgt een aanvraag in te dienen als u het als toerist leuk vindt IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 21

22 WERKVERGUNNINGEN VOOR VREEMDELINGEN Ministerie van Arbeid, Technologische Ontwikkeling & Milieu BROCHURE WERK VERGUNNING VREEMDELINGEN Afdeling: Werkvergunning Vreemdelingen Adres: Wagenwegstraat # 47 Telefoon: toest.229/ Fax: bemiddeling@sr.net Het streven is natuurlijk dat u zoveel mogelijk gebruik maakt van de lokale krachten. Slechts als er geen lokale krachten voor de functie beschikbaar zijn, mag u gebruik maken van een vreemdeling. In geval u gebruik zult maken van personeelsleden die als vreemdeling zijn betiteld (zie verblijfsvergunningen) dan is deze informatie van toepassing. AANVRAAGFORMULIER Allereerst dient men een werkvergunningaanvraagformulier op te halen bij de dienst der arbeidsbemiddeling, afdeling werkvergunning vreemdelingen aan de Wagenwegstraat # 47. Dit kan van maandag t/m donderdag van 07:00 uur tot 15:00 uur en op de vrijdag van 07:00 uur tot 14:30 uur. AANVRAAG Voor indiening van de werkvergunningaanvraag kan de werkgever of diens vertegenwoordiger (de vertegenwoordiger dient schriftelijk te zijn gemachtigd door de werkgever en mag een ieder behalve de vreemdeling zelf zijn) zich hierna van maandag t/m vrijdag van 07:00 uur tot 12:00 uur begeven naar de dienst der arbeidsbemiddeling, afdeling werkvergunning vreemdelingen aan de Wagenwegstraat # 47. VERDER VERLOOP Bij het indienen van de werkvergunningaanvraag ontvangt de werkgever een bewijs van indiening waarmee hij na circa 6 weken naar het resultaat van zijn aanvraag kan informeren. Verder moeten de werkgever en de vreemdeling te allen tijde informatie (kunnen) verstrekken t.b.v. het onderzoek i.v.m. de beoordeling van de aanvraag. INDIENING BEZWAARSCHRIFT (BEROEPSCHRIFT) Tegen de beslissing van de directeur van ATM op de aanvraag, kunnen zowel werkgever als vreemdeling binnen 30 dagen nadat zij in kennis zijn gesteld van de beslissing (of daarvan geacht kunnen worden in kennis te zijn gesteld) in beroep gaan bij de ministerie van ATM, aan de Wagenweg straat # 47. De Minister zal een beroep ingesteld na voornoemde 30 dagen alleen in behandeling nemen als men door overmacht niet in staat was het beroep binnen 30 dagen in te stellen. Uiteraard zal de gene die het beroep instelt de overmacht ook moeten vermelden in zijn beroepschrift en het kunnen tonen aan de ambtenaren belast met het onderzoek n.a.v. de werkvergunningsaanvraag. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 22

23 VERLENGING WERKVERGUNNING Bij de aanvraag tot verlenging van een werkvergunning wordt (dezelfde) eerder omschreven procedure gevolgd, met dien verstande dat bij de aanvraag tot verlenging behalve de eerder genoemde stukken ook steeds de laatste originele werkvergunning moet worden ingediend. HOUD U ER REKENING MEE! Indien geen gebruik meer wordt gemaakt van de (reeds verstrekte) werkvergunning (omdat de werknemer bijv. niet meer in dienst is), dient de werkgever dit schriftelijk te melden aan het hoofd van de dienst der arbeidsbemiddeling gevestigd aan de Wagenwegstraat # 47. SANCTIE OP OVERTREDING WET WERKVERGUNNING VREEMDELING Voordat de werkgever een vreemdeling arbeid doet verrichten, dient hij in het bezit te zijn van een werkvergunning, tenzij de vreemdeling valt onder een der 4(vier) bovengenoemde groepen voor wiens tewerkstelling de werkgever geen werkvergunning nodig heeft. Eerder is al aangegeven hoe een werkvergunning dient te worden aangevraagd. Indien de werkgever een vreemdeling (voor wiens tewerkstelling hij in het bezit dient te zijn van een werkvergunning) arbeid doet verrichten zonder in het bezit te zijn van een geldige werkvergunning, zal hem een boete van SRD 500,- (vijfhonderd Surinaamse Dollars) worden op gelegd. Voor meer informatie kunt u contact maken met de dienst der arbeidsbemiddeling, afdeling werkvergunning vreemdelingen op de telefoonnummers: toestel 229/ of ons een sturen op bemiddeling@sr.net maar u mag ook langslopen. Overzicht werkvergunningen verleend aan vreemdelingen periode Jaar Aantal aanvragen Aantal verstrekte vergunningen IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 23

24 RAADPLEEG CHECKLIST RAADPLEEG CHECKLIST N Benodigde stukken bij aanvraag van een werkvergunning BLZ O Gevallen waar geen werkvergunning vereist is BLZ IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 24

25 De eerste diepvriessnack met een echte Sranan tesi IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 25

26 7 DE KAMER VAN KOOPHANDEL EN FABRIEKEN (KKF) Hoofdkantoor: Prof. W.J.A. Kernkampweg 37 - Beursterrein Paramaribo Suriname P.O. Box 149 Telefoon: (597) / Fax: (597) chamber@sr.net Website: Filiaal: G.G. Maynardstraat 34 Nieuw-Nickerie Telefoon: (597) De Kamer van Koophandel en Fabrieken bevordert een cultuur van ondernemerschap en daardoor economische groei in Suriname door het zakenleven te dienen, te vertegenwoordigen en te versterken. Handelsregister U hebt - middels begeleiding of op eigen houtje - de nodige voorbereiding getroffen voor uw bedrijf en staat eindelijk in de startblokken. Dan is het tijd om u te registreren als ondernemer. Een ieder die economische activiteiten ontplooit, is verplicht zich te registreren in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel en Fabrieken. (Handelsregisterverordening van 1936 no. 149) Ingeschrevenen in het handelsregister (HR) van de KKF-Suriname per November 2009 ± officieel geregistreerde bedrijven ± actief Samenstelling in % winkeliers 27 taxi en bushouders 13 importeur 11 eet- drinkgelegenheden 11 fabrikant 4 Advies/bemiddeling/opleidingsbur. 9 Aannemers 2,5 Agrarische beroepen 2,3 Hotels/apartementen/recreatie 1,5 IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 26

27 In Suriname zijn er ook ondernemende personen die bedrijfsactiviteiten uitvoeren, doch niet geregistreerd staan bij de KKF. Men ziet niet altijd het nut hiervan in. Waarom is het belangrijk om bij de KKF te registreren: Het is een wettelijke verplichting zodra u economische activiteiten ontplooit U moet geregistreerd staan alvorens u een krediet aanvraag t.b.v. het bedrijf kunt doen Tbv het uitvoeren van Overheidsprojecten; Voor export- en import; Invoerrechtenvrij importeren van machines of voertuigen t.b.v. het bedrijf Zaken doen met buitenlandse bedrijven Bij de KKF kunt u ook terecht voor: Assistentie bij het inschrijven van een bedrijf in het Handelsregister en bij de aantekening van elke mutatie daarop Het verkrijgen van uittreksels en verklaringen uit het Handelsregister Verkrijgen van Certificaten van Oorsprong (CVO's) Mede ondertekenen van EURO-1 certificaten Legaliseren van handtekeningen Herinneringsbrief in verband met het verlengen van een vergunning Opmaken van verzoekschriften en andere assistentie in verband met aanvragen en/of verlenging van vergunningen Verkrijgen van recommandatiebrieven Inwinnen van informatie en voorlichting omtrent handel en industrie in ons land Voordragen van personen die in aanmerking komen voor een onderscheiding Bemiddeling bij het zoeken naar contacten in binnen- en buitenland Verstrekken van oorkonden aan bedrijven in verband met dienstjubilea van hun werknemers Voorzien in praktische informatie en assistentie aan ondernemers bij alle aspecten van succesvol opstarten, draaiende houden en verbeteren van hun bedrijf Onder de aandacht brengen van algemene problemen waarmee men in de handel en het bedrijfsleven geconfronteerd wordt. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 27

28 The One-Stop- Window van de KKF Bij de One Stop Window (OSW) kan men o.a. terecht voor het opmaken van vergunningsaanvragen, wat veel loopwerk bespaard. Het aanvragen van nieuwe vergunningen of van verlengingen, wordt vereenvoudigd en het verwerkingsproces wordt bovendien versneld. Het verzamelen van de benodigde documenten wordt door de OSW overgenomen, waarna de aanvragen bij de diverse instanties w.o. de Districts-Commissariaten en Ministeries worden ingediend. Het proces dat bij deze instanties op gang wordt gebracht wordt ook door deze afdeling gemonitord. Met medewerking van de autoriteiten wordt de OSW zo effectief dat zij een belangrijk instrument wordt voor de Regering, in het bijzonder voor de Minister van Handel en Industrie en andere relevante instanties. RAADPLEEG CHECKLIST RAADPLEEG CHECKLIST RAADPLEEG CHECKLIST, P Benodigdheden voor inschrijven in het Handelsregister (HR) Q Vergunning en niet-vergunningsplichtige bedrijven ingeschreven in het HR R Benodigdheden voor de One-Stop-Window aanvraag bij de KKF BLZ. 91 BLZ BLZ. 94 IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 28

29 8 BELASTINGHEFFINGEN De Belastingdienst Afdeling voorlichting Van Sommelsdijckstraat no. 27 Paramaribo- Suriname Telefoon: De Belastingdienst, Inspectie Omzetbelasting Watermolenstraat 10 boven Telefoon: / Fax: Yu belasting yu mus pai, fu mek a kondre drai Fiscale verplichtingen vs aftrekbare posten! Een ondernemer komt met verschillende belastingen in aanraking - afhankelijk van zijn bedrijfsactiviteiten - zoals omzetbelasting bij het verlenen van bepaalde soorten diensten, of loonbelasting als men personeel in dienst heeft. Een belasting die voor elke ingezetene dus ook elke ondernemer geldt, is de inkomstenbelasting. Inkomstenbelasting wordt geheven naar het inkomen. Voor velen is dat het loon, maar voor de ondernemer is dat de winst uit onderneming. Voor een juiste winstberekening - om te voorkomen dat men onnodig veel belasting betaalt- is het heel belangrijk dat een ondernemer zich goed laat informeren over o.a. de aftrekbare bedrijfskosten. Deze kosten bepalen voor een belangrijk deel de hoogte van de te betalen belasting. De fiscus kijkt vooral of er geen privékosten als bedrijfskosten worden opgevoerd. Tip : Wist u dat onder omstandigheden ook bepaalde kosten van een werkkamer thuis aftrekbaar kunnen zijn? Een ieder moet over elk jaar twee keer aangifte doen van zijn inkomen; aan het begin van dat jaar eerst een voorlopige (SAS)aangifte, en later een definitieve aangifte na afloop van dat jaar (in het daaropvolgende jaar). Bij de definitieve aangifte dient de ondernemer verplicht een winstspecificatie als bijlage bij te sluiten, doorgaans is dat een jaarrekening, bestaande uit een balans en een winst-en verliesrekening met een toelichting op het laatste. Tip: De voorlopige aangifte 2011 dient uiterlijk 15 april 2011 te worden ingediend. De definitieve aangifte over 2010 dient uiterlijk 30 april 2009 te worden ingediend, met uitzondering van rechtspersonen zoals NV s die de tijd hebben tot 30 juni Het is niet verplicht dat de jaarrekening wordt opgesteld door een accountant. Het is wel verstandig om een goede boekhouder dit te laten doen. Cijfers die niet voortkomen uit een deugdelijke boekhouding kunnen worden verworpen! Dit heeft tot gevolg dat de fiscus een -doorgaans veel hogere- belastingschuld vaststelt. Om dit aan te vechten moet de belastingplichtige het tegendeel bewijzen, maar zonder een goede boekhouding is dat heel, heel moeilijk Tip: Laat u goed adviseren! Een goede boekhouding voorkomt veel narigheid. Bron; Marcel Persad Bedrijfsadviseur IntEnt & belastingadviseur IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 29

30 Algemeen Onder belasting wordt verstaan een algemene verplichte betaling aan de overheid door een rechtssubject (een rechtspersoon of een natuurlijk persoon), waartegenover geen individuele prestatie van die overheid aan dat rechtssubject staat. Belasting worden geheven op grond van een wet (het zogenoemde legaliteitsbeginsel). Wanneer tegenover de betaling wel een individuele prestatie van de overheid aan het rechtssubject staat, dan spreekt men over een retributie (de vergoeding van een dienst die de overheid presteert ten voordele van de heffingsplichtige), bijvoorbeeld havengelden, tolgelden, reinigingsgelden. Dit is niet van toepassing in Suriname. Belastingsoorten die geheven kunnen worden zijn: Belangrijkste belastingen: Inkomstenbelasting voor natuurlijke personen. Inkomstenbelasting voor lichamen. Loonbelasting. Omzetbelasting;. Overige belastingen: Vermogensbelasting. Dividendbelasting. Huurwaardebelasting Invoerrechten. Zegelrecht Tip: Alvorens u naar de belastingdienst stapt voor informatie is het raadzaam om vooraf een onafhankelijk belastingconsulent te raadplegen. De Belastingendienst; Afdeling Bestanden/Registratie is belast met het registreren en muteren van belastingplichtigen. Bij de belastingdienst ben je ook terecht voor het aanvragen van diverse verklaringen z.a. registratie Natuurlijke Personen; Eenmanszaak, maatschap, VOF) registratie Rechtpersonen;(N.V. s, stichting, vereniging, coöperatieve vereniging, commanditaire vennootschap) registratie van een coöperatie aanvraag inkomensverklaring aanvraag van een Douaneverklaring(importeurs en exporteurs aanvraag verklaring t.b.v. verzekeringsmaatschappij aanvraag verklaring t.b.v. verblijf/ toelating/ naturalisatie aanvraag Studiefinancierings verklaring reguliere inhoudingsplichten IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 30

31 BDO Abrahams Raijmann & partners Kerkplein Paramaribo Tel.: Fax: W: Vos & Co belastingadviseurs Prins Hendrikstraat 49 Paramaribo Tel.: / Fax: E: Enkele belastingadviseurs Lutchman & Co Nassylaan Paramaribo Tel.: / Lakhisaran & partners NV Kernkampweg 4-6 boven Paramaribo Tel Fax: Tjon A Hung accountants & belastingadviseurs Mr J.Lachmanstraat 158 Paramaribo Tel Parmessar & Tjon a Ten Mr. F.H.R. Lim a Postraat 19 Paramaribo Tel.:420250/ Fax: E: company@thgroep.sr RAADPLEEG CHECKLIST RAADPLEEG CHECKLIST RAADPLEEG CHECKLIST RAADPLEEG CHECKLIST RAADDPLEEG CHCKLIST RAADPLEEG CHECKLIST S Tarieven en Tariefschijven BLZ. 95 T Loonbelasting BLZ U Inkomstenbelasting BLZ V Benodigdheden voor registratie en aanvraag BLZ van verschillende verklaringen W Bijlagen mbt omzetbelasting (OB) BLZ X Belangrijke verplichtingen BLZ IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 31

32 9 CERTIFICERING Certificering als instrument ter verbetering van de concurrentiepositie van uw bedrijf Certificering als instrument ter verbetering van de concurrentiepositie van uw bedrijf was het onderwerp van de thema avond georganiseerd door IntEnt Suriname in samenwerking met de Kamer van Koophandel en Fabrieken op 6 Juli De presentatie is verzorgd door Sharon Mac Donald van het bedrijf PolyFormis Consultants, adviseurs voor de agro - en food sector. Het belang van certificeren Het verbeteren van de concurrentiepositie van het bedrijf middels certificeren is een belangrijk onderwerp omdat goede gedocumenteerde processen binnen het bedrijf de basis zijn voor het goed functioneren van een bedrijf. Het komt nog te vaak voor dat ondernemingen worden opgezet zonder dat hierover goed is nagedacht. Het begint met een goed idee maar dat is vaak onvoldoende. De hele bedrijfsvoering erom heen en het gestructureerd werken dienen vanaf de oprichting goed aangepakt worden. Veel bedrijven die willen overstappen van een huis-en-tuin operatie naar een midden-bedrijf kunnen deze overstap niet maken omdat men hiervoor te weinig kennis heeft. De inleider ging in op het belang van het certificeren van diverse kwaliteitsmanagementsystemen en hoe bedrijven een certificaat kunnen behalen. Het certificeren betekent het halen van een diploma. Hiermee kunnen zij aan klanten, de overheid en leveranciers aantonen dat het kwaliteitsmanagementsysteem dat zij hebben ingevoerd voldoet aan bepaalde eisen. Deze eisen zijn nodig om producten/diensten te leveren van goede kwaliteit. Toetsing Als uitgangspunt voor het vervaardigen van producten en leveren van diensten worden de klanteneisen geïnventariseerd. Het bedrijf zal op gestructureerde wijze de processen uitvoeren om te voldoen en te streven naar een zo hoog mogelijke klanttevredenheid. Hierbij zijn efficiëntie en effectiviteit niet meer weg te denken. Efficiëntie houdt in het op de juiste wijze uitvoeren van handelingen en effectiviteit, het doen van de juiste handelingen. Tijdens het certificeren worden deze twee factoren mede getoetst. Voordelen van certificering Certificeren is niet verplicht maar is wel een bewijs dat het bedrijf zich aan de regels houdt. Wil men een belangrijke speler zijn wereldwijd dan is dit vandaag de dag geen overbodige luxe meer. Belangrijke voordelen van certificeren zijn: het kunnen aantonen dat kwaliteit wordt geleverd en dat op een gestructureerde manier gewerkt wordt. Het biedt meer mogelijkheden tot exporteren en geeft een voorsprong op de concurrenten terwijl ook de kans op schadeclaims minder wordt. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 32

33 Nadelen van certificering Een van de belangrijkste nadelen van het certificeren is dat indien een bedrijf zich niet houdt aan de regels het certificaat kan worden ingetrokken. Te vergelijken met het intrekken van het rijbewijs bij het overtreden van de verkeerregels. Hierdoor kan het bedrijf het vertrouwen verliezen van de klant.de hoge jaarlijkse kosten zien veel bedrijven ook als een nadeel van het certificeren. Bedrijven dienen erop toe te zien dat als zij gaan shoppen naar een certificerende instelling dient deze ook te voldoen aan de internationale eisen die gesteld zijn. Inhoudende dat het bedrijf met geaccrediteerde certificerende instanties in zee moet gaan om de garantie te hebben dat het certificaat wereldwijd geaccepteerd wordt. Geaccrediteerd zijn houdt in dat de certificerende instantie internationaal erkend is. Tip: Heel belangrijk is het om meerdere offerten op te vragen en de kosten goed naast elkaar te plaatsen zodat de kleine letters niet verkeerd geïnterpreteerd worden. In de praktijk blijkt dat veel bedrijven de offerte reeds ondertekend hebben om hierna te ontdekken dat de kosten hoger uitvallen. Het certificeringsproces Het certificeringsproces bestaat uit drie stappen: de voorbereiding van de audit, het uitvoeren van de initiële audit en de periodieke audits. De initiële audit is het behalen van het certificaat. Dit is voor vele bedrijven zeer inspannend omdat het voor de medewerkers nieuw is en men vaak niet weet wat men moet verwachten. Het is raadzaam om enkele maanden voor de initiële audit een preaudit te laten uitvoeren. Dit is te beschouwen als een proefexamen waarbij eventuele tekortkomingen tijdig weggewerkt kunnen worden. Geldigheidsduur Het certificaat is 3 jaar geldig en dient hierna verlengd te worden. Het zal van de inspanning van een ieder binnen het bedrijf afhangen als het certificaat behouden blijft. Het behalen van het certificaat is één, maar het behouden ervan is veel belangrijker. Onderhoud is behoud! Polyformis Consultants Het bedrijf Polyformis Consultants houdt zich bezig met consultancy, het verzorgen van trainingen, begeleidt diverse projecten en verzorgt audits. Het bedrijf had de rol van projectcoördinator algemeen in het PLOS Kwaliteitsproject 2009/2010, een certificeringproject uitgevoerd door het Ministerie van PLOS ism de belangenorganisaties ASFA en VSB. In dit project zijn 50 Surinaamse ondernemers in de gelegenheid gesteld om hun bedrijf te certificeren. Ongeveer 46 bedrijven hebben de eindstreep gehaald. Bron: Sharon Mac Donald Voor nadere informatie kunt u de website raadplegen. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 33

