VR DOC.0465/2BIS

Transcriptie

1 VR DOC.0465/2BIS Besluit van de Vlaamse Regering tot goedkeuring van de curriculumdossiers voor de eerste graad van het secundair onderwijs DE VLAAMSE REGERING, Gelet op de Codex Secundair Onderwijs van 17 december 2010, bekrachtigd bij het decreet van 27 mei 2011, artikel 147/2, eerste lid, ingevoegd bij het decreet van 26 januari 2018; Gelet op het advies van de Inspectie van Financiën, gegeven op 29 maart 2019; Overwegende het besluit van de Vlaamse Regering van 4 mei 2018 betreffende curriculumdossiers en leerplannen in het onderwijs; Op voorstel van de Vlaamse minister van Onderwijs; Na beraadslaging, BESLUIT: Artikel 1. De volgende curriculumdossiers, gezamenlijk samengesteld en ingediend door het Gemeenschapsonderwijs en de verenigingen van schoolbesturen van het gesubsidieerd onderwijs, worden voor wat betreft de inhouden van de basisvorming voor het schooljaar goedgekeurd: 1 het curriculumdossier voor de eerste graad A-stroom, dat opgenomen is in bijlage 1, die bij dit besluit is gevoegd; 2 het curriculumdossier voor de eerste graad B-stroom, dat opgenomen is in bijlage 2, die bij dit besluit is gevoegd. Pagina 1 van 2

2 Art. 2. De Vlaamse minister, bevoegd voor het onderwijs, is belast met de uitvoering van dit besluit. Brussel, De minister-president van de Vlaamse Regering, Geert BOURGEOIS De Vlaamse minister van Onderwijs, Hilde CREVITS Pagina 2 van 2

3 Bijlage 1 - curriculumdossier voor het eerste leerjaar A en het tweede leerjaar A van de eerste graad van het secundair onderwijs Curriculumdossier eerste graad A-stroom 1 I. Positionering in het opleidingsaanbod secundair onderwijs 1. Graad Eerste graad 2. A-stroom of B-stroom A-stroom 3. Logische doorstroommogelijkheden Elke studierichting van het eerste leerjaar van de tweede graad in de doorstroom-, doorstroom-/arbeidsmarkt- en arbeidsmarktfinaliteit II. Specifieke toelatingsvoorwaarden Getuigschrift basisonderwijs Positieve evaluatie door de toelatingsklassenraad op een eventuele geschiktheidsproef voor scholen die in de tweede en derde graad het studiedomein Kunst en creatie of het studiegebied ballet aanbieden zonder andere studiedomeinen of studiegebieden aan te bieden 2 Toegang tot de basisoptie Kunst en creatie: positieve evaluatie door de toelatingsklassenraad op een eventuele geschiktheidsproef 3 III. IV. Samenstelling structuuronderdeel Eindtermen basisvorming, eindtermen basisgeletterdheid, uitbreidingsdoelen Nederlands, doelen van de basisopties Onderwijsdoelen 1. Competenties op het vlak van lichamelijk, geestelijk en emotioneel bewustzijn/gezondheid Eindtermen basisvorming Een gezonde levensstijl opbouwen, onderhouden en versterken. 1.1 De leerlingen verklaren het belang van een gezonde levensstijl. 1 Regelgevende basis: - Decreet houdende wijziging van het decreet basisonderwijs van 25 februari 1997 en de Codex Secundair Onderwijs, wat de onderwijsdoelen betreft (26 januari 2018). - Decreet tot wijziging van de Codex Secundair Onderwijs van 17 december 2010, wat betreft de modernisering van de structuur en de organisatie van het secundair onderwijs van (28 maart 2018) (= Decreet modernisering so). - Besluit van de Vlaamse Regering betreffende curriculumdossiers en leerplannen in het onderwijs (4 mei 2018). - Besluit van de Vlaamse regering houdende sommige maatregelen betreffende de modernisering van het secundair onderwijs (1 juni 2018) (= BVR modernisering so). 2 BVR modernisering so, art BVR modernisering so, art. 14. Pagina 1 van 99

4 - Lichaams-, hand- en mondhygiëne - Risicofactoren en preventieve maatregelen m.b.t. hygiëne, voeding en actieve levensstijl Cognitieve dimensie: beheersingsniveau begrijpen 1.2 De leerlingen stellen gezondheidsbevorderend gedrag binnen de schoolse context vanuit inzicht in het belang van preventie en mogelijke risicofactoren. - Strategieën om een gezonde levensstijl op het vlak van persoonlijke hygiëne te realiseren - Strategieën om een gezonde levensstijl op het vlak van voeding te realiseren - Strategieën om een gezonde levensstijl m.b.t. beweging te ontwikkelen Affectieve dimensie : Handelen vanuit een persoonlijk kader waarin voorkeuren voor waarden, opvattingen, gedragingen, gebeurtenissen, informatie, taken, strategieën geïnternaliseerd zijn, maar waarbij nog aandacht nodig is voor de balans tussen conflicterende aspecten 1.3 De leerlingen passen technieken voor een correcte lichaamshouding en voor ergonomische principes toe. : - Ergonomische principes : - Technieken om principes van manutentie, staan, zitten en rughygiëne toe te passen Psychomotorische dimensie: Een vaardigheid uitvoeren na instructie of uit het geheugen: de meest essentiële elementen van de beweging/handeling zijn aanwezig, maar nog niet consequent 1.4 De leerlingen lichten de technieken voor eerste hulp bij ongevallen en noodsituaties toe. - Basisstappen EHBO zoals de vier stappen van eerste hulp (volgens geldende richtlijnen) Pagina 2 van 99

5 - Kenmerken, risicofactoren en theorie van de technieken bij volgende ongevallen: verstuiking, wonde, bloedneus, brandwonde - Kenmerken, risicofactoren en theorie van de technieken bij volgende noodsituaties: verdrinking, verstikking, hart- en ademhalingsstilstand Cognitieve dimensie: beheersingsniveau begrijpen 1.5 De leerlingen passen technieken voor eerste hulp bij ongevallen in een gesimuleerde leeromgeving toe. : - Technieken en hulpmiddelen om eerste hulp bij volgende ongevallen toe te passen: verstuiking, bloedneus, wonde, brandwonde (volgens geldende richtlijnen) Psychomotorische dimensie: Een vaardigheid uitvoeren na instructie of uit het geheugen: de meest essentiële elementen van de beweging/handeling zijn aanwezig, maar nog niet consequent 1.6 De leerlingen onderscheiden effecten van mogelijke verslavende middelen en handelingen op zichzelf en hun directe omgeving. : - Verslaving: ontstaan verslaving en factoren die verslaving bepalen - Mogelijke verslavende middelen zoals suiker, drugs, rookwaren, alcohol, medicatie - Mogelijke verslavende handelingen zoals gebruik van sociale media, games, virtuele realiteit, gokken - Positieve en negatieve effecten van mogelijke verslavende middelen en handelingen op het fysiek en mentaal welbevinden - Gradaties van verslaving Cognitieve dimensie: beheersingsniveau analyseren 1.7 De leerlingen verklaren mentale en lichamelijke ontwikkelingen binnen de puberteit. : - Morfologische ontwikkelingen binnen de puberteit - Gepercipieerd lichaamsbeeld versus ideaalbeeld - Seksuele oriëntatie, identiteit en gender Pagina 3 van 99

6 Cognitieve dimensie: beheersingsniveau begrijpen Affectieve dimensie : Voorkeur tonen voor en belang hechten aan waarden, opvattingen, gedragingen, gebeurtenissen, informatie, taken, strategieën 1.8 De leerlingen beschrijven hoe om te gaan met relationele en seksuele gezondheid en integriteit. - Seksueel en relationeel gedrag, met aandacht voor toestemming, vrijwilligheid, gelijkwaardigheid, passend bij de leeftijd, passend in de context, zelfrespect - Relationele en seksuele ontwikkeling en beleving - Organisaties voor informatie en hulpverlening - Vruchtbaarheid, anticonceptie, preventie van SOA's Cognitieve dimensie - beheersingsniveau begrijpen Affectieve dimensie : Voorkeur tonen voor en belang hechten aan waarden, opvattingen, gedragingen, gebeurtenissen, informatie, taken, strategieën Een fysiek actieve levensstijl opbouwen, onderhouden en versterken 1.9 De leerlingen voeren, conform de bewegingsnorm en rekening houdend met hun eigen fysieke capaciteiten, op veilige wijze bewegingen en activiteiten uit in verschillende omgevingen met nadruk op plezier in beweging en sport. - Kenmerken van het eigen kunnen op het vlak van beweging: kracht, lenigheid, uithouding, snelheid, coördinatie en evenwicht (KLUSCE) - Bewegingsnormen op basis van actuele wetenschappelijke inzichten, zoals de bewegingsdriehoek - Preventieve waarden en risico's van beweging, zoals een veilige bewegingsomgeving, topsport, gezondheid, core-stability - Technieken van bewegingsleer, zoals balanceren, wentelen, springen, rollen, klauteren, klimmen, ritmisch bewegen, lopen, vangen, werpen, terugslaan, vallen, mee- en tegengaan in beweging,. - Technieken om eenvoudige, complexe en samengestelde bewegingen uit te voeren - Technieken om eigen fysieke doelen te stellen vanuit een groeiperspectief Affectieve dimensie : Voorkeur tonen voor en belang hechten aan waarden, opvattingen, gedragingen, gebeurtenissen, informatie, taken, strategieën Psychomotorische dimensie: Een vaardigheid uitvoeren na instructie of uit het geheugen: de meest essentiële elementen van de beweging/handeling zijn Pagina 4 van 99

7 aanwezig, maar nog niet consequent 1.10 De leerlingen passen basistactieken toe in verschillende spelvormen en binnen elke groep van sporten. - Rollen in spel en sport, zoals beoefenaar, coach, scheidsrechter... - Regels van verschillende individuele en ploegsporten, terugslagsporten, dansante sporten - Basis van spel- en sporttactieken binnen elke groep van sporten: individuele en ploegsporten, terugslagsporten en dansante sporten Met inbegrip dimensies eindterm Psychomotorische dimensie: Een vaardigheid uitvoeren na instructie of uit het geheugen: de meest essentiële elementen van de beweging/handeling zijn aanwezig, maar nog niet consequent 1.11 De leerlingen aanvaarden winst en verlies in beweging en sport. (attitudinaal) 1.12 De leerlingen hanteren principes van fairplay en teamspirit met nadruk op plezier in beweging en sport. - Principes van fairplay en teamspirit - Strategieën om fairplay en teamspirit te bevorderen Affectieve dimensie : Handelen vanuit een persoonlijk kader waarin voorkeuren voor waarden, opvattingen, gedragingen, gebeurtenissen, informatie, taken, strategieën geïnternaliseerd zijn, maar waarbij nog aandacht nodig is voor de balans tussen conflicterende aspecten Een veilige levensstijl realiseren door het correct inschatten van risicofactoren 1.13 De leerlingen verplaatsen zich veilig als voetganger en fietser in het verkeer in het kader van schoolse activiteiten. (transversaal) - Verkeersregels voor voetgangers en fietsers : - Risicofactoren voor voetgangers en fietsers Pagina 5 van 99