34 10 FINANCIEN Hoe kom je aan startkapitaal? Een bedrijf starten kost geld, hoe je het ook draait of keert! Maar hoe kom je aan startkapitaal? Dit is vaak een drempel om inderdaad de eerste stap te zetten naar het leven van een ondernemer.er zijn natuurlijk verschillende manieren om aan startkapitaal te komen. Makkelijk is het niet, je moet er in willen investeren maar de mogelijkheden zijn er. Zelf sparen/eigen inbreng Je hebt een droom en wil deze werkelijkheid maken. Ideaal is om hier naar toe te sparen. Menigeen is de mening toegedaan dat de Surinamer niet echt een spaarmentaliteit heeft. Maar als we naar het zgn Surinaamse kasmonie-systeem ** kijken is er best wel animo om te sparen. Je hoeft niet direct groot te beginnen. Je kunt een planning maken en nu reeds een spaarplan uitzetten voor de minimale investering die je nodig zult hebben. Eenmaal gestart, bouw je ook de credibility op, waar menig bank naar vraagt. ** Kasmonie-systeem::een informeel kas-spaar-systeem, waarbij binnen een vertrouwelijke kring maandelijks een vast bedrag door elk wordt ingelegd. Elke maand s een ander aan de beurt die de totale inleg van allen mag ontvangen. Het gaat vaak niet om al te hoge bedragen. Investeerders zoeken Een aantal bedrijven in Suriname is opgebouwd uit familiekapitaal. Uiteraard is dit alleen mogelijk als je familie daadwerkelijk de reserves heeft om in jou te investeren. Familie kan ook eigen bezit als onderpand voor de financiering gebruiken, maar niet iedereen is daartoe bereid. Laat je niet meteen uit het veld slaan, met een goed ondernemingsplan kun je mogelijk via vrienden, kennissen of collega s andere kapitaalkrachtigen warm maken om in jouw bedrijf te investeren. Zolang je maar goede afspraken op papier laat vastleggen. Fondsen Je kunt ook op zoek gaan naar instellingen die middels overheidssubsidies, waarborgfondsen, microfinancieringen etc. het voor de starters mogelijk maken om tegen aantrekkelijke voorwaarden startkapitaal te genereren. Vraag bij IntEnt en IntEnt Suriname om meer informatie over bijv. het Friends and Family Fund (FFF) en overige financieringstrajecten. Daarnaast zet IntEnt Suriname zich i.s.m het Suriname Business Forum(SBF) voor een waarborgfonds op de Surinaamse markt. Banken en overige financiële instellingen Dan natuurlijk de meest gangbare manier. Een lening/hypotheek via de bank. Hoewel de Surinaamse banken zich steeds meer inzetten voor de MKB-ondernemers, blijkt deze financieringsmethode toch niet zo makkelijk te gaan. De bank eist naast een goed ondernemingsplan ook de nodige onderpand. Vaak hebben de jonge ondernemers geen eigen onderpand. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 34

35 Het volgende struikelpunt zijn de rentetarieven. Indien er wel onderpand aanwezig is, vraagt menig ondernemer zich af of het inzetten van eigen onderpand niet te risicovol is, gezien de hoge aflossingen die hen te wachten staan. In de Financieringsgids / 2009, van de Vereniging Bedrijfsleven Suriname (VSB), zijn diverse banken en financiële instellingen in Suriname opgenomen. Hieronder treft u een beknopt overzicht en In onze checklist zijn een aantal banken opgenomen, waar IntEnt Suriname vaker contact mee heeft. Voor meer informatie kunt u de gids van de VSB raadplegen.. [VSB, Prins Hendrikstraat 18, Tel.: , ; bvstia@sr.net, website; Tip; steeds meer banken hebben een MKB loket. Vraag hier om de rentetarieven, gunstige hypotheekvormen en eventuele subsidieregelingen. Elke bank heeft zijn specialiteit. Ga na, welke bank het meest bij jou en je bedrijf past.. Bekende banken en financiële instellingen in Suriname: Financieringsgids VSB FINABANK Afdeling kredieten telefoon direct centrale kredieten@finabanknv.com of finabank@sr.net GODO Afdeling Marketin\ telefoon toestel RBTT BANK (SURINAME) N.V. Afdeling Business banking toestel 421 of SURINAAMSE POSTSPAARBANK Afd. kredieten toestel 221, 219, 246, 225 of 214 HAKRINBANK Afdeling Credits telefoon toetstel 301 t/m 303, 310, 296 en 380 www. Hakrinbank.com LANDBOUWBANK N.V. Afdeling Corparet account management Tel lbbank@sr.net SURICHANGE BANK N.V. telefoon fax info@surichange.sr DSB BANK Retail Banking of Corporate Banking Telefoon De Nationale OntwikkelingsBank van Suriname N.V. Afdeling Financieringen Telefoon fax nobsur@sr.net nobsur@yahoo.com Stichting Surinaamse Volkscredietbank Afdeling Kredietverlening en de filialen Telefoon: website IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 35

36 Spaar - en kredietcoöperatie De schakel G.A. Telefoon / Fax skagrie@sr.net Caribbean Export Development Agency pwilliams@carib-export.com Development Finance Limited South America telefoon fax dflsa@sr.net emuller@dflsa.com fjoemratie@dflsa.com Inter American Development Bank (IDB) Telefoon fax COF/CSU@iadb.org Private Sector Investment program PSI RAADPLEEG CHECKLIST Y Wat bieden banken in Suriname BLZ IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 36

37 11 VERZEKERINGEN Surinaamse verzekeringsmaatschappijen ASSURIA NV Henck Arronstraat 5-7 Tel.: / Fax: CLICO NV Klipstenenstraat 29 Tel. : Fax: FATUM NV Noorderkerkstraat 5-7 Tel. : Fax: PARSASCO NV Henck Arronstraat 117 Tel Fax: SELF RELIANCE NV Heerenstraat 48-50/ Henck Arronstraat Tel.: Fax: \ Tip: Wanneer je in loondienst bent, zijn veel zaken gedekt. Als zelfstandig ondernemer, moet je veel zelf regelen. Laat je niet verrassen,maar laat je ook niet ontmoedigen! IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 37

38 12 HUISVESTING In dit hoofdstuk gaan we kort in op de persoonlijke - en de bedrijfshuisvesting. Huisvesting en grondkwesties zijn het onderwerp van menig discussie met de Surinaamse overheid. Alvorens een huis te kunnen bouwen, dient men uiteraard eerst grond te bezitten. Grond blijkt er genoeg te zijn, maar veel grond behoort tot de zgn. boedel, waarbij alleen de nabestaanden recht hebben om te beslissen wat met deze grond mag gebeuren. En voor het aanvragen van domeingronden zijn er voorwaarden verbonden en lange wachtlijsten. Daarnaast concentreert de Surinaamse populatie zich m.n. rondom het centrumgebied. Het één en ander resulteert erin dat er soms - voor Surinaamse begrippen - absorbitant hoge prijzen voor particulier grond en vastgoed wordt gevraagd. PERSOONLIJKE HUISVESTING ALS U PAS UIT HET BUITENLAND KOMT Een dak boven je hoofd is natuurlijk een must. Toch besteedt men niet veel tijd hieraan gedurende de startersmissie** naar Suriname. Gedurende deze periode verblijft een aantal missieleden bij familie. Voor twee weken is dit natuurlijk een leuke ervaring. Echter bij definitieve vestiging blijkt dit toch een knelpunt te zijn. ** Startesmissie: missie uit Nederland waarbij via IntEnt Nederland mogelijke ondernemers in spe hier gedurende twee weken op marktverkenning komen om uiteindelijk zich in Suriname met hun onderneming te vestigen Tip: Uw bedrijfslocatie is belangrijk, maar maak ook tijd vrij om gedurende uw vooronderzoek/oriëntatiebezoek ook de eigen huisvestigingsmogelijkheden te bekijken of uw bestaande huisvestiging te verbeteren. Tip: U kunt dan zelf de buurten verkennen, of nu reeds renoveringskosten in kaart brengen als u, u eigen woning weer gaat betrekken. Zorg ook dat u navraag doet over de aannemer die u aantrekt EEN HUIS HUREN In Suriname is er geen overheidskanaal dat zich structureel bezighoudt met het huren/verhuren van duurdere huizen/zakenpanden. De overheid heeft wel bemoeienis in de sociale woningsector in bepaalde buurten. Helaas worden deze huizen niet altijd even goed onderhouden. Ook andere opkomende organisaties z.a. de St. Sekrepatu houden zich bezig met het verhuren van goedkopere woningen. Voor de goedkope sector zijn er vaak voorwaarden aan verbonden. Meestal komen voor deze woningen alleen de Surinamers met een laag inkomen in aanmerking. Personen die uit het buitenland komen en die niet beschikken over een eigen woning zullen gebruik moeten maken van het huizen (gebouwen) aanbod in particulier bezit. Vaak wordt er op internet of in VIA 2000 (een lokaal advertentieblad, dat tweewekelijks uitkomt), geadverteerd of loopt men langs bij een makelaarskantoor. Ook via kennissen kan men erachter komen waar er eventueel mogelijkheden zijn. Op het net wordt er veel geadverteerd. Bekend is vooral: IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 38

39 Tip: Maak gebruik van een stratengids en vraag meer informatie over de buurt en de ligging. Let ook op goede waterafvoering, en eventueel busverbindingen indien u kinderen heeft die hiervan gebruik zouden moeten maken. Het aanbod van appartementen en huurhuizen in Suriname is vrij groot. De prijzen liggen in verhouding met de Surinaamse levenstandaard vrij hoog. Prijzen zijn meestal in euro s en variëren voor een redelijke tot heel goede woning tussen de euro, per maand, afhankelijk van de grootte en de buurt. Dit is voor een grote groep van de lokale bevolking niet betaalbaar, gezien het gemiddelde salaris in Suriname. EEN HUIS KOPEN Tip: U besluit een huis te kopen. Laat u goed hierover informeren. Koop nooit zomaar een huis, raadpleeg een notaris. Tip: Bent u remigrant? Laat u ook informeren over de remigratieprojecten die op dat moment lopende zijn. Er zijn woningbouwprojecten die remigranten de mogelijkheid bieden tegen een lager rentetarief middels interne financieringsmogelijkheden een huis binnen die projecten aan te schaffen. Het zijn vaak resorts voorzien van alle gemakken en centrale bewaking. Koop en verkoop alsmede overdracht van onroerend goed In de Surinaamse praktijk komen er 3 titels op de grond het meest voor t.w.: 1. Erfpacht 2. Grondhuur 3. Eigendom ERFPACHT EN GRONDHUUR Tot 1982 werden de gronden die aan de overheid toebehoorden, door dezelfde overheid in erfpacht uitgegeven aan natuurlijke personen en aan rechtspersonen. In 1982 werden de decreten Landhervorming ingevoerd in Suriname en werd daarin opgenomen dat de grond die aan de overheid toebehoorde voortaan in grondhuur zal worden uitgegeven voor de duur van 40 jaren. UITGIFTE IN GRONDHUUR Voor de overdracht van een erfpachts- of grondhuurperceel is altijd toestemming van de Overheid nodig. Er is een lange wachttij, maar een stichting en een naamloze vennootschap kunnen ook kopen. Wettelijk moet de ontvangst van het verzoek tot overdracht binnen 6 maanden aan de verzoekers worden bevestigd alsmede moet worden doorgegeven binnen hoeveel maanden een eventuele toestemming zal volgen. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 39

40 Uitgifte in grondhuur geschiedt alleen aan mensen die in Suriname woonachtig zijn en de Surinaamse nationaliteit hebben of aan rechtspersonen die naar Surinaams recht zijn opgericht en in Suriname gevestigd zijn. Een kleine uitzondering hierop is de uitgifte aan vreemdelingen na goedkeuring van de Raad van Ministers. In de praktijk blijkt dat de toestemming tot overdracht jaren op zich laat wachten. Onlangs heeft de Wereldbank in haar jaarrapport ook haar bedenkingen uitgesproken betreffende de lange termijn alvorens er toestemming tot overdracht wordt verleend. Nederlanders kunnen dus behoudens de kleine uitzondering, zoals daarnet vermeld, geen erfpachts- of grondhuurpercelen op eigen naam verkrijgen Tip: Rechtspersonen, zoals naamloze vennootschappen en stichtingen die naar Surinaams recht zijn opgericht en hun hoofdvestiging in Suriname hebben, kunnen wel onroerend goed in erfpacht of in grondhuur verkrijgen. De nationaliteit van de bestuurders van de stichting of van de aandeelhouders van de naamloze vennootschap speelt daarbij geen rol. RAADPLEEG CHECKLIST Z Benodigde documenten voor de overdracht van grond (erfpacht/grondhuur) BLZ.117 EIGENDOM Een heel ander verhaal is het bij de eigendomsgronden. Deze grond kan door elk een verkregen worden. Als bijvoorbeeld iemand met de Nederlandse nationaliteit of een andere dan de Surinaamse nationaliteit een eigendomsperceel wil kopen dan kan het. Indien een ingezetene van Suriname dan wel van een der Caricomlanden een eigendomsperceel wil kopen of verkopen en overdragen, dan is voor deze overdracht geen toestemming nodig van de Deviezencommissie De toestemming van de Deviezencommissie die wel nodig is voor nietingezetenen is sinds enige tijd in de praktijk een formaliteit geworden en wordt doorgaans altijd verkregen voor de koop dan wel verkoop alsmede overdracht aan niet-ingezetenen van Suriname en de Caricom Voor Nederlanders en andere vreemdelingen die niet-ingezetenen zijn van Suriname is deze toestemming dus wel vereist en wordt meestal binnen twee weken verkregen, waarna de juridische overdracht onmiddellijk kan plaatsvinden Terzijde wil ik ook aan u meegeven dat als het gaat om verlening dan wel vestiging van hypotheken door ingezetenen hetzij niet-ingezetenen, dezelfde regels, zoals hierboven genoemd, van toepassing zijn bij het verkrijgen van de toestemming van de Deviezencommissie. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 40

41 BEDRIJFSHUISVESTING Veel kleine zelfstandiigen starten van huis uit, dit heeft wel zo zijn voordelen. Maar afhankelijk van de branche, en/of uitbreiding gaat u op zoek naar een geschikte bedrijfslocatie. Evenals bij uw persoonlijke huisvesting speelt de buurt ook een belangrijke rol. Maar ook de bereikbaarheid, en de parkeergelegenheid, U krijgt te maken met de regelgeving. Laat u zich hier vooraf over adviseren. Is het wel toegestaan om uw bedrijfstype in een bepaalde buurt op te zetten? U zit af en toe met de handen in het haar. U zou nu graag naar een ondernemersbalie van de overheid willen stappen die u een overzicht geeft van alle bedrijfsruimten, businesscentra en/of industrieparken in het land. Maar zo werkt het niet in Suriname. Evenals bij uw persoonlijke huisvesting bent u aangewezen op de VIA 2000, makelaarskantoren, vastgoedbemiddelaars en overige particulieren. Menigeen probeert zoveel mogelijk met zijn onderneming in en rondom het centrum van Paramaribo vertoeven, gezien de bevolkingsdichtheid en de bereikbaarheid waardoor de prijzen in de binnenstad vrij hoog liggen. U ook op zoek? Hier speelt netwerken een belangrijke rol. Eenmaal iets op het oog, laat u vooraf goed adviseren alvorens u een contract tekent. Een unit bij een Mall (winkelcentra) varieert afhankelijk van de grote al gauw tussen de 600 en de 1500 usd per maand. Ook voor de panden in het stadscentrum kunt u op soortgelijke prijzen rekenen. Buiten het centrum zult u vaak redelijkere prijzen aantreffen. Laat u bij het huren van woongelegenheden ten behoeve van uw onderneming vooraf goed adviseren.. U moet hierbij denken aan eventueel noodzakelijk verbouwingen, waar de eigenaar niet mee akkoord gaat, maar ook aan de plaatsgebonden vergunningen. U kunt ook overwegen een bedrijfspand te kopen. Hiervoor gelden dezelfde (koop)regels zoals genoemd bij de persoonlijke huisvesting. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 41

42 13 PERSONEEL De voorbereidingen volop in gang en u bent op zoek naar geschikt personeel. Werknemers met de juiste drive, de juiste kennis in huis en die perfect binnen uw team passen. Helaas het vinden van geschikt personeel blijkt een veel voorkomende klacht te zijn van de gevestigde Surinaamse ondernemers. De klachten zijn veelal gericht op de mentaliteit, de attitude, de werkhouding enzovoorts. Toch is hier ook het nodige over te zeggen, want daartegenover menen de werknemers dat de lonen ten opzichte van de verdiensten van het bedrijf uiterst minimaal zijn op het onredelijke af. Ook op het gebied van Human Resource Management wordt er bar weinig geïnvesteerd in vele ondernemingen. U als toekomstige ondernemer heeft hier zeker een uitdaging. Investeren in uw personeel, is investeren in de voortgang van uw bedrijf! Gelukkig zijn steeds meer bedrijven in Suriname die hiervan doordrongen raken. Personeel wordt in Suriname veelal geworven middels: De eigen kennissenkring Vacatures via de media m.n. de krant Uitzendbureaus Bemiddeling via het Ministerie van ATM Overzicht bemiddeling Ministerie ATM Jaar Registratie Plaatsing Aantal vacatures werkzoekenden IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 42

43 Flexible Uitzendbureau Mevrouw Deekman is één van de eerste klanten van IntEnt die haar bedrijf oprichtte in Suriname, in Het uitzendbureau richt zich voornamelijk op bemiddeling van middelbaar en hoger opgeleide medewerkers. Dagelijks worden zo meer dan 500 werknemers geplaatst en het bedrijf heeft bij zowel werkgevers als werkzoekenden een reputatie opgebouwd met de kwaliteit van haar dienstverlening. Het groeiende aanbod van stagiaires deed haar besluiten om de dienstverlening uit te breiden. Flexible is nu ook het adres voor de bemiddeling van (met name internationale) stagiaires. Uitzendbureaus in Suriname FLEXIBLE NV Mr. F.H.R. Lim A Postraat 11 Tel.: Fax: TOHORA NV hk Fayalobistraat/Scabiosastraat 2 Tel DE HULP Grote Combeweg 43, Unit 8 Tel Fax: VARI S Nola Hattermanstraat 11 Tel IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 43