8 : - Strategieën om veilig te handelen in verkeerssituaties zoals veilig oversteken, correcte plaats op de weg innemen, rekening houden met blinde hoek, snelheid gemotoriseerde voertuigen inschatten en fietscontrole Affectieve dimensie : Handelen vanuit een persoonlijk kader waarin voorkeuren voor waarden, opvattingen, gedragingen, gebeurtenissen, informatie, taken, strategieën geïnternaliseerd zijn, maar waarbij nog aandacht nodig is voor de balans tussen conflicterende aspecten Psychomotorische dimensie: Een vaardigheid in een andere vorm toepassen en integreren met andere kennis en vaardigheden. Essentiële elementen van de beweging/handeling zijn meestal aanwezig 1.14 De leerlingen handelen veilig in een schoolse context. (transversaal) - Veiligheidsvoorschriften en -procedures - Risicofactoren - Strategieën om veilig te handelen in een schoolse context zoals veilig gebruik gereedschappen en materialen, handelingen tijdens noodsituatie, gebruik van openbaar vervoer Affectieve dimensie : Handelen vanuit een persoonlijk kader waarin voorkeuren voor waarden, opvattingen, gedragingen, gebeurtenissen, informatie, taken, strategieën, geïnternaliseerd zijn, maar waarbij nog aandacht nodig is voor de balans tussen conflicterende aspecten Psychomotorische dimensie: Een vaardigheid uitvoeren na instructie of uit het geheugen: de meest essentiële elementen van de beweging/handeling zijn aanwezig, maar nog niet consequent Het mentaal welbevinden opbouwen, onderhouden en versterken De leerlingen verwoorden met behulp van richtvragen welke gebeurtenissen hen zelfvertrouwen geven en welke gebeurtenissen hen onzeker maken in het kader van hun welbevinden. (transversaal) - Zelfbeeld - Zelfvertrouwen * Metacognitieve kennis: - Zelfkennis aangaande gebeurtenissen die zelfvertrouwen geven of onzekerheid Pagina 6 van 99

9 geven Cognitieve dimensie: beheersingsniveau analyseren Affectieve dimensie : Reageren op opvattingen, gedrag, gebeurtenissen, informatie, taken, strategieën 1.16 De leerlingen uiten hun gevoelens respectvol. (transversaal - attitudinaal) 1.17 De leerlingen benoemen met behulp van richtvragen bij een gebeurtenis hun gedachten, gevoelens en gedrag en de gevolgen van die gebeurtenis voor zichzelf. (transversaal) - De samenhang tussen een gebeurtenis en gedachten, gevoelens, gedrag en de gevolgen van die gebeurtenis voor zichzelf - Gevoelens en hun functie - Verbaal en non-verbaal gedrag - Fysieke en mentale grenzen * Metacognitieve kennis - Eigen gedachten, gevoelens en gedrag Cognitieve dimensie: beheersingsniveau analyseren Affectieve dimensie : Reageren op opvattingen, gedrag, gebeurtenissen, informatie, taken, strategieën 1.18 De leerlingen zoeken hulp in het geval van intra- en interpersoonlijke problemen. (transversaal - attitudinaal) 1.19 De leerlingen geven aan waar ze hulp kunnen vinden in geval van intra- en interpersoonlijke problemen. (transversaal) : - Personen en organisaties die eerstelijnshulp bieden zoals leerlingenbegeleiding, JAC, huisarts, AWEL Cognitieve dimensie: beheersingsniveau begrijpen Affectieve dimensie : Reageren op opvattingen, gedrag, gebeurtenissen, informatie, taken, strategieën Doelen (D) van de basisopties (voor een overzicht van alle doelen van de basisopties: zie rubriek VI): - Maatschappij en welzijn, D 4.2: De leerlingen illustreren aspecten van mens- en natuurwetenschappelijke disciplines zoals psychologie, Pagina 7 van 99

10 sociologie, pedagogie, biologie en hun kijk op mens en samenleving. - Maatschappij en welzijn, D 4.3: De leerlingen begrijpen het belang van gezondheid en de ontwikkeling van een gezonde en persoonlijke levensstijl. - Sport, D 6.2: De leerlingen passen motorische vaardigheden toe in sportdisciplines. - Voeding en horeca, D 10.3: De leerlingen begrijpen het belang van de ontwikkeling van een gezonde en veilige levensstijl en van evenwichtige voeding. 2. Competenties in het Nederlands Eindtermen basisvorming De eindtermen onder de sleutelcompetenties Leercompetenties met inbegrip van onderzoekscompetenties, innovatiedenken, creativiteit, probleemoplossend en kritisch denken, systeemdenken, informatieverwerking en samenwerken, Digitale competentie en mediawijsheid met uitzondering van eindtermen 4.3 en 4.4, Ontwikkeling van initiatief, ambitie, ondernemingszin en loopbaancompetenties en Sociaal-relationele competenties maken integraal deel uit van de sleutelcompetentie Competenties in het Nederlands. Het Nederlands receptief, productief en interactief, zowel mondeling als schriftelijk gebruiken als communicatiemiddel in relevante situaties. 2.1 De leerlingen zijn gemotiveerd voor taal m.i.v. cultuur, lezen, spreken, schrijven, luisteren en inzicht in het taalsysteem. (attitudinaal) 2.2 De leerlingen bepalen het onderwerp en de globale inhoud van geschreven en gesproken teksten in functie van doelgerichte informatieverwerking en communicatie. - Woordenschat: frequente woorden, eenvoudig figuurlijk taalgebruik - Tekststructuur, titels, benadrukte woorden, lay-out, afbeeldingen, structuuraanduiders (signaalwoorden en verwijswoorden) - Strategieën: tekststructuur gebruiken, structuuraanduiders gebruiken, titels en benadrukte woorden herkennen, rekening houden met lees- en luisterdoel, voorkennis activeren, visuele ondersteunende elementen gebruiken, inhoud voorspellen, vragen stellen, tussentijds samenvatten, talige hulpmiddelen gebruiken, de vermoedelijke betekenis van onbekende woorden afleiden uit de context, de vermoedelijke betekenis van onbekende woorden afleiden via taalverwantschap - Functioneel gebruik van elementen uit eindterm 2.9 Met inbegrip van tekstkenmerken * Eenvoudige, herkenbare structuur, expliciet aangegeven bij teksten met Pagina 8 van 99

11 minder samenhang * Lage tot gemiddelde informatiedichtheid * Voornamelijk Standaardnederlands, eenvoudig figuurlijk taalgebruik, voornamelijk frequente woorden * Grote samenhang * Concrete inhoud * Eenvoudige zinsbouw * Tekstsoorten: informatief, persuasief, opiniërend, prescriptief, narratief (bijkomend voor schriftelijke receptie) * Duidelijke lay-out (bijkomend voor mondelinge receptie) * Normaal spreektempo Cognitieve dimensie: beheersingsniveau analyseren 2.3 De leerlingen bepalen wat de hoofdgedachte en de hoofdpunten zijn in geschreven en gesproken teksten in functie van doelgerichte informatieverwerking en communicatie. - Woordenschat: frequente woorden, eenvoudig figuurlijk taalgebruik - Tekststructuur, titels, benadrukte woorden, lay-out, afbeeldingen, structuuraanduiders (signaalwoorden en verwijswoorden) - Strategieën: tekststructuur, structuuraanduiders, titels en benadrukte woorden herkennen, rekening houden met lees- en luisterdoel, voorkennis activeren, visuele ondersteunende elementen gebruiken, inhoud voorspellen, vragen stellen, tussentijds samenvatten, talige hulpmiddelen gebruiken, de vermoedelijke betekenis van onbekende woorden afleiden uit de context, de vermoedelijke betekenis van onbekende woorden afleiden via taalverwantschap, hoofd- en bijzaken onderscheiden, de gedachtegang reconstrueren - Functioneel gebruik van elementen uit eindterm 2.9 Met inbegrip van tekstkenmerken * Eenvoudige, herkenbare structuur, expliciet aangegeven bij teksten met minder samenhang * Lage tot gemiddelde informatiedichtheid * Voornamelijk Standaardnederlands, eenvoudig figuurlijk taalgebruik, voornamelijk frequente woorden * Grote samenhang * Concrete inhoud * Eenvoudige zinsbouw * Tekstsoorten: informatief, persuasief, opiniërend, prescriptief, narratief (bijkomend voor schriftelijke receptie) * Duidelijke lay-out Pagina 9 van 99

12 (bijkomend voor mondelinge receptie) * Normaal spreektempo Cognitieve dimensie: beheersingsniveau analyseren 2.4 De leerlingen selecteren relevante informatie in geschreven en gesproken teksten in functie van doelgerichte informatieverwerking en communicatie. - Woordenschat: frequente woorden, eenvoudig figuurlijk taalgebruik - Tekststructuur, titels, benadrukte woorden, lay-out, afbeeldingen, structuuraanduiders (signaalwoorden en verwijswoorden) - Strategieën: tekststructuur, structuuraanduiders, titels en benadrukte woorden herkennen, rekening houden met lees- en luisterdoel, voorkennis activeren, visuele ondersteunende elementen gebruiken, inhoud voorspellen, vragen stellen, talige hulpmiddelen gebruiken, de vermoedelijke betekenis van onbekende woorden afleiden uit de context, de vermoedelijke betekenis van onbekende woorden afleiden via taalverwantschap - Functioneel gebruik van elementen uit eindterm 2.9 Met inbegrip van tekstkenmerken * Eenvoudige, herkenbare structuur, expliciet aangegeven bij teksten met minder samenhang * Lage tot gemiddelde informatiedichtheid * Voornamelijk Standaardnederlands, eenvoudig figuurlijk taalgebruik, voornamelijk frequente woorden * Grote samenhang * Concrete inhoud * Eenvoudige zinsbouw * Tekstsoorten: informatief, persuasief, opiniërend, prescriptief, narratief (bijkomend voor schriftelijke receptie) * Duidelijke lay-out (bijkomend voor mondelinge receptie) * Normaal spreektempo Cognitieve dimensie: beheersingsniveau analyseren 2.5 De leerlingen nemen eenvoudige notities bij het lezen en beluisteren van teksten in functie van doelgerichte informatieverwerking en communicatie. - Woordenschat: frequente woorden, eenvoudig figuurlijk taalgebruik Pagina 10 van 99

13 - Tekststructuur, titels, benadrukte woorden, notities, lay-out, afbeeldingen, structuuraanduiders (signaalwoorden en verwijswoorden) - Strategieën: tekststructuur, structuuraanduiders, titels en benadrukte woorden herkennen, afkortingen, symbolen en telegramstijl gebruiken, rekening houden met lees- en luisterdoel, voorkennis activeren, visuele ondersteunende elementen gebruiken, de vermoedelijke betekenis van onbekende woorden afleiden uit de context, de vermoedelijke betekenis van onbekende woorden afleiden via taalverwantschap - Functioneel gebruik van elementen uit eindterm 2.9 Met inbegrip van kenmerken beluisterde en gelezen teksten * Eenvoudige, herkenbare, expliciet aangegeven structuur * Lage tot gemiddelde informatiedichtheid * Voornamelijk Standaardnederlands, eenvoudig figuurlijk taalgebruik, voornamelijk frequente woorden * Grote samenhang * Concrete inhoud * Eenvoudige zinsbouw * Tekstsoorten: informatief, persuasief, opiniërend, prescriptief, narratief (bijkomend voor schriftelijke receptie) * Duidelijke lay-out (bijkomend voor mondelinge receptie) * Normaal spreektempo Met inbegrip van kenmerken notities * De notities zijn gerelateerd aan de inhoud van de beluisterde of gelezen teksten Cognitieve dimensie: beheersingsniveau analyseren 2.6 De leerlingen produceren schriftelijke en mondelinge teksten in functie van doelgerichte communicatie. - Woordenschat: frequente woorden, eenvoudig figuurlijk taalgebruik - Tekststructuur, titels, benadrukte woorden, lay-out, afbeeldingen, structuuraanduiders (signaalwoorden en verwijswoorden) - Taalgedragsconventies en registers - Effecten van non-verbaal gedrag (mondelinge productie) - Strategieën: tekststructuur, lay-out, structuuraanduiders, titels en benadrukte woorden gebruiken, rekening houden met spreek- en schrijfdoel, voorkennis activeren, rekening houden met ontvanger (zoals het gepast inzetten van lichaamstaal), talige hulpmiddelen gebruiken - Gebruik van taalgedragsconventies en registers Pagina 11 van 99