44 15. OMGANGSVORMEN IN SURINAME Zakelijk Suriname kleedt zich zakelijk! Als u als ondernemer serieus wilt overkomen bij de diverse instanties, is het werkelijk van belang u als zodanig te kleden. Menigeen vindt dat kleding niet terzake doet, vooral als je pas uit het buitenland komt. Teenslippers, sandalen, korte broeken en mouwloze truitjes blijken er dan helemaal bij te horen. Neen, dat is niet correct, dit hoort tot de vrije tijdskledij. Gaat u goed verzorgd naar uw afspraken. Veelal zijn de kantoren ook voorzien van airconditioning. Voor de niet-ingezeten die zich hier komen vestigen, speelt ook de cultuur een grote rol, m.n. remigrerende Surinamers hebben vaak de neiging hier minder rekening mee te houden: Ik ben toch ook een Surinamer. Ja dat klopt, maar ook u heeft zich in de jaren in het buitenland op een andere wijze aangepast en ontwikkeld. Suriname heeft zich in de loop der jaren ook behoorlijk ontwikkeld, maar Suriname is Suriname en daar mogen we trots op zijn. Let wel, Suriname staat bekend om haar diversiteit en multiculturaliteit. Hiermee hebben wij in januari 2010 ook het CNN nieuws gehaald. Volgens een CNN verslaggever behoort Suriname tot één van de topvakantiebestemmingen in de zomer en in december. Suriname staat inmiddels bekend om haar legendarische pagara-estafette, de gemoedelijkheid, de feeststemming en de gastvrijheid.weliswaar zodra de vakantie voorbij is duikt vrolijk Suriname weer de realiteit in. Een eigen mentaliteit waar u zich zeker zal moeten aanpassen om te bereiken wat u wilt. Hoe gaat u om met het tempo in Suriname, en wat is uw (voor)oordeel hierover? Hoe gaat u om met de baliemedewerker die volgens uw maatstaven niet klantvriendelijk genoeg is? Hoe gaat u om met de medewerker die volgens uw buitenlandse maatstaven niet deskundig genoeg is? Klopt het wat u denkt? Tip: Ideaal is om al uw vooroordelen los te laten, ieder in zijn waarde te laten en daar waar nodig niet op ongezouten wijze uw kritiek uit te strooien, maar uw kennis op subtiele wijze over te brengen aan degene die hiervoor openstaan en behoefte aan hebben. Tip: U verhuist met uw gezin. U bent dol enthousiast. Zijn uw gezinsleden ook zo enthousiast? Besteedt hier extra aandacht aan! Hebt u kinderen? De keuze voor een geschikte school is ook heel belangrijk. Tip: Bezoek zeker ook de internetsite Waka Buku (via website ANDA Suriname: voor diverse handige informatie. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 44

45 IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 45

46 16. POLITIEK SURINAME IntEnt Suriname analyseert politiek Een nieuwe regeerperiode is aangebroken en Mega Combinatie is als grote winnaar uit de bus gekomen. Vanuit Nederland wordt weleens gevraagd wat de consequenties hiervan kunnen zijn voor ondernemend Suriname. Ook menig Surinaamse ondernemer lijkt een afwachtende houding aan te nemen, maar veel valt er nog niet over te zeggen. Zoals elke nieuwe regeerperiode is dit gewoon het prille begin. Om de Surinaamse ondernemer meer inzicht te bieden in hoeverre binnen het Surinaamse overheidsbeleid geïnvesteerd zal worden in de ontwikkeling en de bevordering van het ondernemerschap in Suriname heeft IntEnt Suriname in april 2010 de opdracht uitgezet om de verkiezingsprogramma s van een zestal partijcombinaties of partijen te inventariseren en te analyseren. Tevens zijn vertegenwoordigers van deze partijen bijeengeroepen om over dit onderwerp in debat te treden in het TV-programma Panorama. De hiervoor geselecteerde partijen waren: A-Combinatie, BVD/pvf, DOE, Mega Combinatie, Nieuw Front en Volksalliantie. Als uitgangspunten voor deze analyse zijn de volgende punten geïnventariseerd en geanalyseerd: 1. Wat staat erin t.a.v. ontwikkeling/bevordering van het ondernemerschap; 2. Hoe gaat dat beleid worden uitgevoerd; 3. Is er budget voor, of waar zal dat vandaan moeten komen Veel plannen en intenties, gebrek aan (financiële) onderbouwing Uit de inventarisatie is gebleken dat in de verkiezingsprogramma s van de geselecteerde partijen er veel plannen en intenties staan die voor verbetering van de economie en het ondernemersklimaat in Suriname moeten zorgen. Mega Combinatie bleek echter de enige partijcombinatie te zijn die naast de plannen en intenties, een financiële paragraaf heeft toegevoegd aan het verkiezingsprogramma ter financiering van het gehele programma. Er is in principe wel sprake van visie en er worden actiepunten genoemd, maar het terugleiden naar de eventuele stimulering van de economie en/of het ondernemerschap was niet geheel mogelijk. Alles valt of staat met een gedegen financiële onderbouwing en deze ontbrak. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 46

47 Veel overeenkomst in speerpunten en maatregelen De overeenkomsten zitten o.a. in de gedachtegang over de verschillende sectoren die worden bestempeld als speerpunten ten aanzien van het beleid. Alle partijen noemen daarbij de agrarische sector, het toerisme en de mijnbouw. De meeste maatregelen ter stimulering van deze sectoren zijn van fiscale aard (bv geen importbelasting voor apparatuur ter bevordering van die sector). Alle partijen noemen ook de hervorming van de belastingen, waarbij de tarieven omlaag moeten en de inning van belastingen verbreed moet worden ter financiering van de lagere tarieven. Met name door het formaliseren van de informele sector. Free Trade Zones en een industriepark worden ook door vrijwel alle partijen en of combinaties genoemd. Weinig verschillen Er zijn weinig verschillen te constateren. Het zit vaak meer in de nuance van de benadering of uitvoering. Opvallend is misschien het feit dat de Mega Combinatie staat voor de meeste staatsinmenging (veel grote staatsbedrijven).wat betreft het ambtenarenapparaat zijn alle partijen het met elkaar eens dat die te groot is. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 47

48 EEN GREEP UIT ONZE INTENT SURINAME FAMILIE Jomi Cosmetics Persoonlijke uiterlijke verzorging is belangrijk voor de mens. Op cosmetisch gebied is oneindig veel aan producten verkrijgbaar. Veelal bevatten deze producten chemicaliën en conserveringsmiddelen, die juist niet goed zijn voor de huid. Er is een toename in de vraag naar producten op natuurlijke basis. De belangstelling hiervoor bestaat, omdat deze producten verantwoord zijn en uiteindelijk de beste resultaten leveren. Echter is hier een prijskaartje aan verbonden, waardoor zij niet toegankelijk zijn voor een ieder. Hier speelt Jomi Cosmetics op in! Jomi Cosmetics Jomi Cosmetics is een Surinaams productiebedrijf, dat is opgestart door de heer en mevrouw Roberts. Op basis van handmatigheid worden cosmetische producten vervaardigd. De benodigde grondstoffen komen uit de achtertuin van Suriname (het binnenland) en worden in hun zuivere vorm verwerkt. Daarnaast exploiteren zij een Beautycenter in Suriname. Begin jaren tachtig is de kapsalon annex schoonheidssalon geopend, nadat de nodige deskundigheid was verkregen in Nederland. Verschillende opleidingen zijn er gevolgd en jaren lange praktijkervaring is opgedaan. Met de aanwezige kennis en de voorhanden grondstoffen is Alma Roberts zelf producten gaan produceren. Dit is een groot succes! Kruiden, oliën en kaolien zijn de basis producten van onze producten. Natuurlijke moisturizing-complex is aan de producten toegevoegd in de vorm van hoogwaardige plantaardige oliën- bijvoorbeeld Carapa, Awara, Maripa en Cocos. Etherische oliën hebben een verzachtende werking op de huid, naast de lekkere geur die zij geven. Ook de kleurstoffen zijn plantaardig. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 48

49 GLOBAL PAINT PROFESSIONAL; kleuren Verf klaar terwijl u wacht.. Op 30 november 2009 opende onze IntEnt ondernemer Hans van Zoolingen van Zolinol Coatings N.V., zijn tweede vestiging aan de Kwattaweg 741A. Een mooie, ruime locatie met een gevarieerd aanbod en een professionele uitstraling. Volgens Hans moet je als ondernemer innovatief en toekomstgericht blijven denken. Na - nu precies zes jaar - naam te hebben gemaakt als Zolinol coatings N.V., was men toe aan vernieuwing.de vestiging aan de v/h Hogerhuysstraat draait goed en blijft gewoon doorgaan met haar activiteiten. Met ons nieuwe verfmerk Global paint professional slaan we een nieuwe richting in. De bedoeling is vooral om naast de verkoopfunctie vooral in te zetten op een groothandelsfunctie. Global Paint professional levert Global painting verfmengsysteem aan andere verf- en bouwbedrijven. Momenteel leveren ze ook al aan zo een 80 bouwmarkten verf en overig materiaal. Daarnaast hebben ze een groot assortiment aan laminaat, vloerbedekking, gietvloeren, en projectvynil. Dit is niet in opslag, de klant komt langs en kan via monsters aangeven welk materiaal en welke kleur hij wenst aan te schaffen. Wij bestellen en leveren dit. Op hun vloermateriaal staat 7 tot 10 jaar garantie. Hoe onderscheidt GPP zich van de overige grote verfbedrijven? In de eerste plaats staat kwaliteit en goed advies voorop. De klant koopt niet gewoon verf bij, maar krijgt desgewenst de juiste adviezen om langdurige kwaliteit te garanderen. Daarnaast worden de medewerkers in het buitenland opgeleid om technisch onderhoud van de apparatuur te verzekeren. De aanschaf van machines is één, maar goed en adequaat onderhoud wordt weleens over het hoofd gezien. Wij vinden dat voor de continuïteit van ons product heel belangrijk. Volgens Hans van Zoolingen moet een goede ondernemer, risico s durven nemen, doorzetten en doen wat hij/zij leuk vindt! IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 49

50 BLANCA FORESTRY TOOLS De ervaringen van een jonge IntEnt ondernemer: Ryan Blanca Door zijn inheemse vader van Marowijne en diens betrokkenheid bij inheemse ontwikkelings organisaties gingen Ryan vaak naar het binnenland. In de inheemse dorpen maakte hij kennis met kleinschalige houtkappers die, naast de traditionele bijlen, bijna allemaal STIHL kettingzagen gebruikten. Zijn eerste foto met een STIHL dateert dan ook uit 1976, ik poseerde toen met een nieuwe STIHL 070 in Alphonsdorp (Marowijne). Als men het had over een STIHL wist je als kind direct waar men het over had! (80) Eerste stappen in de Surinaamse markt Gedurende zijn laatste baan in Nederland als financieel medewerker in Amsterdam kwam hij iedere vakantie naar Suriname. Door het jaar heen ging hij regelmatig naar Duitsland om gebruikte STIHL kettingzagen op te kopen. Vervolgens werden de machines in Amsterdam volledig nagekeken, gereviseerd en gepost naar Suriname. Met toestemming van een winkelier aan de Saramaccastraat mocht hij toen ieder jaar voor een paar weken kettingzagen verkopen. Gewoon op de stoep langs de Saramaccastraat met een pangi verkoopster als buurvouw. Lachend liepen andere verkopers neemt nou de moeite om oude machines te verkopen als je toch nieuwe kan kopen? IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 50

51 Blanca Forestry Tools (BFT) Uiteindelijk was hij genoodzaakt om een besluit te nemen, ging hij door met de handel die ik had opgestart of bleef hij in Nederland werken? Juist in deze periode werd ik erop geattendeerd dat een organisatie INTENT cursussen gaf in Den Haag. Het concept om beginnende ondernemers of diegenen met een ondernemingsidee een traject tot en met opstarten aan te bieden sprak hemwel aan. Het volgen van de cursus in Den Haag heeft ook bijgedragen aan het nemen van een uiteindelijk besluit. Met eigen financiële middelen werd toen de stap gezet naar Suriname en het opstarten van de onderneming. Er moesten allerlei dingen geregeld worden zoals het vinden van een geschikt pand, het liefst in de omgeving van de Saramaccastraat. Papierwerk moest in orde worden gemaakt zoals winkelvergunning, importdocumenten en belastingpapieren. Toen kon eindelijk het verkopen beginnen in onze eigen winkel! Toekomst De opening van onze eerste winkel lijkt alweer vele jaren achter ons te liggen! Ondertussen is BFT alweer verhuisd naar een grotere locatie aan de Prinsenstraat 33, ook weer in de buurt van de Saramaccastraat. Sinds kort heeft hij ook een eerste filiaal mogen openen in Albina. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 51

52 IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 52

53 LET S GET STARTED Geweldig! U heeft de informatiegids van IntEnt Suriname waarschijnlijk helemaal doorgenomen en gaat nu over tot actie! Hiervoor willen we u als toekomstig ondernemer bedanken maar vooral ook dank aan alle instanties en instellingen die hiervoor de nodige informatie hebben verstrekt. Om deze informatie zo correct mogelijk te houden, hebben wij hun feedback nodig. Dus mochten er in dit document de nodige aanpassingen moeten worden gepleegd, horen wij dat graag. mailto:info@intent-suriname.com Maar terug naar onze enthousiaste ondernemer. Hoe zit het ook alweer? U begon met een creatief en innovatief bedrijfsidee! U heeft globaal de markt verkend om na te gaan of u inderdaad een gat in de markt heeft ontdekt en of er behoefte is aan uw product U weet welke ondernemingsvorm het beste is voor uw bedrijf U bent bekend met uw eigen ondernemerskwaliteiten, het opstellen van een ondernemingsplan, het verrichten van marktonderzoek, het in kaart brengen van de logistieke processen binnen uw bedrijf, het opstellen van uw investeringsplan? Zo nee, u bent nagegaan via welke organisatie u training en/of begeleiding wilde ontvangen van/bij één of meerdere van deze onderdelen. Of u bepaalde dat u alles op eigen houtje ging proberen U heeft een plan van aanpak opgesteld en een gedegen marktonderzoek verricht U heeft een lijstje gemaakt waarop alle instanties vermeld staan waar u mee te maken kunt/zult krijgen U weet nu precies welke vergunningen nodig zijn voor het opzetten van uw bedrijf U bent bij de one-stop-window van KKF langsgegaan U weet met welke financiële instellingen u in gesprek wilt gaan U heeft een profielschets gemaakt van uw toekomstig personeelsbestand incl. de mogelijkheden die u zult aanbieden U weet ook al via welk kanaal u uw personeel zult werven U bent langs geweest bij enkele belastingsadviseurs en verzekeringsadviseurs U heeft besloten of u nu reeds, wel/niet van start wilt gaan met een certificeringtraject U heeft uw bedrijf geregistreerd bij de Kamer van Koophandel en Fabrieken U heeft een bedrijfspand op het oog. En weet precies wat u met uw inrichting wilt. Uw ondernemingsplan is van dusdanig niveau dat u de nodige financiering spoedig via de bank ontvangt, of u maakt gebruik van eigen kapitaal en/of externe investeerders Nogmaals, GEWELDIG! U bent er klaar voor. Dan kunnen we alleen nog zeggen: Let s get started! En stuur ons een uitnodiging voor de Grand opening van uw bedrijf. Carry Leysner Freelance communicatieadviseur IntEnt Suriname IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 53

54 16. BIJLAGEN/CHECKLISTEN Op de volgende bladzijde treft u een overzicht van alle checklisten [blz 47-blz 92] uit deze informatiegids. In de eerste kolom van het overzicht ziet u bij welk hoofdstuk de checklist hoort. In de tweede kolom het onderwerp In de derde kolom de code de letter van de checklist In de laatste kolom op welke bladzijde de checklist staat HF ONDERWERP CHECKLIST INFORMATIE BLZ 4. DE RECHTSVORM van uw bedrijf A De Óndernemingsvormen Middels de checklisten kunt u nagaan welke informatie, documenten van belang zijn. welke instellingen u moet raadplegen. En aan de hand van deze informatie kunt u een vragenlijst opstellen van zaken die voor u nog onduidelijk zijn. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 54

55 OVERZICHT BIJLAGEN/CHECKLISTEN HF ONDERWERP CHECK INFORMATIE BLZ LIST 4. DE RECHTSVORM A De Óndernemingsvormen van uw bedrijf 5. INSTANTIES waar B Contactgegevens van Ministeries en 57 de ondernemer mee te maken C Districtscommissariaten Contactgegevens van CBB wijkkantoren 58 krijgt 6. VERGUNNINGEN D Vereisten voor het indienen van een vergunning voor ingezetenen en niet - ingezetenen E Vergunningen afgegeven door Ministerie van HI 61 F Vergunningen afgegeven door de DC 61 G Goederen waarvan import en export verboden is 62 H Vereiste documenten die een exporteur nodig 62 heeft I Vereiste documenten die een importeur nodig 63 heeft J Vereiste documenten bij doorvoer 63 K Relevante documenten die u kunt opvragen 64 L Procedure aanvraag verblijf 65 M Permanent verblijf en Naturalisatie 66 N Benodigde stukken bij aanvraag van een werkvergunning O Gevallen waar geen werkvergunning vereist is KAMER VAN P Benodigdheden voor inschrijven in het 70 KOOPHANDEL EN FABRIKEN (KKF) Q Handelsregister (HR) Vergunning en niet-vergunningsplichtige bedrijven ingeschreven in het HR R Benodigdheden voor de One-Stop-Window 72 aanvraag bij de KKF 8. BELASTING- S Tarieven en Tariefschijven 73 HEFFINGEN T Loonbelasting U Inkomstenbelasting V Benodigdheden voor registratie en aanvraag van verschillende verklaringen W Bijlagen mbt omzetbelasting (OB) X Belangrijke verplichtingen FINANCIEN Y Wat bieden banken in Suriname HUISVESTING Z Benodigde documenten voor de overdracht van grond (erfpacht/grondhuur) 90 IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 55

56 DE EENMANSZAAK CHECKLIST A: ONDERNEMINGSVORMEN Definitie: Rechtspersoonlij kheid: Oprichting: Organisatie: Aansprakelijkhei d: Einde van de eenmanszaak: Inschrijving in het Handelsregister: Een eenmanszaak is een onderneming of bedrijf, die door een natuurlijke persoon tevens eigenaar wordt geleid. De eenmanszaak is een niet bij de wet geregelde rechtsvorm, dus deze bezit geen rechtspersoonlijkheid. Voor de oprichting is er geen notariële akte vereist. Zodra de nodige vergunning er is en de inschrijving in het Handelsregister heeft plaats gehad, kan de ondernemer starten. De eigenaar is tevens de directeur van de zaak. Indien het noodzakelijk is, trekt hij werknemers aan. Na de oprichting van de zaak is de eigenaar met zijn hele vermogen (privé- en zakelijk vermogen) aansprakelijk voor alle handelingen verricht ten behoeve van de zaak. Schuldeisers kunnen hun vordering verhalen op zowel het privé als het zakelijk vermogen van de eigenaar. De eigenaar zelf beslist wanneer hij zijn bedrijf wil opheffen. Bij de oprichting is inschrijving in het Handelsregister vereist. De inschrijving van een eenmanszaak geschiedt in principe een week voor tot een week na de aanvang van de activiteiten. Bij inschrijving vergunningsplich tige bedrijven: Bij inschrijving nietvergunningsplich tige berdrijven: Bij inschrijving van een taxibedrijf: Voor de inschrijving van een Eenmansbedrijf is vereist: de beschikking; 1 (een) recente pasfoto en ID-kaart paspoort of uittreksel uit het bevolkingsregister. 1 (een) recente pasfoto en ID-kaart; paspoort of uittreksel uit het bevolkingsregister. 2 (twee)recente pasfoto s en ID-kaart; paspoort of uitreksel uit het bevolkingsregister; rijbewijs nummerbewij(s)(zen) Opgave van inschrijving dient persoonlijk te geschieden. De verschuldigde inschrijvingskosten worden steeds in overleg met belanghebbenden bepaald, na opgave van het geïnvesteerde vermogen. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 56

57 Voor de inschrijving van een Buitenlands Eenmanszaak is vereist: een uittreksel uit de inschrijving van het Hoofdkantoor in het register van de Kamer van Koophandel of de Bedrijvenregistratie aldaar; een aanstellingsbrief van de beheerder hier te lande; een pasfoto van de beheerder hier te lande en ID-kaart; een uittreksel uit het bevolkingsregister van de beheerder of paspoort; kopieën van de statuten bij rechtspersonen; indien door het filiaal bedrijven zullen worden uitgeoefend die vergunningsplichtig zijn, zal de vergunning eerst overlegd dienen teworden; de inschrijving in het Handelsregister geschiedt in principe een weer voor tot een week na aanvang van de activiteiten. Veel mensen starten het liefst als NV omdat hier veel voordelen aan verbonden zijn. Toch zegt menig ondernemer en expert dat het raadzaam is om als een eenmanszaak te starten. Tip: Veelal wordt geadviseerd om eerst als eenmanszaak/cv/ VOF te starten, omdat het goedkoper en sneller is. U kunt uw eenmanszaak na verloop van tijd altijd omzetten in een NV. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 57