14 - Functioneel gebruik van elementen uit eindterm 2.9 Met inbegrip van tekstkenmerken * Eenvoudige, herkenbare tekststructuur * Redelijk herkenbare samenhang * Concrete inhoud * Gepast register (afgestemd op doel en doelpubliek) * Tekstsoorten: informatief, persuasief, opiniërend, prescriptief, narratief (bijkomend voor schriftelijke productie) * Verzorgd taalgebruik met aandacht voor woordkeuze, spelling, zinsbouw, interpunctie, Standaardnederlands, helderheid, adequaatheid, vormcorrectheid en vlotheid * Verzorgde, gepaste lay-out (bijkomend voor mondelinge productie) * Verzorgd taalgebruik met aandacht voor uitspraak, woordkeuze, zinsbouw, Standaardnederlands, helderheid, adequaatheid, correctheid en vlotheid * Gepaste, niet-storende lichaamstaal Cognitieve dimensie: beheersingsniveau creëren 2.7 De leerlingen drukken zich op een creatieve manier uit. - Eenvoudige technieken om creatief met taal om te gaan zoals lay-out, rijm en ritme Cognitieve dimensie: beheersingsniveau creëren 2.8 De leerlingen nemen deel aan schriftelijke en mondelinge interactie in functie van doelgerichte communicatie. - Zie opsomming bij eindtermen 2.2 t.e.m. 2.4 en eindterm Zie opsomming bij eindtermen 2.2 t.e.m. 2.4 en eindterm Strategieën (bijkomend t.o.v. de strategieën opgesomd bij eindtermen 2.2 t.e.m. 2.4 en eindterm 2.6): rekening houden met doel interactie, inspelen op wat de ander zegt of schrijft, de ander laten uitspreken, op een gepaste manier het woord vragen of nemen, elementen van lichaamstaal en intonatie herkennen en zelf inzetten, het register afstemmen op de gesprekspartner/correspondent - Zie opsomming bij eindtermen 2.2 t.e.m. 2.4 en eindterm 2.6 Met inbegrip van tekstkenmerken Pagina 12 van 99

15 * Zie opsomming bij eindtermen 2.2 t.e.m. 2.4 en eindterm 2.6 Cognitieve dimensie: beheersingsniveau creëren Kenmerken en principes van het Nederlands begrijpen om ze in te zetten bij het communiceren. 2.9 De leerlingen gebruiken het inzicht in de belangrijkste regels en kenmerken van het Standaardnederlands als taalsysteem ter ondersteuning van hun communicatieve handelingen. - Samenstellingen en afleidingen: voorvoegsel, achtervoegsel, meervoud/enkelvoud, verkleinwoord, stam, uitgang - Werkwoordstijden: onvoltooid tegenwoordige tijd, voltooid tegenwoordige tijd, onvoltooid verleden tijd, voltooid verleden tijd, onvoltooid toekomende tijd - Woordsoorten: zelfstandig naamwoord, bijvoeglijk naamwoord, werkwoord, voornaamwoord (zelfstandig, bijvoeglijk, wederkerend, wederkerig, onbepaald, persoonlijk, bezittelijk, betrekkelijk, aanwijzend, vragend), lidwoord (bepaald, onbepaald, ontkennend), voegwoord, voorzetsel, telwoord (bepaald, onbepaald, hoofdtelwoord, rangtelwoord), bijwoord, tussenwerpsel - Zinsdelen: onderwerp, persoonsvorm, gezegde, lijdend voorwerp, meewerkend voorwerp, voorzetselvoorwerp, handelend voorwerp, bijwoordelijke bepaling - Zinssoorten: ontkennende/bevestigende zinnen, mededelende/vragende/bevelende/uitroepende zinnen, actieve en passieve zinnen, enkelvoudige en samengestelde zinnen (onderschikking en nevenschikking) - Betekenisrelaties: synoniem, homoniem, letterlijk/figuurlijk - Beeldspraak en vergelijking - Onderscheid klank- en schriftbeeld - Samenstellingen en afleidingen: voorvoegsel, achtervoegsel, meervoud/enkelvoud, verkleinwoord, stam, uitgang - Werkwoordstijden: onvoltooid tegenwoordige tijd, voltooid tegenwoordige tijd, onvoltooid verleden tijd, voltooid verleden tijd, onvoltooid toekomende tijd - Woordsoorten: zelfstandig naamwoord, bijvoeglijk naamwoord, werkwoord, voornaamwoord (zelfstandig, bijvoeglijk, wederkerend, wederkerig, onbepaald, persoonlijk, bezittelijk, betrekkelijk, aanwijzend, vragend), lidwoord (bepaald, onbepaald, ontkennend), voegwoord, voorzetsel, telwoord (bepaald, onbepaald, hoofdtelwoord, rangtelwoord), bijwoord, tussenwerpsel - Zinsdelen: onderwerp, persoonsvorm, gezegde, lijdend voorwerp, meewerkend voorwerp, voorzetselvoorwerp, handelend voorwerp, bijwoordelijke bepaling - Zinssoorten: ontkennende/bevestigende zinnen, mededelende/vragende/bevelende/uitroepende zinnen, actieve en passieve Pagina 13 van 99

16 zinnen, enkelvoudige en samengestelde zinnen (onderschikking en nevenschikking) - Betekenisrelaties: synoniem, homoniem, letterlijk/figuurlijk - Beeldspraak en vergelijking - Spelling van woorden met vast woordbeeld: klankzuivere woorden en hoogfrequente niet-klankzuivere woorden - Spelling van woorden met veranderlijk woordbeeld: werkwoorden, klinker in open/gesloten lettergreep, verdubbeling medeklinker, niet-klankzuivere eindletter - Hoofdletters - Interpunctietekens: punt, komma, vraagteken, uitroepteken, dubbele punt, spatie, aanhalingsteken - Congruentie - Diakritische tekens: trema, koppelteken en apostrof - Uitspraaktekens zoals accenttekens 2.10 De leerlingen gebruiken kenmerken, mogelijkheden en principes van het Standaardnederlands als communicatiemiddel in functie van doelgerichte communicatie. - Tekststructuur - Communicatiemodel: zender, boodschap, ontvanger, kanaal, context, doel - Taalhandelingen zoals beweren, meedelen, beloven, om informatie vragen, verzoeken, zich verontschuldigen, waarschuwen, groeten, bedanken - Taalgedragsconventies en registers - Overeenkomsten en verschillen tussen standaardtaal, regionale en sociale taalvariëteiten in het Nederlands - Gebruik van tekststructuur - Gebruik van communicatiemodel: zender, boodschap, ontvanger, kanaal, context, doel - Gebruik van taalhandelingen zoals beweren, meedelen, beloven, om informatie vragen, verzoeken, zich verontschuldigen, waarschuwen, groeten, bedanken - Gebruik van taalgedragsconventies en registers - Gebruik van compenserende strategieën bij falende communicatie Inzicht hebben in taal, in het bijzonder het Nederlands, als exponent en deel van een cultuur en een maatschappij De leerlingen gaan respectvol om met overeenkomsten en verschillen in Pagina 14 van 99