58 Definitie: Rechtspersoonlij kheid: DE NAAMLOZE VENNOOTSCHAP (NV) De naamloze Vennootschap (N.V.) is een rechtspersoonlijkheid bezittende vennootschap met een in aandelen verdeeld maatschappelijk kapitaal, waarin ieder der vennoten (aandeelhouders) voor een of meer overdraagbare aandelen deelneemt, en welke vennootschap als doel heeft economische activiteiten te verrichten. De N.V. bezit rechtspersoonlijkheid na een verkregen verklaring van geen bezwaar van de President van de Republiek Suriname en de notariële akte. Organisatie: Aandeelhouders (algemene vergadering van aandeelhouders) Raad van Commissarissen Bestuur (gekozen door de Algemene vergadering van Aandeelhouder) Gescheiden vermogen Aansprakelijkhei d voor een De bestuurders zijn hoofdelijk aansprakelijk totdat de N.V. na de oprichting de rechtshandelingen heeft bekrachtigd. oprichting: Aansprakelijkhei d na de oprichting: Einde Naamloze Vennootschap: Inschrijving in het Handelsregister: De N.V. is aansprakelijk en op het privévermogen van bestuurders, aandeelhouders of Commissarissen kan geen verhaal worden uitgeoefend. Ook in het geval waarbij een bestuurder buiten zijn bevoegdheid is getreden onder het mom van de N.V., is de N.V. aansprakelijk. Door verstrijken van de bepaalde tijd; Door een daartoe strekkend besluit van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders; Na faillissement, wanneer blijkt dat de N.V. zijn geldelijke verplichtingen niet kan nakomen; Door rechterlijke uitspraak na vordering tot ontbinding van het Openbaar Ministerie om wettelijke vastgestelde redenen. 1 recente en goedgelijkende kleuren pasfoto of een door KKF vervaardige foto van alle leden Een geldig legitimatie bewijs w.o. of een bewijs Surinaams ID kaart (niet ouder dan 10 jaar), of een Surinaams rijbewijs of een geldig paspoort Betaling van verschuldigde kosten. Advertentieblad van de Republiek Suriname waarin de publicatie heeft plaats gevonden of een authentiek afschrift van de akte met goedkeuring van de president IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 58

59 Uitreksel uit de notulen van de Algemene Aandeel houders vergadering of de notulen zelf; Aandelen overdracht Een recent bewijs van inschrijving uit het bevolkingsregister van Surinamemet daarop aangegeven het huidig woonadres (niet ouder dan 6 maanden) o Een gehuwde vrouw dient een bewijs van inschrijving uit het bevolkingsregister van de echtgenoot of familie boekje mee te nemen; o Een Caricom Burger dient een bewijs van inschrijving uit het bevolkingsregister van land van herkomst te overleggen, voorzien van een apostille stempel; o Een niet ingezetene dient een bewijs van inschrijving uit het bevolkingsregister van land van herkomst te overleggen, voorzien van een apostille stempel; Aandelen De NV vorm werd in eerste instantie alleen gebruikt voor bedrijven met een beursnotering, dat wil zeggen dat hun aandelen dagelijks verhandeld kunnen worden aan de effectenbeurs.het betreft hier grote ondernemingen, die door middel van beursnotering de mogelijkheid hebben om bij een ruim publiek door het uitgeven van aandelen extra vermogen krijgen. Dit is in Suriname niet het geval. Bij NV s zijn er meestal juridische constructies, die ervoor zorgen dat de macht van de aandeelhouders zeer beperkt is. Er zijn aandelen op naam en aandelen aan toonder. Aandelen op naam worden in twee groepen onderscheiden te weten: volgestorte aandelen niet-volgestorte aandelen Volgestorte aandelen worden overgedragen door middel van betekening van een akte van overdracht aan de vennootschap dan wel door de schriftelijke erkenning door de vennootschap op het aandeelbewijs. Zonder deze erkenning of betekening gaat de eigendom van de aandelen niet over. Niet-volgestorte aandelen worden overgedragen door middel van een gedateerde onderhandse akte die notarieel moet zijn gelegaliseerd, waarna er erkenning van deze overdracht dient plaats te vinden door de vennootschap. Indien niet wordt voldaan aan een van de eisen voor overdracht, leidt dit voor beide soorten aandelen tot een ongeldigheid van de overdracht, met als gevolg dat de eigendom van de aandelen nooit is overgegaan. Voor wat betreft de aandelen aan toonder geldt dat deze worden overgedragen door de overgifte van het aandeelbewijs aan de nieuwe eigenaar.de nieuwe eigenaar kan IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 59

60 desgewenst zulks betekenen aan de vennootschap, doch dit is geen vereiste. DE STICHTING Definitie: Doel: Rechtspersoonlij kheid: Organisatie: Aansprakelijkhei d: Inschrijving in het Handelsregister: Voor de inschrijving van een Buitenlands Eenmanszaak is vereist: De stichting is een door een rechtshandeling (notariële akte of testament) in het leven geroepen rechtspersoon, die geen leden kent en die m.b.v. een daartoe bestemd vermogen (stichtingsvermogen) een zeker doel tracht te realiseren. Meestal sociaal, cultureel, charitatief, wetenschappelijk of algemeen nut beogend doel b.v. bibliotheken, ziekenhuizen, woningbouwverenigingen en research bureau s. Tevens zijn er stichtingen op financieel-economisch vlak, zoals pensioenfondsen, spaarbanken ect. Het doel mag niet bestaan uit het doen van geldelijke uitkeringen aan oprichters, bestuurders of personen die tot een orgaan van de stichting behoren (de stichting mag niet in strijd met de openbare orde en goede zeden handelen). De stichting is een rechtspersoon en neemt via haar organen deel aan het rechtsverkeer. Het bestuur vertegenwoordigt de stichting in en buiten rechte. De statuten kunnen bepalen in hoeverre bestuurders bevoegdheden toekomen; aan het gehele bestuur, of aan een (of meer) bestuurder(s), afzonderlijk dan wel gezamenlijk. De stichting als rechtspersoon is gebonden aan al hetgeen het bestuur met derden is overeengekomen, indien het voor zover de doelstelling der stichting niet wordt overschreden. Voor de inschrijving en deponering van de statuten in het Openbaar Stichtingsregister en bij de Kamer van Koophandel en Fabrieken, zijn de bestuurders naast de stichting zelf hoofdelijk aansprakelijk voor het geheel. Na de inschrijving in het Openbaar Stichtingsregister is de Stichting hoofdelijk aansprakelijk. Elke statutenwijziging of bestuursverandering moet in het Openbaar Stichtingsregister en het Handelsregister van de Kamer van Koophandel en Fabrieken worden opgenomen, zodat derden tijdig hiervan kennis kunnen nemen. In geval binnen de stichting een onderneming wordt uitgeoefend, moet de inschrijving van de stichting in het Handelsregister plaats vinden. statuten; 1 (een) recente pasfoto van elke bestuurder en ID-kaart; 1 (een) uittreksel uit het bevolkingsregister van elke bestuurder of paspoort; het inschrijvingsbewijs uit het Openbaar Stichtingenregister. Opgave van inschrijving dient door alle bestuurders te worden gedaan. De verschuldigde inschrijvingskosten worden in overleg met de bestuurders bepaald, na opgave van het geïnvesteerde vermogen. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 60

61 Definitie: Rechtspersoonlij kheid: Organisatie: Aansprakelijkhei d voor een oprichting: Aansprakelijkhei d na de oprichting: DE COMMANDITAIRE VENNOOTSCHAP (CV) De Commanditaire Vennootschap is een openbare vennootschap tot uitoefening van een bedrijf, welke naast een of meer vennoten, commanditaire vennoten heeft. Commanditaire vennoten zijn zij die zich verbonden hebben een bepaald bedrag in te brengen in de vennootschap en die verder van vertegenwoordiging zijn uitgesloten en slechts voor het bedrag dat zij hebben ingebracht aansprakelijk zijn. De commanditaire vennootschap bezit geen rechtspersoonlijkheid. De oprichting is een wederkerige overeenkomst. Bij de oprichting moet een authentieke of een onderhandse akte worden opgemaakt, doch dit is geen bestaansvoorwaarde. Drie soorten vennoten, t.w. de commanditaire vennoten, de beherende aansprakelijke vennoten en de niet-beherende aansprakelijke vennoten (de zgn. Stille Vennoten). Wanneer er meerdere beherende vennoten zijn, is er tevens sprake van een V.O.F. en dan is er geen gescheiden vermogen. Is er slechts een beherende vennoot, dan is er volgens het Handelsregister geen gescheiden vermogen. Er is geen aansprakelijkheid voor een oprichting. De commanditaire vennoten zijn niet bevoegd te handelen namens de vennootschap. Doen ze dat wel, dan verbinden ze enkel zichzelf en niet de vennootschap. Ook de van beheer uitgesloten aansprakelijke vennoten zijn niet bevoegd de vennootschap te vertegenwoordigen. Alleen de beherende aansprakelijke vennoten mogen de vennootschap vertegenwoordigen. De schuldeisers van de vennootschap kunnen hun schuld verhalen op het vermogen van de vennootschap, alsook op het privé- vermogen van de beherende en van beheer uitgesloten aansprakelijke vennoten en op het privé- vermogen van de commanditaire vennoten. Einde Commanditaire Vennootschap: indien de tijd waarvoor zij is aangegaan, verstreken is; indien het doel bereikt is; door opzegging vaan een of meervennoten; door dood, faillissement of onder curatele stelling van een der vennoten. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 61

62 Inschrijving in het Handelsregister: Voor de inschrijving van een Commanditaire Vennootschap is vereist: Moet in het Handelsregister worden ingeschreven. een vennootschapsovereenkomst (deze overeenkomst kan onderhands als authentiek door de notaris opgemaakt zijn). Het verdient aanbeveling in de overeenkomst op te nemen: al het geen is bepaald ten aanzien van de rechten van derden; het tijdstip van de aanvang alsmede de duur waarvoor zij is aangegaan; eventuele beperkingen in bevoegdheid om de vennoten te vertegenwoordigen; de voorzieningen in geval van uittreden, overlijden faillissement; het aantal commanditaire vennoten; 1 (een) pasfoto van de beherende vennoot of vennoten en ID- kaart; uittreksel uit het bevolkingsregister van de beherende vennoot of vennoten of paspoort. Opgave van de inschrijving dient door de beherende venno(o)t(en) te worden gedaan. De verschuldigde inschrijfkosten worden in overleg met de beherende venno(o)t(en)bepaald na opgave van het geïnvesteerde vermogen. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 62

63 VENNOOTSCHAP ONDER FIRMA (VOF) Definitie: Rechtspersoonlij kheid: Organisatie: Aansprakelijkhei d voor de oprichting: Aansprakelijkhei d na de oprichting: Einde Vennootschap Onder Firma: Inschrijving in het Handelsregister: De Vennootschap Onder Firma is een maatschap tot uitoefening van een bedrijf onder gemeenschappelijke naam. De Vennootschap Onder Firma bezit geen rechtspoersoonlijkheid. De oprichting vindt plaats door het sluiten van een samenwerkingsovereenkomst tussen twee of meer personen. Men dient zich te bedienen van een onderhandse (door partijen zelf opgemaakte) akte of van een authentieke (door de notaris opgemaakte) akte. Er is geen aansprakelijkheid voor de oprichting. Alle vennoten zijn bevoegd de V.O.F. te vertegenwoordigen, mits het handelingen betreft die binnen het doel van de V.O.F. liggen of indien de handeling ten voordele van de V.O.F. is, of indien de handelingen achter door de V.O.F. wordt bekrachtigd. De vennoten zijn hoofdelijk aansprakelijk voor het geheel. indien de tijd waarvoor zij is aangegaan, verstreken is; indien het doel bereikt is; door dood, faillissement of onder curatele stelling van een der firmanten; opzegging van een der firmanten. 1 recente en goedgelijkende kleuren pasfoto of een door KKF vervaardige foto van alle leden Een geldig legitimatie bewijs w.o. of een bewijs Surinaams ID kaart (niet ouder dan 10 jaar), of een Surinaams rijbewijs of een geldig paspoort Betaling van verschuldigde kosten. Advertentieblad van de Republiek Suriname waarin de publicatie heeft plaats gevonden of een authentiek afschrift van de akte met goedkeuring van de president Uitreksel uit de notulen van de Algemene Aandeel houders vergadering of de notulen zelf; Aandelen overdracht Een recent bewijs van inschrijving uit het bevolkingsregister van Suriname met daarop aangegeven het huidig woonadres (niet ouder dan 6 maanden) o Een gehuwde vrouw dient een bewijs van inschrijving uit het bevolkingsregister van de echtgenoot of familie boekje mee te nemen; IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 63

64 Voor de inschrijving van Vennootschap Onder Firma is vereist: o Een Caricom Burger dient een bewijs van inschrijving uit het bevolkingsregister van land van herkomst te overleggen, voorzien van een apostille stempel; o Een niet ingezetene dient een bewijs van inschrijving uit het bevolkingsregister van land van herkomst te overleggen, voorzien van een apostille stempel Opgave van de inschrijving dient door de beherende venno(o)t(en) te worden gedaan. De verschuldigde inschrijfkosten worden in overleg met de beherende venno(o)t(en)bepaald na opgave van het geïnvesteerde vermogen. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 64

65 VERENIGING Definitie: Een vereniging ontstaat volgen het Burgerlijk Wetboek door een meerzijdige rechtshandeling, waarbij de partijen, de leden, oprichters, een rechtspersoon tot stand brengen, waarin zij, volgens de regels en voor een door hen gesteld doel willen samenwerken De verenigingen kan men onderscheiden in: a) Cooperatieve verenigingen en onderlinge waarborgmaatschappijen; b) Alle andere verenigingen; in tegenstelling met die onder a, mogen deze niet tot doel hebben de gemaakte winst onder de leden te verdelen. Rechtspersoonlij kheid: De vereniging bezit rechtspersoonlijkheid na publicatie in het Staatscourant. Oprichting: Bij de oprichting van een vereniging worden de volgende dwingende eisen gesteld: De vereniging moet worden opgericht bij notariële akte, die in het Nederlands moet zijn opgesteld; De akte moet door de President worden goedgekeurd door afgifte van een verklaring van geen bezwaar; Deze presidentiële verklaring moet worden gepubliceerd in het Staatsblad. Aansprakelijkhei d: Bestuurders die buiten hun bevoegdheid handelen, kunnen de vereniging slechts binden, indien deze er baat bij heeft of zo een handeling achteraf goedkeurt. De leden van een vereniging zijn niet persoonlijk aansprakelijk voor handelingen van de vereniging. De schulden kunnen alleen verhaald worden op de goederen van de vereniging, zowel roerende als onroerende goederen. Einde van de Door wettelijke ontbinding; vereniging: Door het bereiken van doel of onderwerp van de vereniging; Door uitdrukkelijke ontbinding conform de statuten en/of reglementen. Voor de De statuten inschrijving van 1 recente pasfoto van iedere bestuurder en commissaris en een vereniging bij ID-kaart (zedelijke lichamen) is 1 uittreksel uit het Bevolkingsregister/paspoort vereist: Bij bestuursmutaties een uittreksel uit de notulen van de Algemene Aandeelhouders Vergadering. Opgave van de inschrijving dient door de bestuurders te worden gedaan. De verschuldigde inschrijfkosten worden in overleg met de bestuurders bepaald na opgave van het geïnvesteerde vermogen. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 65

66 Definitie: Rechtspersoonlij kheid: Organisatie: De oprichting: De leden DE COOPERATIEVE VERENIGING Een coöperatieve vereniging is een vereniging, die zich ten doel stelt in bepaalde behoeften van haar leden te voorzien, hetzij in de vorm van het kopen van producten t.b.v. de leden of in de vorm van het verwerken en/of verkopen van producten die de leden leveren. Nadat de notariële akte is opgesteld met de daarbij behorende vereisten, is de coöperatieve vereniging rechtsbevoegd. De organisatie van de coöperatieve vereniging bestaat uit het bestuur en de individuele leden. Het bestuur wordt door de ledenvergadering benoemd. Hierop zijn uitzonderingen mogelijk die in de statuten worden vastgelegd. De bestuurders kiezen onderling hun voorzitter, secretaris en penningmeester. De bestuurders kunnen worden geschorst of ontslagen door het orgaan dat hen benoemd heeft (ledenvergadering). Voor de oprichting van een coöperatieve vereniging is een notariële akte vereist. Deze akte moet in het Nederlands zijn opgesteld. In deze notariële akte moet de naam van de coöperatieve vereniging worden opgenomen. De naam van de coöperatieve vereniging moet aan drie eisen voldoen: 1. De aard van de werkzaamheden aanduiden; 2. Het woord coöperatief in de naam bevatten; 3. Aanduiden op welke wijze de leden aansprakelijk zijn voor tekorten van de vereniging. De individuele leden van de coöperatieve vereniging hebben de volgende rechten en verplichtingen: Tenzij de statuten anders bepalen, beslist het bestuur over het toe- en uittreden van leden; Een lid is verplicht eventueel inleggeld te betalen; Opzegging van het lidmaatschap kan uitsluitend schriftelijk geschieden; Het bestuur kan onder voorwaarden een lidmaatschap opzeggen; het lidmaatschap eindigt door overlijden en bij ontbinding van de coöperatie; Het lidmaatschap is persoonlijk en niet overdraagbaar; Elk lid heeft een stem in de algemene ledenvergadering; In het algemeen is elk lid verplicht de benodigde goederen IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 66

67 aan de coöperatie te leveren dan wel van de coöperatie af tenemen ; Elk lid heeft recht op een aandeel in de opbrengst, de ledenkorting op de leveranties of de leden toeslag; Elk lid is verplicht zijn aandeel in de tekorten bij te dragen, een en ander overeenkomstig de wijze waarop de aansprakelijkheid van de leden is geregeld. De ledenvergadering De ledenvergadering is het hoogste orgaan van een coöperatieve vereniging en komt een aantal belangrijke bevoegdheden toe: Benoeming en ontslag van bestuurders en commissarissen; Besluiten tot opzegging van het lidmaatschap aan een lid op voorstel van het bestuur; wijziging van de situatie; Beslissen in beroep op een door het bestuur geweigerde aanvraag tot lidmaatschap; Het laten bijeenroepen van een algemene ledenvergadering door minimaal 1/10 deel van het aantal stemgerechtigde leden; Het laten instellen van een onderzoek naar het beleid en de gang van zaken in de coöperatie; Besluiten tot ontbinding en beëindiging van de coöperatieve vereniging. De ledenraad Aansprakelijkhei d voor de oprichting Aansprakelijkhei d na de oprichting De statuten kunnen bepalen, dat de algemene vergadering van leden zal bestaan uit gevaardigden die door en uit de leden worden gekozen. De bevoegdheden van de ledenraad zijn gelijk aan die van de ledenvergadering. Er is geen aansprakelijkheid voor de oprichting. Als de aansprakelijkheden niet in de statuten zijn geregeld, moeten de leden volgens de wet ieder voor een gelijkdeel in de tekorten van de vereniging bijdragen. Dit wordt wettelijke aansprakelijkheid (W.A.) genoemd. Deze plicht rust zelfs op hen die (korter dan) een jaar voor de ontbinding of faillietverklaring lid van de vereniging waren. Van deze hoofdregel kan op de volgende manieren in de statuten worden afgeweken: a. De aansprakelijkheid van de leden wordt naar een andere verhouding bepaald, bijv. naar de maatstaf van de prestaties die de vereniging voor de leden verricht. Ook in IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 67

68 dit geval moeten alle leden tezamen het tekort van de vereniging opbrengen, zodat dit voor schuldeisers geen verschil uitmaakt. Kunnen nl. bepaalde leden niet aan hun verplichting tot bijbetaling voldoen, dan wordt ook dit deel weer omgeslagen over de andere leden. Dit is tevens een vorm van wettelijke aansprakelijkheid (W.A.) b. De aansprakelijkheid van de leden en de oud-leden wordt tot een bepaald maximum beperkt. Er is nu sprake van beperkte aansprakelijkheid (B.A.) c. De leden en de oud-leden hebben geen enkel verplichting om in het tekort van de vereniging bij te dragen. De aansprakelijkheid is uitgesloten (U.A.). In de naam van de vereniging moet dus aanduiden W.A., B.A., U.A. voorkomen Einde Commanditaire Vennootschap: Inschrijving in het Handelsregister: Voor de inschrijving van een Coöperatieve vereniging is vereist: De coöperatieve vereniging kan op verschillende manieren eindigen, waarna de ontbinding moet plaatshebben: In de gevallen zoals in de statuten is bepaald; Door een daartoe strekkend besluit van de algemene ledenvergadering of van de ledenraad; Nadat de coöperatieve vereniging in staat van faillissement is verklaard; Door omzetting in een andere rechtsvorm; Door de rechter ingevallen die de wet aanwijst; Door het geheel ontbreken van de leden. De ontbinding van de coöperatieve vereniging moet worden aangegeven in het Handelsregister. Elke coöperatieve vereniging moet in het Handelsregister worden ingeschreven. Statuten 1 (een) recente pasfoto van elke bestuurder en ID- kaart 1 (een) uittreksel uit het bevolkingsregister van elk bestuurder of paspoort Een complete ledenlijst Opgave van inschrijving dient door de bestuurders te worden gedaan. De verschuldigde inschrijvingskosten worden in overleg met de Voorzitter bepaald, na opgave van het geïnvesteerde vermogen. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 68

69 :FILIAAL VAN EEN BUITENLANDSE ONDERNEMING Inschrijving in het Handelsregister: Bij vergunningsplich tige activiteiten: 1 recente en goedgelijkende kleuren pasfoto of een door KKF vervaardige foto van alle leden Een geldig legitimatie bewijs w.o. of een Surinaams ID kaart (niet ouder dan 10jaar), of een Surinaams rijbewijs of paspoort Betaling van verschuldigde kosten De statuten (bij rechtspersonen), voorzien van een apostille stempel Een recent uittreksel / certificaat van inschrijving in het (handels)register van de Kamer van Koophandel of de Bedrijvenregistratie van het lad waar het hoofdkantoor gevestigd is (niet ouder dan 2 weken), voorzien van apostille stempel; Een aanstellingsbrief van de beheerder hier te lande getekend door de daartoe bevoegde vertegenwoordiger van het moederbedrijf, voorzien van apostillestempel. Kopie paspoort van degene die de aanstellingsbrief heeft getekend, voorzien van apostille stempel. Een recent bewijs van inschrijving uit het bevolkingsregister van Suriname met daarop aangegeven het huidig woonadres (niet ouder dan 6 maanden) o Een gehuwde vrouw dient een bewijs van inschrijving uit het bevolkingsregister van de echtgenoot of familie boekje mee te nemen; o Een Caricom Burger dient een bewijs van inschrijving uit het bevolkingsregister van land van herkomst te overleggen, voorzien van een apostille stempel; o Een niet ingezetene dient een bewijs van inschrijving uit het bevolkingsregister van land van herkomst te overleggen, voorzien van een apostille stempel Vergunning van de betreffende instanties Documenten gerelateerd aan de materiële goederen w.o. nummerbewijs, rijbewijs en indien nodig een verklaring van geen bezwaar Bewijs van vakbekwaamheid IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 69

70 REGELS DIE GEBRUIKT WORDEN ZIJN TERUG TE VINDEN IN: Wetboek van Koophandel (WvK) Burgerlijk Wetboek (BW) Wet op Stichtingen Deviezenwet Wet Melding Ongebruikte Transacties (wet MOT MILIEU GERELATEERD WETGEVING Hinderwet (G.B no. 64, z.l.g. bij S.B no. 63), - Artikel 1, 6 Politie strafwet (G.B no. 77, z.l.g. bij S.B no.24) - Artikel 39, 39a, 40, 45, 51, 55, 56, 61, 64, 73 IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 70

71 CHECKLIST B : CONTACTGEGEVENS MINISTERIES, EN DC S MINISTERIES Ministerie Afdeling Adres & Telefoonnr. Ministerie van Justitie en Politie Ministerie van Justitie en Politie Ministerie van Defensie Ministerie van Binnenlandse Zaken Ministerie van Arbeid Technologische Ontwikkeling en Milieu (ATM) Ministerie van Handel en Industrie (HI) Ministerie van Regionale Ontwikkeling (RO) Hoofdafdeling Gr. Combeweg 3 Vreemdelingenzaken de Vreemdelingendienst de Lachmonstraat J. 167 Justitiële Inlichtingendienst en de Onderzoeksdienst de Immigratiedienst afd. CBB** en afd. Expeditie Lachmonstraat J afd. Werkvergunningen Wagenwegstraat afd. Bedrijfsvergunningen de Districtscommissarissen van de 10 districten in Suriname** Nwe havenn complex ( Zie stencil ) Ministerie van Financien (FIN) afd. Belastingen Sommelsdijckstraat IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 71

72 DISTRICTSCOMMISSARIATEN Districtscmmissaria Adres Contactpers Telnr. at oon Brokopondo Staatslogeergebouw, centrum District brokopondo commissaris Commewijne Wilhelminastraat, nw a dam Coronie / Marowijne Julianaweg Nickerie Bharosstraat r p Para Onverwacht distriktkantoor Paramaribo noordoost Sommelsdijckstraat / Paramaribo zuid-west Sommelsdijckstraat Saramacca Groningen, distriktkantoor Sipaliwini Zw hovenbrugstraat Wanica Tawajarieweg IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 72

73 CHECKLIST C : CONTACTGEGEVENS CBB WIJKKANTOREN CBB WIJKKANTOREN Centraal Bureau voor Burgerzaken - CBB wijkkantoren voor inschrijving in uw eigen wijk/resort Distrikt Contact gegevens Telefoon Contactpersoon commewijne Buro Ellen Buro Meerzorg nr Buro Nw Amsterdam Buro Tamanredjo Distrikt Coronie Distrikt Buro Latour, Tamanoeastraat Hoofd Paramaribo Buro Paramaribo Combe Hoofd Sommelsdijck 2 Buro Flora, Lachmonstraat jagem Hoofd 170 Buro Kwatta, Kwattaweg 515 Buro Paramaribo Noord, Hoofd Hoofd Redmondstraat s dr. Buro Paramaribo Zuid-West, Medewerkers lachmonstraat jagem 170 Buro sipaliwini, Hk hofstraat en Prinsenstraat Distrikt Buro Moengo Marowijne Buro Albina Distrikt Para Buro La Vigilantia Buro Onverwacht Distrikt Saramacca Buro Groningen Hoofd Buro Kampong Baroe Buro Tijgerkreek Distrikt Nickerie Buro Corantijnpolder Buro nw Nickerie Hoofd Buro Paradise Buro Wageningen Distrikt Wanica Buro Pad van Wanica Hoofd Buro Leidingen Buro Lelydorp Buro Koewarasan IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 73

74 Vereisten voor het indienen van een vergunning CHECKLIST D : DE VEREISTEN VOOR HET INDIENEN VAN EEN VERGUNNING VOOR INGEZETENEN EN NIET INGEZETENEN 1. Ter verkrijging van een vergunning moet door de aanvrager een op zegel gesteld verzoekschrift (gericht aan de Minister van Handel en Industrie d.t.k.v. het wnd. Hoofd van de afdeling Bedrijfsvergunningen) in tweevoud worden ingediend op de afdeling Bedrijfsvergunningen. In het verzoekschrift dienen de volgende gegevens duidelijk te worden opgenomen: 2 a. naam, voornaam en adres van de aanvrager (natuurlijke personen). Indien het gaat om rechtspersonen (NV, VOF, CF, Stichting)moeten de naam en het adres van de onderneming duidelijk worden aangegeven. Ook moet de naam van de directeurduidelijk worden vermeld. b. een juiste omschrijving van het beroep of bedrijf dat zal worden uitgeoefend; c. de plaats/ het adres alwaar of van waaruit de bedrijfsactiviteiten zullen worden uitgeoefend; d. opgave correspondentie, adres en telefoon nummers; e. eventuele vakbekwaamheid en handels kennis. 3 Bij de indiening van het verzoekschrift moet een kwitantie van betaald vergunningsrecht ter waarde van SRD 300; worden overlegd, alsmede leges en zegelkosten ter waarde van SRD 4,50. Dit bedrag kan worden betaald bij elk kantoor van de Centrale Betaaldienst (C.B.D), het Ministerie van Openbare Werken of bij Diverse afdelingen van de Districts-Commissarissen Een bewijs van inschrijving uit het bevolkingsregister en een nationaliteitsverklaring (niet ouder dan 6 maanden). Indien de aanvrager de Surinaamse nationaliteit niet bezit, moet er een bewijs van ingezetenschap uit het bevolkingsregister en een kopie van het toelatings- of vestigingsbewijs van het Ministerie van Justitie en Politie worden overlegd. Indien het toelatings- of vestigingsbewijs is vervallen dient een copie ervan te worden overlegd met het strookje waarbij verlening van vestiging is aangevraagd bij het Ministerie van Justitie en Politie. 5 Twee gelijkende pasfoto s van recente datum (eenmansbedrijf); niet ouder dan 6 maanden. Indien het een NV, VOF of Stichting betreft, moet er een pasfoto van de directeur worden overlegd. 6 Een recent hypothecair uittreksel en goedkeuring van de eigenaar van het zakenpand,dit moet worden gelegaliseerd bij een notaris. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 74

75 Bij de aanvraag voor verlenging, overplaatsing, overschrijving, wijziging en uitbreiding dient tevens ook te worden overlegd: 7 Een bewijs van inschrijving uit het Handelsregister bij de Kamer van Koophandel en Fabrieken, zowel van natuurlijkpersonen als rechtspersonen. 8 Een copie van de vergunning waarvoor wijziging word aangevraagd. 9 Bij overschrijvingen dient de vergunninghouder ten blijke van in stemming, het verzoekschrift mede te ondertekenen. 10 Bij een N.V. moet tevens het statutenboekje en een uittreksel van inschrijving bij de Kamer van Koophandel en Fabrieken worden overlegd. Bij N.V. s en bij N.V. s in oprichting: 11 De naam van de N.V. moet duidelijk en correct worden aangegeven; de naam van de N.V. in het verzoekschrift en in de statuten dienen identiek te zijn aan elkaar. 12 Indien het gaat om een N.V. in oprichting moeten de concept statuten met notariële verklaring en een uittreksel van inschrijving van de N.V. in oprichting bij de Kamer van Koophandel en Fabrieken, worden overlegd. Ingeval de Directeur de Surinaamse nationaliteit niet bezit, wat moet dan worden overlegd? 1 Een beschikking van het Ministerie van justitie en Politie, waaruit de toelating of vestiging in Suriname blijkt; 2 Een bewijs van inschrijving uit de register van Centraal Bureau voor Burgerzaken. 3 Als de directeur in het buitenland vertoefd, dient hij iemand aan te wijzen die als de gemachtigde van de directeur optreedt. Dit dient duidelijk aangegeven te worden in het verzoekschrift en moet ook aangegeven worden in het K.K.F uittreksel. De gemachtigde moet verder ook een nationaliteitsverklaring en bewijs van inschrijving uit het bevolkingsregister overleggen. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 75

76 Is het voor een in het buitenland gevestigde onderneming mogelijk een bedrijf of een filiaal in Suriname te exploiteren? Ja, dat is mogelijk indien de volgende voorwaarden zijn voldaan: 1 inschrijving van de onderneming bij de Kamer van Koophandel en Fabrieken; 2 een uittreksel van de filiaalbeheerder uit het Bevolkingsregister en een nationaliteitsverklaring; 3 indien de filiaalbeheerder niet de Surinaamse nationaliteit bezit, moet er een beschikking van het Ministerie van Justitie en Politie, waaruit de toelating of vestiging in Suriname blijkt. Verder moet er in het bestuur een Surinamer zitting hebben. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 76

77 CHECKLIST E : VERGUNNINGEN AFGEGEVEN DOOR MINISTERIE VAN HI Vergunningen die worden afgegeven door het Ministerie van Handel en Industrie Aannemer in geheel Suriname Accountant Advertentiebureau Amusementspelen Architect Bandenreparateur Bankier Bedrijven voor onderhoud en/of revisie van luchtvaartuigen Belastingconsulent Bergings- en baggerbedrijf Bespuiting- en/of besproeiingsbedrijf d.m.v vliegtuigen Bioscoop Blikslager Cateringbedrijf Commissionair Constructiebedrijf Cybercafe Douane-expediteur(inklaarder) Drukkerij Expediteur Fabrikant Fotostudio Grossier Handelsagent Handelsreiziger Havenexploitatiebedrijf Hotel Houtzaagmolen Instituten voor de opleiding van lucht-/en of scheepvaartpersoneel Ingenieurs(advies)bureau Keramisch bedrijf Keuringsinstantie Koeltechnisch bedrijf Lasbedrijf Loodgieter Luchthavenexploitatiebedrijf Luchtfotografie Luchtreclamebedrijf Luchtvaartafhandelingsbedrijf Luchtvaartbedrijf Luchtvaartuigverhuurbedrijf Makelaar Motel Ongedierte-en insectenbestrijdingsbewijs Opticien Pension Radio en televisiemonteur Reisbureau Reparatiebedrijf Rijschool Roeiersbedrijf Scheepsagent Scheepsbevoorrad er Scheepsbouw-en dok reparatiebedrijf Scheepvaartbedrijf Schoonmaakbedrijf Stoffeerderij Stuwadoorbedrijf Tandtechnicus Touroperator Uurwerkreparateur Vertegnw. Van luchtvaartuigbedrijv en Verzekeraar Verzekeringsbemid delaar Video(DVD)theek Wisselkantoor *Ten aanzien van Grafisch ontwerpbureau is deze voor alsnog niet aangepast in het Staatsbesluit. Dit kan wel worden aangevraagd maar onder de noemer Advertentiebureau IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 77

78 CHECKLIST F: VERGUNNINGEN AFGEGEVEN DOOR DE DC Vergunningen die worden verstrekt door de Districts-Commissaris Auto- monteur Aannemer van bouw en schilderwerken (alleen voor het desbetreffend district) Bakker Barbier Eet- en drank inrichting Exploitatie van kapsalons Exploitate van uitdeuk-en spuitinrichtingen Goud- en ziversmid Kleermaker Mechanisch gedreven pompinstallaties met ondergrondse reservoirs van benzine,dieselolie, en mengsel van andere minerale oliën (zgn. pompstations) Pelmolenaar Reparateur van rijwielen en bromfietsen Schoenmaker Schoonheidsspecialist(e) (w.o. haar- en huidverzorging) Slager Standhouder Venter (alleen voor het desbetreffend district) Winkelier IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 78

79 Goederen waarvan de import en export verboden is; CHECKLIST G : GOEDEREN WAARVAN DE IMPORT EN EXPORT VERBODEN IS Vergunningsplichtige goederen waaronder vuurwerk, vlees- en vleesproducten etc.; Goederen waarvoor bij de import en export specifieke procedures vereist zijn, bijvoorbeeld keuring door het Ministerie van Landbouw, Veeteelt en Visserij, afgifte van een gezondheidscertificaat door de keuringsdienst van het Bureau Openbare Gezondheidszorg (B.O.G.) etc. Vrije goederen, zijnde de goederen die niet vallen onder 1, 2 en 3. Krachtens S.B no. 78 bestaat er een registratieplicht voor import- en exportvergunningen, die impliceert dat bij elke import of export het Enig Document geregistreerd dient te worden bij de UID.

80 CHECKLIST H: VEREISTE DOCUMENTEN DIE EEN EXPORTEUR NODIG HEEFT Om te exporteren dienen de nodige formaliteiten in acht genomen te worden. De vereiste documenten die een exporteur nodig heeft zijn: UITVOER IT formulier: Internationaal handelstransactie formulier voor registratie van Enig goederen Document: en een diensten formulier van aangifte voor de uitvoer van goederen uit Airway het vrije Bill/Bill verkeer. of Lading: Verschepingsdocument afgegeven door de luchtvaartmaatschappij of de scheepvaartmaatschappij. Factuur en eventueel Certificaat van Oorsprong, indien de goederen naar de Afhankelijk CARICOM van gaan het product kan het ook zijn dat men zich eerst dient te begeven naar een bepaalde instantie. Bijvoorbeeld: voor hout en houtproducten dient men dit eerst te melden bij de Stichting Bosbeheer en H-03 Bostoezicht. vergunning: Echter in geval blijft het de Dienst goederen IUD van nog de steeds zogenaamde autoriteit Negatieve die de vergunning Lijst (artikel verleent. 2 en 3 van het Besluit Negatieve Lijst) betreft, zal een H-03 vergunning van de Dienst IUD nodig zijn, nadat door het betreffende Ministerie ter zake een gunstig advies is uitgebracht met betrekking tot de uitvoer. De Indien H-03 advies vergunning nodig is dient van in het drievoud desbetreffende ingediend Ministerie, te worden zal en de wel exporteur als volgt: zich eerst moeten wenden tot dat Ministerie. exemplaar bestemd voor de Dienst IUD exemplaar Aanvrager exemplaar Douane IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 80

81 De vereiste documenten die een importeur nodig heeft zijn: CHECKLIST I : VEREISTE DOCUMENTEN DIE EEN IMPORTEUR NODIG HEEFT INVOER IT formulier: Internationaal handelstransactie formulier voor registratie van goederen en diensten Enig Document: een formulier van aangifte voor de invoer van goederen uit het vrije verkeer Airway Bill/Bill of Lading: Verschepingsdocument afgegeven door de Luchtvaartmaatschappij of de Scheepvaartmaatschappij Factuur en eventueel Certificaat van Oorsprong, indien de goederen uit de CARICOM afkomstig zijn H-03 vergunning: In geval het goederen van de zogenaamde Negatieve Lijst (artikel 2 en 3 van het Besluit Negatieve Lijst) betreft zal een H-03 vergunning van de Dienst IUD nodig zijn nadat Indien deze advies door nodig het is betreffende van het desbetreffende Ministerie is goedgekeurd. Ministerie, zal de importeur zich eerst moeten wenden tot dat Ministerie alvorens de Voor documenten goederen gebonden bij IUD aan in te specifieke dienen voorwaarden kan volstaan worden met een certificaat van de betrokken instantie (BOG Voedingswaren, de Farmaceutische Inspectie en Bureau Registratie Geneesmiddelen Medicamenten) IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 81

82 VEREISTE DOCUMENTEN BIJ DOORVOER CHECKLIST J : VEREISTE DOCUMENTEN BIJ DOORVOER DOORVOER Bij doorvoer moeten de ingediende stukken gepaard gaan met: Een brief met de aanvraag om de betreffende goederen te mogen G-invoer doorvoeren met vermelding van het bedrag ad 15% van de cifwaarde voor goederen uit overige landen en 5% voor Factuur van de desbetreffende goederen. goederen BL of AWB uit van Brazilië. de desbetreffende goederen. De in- en uitvoer van waarden is een samenspel tussen de Deviezencommissie en de Dienst IUD. De toestemming wordt verleend door de Deviezencommissie ingevolge de Deviezenregeling (G.B no.136), waarna de vergunning wordt afgehandeld door de Dienst IUD. Het gaat in deze om het: G-invoer formulier G-uitvoer formulier IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 82

83 Relevante documenten die u kunt opvragen: CHECKLIST K : RELEVANTE DOCUMENTEN DIE U KUNT OPVRAGEN (VERGUNNINGEN) Wet Goederenverkeer (S.B no. 58) van 8 juli 2003 houdende nieuwe regelingen betreffende het internationale goederenverkeer in PDF File Staatsbesluit van 18 september 2003 (Besluit Negatieve Lijst (S.B no.74)) ter uitvoering van de artikelen 3 lid 3 en 8 van de Wet Goederenverkeer (S.B No. 58) in PDF file Staatsbesluit van 2 februari 2006 houdende wijziging van het Besluit Negatieve Lijst (S.B No. 74) in PDF file Beschikking van de Minister van Handel en Industrie van 13 september 2005 No. 370 houdende wijziging van het Besluit Negatieve Lijst 2003 (S.B No. 74) in PDF file IT formulier in PDF file Enig Document in PDF file H-03 vergunning in PDF file IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 83