17 taaluitingen, taalvariëteiten en talen. (attitudinaal) 2.12 De leerlingen onderscheiden overeenkomsten en verschillen in taaluitingen, taalvariëteiten en talen. - Taalgedragsconventies en registers - Overeenkomsten en verschillen tussen standaardtaal, regionale en sociale taalvariëteiten in het Nederlands - Overeenkomsten en verschillen tussen talen - Stereotypering Cognitieve dimensie: beheersingsniveau begrijpen Literatuur in het Nederlands beleven De leerlingen verwoorden hun gedachten en gevoelens bij het lezen en beluisteren van fictionele teksten met een literaire inslag met ondersteuning van elementaire literaire en narratieve concepten. - Onderscheid fictie en non-fictie - Artistiek-literaire teksten - Personages, verhaallijn, tijd, ruimte - Functioneel gebruik van elementen uit eindtermen 2.2 t.e.m. 2.4 en eindterm Onderscheid fictie en non-fictie - Artistiek-literaire teksten - Personages, verhaallijn, tijd, ruimte - Functioneel gebruik van elementen uit eindtermen 2.2 t.e.m. 2.4 en eindterm Functioneel gebruik van elementen uit eindtermen 2.2 t.e.m. 2.4 en eindterm 2.6 * Metacognitieve kennis - Eigen gedachten en gevoelens Cognitieve dimensie: beheersingsniveau analyseren Affectieve dimensie : Reageren op opvattingen, gedrag, gebeurtenissen, informatie, taken, strategieën Eindtermen basisgeletterdheid Het Nederlands receptief, productief en interactief, zowel mondeling als schriftelijk gebruiken als communicatiemiddel in relevante situaties. Pagina 15 van 99

18 BG 2.1 De leerling haalt het onderwerp en relevante informatie uit geschreven en gesproken niet-fictionele teksten in functie van doelgerichte informatieverwerking en communicatie. - Woordenschat: frequente woorden, heel eenvoudig figuurlijk taalgebruik - Tekststructuur, titels - Strategieën: tekststructuur en titels herkennen, rekening houden met lees- en luisterdoel, voorkennis activeren, visuele ondersteunende elementen gebruiken, vragen stellen, talige hulpmiddelen gebruiken, de vermoedelijke betekenis van onbekende woorden afleiden uit de context, de vermoedelijke betekenis van onbekende woorden afleiden via taalverwantschap Met inbegrip van tekstkenmerken * Eenvoudige, herkenbare, expliciet aangegeven structuur * Lage informatiedichtheid * Voornamelijk Standaardnederlands, heel eenvoudig figuurlijk taalgebruik, voornamelijk frequente woorden * Grote samenhang * Concrete en herkenbare inhoud * Eenvoudige zinsbouw * Tekstsoorten: informatief, persuasief, opiniërend, prescriptief, narratief (bijkomend voor schriftelijke receptie) * Duidelijke lay-out (bijkomend voor mondelinge receptie) * Laag tot normaal spreektempo Cognitieve dimensie: beheersingsniveau analyseren BG 2.2 De leerling produceert schriftelijke en mondelinge teksten in functie van doelgerichte communicatie. - Woordenschat: frequente woorden, heel eenvoudig figuurlijk taalgebruik - Taalgedragsconventies en registers - Effecten van non-verbaal gedrag - Strategieën: rekening houden met spreek- en schrijfdoel, voorkennis activeren, rekening houden met ontvanger, talige hulpmiddelen gebruiken - Gebruik van taalgedragsconventies en registers - Spelling van frequente woorden - Uitspraak van hoogfrequente klanken en klankencombinaties Pagina 16 van 99

19 - Gebruik van eenvoudige grammaticale constructies en zinspatronen (zoals meervoud, volgorde van persoonsvorm en onderwerp in een hoofdzin) Met inbegrip van tekstkenmerken * Eenvoudige tekststructuur * Redelijk herkenbare samenhang * Concrete inhoud * Tekstsoorten: informatief, opiniërend, prescriptief * Uitspraak, woordkeuze, zinsbouw, spelling, register en lichaamstaal mogen enkel afwijken zolang ze het overbrengen van de boodschap niet in de weg staan Cognitieve dimensie: beheersingsniveau creëren BG 2.3 De leerling neemt deel aan mondelinge en schriftelijke interactie in functie van doelgerichte communicatie. - Zie opsomming bij eindtermen BG 2.1 en BG Zie opsomming bij eindtermen BG 2.1 en BG Strategieën: inspelen op wat de ander zegt of schrijft, de ander laten uitspreken, op een gepaste manier het woord vragen of nemen, elementen van lichaamstaal en intonatie herkennen en zelf inzetten, het register afstemmen op de gesprekspartner/correspondent zodat de interactie mogelijk blijft, talige hulpmiddelen gebruiken, de vermoedelijke betekenis van onbekende woorden afleiden uit de context, de vermoedelijke betekenis van onbekende woorden afleiden via taalverwantschap Met inbegrip van tekstkenmerken * Zie opsomming bij eindtermen BG 2.1 en BG 2.2 Cognitieve dimensie: beheersingsniveau creëren Uitbreidingsdoelen Het Nederlands receptief, productief en interactief, zowel mondeling als schriftelijk gebruiken als communicatiemiddel in relevante situaties. UD 2.1 De leerlingen zijn gemotiveerd voor taal m.i.v. cultuur, lezen, spreken, schrijven, luisteren en inzicht in het taalsysteem. (attitudinaal) UD 2.2 De leerlingen bepalen het onderwerp en de globale inhoud van geschreven en gesproken teksten in functie van doelgerichte informatieverwerking en communicatie. Pagina 17 van 99