84 CHECKLIST L : PROCEDURE AANVRAAG VERBLIJF CHECKLIST PROCEDURE AANVRAAG VERBLIJF WAT WIE WAAR 1 Aanvragen van MKV in land van herkomst Ondernem er 2 Advies aan Ministerie van Justitie en Politie, Hoofdafdeling Vreemdelingenzaken d.t.k.v. Ministerie Buza 3 Advies aan de Ketenpartners via HVZ 4 Uiteindelijk advies aan Ministerie Buza 5 Ingeval de aanvraag is goedgekeurd inreizen van de vreemdeling 6 Binnenkomst /intrede stempel van de Immigratiedienst 7 Binnen 8 dagen aanmelden bij de Vreemdelingendienst voor het verlengen van het Kortverblijf tot maximaal 2 maanden 8 Binnen 14 dagen aanmelden Loketdienst Hoofdafdeling Vreemdelingenzaken 9 Verzoek tot aanvraag verblijf aan de Minister van Justitie en Politie middels een verzoekschrift en mede te overleggen: volledig ingevuld toelatingsformulier 1 Stortingsbewijs van US$ 150 of 0 tegenwaarde in SRD 1 Kopie van het paspoort (en originele ter 1 inzage) 1 Middelen van bestaan 2 1 De aanvraag wordt ingenomen 3 1 Aanvrager wordt in het bezit gesteld van een indieningsstrook Informatie nagaan op de website van het Ministerie van Justitie en Politie nl. Ondernem er Ondernem er Ondernem er Ondernem er Ondernem er Ondernem er Ondernem er Ondernem er De Ambassade of het Consulaat van Suriname in het land van herkomst Naar Suriname Luchthaven IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 84

85 1 Afhalen van de verblijfsvergunning met 6 het indieningsstrookje en het paspoort VERDERE AFHANDELING Afstempelen van de verblijfsvergunning en het paspoort Afstempelen van de verblijfsvergunning en het paspoort Na het verkrijgen van deze stempels is de aanvrager ingezetene van Suriname Ondernem er Ondernem er Ondernem er bij de Vreemdelingendienst bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken afdeling Centraal Bureau voor Burgerzaken, zowel bij het Hoofdkantoor als bij het wijkkantoor IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 85

86 CHECKLIST M : PERMANENT VERBLIJF EN NATURALISATIE Procedure Vestiging (Permanent verblijf) Voor vreemdelingen van Surinaamse origine na het verkrijgen van verblijf voor een periode van tenminste 1 jaar; Voor Overige vreemdelingen na het verkrijgen van verblijf voor een periode van maximaal 5 jaar; Voor vreemdelingen gehuwd met een Surinamer/Surinaamse of een in Suriname gevestigde vreemdeling 1 jaar, waarbij de aanvraag wordt gedaan door de echtgeno(o)t(e); Deze aanvraag wordt niet ingediend in het land van herkomst, maar in Suriname, aangezien betrokkene gaat moeten aantonen dat hij/zij gedurende respectievelijk 1 of 5 jaar zijn/haar hoofdverblijf in Suriname heeft gehad Naturalisatie Voor Overige vreemdelingen na het verkrijgen van verblijf voor een periode van maximaal 5 jaar; De indiening vindt uiteraard ook slechts in Suriname plaats. Naturalisatie van Surinaamse Origine wordt verleend middels een resolutie verleend door de President van de Republiek Suriname Naturalisatie van Overige vreemdelingen wordt verleend tijdens de openbare behandeling in de Nationale Assemblee IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 86

87 CHECKLIST N : BENODIGDE STUKKEN BIJ AANVRAAG VAN EEN WERKVERGUNNING Bij de aanvraag van een werkvergunning, dient de werkgever of diens vertegenwoordiger de volgende stukken over te leggen: 1 Een volledig ingevulde werkvergunningaanvraagformulier, te verkrijgen bij de afdeling werkvergunning vreemdelingen aan de Wagenwegstraat # 47; 2 4(vier) identieke en goedgelijkende pasfoto s ( geen 3 minuten) van de vreemdeling; 3 Een bewijs van storting van de heffing voor de aanvraag van een werkvergunning welke: - USD (of de tegenwaarde in Surinaamse dollars) per aanvraag bedraagt, ingeval het betreft de tewerkstelling van een vreemdeling in het binnenland, in een bedrijf dat zich bezighoudt met de goudwinning; De - heffing SRD van 75,- USD per aanvraag dient bedraagt, te worden in gestort alle andere bij de gevallen. centrale bank van Suriname op rek.no.: met als omschrijving: WERKVERGUNNING VREEMDELINGEN GOUDSECTOR (indien voornoemde heffing in Surinaamse courant zal worden voldaan, dient het te worden gestort op rek. No.: met dezelfde De heffing omschrijving). van SRD 75,- dient te worden gestort bij de afdeling financiële zaken bij het ministerie van arbeid, technologische ontwikkeling en milieu (ATM)aan de Wagenwegstraat # 47, hierbij zal de juiste naam van de werkgever en de vreemdeling (zowel de USD moeten 300,- worden als de SRD verstrekt; 75,-) is N.B.: er geen van bovengenoemde restitutie mogelijk. heffing Zorg er daarom altijd voor dat u zich eerst aanmeldt bij de afdeling werkvergunning vreemdelingen aan de Wagenwegstraat # 47 en u laat informeren, alvorens u de bovengenoemde heffing stort. Het kan bijv. voorkomen dat vanwege de status van de vreemdeling er geen werk vergunning nodig is en de bovengenoemde heffing niet hoeft worden gestort. 4 Een fotocopie van de geldige verblijfsvergunning van de vreemdeling*; of een fotocopie van het bewijs van de aanvraag van een verblijfsvergunning t.b.v. de vreemdeling (het zgn. VZ-strookje)*afgegeven door het Ministerie van Justitie en Politie (afdeling vreemdelingen zaken aan de Grote Combeweg 3); 5 Het paspoort van de vreemdeling, welke een minimale geldigheidsduur van 4 maanden moet hebben. Het paspoort wordt na inzage meteen afgegeven. Indien de vreemdeling waarop de aanvraag betrekking heeft reeds 3 jaren of langer in Suriname verblijft, moet de werkgever tevens overleggen fotokopieën van het huidig en al de vorige (oude) paspoorten van de vreemdeling*. 6 Een verklaring van de werkgever waarin concreet en duidelijk word aangegeven en omschreven: IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 87

88 - welke de openingstijden van het bedrijf zijn, - welke de werktijden van de vreemdeling zijn, - welke (deel)taken de vreemdeling zal verrichten en - waarom hij de werkzaamheden (waarop de aanvraag betrekking heeft) juist door een vreemdeling (en geen Surinamer) dient te laten verrichten; De bedrijfsstukken en deze zijn: - indien het een bedrijfsvergunningplichtig bedrijf betreft: een fotocopie van de bedrijfsvergunning* en het KKF uittreksel - indien het een bedrijf in oprichting betreft: een fotocopie van de notariële oprichtingsakte* en een fotocopie van het uittreksel uit het handelsregister van de Kamer van Koophandel en Fabrieken (het zgn. KKF-uittreksel)* - indien het een concessionaris betreft: een fotocopie van de concessie* en het KKF uittreksel - indien het een stichting die economische doelen nastreeft betreft: een fotocopie van de statuten* en een fotocopie van het KKF-uittreksel - indien het een stichting die sociale doelen nastreeft betreft: een fotocopie van de statuten* en een fotocopie van het uittreksel uit het openbaar stichtingenregister van het ministerie van justitie en politie* - voor de (rest van de) bedrijven die niet vallen onder een van de bovengenoemde groepen: een fotocopie van het KKF-uittreksel* Verder dient op aanvraag van de ambtenaren van de afdeling werkvergunning vreemdelingen ook te worden overgelegd: 1. Gelegaliseerde fotokopieën (verhaald naar het Engels of het Nederlands) van behaalde diploma s en certificaten* van de vreemdeling; 2. een schematische voorstelling van de organisatie(organogram); 3. een namenlijst van al de vreemdelingen werkzaam in het bedrijf en hun respectieve taken; *= steeds moet ook de originele akte van de over te leggen fotokopieën worden getoond en deze word na inzage op dezelfde dag teruggegeven. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 88

89 CHECKLIST O: GEVALLEN WAAR GEEN WERKVERGUNNING IS VEREIST Bij beschikkingen van de minister van 13 oktober 1983 No (S.B.1983 No. 108) is bepaald dat voor de tewerkstelling van de volgende groepen van vreemdelingen geen werkvergunning is vereist (hun werkgever hoeft de heffing dus ook niet te betalen) Vreemdelingen die gehuwd zijn met een Surinamer; Remigranten van Surinaamse orgine met een andere dan de Surinaamse nationaliteit, met hun gezin, als bedoeld in o.a. art.5 van de zgn. Toescheidingsovereenk omst (V.B No. 1); Vreemdelingen die door de minister van binnenlandse zaken zijn toegelaten als vluchteling en die zodanige status kunnen aantonen met het betreffende Verblijfsdocument; De vreemdeling die valt binnen deze groep komt kosteloos in aanmerking voor een verklaring, welke aangeeft dat voor zijn tewerkstelling geen werkvergunning is vereist. Hiervoor dient hij wel over te leggen: 1. een fotocopie van zijn huwelijksakte* 2. zijn originele paspoort en dat van zijn Surinaamse partner (de paspoorten worden na inzage, meteen afgegeven); 3. een nationaliteitsverklaring van de Surinaamse partner en 4. een recente uittreksel uit het bevolkingsregister van Suriname als bewijs dat hij (nog) gehuwd is met een Surinamer De vreemdeling die valt binnen deze groep komt kosteloos in aanmerking voor een verklaring, welke aangeeft dat voor zijn tewerkstelling geen vergunning is vereist. Hiervoor dient hij wel over te leggen: 1. een fotocopie van het bewijs van afschrijving van de gemeente waar hij woonachtig was* en 2. een fotocopie van zijn paspoort* indien de vreemdeling niet geboren is in Suriname dient tevens teworden overlegd: 3. een verklaring van het Centraal Bureau voor Burgerzaken (CBB) als bewijs dat hij ooit eens de Surinaamse nationaliteit heeft gehad. Om in aanmerking te komen voor een verklaring dient de vluchteling wel een fotocopie van voornoemd verblijfsdocument* over te leggen. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 89

90 Vreemdelingen die landsdienaar zijn als bedoeld in artikel 1 van de Personeelswet (G.B No. 195), overeenkomstig het bepaalde in artikel 1, lid 2 van de Wet Werkvergunning Vreemdelingen, m.u.v. vreemdelingen werkzaam bij overheidsrechtspersonen. De vreemdeling die valt binnen deze groep komt kosteloos in aanmerking voor een verklaring, welke aangeeft dat voor zijn tewerkstelling geen werkvergunning is vereist. Hiervoor dient: De landsdienaar die ambtenaar is, over te leggen een fotocopie van zijn aanstellingsbeschikking*en zijn laatste originele paspoort, welke na inzage meteen wordt teruggegeven; De landsdienaar die arbeidscontractant is, over te leggen een fotocopie van zijn arbeidsovereenkomst met de staat* en zijn originele paspoort, welke na inzage meteen wordt teruggegeven. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 90

91 CHECKLIST P BENODIGHEDEN VOOR INSCHRIJVING IN HET HANDELREGISTER BENODIGDHEDEN VOOR INSCHRIJVING IN HET HANDELSREGISTER KKF Eenmanszaak : Vennootscha p onder Firma Naamloze Vennootscha p/ Stichting: Vergunning 1 recente pasfoto en ID kaart Uittreksel Bevolkingsregister of paspoort Samenwerkingsovereenkomst 1 recente pasfoto van elke firmant en ID kaart 1 uittreksel uit het Bevolkingsregister van elke firmant Inschrijfgeld kan SRD 50 SRD 100 bedragen Conceptstatuten Brief van de notaris inzake de oprichting van de N.V. 1 recente pasfoto van elk der oprichters / bestuurders + ID kaart 1 uittreksel uit het Bevolkingsregister van elk der oprichters/ paspoort Opgave van inschrijving dient door tenminste twee (2) oprichters te worden gedaan. Filiaal van een buitenlandse onderneming uittreksel uit de inschrijving van het Hoofdkantoor in het register van de Kamer van Koophandel of de Bedrijvenregistratie aldaar; aanstellingsbrief van de beheerder hier te lande; 1 recente pasfoto van de beheerder hier te lande + ID kaart 1 uittreksel uit het Bevolkingsregister van de beheerder / paspoort kopieën van de statuten bij rechtspersonen ; Indien nodig eerst vergunning aanvragen Inschrijving in het Handelsregister geschiedt in principe één week vóór tot één week na aanvang van de handelsactiviteiten IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 91

92 CHECKLIST Q : VERGUNNINGPLICHTIGE EN NIET- VERGUNNINGSPLICHTIGE BEDRIJVEN INGESCHREVEN IN HET HR VERGUNNINGPLICHTIGE BEDRIJVEN INGESCHREVEN IN HET HANDELSREGISTER Aannemer Accountant Atuaris Advertentiebureau Amusementbedrijf Architect Autobusdienst Autowasserij Houtbewerkingsbedrijf Houtmark Houtzagerij Ingenieurs(advies)bureau Installateur Reclamebureau Reisbureau Reparatie-inrichting Rijschool Rokerij Bakker Bakkerij Bankier Barbier Belastingconsulent Bespuiting-en/of besproeiingsbedrijf Blikslager Bosbouwbedrijf Cargadoor Cateringbedrijf Commissionair Constructiebedrijf Cybercafe Douaneexpediteur(inklaarder) Draaierij Drankinrichting Drukkerij Eet-en drankeninrichting Expediteur Farbrikant Foto-laboratorium Fotostudio Kapsalon Kleermaker Keuringsstation (auto s enz.) Koeltechnisch bedrijf/- technicus Koffiebranderij Landmeter Lasserij Loodgieter Luchtvaartbedrijf Luchtvrachtafhandelingsbe drijf Makelaar Manicuren Metaalbewerkingsbedrijf Meubelmaker Mijnbouwbedrijf Monteur Motel Omroepcommunicatie Ongediertebestrijdingsbebe drijf Opbelhui Opkoper (goud) Opticien Orthopedisch instrumentmaker Scheepsagent Scheepsbevoorrader Scheepvaartbedrijf Schoenmaker schoonheidspecialist Schoonmaakbedrijf Servicestation Slachterij Slager Slijperij Smederij Spaar- en kredietcoopertatie standhouder Stoffeerderij Stuwadoor Tandtechnicus/ -technisch bedrijf Taxateur Timmerbedrijf Touroperator Uitdeuk- en spijtinrichting Veerdienst Venter Video(DVD)theek Verzekeraar Verzekeringsagent Visverwerkingsbedrijf Wasserij (kleding) IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 92

93 Goud- en zilversmid Grossier Handelsagent Hotel Padidroger Pedicuren pelmolenaar Pension Pottenbakker Radio- omroepbedrijf Wikkelinrichting Winkelier Wisselkantoor Zwembad NIET-VERGUNNINGPLICHTIGE BEDRIJVEN INGESCHREVEN IN HET HANDELSREGISTER Acupuncturist Importeur Adviesbureau Incassobureau Administratiebureau Informatiebureau Atelier Inkoopbureau Autobusbedrijf Begrafenisonderneming Beleggingskantoor Bemiddelingsbureau Bewakings -en beveiligingsbedrijf Bibliotheek Binderij Binnenhuisarchitect(interieur verzorger) Bloemisterij Clicheerbedrijf *Computerbedrijf Converteerbedrijf Copieerbedrijf Dagverblijf Declarant Distributeur Exporteur Fotograaf Fruitteeltbedrijf Kleuterschool Koerier Kwekerij Landbouwbedrijf Leverancier Managementbureau Masseur Modellenbureau Nagelstudio (kunstnagels) Onderzoeksbureau Ontwerpbureau Opkoper Opleidingsinstituut Opnamestudio Opslagplaats Pers- en publiciteitsbureau Peuterschool Pluimveeteeltbedrijf Projectontwikkelaar Promotionbureau Sauna- inrichting Showroom Screenprint Servicebureau Sleepdienst Software bureau Sportschool Taxibedrijf Tekenbureau Tekenverwerkingsbedrijf Thuiszorg Transitohandel Transportbedrijf Tuinbouwbedrijf Uitgeverij Uitzendbureau Vakantie-oord Veeteeltbedrijf Verhuurbedrijf Verkavelaar Verpakkingsbedrijf Vertaalbureau Visserijbedrijf Vuilophaaldienst Zeefdrukbedrijf Grafisch ontwerpbureau/ bedrijf Reclameschilder Hondenfokkerij IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 93

94 CHECKLIST R : VOOR DE ONESTOP WINDOW AANVRAAG - KKF HEEFT U NODIG BENODIGHEDEN VOOR EEN AANVRAAG BIJ DE ONE-STOP-WINDOW VAN KKF Pasfoto s Belastingverklaring Uittreksel uit het Bevolkingsregister Nationaliteitsverklaring/ copie verblijfsvergunning Gezondheidsverklaring afgegeven door de huisarts en afgestempeld door het B.O.G. 1 kwitantie van SRD 304,50 (vergunningsrecht) Goedkeuring van de eigenaar van het zakenpand of copie huurovereenkomst Hypothecair uittreksel Copie statuten (bij rechtspersonen) Copie van de te verlengen vergunning Uittreksel Kamer van Koophandel en Fabrieken IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 94

95 CHECKLIST S: TARIEVEN EN TARIEFSCHIJVEN Belasting heffingsgrondslag Inkomstenbelasting voor natuurlijke personen. Inkomstenbelasting voor lichamen. TARIEVEN EN TARIEFSCHIJVEMN 0 tot en met SRD %. SRD tot en met SRD ,80 8%. SRD ,80 tot en met SRD ,80 18%. SRD ,80 tot en met SRD ,80 28%. Boven ,80 38%. Geen reguliere aanpassing voor inflatie. Loonbelasting. Omzetbelasting. Het leveren van zelf geproduceerde goederen: 10%. Het verrichten van diensten: 8%. Het importeren van goederen: 10% en 25% voor bepaalde luxe goederen. Het in verband met de levering exporteren van zelf geproduceerde goederen: 0%. Vermogensbelasting De belasting bedraagt 3 promille van belastbare som Zuiver vermogen verminderd met: SRD voor ongehuwde belastingplichtige. Dividendbelasting: De belasting wordt geheven naar de opbrengst van aandelen, winstbewijzen en winstdelende obligaties. SRD voor gehuwde belastingplichtige. Tarief is 25%. Huurwaardebelasting: Degene die het genot van het gebouw heeft krachtens enig zakelijk recht. 6% van de vastgestelde huurwaarde: Gebouwen in eigen gebruik: 1% van vrije verkoopwaarde minus SRD Verhuurde gebouwen: jaarlijkse huuropbrengst met min. 1% van verkoopwaarde. Invoerrechten. Wordt geheven bij de import van goederen. Verschillende tarieven zijn van toepassing. Zegelrecht. Wordt geheven bij de overdracht van onroerend goed. Tarief is 7% [excl. notariskosten]. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 95

96 CHECKLIST T: LOONBELASTING LOONBELASTING: is een bepaald percentage van het brutoloon dat men ontvangt als men in loondienst is. Wat is loonbelasting? Van wie wordt loonbelasting ingehouden? Loonbelasting is een directe belasting die van de werknemer word geheven. De werknemer is belastingplichtig. Loonbelasting is een voorheffing op de inkomstenbelasting indien de werknemer 2 dienstbetrekkingen heeft of neveninkomsten van meer dan SRD per jaar..in deze gevallen moet aan het eind van het jaar een aangifte inkomstenbelasting worden gedaan. In alle andere gevallen is loonbelasting eindheffing. Loonbelasting wordt geheven van werknemers. Het begrip werknemers in de zin van de loonbelasting wet is ruimer dan in het normaal spraakgebruik. Een werknemer is een natuurlijke persoon die tot een werkgever in: - een Privaatrechtelijke of een publiekrechtelijke dienstbetrekking staat - een bestaande of een vroegere dienstbetrekking staat - een dienstbetrekking van hemzelf of van een ander staat Vb. werknemer is ook degene die loon geniet uit een vroegere dienstbetrekking van hemzelf of van een ander. Als iemand dus gepensioneerd is, moet van hem toch nog loonbelasting worden ingehouden. Ook van het weduwen- en wezenpension moet loonbelasting worden ingehouden. Omdat de genieter als werknemer wordt beschouwd; het pensioen word genoten uit een vroegere dienst betrekking van een ander. Naast de werkelijk bestaande dienstbetrekkingen en de vroegere dienstbetrekkingen beschouwt de wet de arbeidsverhouding van bepaalde personen eveneens als dienstbetrekking; de fictieve dienstbetrekking. Hier volgen een paar voorbeelden van personen die beschouwd worden in dienstbetrekking werkzaamheden te zijn: degene wiens functie op en verkiezing og benoeming berust commissarissen van N.V. s en ander lichamen; musici en ander artiesten, alsmede beroepssportlieden IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 96

97 Door wie moet loobelasting worden ingehouden? De wet op de loonbelasting 1982 noemt degene die loonbelasting moet inhouden de inhoudingsplichtige. Inhoudingsplichtige is degene tot wie een of meer personen in dienstbetrekking staan( de werkgever). Bijv. De ambtenaar is werknemer; de staat is werkgever; Inhoudingsplichtige is de werkgever die aan een of meer personen loon verstrekt uit een vroegere dienstbetrekking van die werknemer zelf of van een ander. Dat wil dus zeggen dat degene die pensioen verstrekt aan een vroegere werknemer, als inhoudsplichtige wordt aangemerkt. Hetzelfde geldt voor degene die pensioen verstrekt aan een vroegere werknemer van een ander. Vb. Een gepensioneerde ambtenaar bv. Is werknemer geweest bij de Staat; zijn pensioen wordt echter door het Pensioenfonds Niet de Staat, doch het Pensioenfonds is de inhoudsplichtige. Ook ingevallen waarin sprake is van een fictieve dienstbetrekking is een inhoudsplichtige aangewezen. De commissarissen van N.V. s en ander lichamen: de N.V. of het ander lichaam degene die als thuiswerker arbeid verricht: de opdrachtgever; degene die de thuiswerker als hulp bijstaat: de thuiswerker de musici en andere artiesten en de beroepssportlieden; degene met wie het optreden of de sportbeoefening is overeengekomen. Waarop moet loonbelasting worden ingehouden? Van het loon. Het begrip loon geeft al aan dat het gaat om een vergoeding voor verrichte arbeid. In de praktijk geven wij aan deze vergoeding allerlei namen zoals salaris, bezoldiging, honorarium. Voor de Wet Loonbelasting is alles wat uit een dienstbetrekking of uit een vroegere dienstbetrekking wordt genoten loon. Het loon wordt meestal in geld uitbetaald. Maar ook als de werknemer een goed of een dienst van zijn werkgever krijgt is het loon. Respectievelijk loon in natura en aanspraken. Bijv. Een werknemer die elke dag een warme maaltijd van zijn werkgever krijgt. Van het in natura genoten loon kan pas loonbelasting worden ingehouden als de waarde ervan in geld is uitgedrukt. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 97

98 CHECKLIST U: INKOMSTENBELASTING INKOMSTEN BELASTING: is een bepaald percentage van het belastbare inkomen dat men in een fiscaal jaar heeft ontvangen. Wat is Inkomstenbelasti ng? Wie moet inkomstenbelasti ng betalen? Hoe wordt inkomstenbelasti ng geheven? Waarover wordt inkomstenbelasti ng geheven? Inkomstenbelasting is een belastingheffing over inkomsten. In de Wet Inkomstenbelasting 1922 is aan gegeven wie en welke inkomsten aan de heffing van inkomstenbelasting zijn onderworpen. De inkomstenbelasting is een directe belasting. Dit houdt in dat degene die de belasting betaald, ook drager is van de te betalen belasting. Aan de heffing van inkomstenbelasting zijn onderworpen binnnenlandse en buitenlandse belastingplichtigen. Als binnenlandse belastingsplichtigen zijn de inkomstenbelasting onderworpen alle natuurlijke personen die in Suriname wonen en alle lichamen die in Suriname gevestigd zijn (NV s; Stichtingen; Coöperatieve Verenigingen ect.). Als buitenlandse belastingplichtigen zijn aan de inkomstenbelasting onderworpen alle natuurlijke personen en alle lichamen die in Suriname binnenlands onzuiver inkomen genieten. De inkomstenbelasting is een aangiftebelasting. Dat wil zeggen dat de belastingplichtige zelf in een aangifte formulier moeten aangeven wat zijn inkomen is geweest. De belastingplichtige berekent aan de hand van dit inkomen, zelf de belasting en neemt deze in het aangifteformulier op. Dit aangifte formulier moet worden ingediend bij de Ontvanger der Direkte belastingen. De belasting moet gelijktijdig met de indiening van het aangifte formulier worden voldaan. Wordt de belasting niet betaald of doet de belastingplichtige geen aangifte, dan kan de belasting middels een aanslag worden nageheven. Inkomstenbelasting wordt bij binnenlandse belastingplichtigen natuurlijke personen geheven bij het jaar inkomen. Uit dit jaar inkomen wordt het zuiverinkomen afgeleid, welke dient als grondslag voor de belastingheffing. Bij de binnenlandse belastingplichtigen lichamen wordt de belasting geheven van de jaar winst. Uit de jaarwinst wordt het belastbaar bedrag afgeleid, welke dient als grondslag voor de belastingheffing. Bij de buitenlandse belastingplichtige natuurlijke personen en de buitenlandse belastingplichtige lichamen word de belasting geheven naar het binnenlands belastbaar bedrag. Dit wordt afgeleid uit het binnenlands onzuiver inkomen. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 98

99 Hoeveel is het belastingstarief? Voor de natuurlijke personen geldt een schijventarief dat er als volgt uitziet: Van het inkomen (srd) tot % ,80 8 % , ,80 18 % , ,80 28 % Boven ,80 38 % Voor de lichamen geldt een vast tarief van 36% van het belastbaar bedrag of het binnenlands belastbaar bedrag. Gelden er ook vrijstellingen? Welke verplichtingen en sancties gelden er bij de inkomstenbelasti ng? Voor alle natuurlijke personen geldt er een belastingvrije som van SRD 2.646,- De in Suriname wonende natuurlijke personen mogen bij vaststelling van hun zuiverinkomen, bovendien nog de aftrekposten en de in voorgaande jaren geleden verliezen in mindering brengen op hun onzuiver inkomen. Hier gelden er enkele drempels, die in de wet zijn opgenomen. Lichamen mogen bij de vaststelling van hun belastbaar bedrag op de winst in mindering brengen, de in voorgaande jaren geleden verliezen. Ook hier gelden er beperkingen. Belastingplichtigen aan wie een aangifte formulier is uitgereikt, zijn tot het doen van aangifte verplicht. Deze verplichting geldt ook voor hen aan wie geen aangifte formulier is uitgereikt, maar die wel belastbaar inkomen genieten. De belastingplichtigen zijn ook verplicht om gelijktijdig met de indiening van het aangifte formulier, de betaling te voldoen. Wordt de belasting niet betaald of doet de belastingplichtige geen aangifte, dan kan de belasting middels een aanslag worden nageheven. Bij deze aanslag kan er een verhoging worden toegepast tot 100% van het verschuldigde bedrag. Naast deze verhoging is de belastingplichtige rente verschuldigd, indien hij zijn betaling te laat doet. De rente word berekend voor elke dag dat hij nalatig blijft om zijn schuld te voldoen en wel vanaf de uiterste dag waarop hij zijn schuld had moeten voldoen. Belastingplichtigen hebben ook nog een administratieve IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 99

100 verplichting, met betrekking tot het bijhouden van boeken en bescheiden. Bij een eventuele controle door de Belastingdienst, zijn ze verplicht inzage te verlenen in deze boeken en bescheiden. Bij een weigering tot inzage van boeken en bescheiden, kan de Belastingdienst aanslagen opleggen. Bij een eventueel bezwaar tegen deze aanslagen, kan de Belastingdienst de aanslagen handhaven indien de belastingplichtige blijft weigeren om inzage te verlenen. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 100

101 CHECKLIST V : VEREISTEN VOOR REGISTRATIE EN AANVRAAG VAN VERSCHILLENDE VERKLARINGEN CHECKLIST: VEREISTEN VOOR DE AANVRAAG VAN VERSCHILLENDE VERKLARINGEN Registratie/aanvraag Vereisten voor registratie Natuurlijke Personen Eenmanszaak, maatschap, VOF) registratie Rechtpersonen (N.V. s, stichting, vereniging, coöperatieve vereniging, commanditaire vennootschap) registratie van een coöperatie aanvraag inkomensverklaring aanvraag van een Douaneverklaring(im porteurs en exporteurs aanvraag verklaring t.b.v. verzekeringsmaatsch appij Plaats, vestiging en omschrijving activiteiten Beginbalans (startkapitaal en wijze van financiering) Personeelsbestand en verloond bedrag Officieel legitimatiebewijs Kopie uittreksel Kamer van Koophandel en Farbrieken Kopie vergunning (en) Kopie huurovereenkomst (en) Kopie Plaats, samenwerkingsovereenkomst vestiging omschrijving van (en) de activiteit inclusief namen van Start partners datum van de activiteit Kopie hypothecair van de statuten uitreksel Kopie beschikking (en) van de president Beginbalans (startkapitaal) en wijze van financiering Personeelsbestand en het verloond bedrag (legitimatiebewijs vertegenwoordiger(s)) Kopie Plaats, recente vestiging KKF-uitreksel en omschrijving van de activiteit Kopie Beginbalans huurovereenkomst (startkapitaal en wijze van financiering) Personeelsbestand en verloond bedrag Officieel legitimatiebewijs van de vertegenwoordiger KKF-uitreksel Kopie statuten Kopie vergunning(en) Kopie huurovereenkomst(en) Kopie Geldig samenwerkingsovereenkomst(en) legitimatiebewijs inclusief namen van Bewijs partners voldoening aangifte- en afdrachtenplicht Kopie Loonopgave hypothecair werkgever uitreksel Kopie KKF-uitreksel en bewijs afdracht LB Geldig legitimatiebewijs van de vertegenwoordiger(s) Geldig legitimatiebewijs Bewijs voldoening aangifte- en afdrachtenplicht Loonopgave werkgever en bewijs afdracht LB IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 101

102 aanvraag verklaring t.b.v. verblijf/ toelating/ naturalisatie aanvraag Studiefinancierings verklaring reguliere inhoudingsplichten Geldig legitimatiebewijs Bewijs voldoening aangifte- en afdrachtenplicht Loonopgave werkgever en bewijs afdracht LB Bent u in loondienst, dan is dat LB en bij een zelfstandig beroep inkomsten belasting Bewijs voldoening aangifte- en afdrachtenplicht Loonopgave werkgever en bewijs afdracht LB Naam en voornaam student Adres student in het (land waarin studie word genoten) Naam, voornaam en geboortedatum v/d inhoudingsplichtige Huisadres Bedrijfsnaam Bedrijfsadres Telefoonnummer Aantal werknemers Startdatum werknemers Het verloond bedrag op week-, fort-night- of maand basis IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 102

103 Bijlagen mbt tot belastingheffingen CHECKLIST W: BIJLAGEN OMZETBELASTINGEN (OB) Omzet Belasting (OB) Omzetbelasting is een Indirecte Belasting die geheven wordt op geleverde goederen en verleende diensten Bijlage 3, behorende bij de Wet OB1997 Bijlage 2. (vrijstelling ) behorende bij Bijlage de Wet 2, OB behorende 1997 bij de Wet OB Bijlage , behorende bij de Wet OB 1997 Bijlage 2, behorende bij de Wet OB 1997 Bijlage 2, behorende bij de Wet OB1997 Voor de navolgende goederen geldt er een tarief van 25% Automobielen en andere motorvoertuigen hoofdzakelijk ontworpen voor personen vervoer met een cilinderinhoud van meer dan 2000 cm3 en met een cif- waarde van $ ,- of meer; motorfietsen; speedboten, waterscooters, jachten, sport- en andere pleziervaartuigen; vaatafwasmachines; videocamera s; vuurwerk; goken Kaas, speelautomaten; pindakaas,roomboter/ televisietoestellen Margarine, boven Sardines 31- inch; in olie satelliet of in gerichte schotels tomatensaus, en antennes; Bokking, wapens, Haring, munitie, Kabeljauw delen en gezoute en toebehoren vis, Verse daarvan. vleeswaren (kippen, varken- en rundvlees), Verse vis, Verse groenten en fruit Brood en broodbeschuit, Tarwe en tarwemeel, Cacaopoeder, Thee, Bruine suiker, Witte suiker, Melk en melkpoeder, Zout, Tomatenpuree, Spijsolie Knoflook, Havermout, Verse aardappelen, Zoutvlees, Rode uien, Witte uien, Bruine en witte bonen, Gele- en groene erwten, Bananen, aardvruchten, wortels en knollen, Specerijen bestemd voor de bereiding Padi, rijst en van rijstproducten, massala Eieren, Lucifers, Muskietenkaars, Tandpasta, Toiletpapier, Badzeep, Huishoudzeep/ Poederzeep, Babyvoeding, Maandverband en tampons Luiers en inlegluiers, Desinfecterende middelen, Medicijnen, verbandmiddelen, medische toestellen en apparatuur, optische brillenglazen, brillenmonturen, ruw glas voor de vervaardiging van brillen glazen en röntgenfilms, Dieselolie, Water (geleverd door de S.W.M. en het Min. Van N.H.), Elektrische energie en kookgas, Textiel voor de vervaardiging van klamboe s, Lamppetroleum, Voorbehoedsanticonceptiemiddelen, Leermiddelen, schoolbenodigdheden en school uniformen, Kunstmeststoffen IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 103

104 Bijlage 1, schade verzekeringen, met uitzondering van ziektekosten verzekering; behorende de diensten verleend door banken en andere financiële instellingen ter bij de Wet zake van: het afsluiten van leningen met uitzondering van lenigen het OB 1997 kader van productie; het afsluiten van hypotheken; het overboeken van (tarief 8%) gelden ter zake buitenlandse transacties; de diensten verleend door notarissen alsmede personen die een vrij beroep uitoefenen, waaronder: advocaten, accountants, automatisering-, informatica- en overige consultancy. Uitgezonderd zijn vrije beroepen in de medische sector zoals artsen, tandartsen en fysiotherapeuten en overige medische dienstverleners; de diensten verleend door reclamebureaus, alsmede het maken van reclame via televisie, radio, kranten, en andere openbare publicaties; de diensten verleend door architecten en landmeters; de diensten verleend door makelaars bij de verkoop en verhuur van onroerende goederen; de diensten verleend in het kader van het vervoer van goederen;de diensten verleend in het kader van bewaking van gebouwen, goederen en personen; de diensten verleend door een schoonmaak bedrijven; de diensten verleend in het kader van het ter beschikking stellen van roerende goederen; het verstrekken van logies, spijzen en dranken in en door de horecabedrijven; de diensten verleend door reisbureaus; het oraginiseren van toeristische activiteiten; de diensten verleend in het kader van de nationale en internationale telecommunicatie; kappers, schoonheidssalons, massagesalons en dergelijke diensten; de diensten verleend ten behoeve van het vervoer van personen met luchtvaartuigen; de Wet Omzetbelasting diensten 1997 verleend houdende door reparateurs; vaststelling de van diensten een algemene verleend door omzetbelasting rijscholen; de diensten verleend door installateurs; de diensten verleend door taxichauffeurs; de diensten verleend door radio- en Artikel 2: A. het door ondernemers in het kader van hun onderneming in de drie televisiestations; de diensten verleend door uitdeuk- en Suriname leveren van door hen in Suriname voortgebrachte belastbare spuitinrichtingen; de diensten verleend in het kader van service- en goederen; feiten: onderhoudswerkzaamheden; de diensten verleend in het kader van het B. het door ondernemers in het kader van hun onderneming in verstrekken van parkeergelegenheden; e diensten verleend in het Artikel 3: 1. Suriname het tarief van verrichten de omzetbelasting van diensten bedraagt die zijn genoemd respectievelijk: in de bij kader van het gebruik van gok- en speelautomaten; de diensten deze A. voor wet levering behorende en invoer bijlage van 1; goederen 10 procent; verleend door advertentiebureaus en advertenties van de dag- en C. de B. invoer voor het van verrichten goeder. van diensten 8 (acht)procent; avondbladen alsmede andere periodieke publicaties. 2. in afwijking van het bepaalde in lid 1 van dit artikel bedraagt dit tarief van de omzetbelasting 25 procent op de goederen die zijn Artilel 7: 1. De vernoemd omzetbelasting de bij deze wordt wet geheven genoemde over de bijlage vergoeding Onder de vergoeding wordt verstaan het totale van de levering of de dienst ontvangen bedrag, de omzetbelasting zelf daaronder niet begrepen 3. Indien de vergoeding niet of slechts gedeeltelijk uit een geldsom bestaat, is de vergoeding de totale waarde van de tegen prestatie. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 104

105 Artikel 9: De omzetbelasting is verschuldigd op het tijdstip, dan wel op de tijdstippen, waarop de vergoeding geheel of gedeeltelijk wordt Artikel 11: ontvangen. De belastingplichtige is verplicht voor de omzetbelasting die hij in een tijdvak van een kalendermaand is verschuldigd, volledig, duidelijk en zonder voorbehoud aangifte te doen voor de zestiende dag van de Artikel 19: maand Natuurlijke volgend personen op het van tijdvak wie de van omzet aangifte. per kalenderjaar niet meer dan SRD bedraagt, zijn vrijgesteld van de in deze wet opgenomen verplichtingen tot het doen van aangifte en het betalen van de Artikel 21: verschuldigde Omzetbelasting omzetbelasting. die op aangifte behoort te worden voldaan en die niet of slechts gedeeltelijk is betaald, of omzetbelasting die te veel in aftrek is gebracht, kan bij aanslag worden nageheven. Artikel 22: Belastingplichtigen ondernemers zijn gehouden van alles betreffende de oefening van hun onderneming naar de eisen van die onderneming op zodanige wijze een administratie te voeren en de daartoe behorende boeken, bescheiden en andere gegevensdragers op zodanige wijze te bewaren, dat te allen tijde duidelijkheid bestaat omtrent hun rechten en verplichtingen, alsmede over de overige voor Artikel 43: Degene, die bezwaar heeft tegen een hem opgelegde de heffing, vrijstelling of verrekening van de omzetbelasting van belang naheffingsaanslag of tegen een ingevolge enige bepaling van de wet zijnde gegevens. door de Inspecteur genomen geschikking, kan binnen zestig dagen na dagtekening van de aanslag of van het ter post bezorgde of uitgereikte afschrift van de beschikking een gemotiveerd bezwaarschrift indienen De Wet Omzetbelasting bij de Inspecteur (S.B nr.83) zoals laatstelijk gewijzigd bij S.B nr. 86 geeft voor de omzetbelasting op de goederen de navolgende artikelen: - Voor de levering en invoer van goederen 10 (tien) procent; - Voor het verrichten van de in bijlage 1 genoemde diensten 8 (acht) procent; - Voor de goederen genoemd in de bij deze wet behorende bijlage 3 bedraagt het tarief 25 (vijfentwintig) procent (luxe goederen). IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 105