20 - Woordenschat: frequente woorden, eenvoudig figuurlijk taalgebruik - Tekststructuur, titels, benadrukte woorden, lay-out, afbeeldingen, structuuraanduiders (signaalwoorden en verwijswoorden) - Strategieën: tekststructuur, structuuraanduiders, titels en benadrukte woorden herkennen, rekening houden met lees- en luisterdoel, voorkennis activeren, visuele ondersteunende elementen gebruiken, inhoud voorspellen, vragen stellen, tussentijds samenvatten, talige hulpmiddelen gebruiken, de vermoedelijke betekenis van onbekende woorden afleiden uit de context, de vermoedelijke betekenis van onbekende woorden afleiden via taalverwantschap - Bepalen van de geschikte strategieën - Functioneel gebruik van elementen uit UD 2.9 Met inbegrip van tekstkenmerken * Vrij complexe structuur maar een duidelijke samenhang * Gemiddelde tot vrij hoge informatiedichtheid * Voornamelijk Standaardnederlands, eenvoudig figuurlijk taalgebruik, frequente woorden en een beperkt aantal laagfrequente woorden * Grote samenhang * Concrete inhoud * Eenvoudige tot vrij complexe zinsbouw * Tekstsoorten: informatief, persuasief, opiniërend, prescriptief, narratief (bijkomend voor schriftelijke receptie) * Duidelijke lay-out (bijkomend voor mondelinge receptie) * Normaal spreektempo Cognitieve dimensie: beheersingsniveau analyseren UD 2.3 De leerlingen bepalen wat de hoofdgedachte en de hoofdpunten zijn in geschreven en gesproken teksten in functie van doelgerichte informatieverwerking en communicatie. - Woordenschat: frequente woorden, eenvoudig figuurlijk taalgebruik - Tekststructuur, titels, benadrukte woorden, lay-out, afbeeldingen, structuuraanduiders (signaalwoorden en verwijswoorden) - Strategieën: tekststructuur, structuuraanduiders, titels en benadrukte woorden herkennen, rekening houden met lees- en luisterdoel, voorkennis activeren, visuele ondersteunende elementen gebruiken, inhoud voorspellen, Pagina 18 van 99

21 vragen stellen, tussentijds samenvatten, talige hulpmiddelen gebruiken, de vermoedelijke betekenis van onbekende woorden afleiden uit de context, de vermoedelijke betekenis van onbekende woorden afleiden via taalverwantschap, hoofd- en bijzaken onderscheiden, gedachtegang reconstrueren - Bepalen van de geschikte strategieën - Functioneel gebruik van elementen uit UD 2.9 Met inbegrip van tekstkenmerken * Vrij complexe structuur maar een duidelijke samenhang * Gemiddelde tot vrij hoge informatiedichtheid * Voornamelijk Standaardnederlands, eenvoudig figuurlijk taalgebruik, frequente woorden en een beperkt aantal laagfrequente woorden * Grote samenhang * Concrete inhoud * Eenvoudige tot vrij complexe zinsbouw * Tekstsoorten: informatief, persuasief, opiniërend, prescriptief, narratief (bijkomend voor schriftelijke receptie) * Duidelijke lay-out (bijkomend voor mondelinge receptie) * Normaal spreektempo Cognitieve dimensie: beheersingsniveau analyseren UD 2.4 De leerlingen selecteren relevante informatie in geschreven en gesproken teksten in functie van doelgerichte informatieverwerking en communicatie. - Woordenschat: frequente woorden, eenvoudig figuurlijk taalgebruik - Tekststructuur, titels, benadrukte woorden, lay-out, afbeeldingen, structuuraanduiders (signaalwoorden en verwijswoorden) - Strategieën: tekststructuur, structuuraanduiders, titels en benadrukte woorden herkennen, rekening houden met lees- en luisterdoel, voorkennis activeren, visuele ondersteunende elementen gebruiken, inhoud voorspellen, vragen stellen, talige hulpmiddelen gebruiken, de vermoedelijke betekenis van onbekende woorden afleiden uit de context, de vermoedelijke betekenis van onbekende woorden afleiden via taalverwantschap - Bepalen van de geschikte strategieën - Functioneel gebruik van elementen uit UD 2.9 Met inbegrip van tekstkenmerken * Vrij complexe structuur maar een duidelijke samenhang * Gemiddelde tot vrij hoge informatiedichtheid * Voornamelijk Standaardnederlands, eenvoudig figuurlijk taalgebruik, Pagina 19 van 99

22 frequente woorden en een beperkt aantal laagfrequente woorden * Grote samenhang * Concrete inhoud * Eenvoudige tot vrij complexe zinsbouw * Tekstsoorten: informatief, persuasief, opiniërend, prescriptief, narratief (bijkomend voor schriftelijke receptie) * Duidelijke lay-out (bijkomend voor mondelinge receptie) * Normaal spreektempo Cognitieve dimensie: beheersingsniveau analyseren UD 2.5 De leerlingen nemen eenvoudige notities bij het lezen en beluisteren van teksten in functie van doelgerichte informatieverwerking en communicatie. - Woordenschat: frequente woorden, eenvoudig figuurlijk taalgebruik - Tekststructuur, titels, benadrukte woorden, lay-out, afbeeldingen, structuuraanduiders (signaalwoorden en verwijswoorden) - Strategieën: tekststructuur, structuuraanduiders, titels en benadrukte woorden herkennen, afkortingen, symbolen en telegramstijl gebruiken, rekening houden met lees- en luisterdoel, voorkennis activeren, visuele ondersteunende elementen gebruiken, de vermoedelijke betekenis van onbekende woorden afleiden uit de context, de vermoedelijke betekenis van onbekende woorden afleiden via taalverwantschap - Bepalen van de geschikte strategieën - Functioneel gebruik van elementen uit UD 2.9 Met inbegrip van kenmerken beluisterde en gelezen teksten * Vrij complexe structuur maar een duidelijke samenhang * Gemiddelde tot vrij hoge informatiedichtheid * Voornamelijk Standaardnederlands, eenvoudig figuurlijk taalgebruik, voornamelijk frequente woorden en een beperkt aantal laagfrequente woorden * Grote samenhang * Concrete inhoud * Eenvoudige tot vrij complexe zinsbouw * Tekstsoorten: informatief, persuasief, opiniërend, prescriptief, narratief (bijkomend voor schriftelijke receptie) * Duidelijke lay-out (bijkomend voor mondelinge receptie) * Normaal spreektempo Met inbegrip van kenmerken notities * De notities weerspiegelen de inhoud van de beluisterde of gelezen teksten Pagina 20 van 99