106 CHECKLIST X: BELANGRIJKE VERPLICHTINGEN (BELASTING) BELANGRIJKE VERPLICHTINGEN TBV VAN DE BELASTINGDIENST Boekhoudverplichting [WvK] Ieder, die een bedrijf uitoefent, is verplicht van zijn vermogentoestand en van alles, wat zijn bedrijf betreft, naar de eisen van zijn bedrijf, in een der volgende talen: Nederlands, Duits, Frans, Engels, Italiaans, Portugees of Spaans, aantekening te houden op zodanige wijze, dat uit de gehouden aantekeningen te allen tijde zijn rechten en verplichtingen kunnen worden gekend. Hij is voorts verplicht alle jaren, binnen de eerste zes maanden van elk jaar, een naar de eisen van zijn bedrijf ingerichte balans op te maken en eigenhandig te ondertekenen. Hij is gehouden de boeken en bescheiden, waarin hij overeenkomstig artikel 2 aantekening heeft gehouden, alsmede de balansen, de ontvangen brieven en telegrammen en afschriften van de uitgaande brieven en Verplichting tot opmaken van jaarrekening [WvK] telegrammen tien jaar lang te bewaren. Jaarlijks binnen acht maanden na afloop van het boekjaar van de vennootschap, [...] maakt het bestuur een balans en een winst en verliesrekening op en legt deze aan de algemene vergadering van aandeelhouders ter vaststelling over. Balans en winst en verliesrekening gaan vergezeld van een toelichting, Grondslagen welke zijn niet vermeldt, voorgeschreven naar welke maatstaf de onroerende Onder omstandigheden, en roerende verplichting zaken van de tot vennootschap ter inzage zijn legging gewaardeerd. van afschrift jaarrekening bij Handelsregister. Aangifteverplichting Lopend jaar: door indienen van voorlopige aangifte: Uiterlijk 15 april: natuurlijke personen en lichamen. Verschuldigde belasting is tenminste gelijk aan bedrag van laatst ingediende definitieve aangifte, tenzij toestemming voor lager bedrag. Betaling schuld in 4 gelijke termijnen: 15 april, 15 juni, 15 oktober en 31 december. Verstreken jaar: door indienen van definitieve aangifte: Uiterlijk 30 april: natuurlijke personen. Uiterlijk 30 juni: lichamen. Betaling schuld: tegelijk met indiening van definitieve aangifte. Aangiftebiljet dient duidelijk, stellig en zonder enig voorbehoud naar waarheid te worden ingevuld en ondertekend. Inzageplicht Verplichting tot het verlenen van inzage van gegevens IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 106

107 die van belang kunnen zijn de heffing, controle en inning van belasting: Bescheiden, boeken, aantekeningen, computerbestanden of computerapparatuur. Verplichting tot het verstrekken van derden informatie. Bezwaar en beroep Bezwaar: Schriftelijk, gemotiveerd en binnen 60 dagen na dagtekening van aanslagbiljet. Beroep: Schriftelijk, met redenen omkleed en binnen 60 dagen nadat afschrift ter post is bezorgd of tegen ontvangstbewijs is uitgereikt. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 107

108 CHECKLIST Y: WAT BIEDEN BANKEN IN SURINAME (In deze checklist zijn m.n. de banken genoemd die presentaties hebben verzorgd gedurende de IntEnt startersmissies uit Nederland). Doelstelling(en) doel van de instelling en inhoud (wat achtergrond info mbt het ontstaan, de missie, visie) Doelgroepen Type financiering Belangrijkste voorwaarden en vereisten om in aanmerking te komen DE SURINAAMSE BANK (DSB) Missie: Het aanbieden van een verscheidenheid aan topkwalititeits producten, tot stand gebracht door enthousiaste deskundige medewerkers. De leiderschapspositie en professionele kennis van het bankwezen, het uitgebreid binnenlands kantorennet en het aangaan van stratetigische internationale allianties dienen als soliede basis voor deze visie. In samenhang hiermee ligt een voordurend streven tot het creeren van een win win situatie voor zowel de bank als de client, met als resultaat vergroting van de rentabiliteit. De win win situatie houdt ondermeer in: Het opbouwen van zo gunstig mogelijke verdiensten voor de clienten, aandeelhouders en de samenleving in het algemeen. Particulieren, bedrijven, organisaties en de overheid. Consumentenkredieten, bedrijfskredieten en bemiddeling bij kapitaalmarkt transacties. Voor bedrijfskredieten is een gezonde bedrrijfvoering met voldoende cashflow om de aflossingen te voldoen, gewenst. Particulieren dienen minimaal 6 maanden rekeninghouder te zijn. Minimum maximum bedrag Voor het consumetenkrediet is het minimum SRD 500,- Meer informatie en instantie Afdeling: retail banking of coorporate banking (afdeling) tot het indienen van Telefoon: voorstellen Website bijzonderheden DSB bank is al meer dan 140 jaar in dienst van de samenleving! IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 108

109 Doelstelling(en ) doel van de instelling en inhoud (wat achtergrond info mbt het ontstaan, de missie, visie) Hakrinbank N.V. De handels krediet en industrie bank (hakrinbank) is opgericht op 28 juni Zij is een van de grotere Surinaamse banken met een marktaandeel van ca. 25%. De bank biedt een breed scala van financiele diensten aan en staat bekend als solide en betrouwbaar. De dienstverlening geschiedt via het hoofdkantoor en 7 bijkantoren. In de ontwikkeling van de bank neemt de 100% dochteronderneming de nationale Trust en Financieringsmaatschappij een belangrijke plaats in. Zij houdt zich voornamelijk bezig met het verstrekken van consumentenkredieten, terwijl de Hakrinbank zich voornamlijk richt op bedrijfsfinanciering. Onze missie: De hakrinbank biedt als innovatieve en dynamische instelling haar klanten een integraal pakket van hoogwaardige financiele diensten aan. Doelgroepen Type financiering Deskundige medewerkers leveren in teamverband maatwerk voor maximale klanttevredenheid. Alle ondernemers in de formele sector met een KKF inschrijving Kortlopend Rekening courant krediet Doel: financiering van de vlottende activa werkkapitaal Looptijd: tot wederopzegging, echter vindt jaarlijks een evaluatie plaats. Langlopend investeringskrediet Doel: investeringen in vaste activa onroerend goed, aanschaf machines etc. Looptijd: afhankelijk van aflossingscapaciteit van de client (mogelijkheden tot 15 jaar) Seizoenskrediet (bijvoorbeeld agrarische sector) Vorm van rekening courant krediet Looptijd: vanaf het begin van het seizoen tot het einde van het seizoen Belangrijkste voorwaarden en vereisten om in aanmerking te komen Rente van de kredieten wordt op basis van de kredietkwaliteit bepaald. De rentes op jaarbasis zijn: USD/EUR krediet 8 12% inclusief provisie SRD krediet 11 16% inclusief provisie Grootte van het krediet wordt vastgesteld op basis van de onderstaande criteria te weten: Activiteiten moeten voldoende en stabiele cashflow genereren (aflossingscapaciteit) Ondernemers moeten een businessplan presenteren. Zekerheden: o Hypotheek op onroerend goed of IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 109

110 Minimum maximum bedrag Meer informatie en instantie (afdeling) tot het indienen van voorstellen bijzonderhede n o Fiduciaire eigendomsoverdracht van roerende goederen o (bank)garanties o Borgstellingen Jaarcijfers en financiele positie Kwaliteit van het management skills, integriteit, ervaring, opvolgingsplan Positieve sectorbeoordeling Wordt bepaald aan de hand van bovengenoemde criteria. Afdeling: credits Telefoon tst 301, 302, 303, 310, 296 en 380 Website: De hakrinbank NV biedt de client begeleiding en advisering in het bedrijfsproces en het financieel management. Indien een client in de problemen verkeert en hierdoor tijdelijk niet kan oldoen aan de kredietvoorwaarden biedt hakrinbank de mogelijkheid om hier in overleg uit te komen. Hierbij kan gedacht worden aan een herstructurering of consolidatie van het krediet om de ondernemer tegemoet te komen in zijn aflossingsproblemen. De hakrinbank biedt naast kredieten een breed scala van financiele diensten zoals beleggen, verzekeren, internationaal bankieren aan en verkoop van vreemde valuta, buitenlandse overmakingen IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 110

111 Finabank N.V Doelstelling(en) doel van de instelling en inhoud (wat achtergrond info mbt het ontstaan, de missie, visie) Doelgroepen Type financiering Belangrijkste voorwaarden en vereisten om in aanmerking te komen Minimum maximum bedrag Meer informatie en instantie (afdeling) tot het indienen van voorstellen bijzonderheden De finabank is opgericht op 24 april Op 26 maart 1998 werd het eerste filiaal te Nw. Nickerie geopend en op 22 maart 2007 was de opening van het Finabank international banking center een feit De finabank heeft als doel te voorzien in de dagelijks veranderende behoeften. De missie is het streven naar duurzaam partnerschap met clienten door hen bij te staan met maatwerk en adviseren bij het realiseren van hun wensen. De visie daarentegen is dat de markt ook aan finabank ruimte biedt om de samenleving financiele producten en diensten aan te bieden waarmee welvaart en welzijn voor iedere burger kunnen worden bewerkstelligt. De bank is laagdrempelig en toegankelijk voor iedereen. Behalve individuen bedient finabank ook de zakelijke client. Zowel de beginnende ondernemer als het gevestigde bedrijf kan terecht bij finabank. Persoonlijke lening, huurkoop, voertuigenfinanciering, hypothecaire leningen, bedrijfskredieten Afhankelijk van het type financiering Afhankelijk van de aflossingscapaciteit van de client Afdeling: kredieten Telefoon: direct / centrale Website: of Openingstijden: Finabank IBC (Mr. J Lachmonstraat 49) Ma t/m vr 07:00 21:00 Za 09:00 13:00 18: :00 Finabank centrum (dr. S. Redmondstraat 59) Ma t/m vr 07:00 19:00 Za 09:00 13:00 Finabank Nickerie (R.P Bharostraat) Ma t/m vr 07:00 15:00 Za 08:00 12:00 IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 111

112 Doelstelling(en) doel van de instelling en inhoud (wat achtergrond info mbt het ontstaan, de missie, visie) Doelgroepen Type financiering Belangrijkste voorwaarden en vereisten om in aanmerking te komen Minimum maximum bedrag Meer informatie en instantie (afdeling) tot het indienen van voorstellen Godo G.A Coöperatieve spaar en kredietbank Oorspronkelijk opgericht om toegang te verschaffen tot de lagere inkomensgroepen. Godo is inmiddels uitgegroeid tot een financiële instelling met een breed maatschappelijk werkterrein. Zij is een coöperatieve vereniging en heeft dus leden. Het belang van de leden staan centraal. Godo is actief in verschillende segmenten, waarbij een variëteit van spaar-, en leenproducten, beleggingen, overmakingen en verzekeringsproducten aangeboden wordt. De doelgroepen voor het godo productportofolio bestaan uit individuen, kleine en middelgrote bedrijven, entrepreneurs en microondernemingen. Ook de schoolgaande jeugd behoort tot een doelgroep van Godo. Tenslotte werkt Godo met NGO s (scholene, buurtorganisaties, regio s) Persoonlijke leningen (PL) hypothecaire leningen (HL) microkredieten en bijzondere vormen van persoonlijke leningen. Voor persoonlijke leningen: Vast inkomen 3 laatste bankafschriften 6 maanden lidmaatschap Looptijd max 2 jaar Hypotheken Voornatuurlijke personen Vast inkomen (loonslip/werkgeversvergunning Taxatie rapport, perceelkaart Hypothecair uittreksel Uittreksel CBB + nationaliteitsverklaring Voor bedrijven (zelfde als natuurlijke personen+ tevens) Statuten KKF uittreksel Jaarcijfers afgelopen 3 jaar Minimum leenbedrag: SRD 500,- Maximum leenbedrag PL: SRD ,- Maximum leenbedrag (HL) afhankelijk van de kredietportefeuille. Afdeling: marketing Telefoon: toestel 274 Website: IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 112

113 Doelstelling(en) doel van de instelling en inhoud (wat achtergrond info mbt het ontstaan, de missie, visie) Doelgroepen Type financiering RBTT bank (Suriname) NV Royal Bank of Trinidad & Tobago De RBTT Group is een van de grootste banken in het Carribische gebied. Sinds juni 2008 maakt RBTT BANK (SURINAME) NV volledig onderdeel uit van de Royal Bank of Canada (RBC) een van de sterkste internationale banken ter wereld. De RBTT Group heeft vestigingen in 13 Carribische landen en behoort tot een van de grootste regionale netwerken van financiele instellingen Kleine en middelgrote bedrijven, groot bedrijven en de consumenten markt (Business en Personal banking) Leenfacaliteiten: Rekening courant facaliteit De rekening courant krediet (ook wel werkkapitaalfaciliteit) is een financieringsvorm met als doel het financieren van de aanschaf van voorraden. Termijn lening De aflopende lening dient ter financiering van eenmalige investerringen, zoals de financiering van de bouw of aankoop van een bedrijfspand of de aanschaf van machines, inventaris, voertuigen, computerhardware, etc. Directeur Grootaandeelhouders Lening (DGA) Een aflopende lening bestemd voor de Directeur en/of grootaandeelhouder van een bedrrijf ter financieringen van privé aankopen (woonhuis, auto ect.) Letter of Credit (L/C) faciliteit (documantair krediet) deze faciliteit wordt veelal gebrukt door importeurs en dient voor het openen van (L/C) voor de import van goederen tot een vooraf vastgestelde limiet. Garantiefaciliteiten: Bereidsverklaring: Verklaring dat de bank bereid is om een garantie af te geven, indien een bepaald project voortvloeiende uit een inschrijving wordt gegund aan de inschrijver als zekerheid voor de uitvoering van het project. Uitvoeringsgarantie: Verklaring dat de bank claims zal betalen die voorvloeien uit een wanprestatie ter zake van het niet juist nakomen van een uitvoeringscontract. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 113

114 Belangrijkste voorwaarden en vereisten om in aanmerking te komen Minimum maximum bedrag Meer informatie en instantie (afdeling) tot het indienen van voorstellen bijzonderheden Voorschotgarantie: Verklaring van de bank ter dekking van een risico van het opnemen van een voorschot ter zake van een uitvoeringscontract. Waarop letten wij bij het verlenen van faciliteiten: Analyse van bedrijfsprofiel en jaarcijfers (balans, winst en verliesrekening) Bescheiden (o.a.) Uittreksel handelsregisterinschrijving Kopie bedrijfsvergunning Statuten (indien rechtspersoon) Mogelijke zekerheden: Hypotheek op onroerend goed Zekerheidscessie van vorderingen op debiteuren Zekerheidscessie van verzekeringen Fiduciaire eigendomsoverdracht, roerende goederen (bv. Inventaris, voorraden, voertuigen) Omvang van de faciliteiten: Afhankelijk van de behoefte en de financiele mogelijkheden van de client. CONTACT: Business banking: Telefoon toestelnummer 421 of 297 Personal Banking: Telefoon: toestelnummer via telefooncentrale Website: Internetbankieren via website Of elk RBTT kantoor bij u in de buurt. Wie bieden persoonlijke professionele service vanuit onze internationale achtergrond met een sterke focus op lokaal maatwerk. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 114

115 Development Finance Limited South America (DFLSA) Doelstelling(en) (doel van de instelling) en inhoud (wat achtergrond info mbt onstaan, de missie, visie) De doelstelling van DFLSA is financiering en advies van kleine-, middelgrote- en grote bedrijven in Suriname DFLSA Incorporated is een N die op 14 mei 2005 is opgericht in Georgetown Guyana. Oorspronkelijk was slechts Guyana het werkterrein. Eind 2005 werd echter ook in Suriname gestart als financieringsinstelling voor middelgrote en grote bedrijven. Doelgroepen Type financiering(en) Belangrjikste voorwaarden en vereisten om in aanmerking te komen Minimum en maximum bedrag Meer informatie en instantie (afdeling) tot het indienen van De moedermaatschappij is de DFL Caribbean Group in Trinidad. Deze is een private ontwikkelingsbank die, gestuurd door een goede rating (Fitch, BB), in de internationale kapitaalmarkt gelden aantrekt om economische ontwikkelingen in de landen in het Caraibisch gebied te financieren. DFLSA is als private sector ontwikkelingsbank werkzaam op vele terreinen zoals de industrie waaronder agro-industrie, mijnbouw, toerisme informatie techologie, private gezondheidszorg. Verder is zij betrokken bij de financiering van onderwijs-instellingen en verwante diensten in Suriname. Alleen primaire landbouw en staats-bedrijven worden niet (of slechts onder zeer bijzondere voorwaarden) door ons bediend. De bank richt zich ooral op het verbeteren van de concurrentie-positie van haar clienten, waarbij het accent wordt gelegd op die van de middelgrote bedrijven en ook kleine bedrijven de zgn MKB s Middellange en lange termijn leningen (5 tot 12 jaar). Tot voor kort alleen beschikbaar in US dollars (grootte tussen de US en US ) Het overleggen van een goed onderbouwd businessplan. Grotere financieringen worden gezamenlijk gedaan met ons moederbedrijf. De leningen aan het MKB worden primair verstrekt in de munteenheid van Suriname nl. de Surinaamse dollar (SRD) tenzij het bedrijf kan aantonen dat het verdiensten heeft in buitenlandse valuta. De grootte van de leningen aan het MKB varieert tussen SRD en SRD Adres: hoek Malebatrumstraat en keizerstraat 1 ste verdieping in het HH Cabel gebouw Unit 101 te paramaribo. Tel: fax dflsa@sr.net emuller@dflsa.com fjoemratie@dflsa.com IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 115

116 voorstellen Bijzonderheden Kantoortijden: maandag vrijdag van 8:00u 16:30 u Website: DFLSA Inc. Is de pionier voor wat betreft het gebruik van innovatief systeem van leningsevaluatie op het niveau van de kleine onderneming en zij maakt primair gebruik van lokaal management en personeel in elk land. DFLSA legt sterk de nadruk op verantwoord en toekomstgerich beheer (good Governence) volgens de normen en vergelijkingsmaatstaven die het Caraibisch gebied zijn aanvaard. DFLSA financiert, met name in Suriname, ook projecten in samenwerking met de in Suriname gevestigde commerciële banken. Het vriendelijk personeel is er altijd om u van dienst te zijn. IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 116

117 CHECKLIST Z : BENODIGDE DOCUMENTEN VOOR DE OVERDRACHT VAN GROND (HUUR EN ERFPACHT) BENODIGDE DOCUMENTEN VOOR DE OVERDRACHT 1 Geldig legitimatiemiddel 2 Recent uittreksel uit het bevolkingsregister 3 Recente nationaliteitsverklaring uit het bevolkingsregister 4 Perceelskaart (ook wel landmeterskaart genoemd) 5 Transportakte 6 Indien het om Nederlanders gaat: een recent historisch uittreksel waarop vermeld dient te staan: datum van eventueel huwelijk/ geregistreerd partnerschap/ eventueel echtscheiding/ huidige burgerlijke staat, nationaliteit en natuurlijk ook de juiste naam, voornamen, geboortedatum en adres 7 Taxatie-rapport welke niet ouder mag zijn dan een jaar op het moment van de overdracht en geaccordeerd door de Hypotheekbewaarder 8 Originele volmacht 9 Statuten van de stichting of NV alsmede het bewijs van inschrijving bij het Stichtingenregister of de Kamer van Koophandel en Fabrieken 1 Als het gaat om erfpacht- of grondhuurpercelen dan is de toestemmingsverklaring van de Overheid vereist. Voor niet-ingezetenen de toestemming van de Deviezencommissie IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 117

118 IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 118

119 Ondernemen in Suriname Informatiegids IntEnt Suriname 2010 Deze eerste druk is verschenen in november 2010 ten behoeve van de Suriname Beurs, gehouden te Rotterdam- Ahoy 12 - en 13 november Eindredactie: Kenneth Woei-A-Tsoi Samenstelling en redactie: Carry Leysner Fotomateriaal: Stasinternational en IntEnt Suriname IntEnt Suriname Henck Arronstraat 32A Paramaribo-Suriname Telefoon: [00597] E: info@intent-suriname.com W: IntEnt: Internationalizing Entrepreneurship Page 119