23 Cognitieve dimensie: beheersingsniveau analyseren UD 2.6 De leerlingen produceren schriftelijke en mondelinge teksten in functie van doelgerichte communicatie. - Woordenschat: frequente woorden, eenvoudig figuurlijk taalgebruik - Tekststructuur, titels, benadrukte woorden, lay-out, afbeeldingen, structuuraanduiders (signaalwoorden en verwijswoorden) - Taalgedragsconventies en registers - Effecten van non-verbaal gedrag (mondelinge productie) - Strategieën: tekststructuur, lay-out, structuuraanduiders, titels en benadrukte woorden gebruiken, rekening houden met spreek- en schrijfdoel, voorkennis activeren, rekening houden met ontvanger (zoals het gepast inzetten van lichaamstaal), talige hulpmiddelen gebruiken - Gebruik van taalgedragsconventies en registers - Bepalen van de geschikte strategieën - Functioneel gebruik van elementen uit UD 2.9 Met inbegrip van tekstkenmerken * Herkenbare, iets complexere tekststructuur * Herkenbare samenhang, duidelijke opbouw * Concrete inhoud * Gepast register (afgestemd op doel en doelpubliek) * Tekstsoorten: informatief, persuasief, opiniërend, prescriptief, narratief (bijkomend voor schriftelijke productie) * Verzorgd taalgebruik met aandacht voor woordkeuze, spelling, zinsbouw, interpunctie, Standaardnederlands, helderheid, adequaatheid, correctheid en vlotheid * Verzorgde, gepaste lay-out (bijkomend voor mondelinge productie) * Verzorgd taalgebruik met aandacht voor uitspraak, woordkeuze, zinsbouw, Standaardnederlands, helderheid, adequaatheid, correctheid en vlotheid * Gepaste, niet-storende lichaamstaal Cognitieve dimensie: beheersingsniveau creëren UD 2.7 De leerlingen drukken zich op een creatieve manier uit. - Technieken om creatief met taal om te gaan: stijlfiguren (zoals begin- en eindrijm, hyperbool, herhaling, variatie), lay-out, beeldspraak, ritme Pagina 21 van 99

24 Met inbegrip van dimensie eindterm Cognitieve dimensie: beheersingsniveau creëren UD 2.8 De leerlingen nemen deel aan schriftelijke en mondelinge interactie in functie van doelgerichte communicatie. - Zie opsomming bij UD 2.2 t.e.m. UD 2.4 en UD Zie opsomming bij UD 2.2 t.e.m. UD 2.4 en UD Strategieën (bijkomend t.o.v. de strategieën opgesomd bij UD 2.2 t.e.m. UD 2.4 en UD 2.6): rekening houden met doel interactie, inspelen op wat de ander zegt of schrijft, de ander laten uitspreken, op een gepaste manier het woord vragen of nemen, elementen van lichaamstaal en intonatie herkennen en zelf inzetten, het register afstemmen op de gesprekspartner/correspondent - Bepalen van de geschikte strategieën - Zie opsomming bij UD 2.2 t.e.m. UD 2.4 en UD 2.6 Met inbegrip van tekstkenmerken * Zie opsomming bij UD 2.2 t.e.m. UD 2.4 en UD 2.6 Cognitieve dimensie: beheersingsniveau creëren Kenmerken en principes van het Nederlands begrijpen om ze in te zetten bij het communiceren. UD 2.9 De leerlingen gebruiken het inzicht in de belangrijkste regels en kenmerken van het Standaardnederlands als taalsysteem ter ondersteuning van hun communicatieve handelingen. - Samenstellingen en afleidingen: voorvoegsel, achtervoegsel, meervoud/enkelvoud, verkleinwoord, stam, uitgang - Werkwoordstijden: onvoltooid tegenwoordige tijd, voltooid tegenwoordige tijd, onvoltooid verleden tijd, voltooid verleden tijd, onvoltooid toekomende tijd - Woordsoorten: zelfstandig naamwoord, bijvoeglijk naamwoord, werkwoord, voornaamwoord (zelfstandig, bijvoeglijk, wederkerend, wederkerig, onbepaald, persoonlijk, bezittelijk, betrekkelijk, aanwijzend, vragend), lidwoord (bepaald, onbepaald, ontkennend), voegwoord, voorzetsel, telwoord (bepaald, onbepaald, hoofdtelwoord, rangtelwoord), bijwoord, tussenwerpsel - Zinsdelen: onderwerp, persoonsvorm, gezegde, lijdend voorwerp, meewerkend voorwerp, voorzetselvoorwerp, handelend voorwerp, bijwoordelijke bepaling Pagina 22 van 99

25 - Zinssoorten: ontkennende/bevestigende zinnen, mededelende/vragende/bevelende/uitroepende zinnen, actieve en passieve zinnen, enkelvoudige en samengestelde zinnen (onderschikking en nevenschikking) - Betekenisrelaties: synoniem, homoniem, letterlijk/figuurlijk - Beeldspraak en vergelijking - Onderscheid klank- en schriftbeeld - Samenstellingen en afleidingen: voorvoegsel, achtervoegsel, meervoud/enkelvoud, verkleinwoord, stam, uitgang - Werkwoordstijden: onvoltooid tegenwoordige tijd, voltooid tegenwoordige tijd, onvoltooid verleden tijd, voltooid verleden tijd, onvoltooid toekomende tijd - Woordsoorten: zelfstandig naamwoord, bijvoeglijk naamwoord, werkwoord, voornaamwoord (zelfstandig, bijvoeglijk, wederkerend, wederkerig, onbepaald, persoonlijk, bezittelijk, betrekkelijk, aanwijzend, vragend), lidwoord (bepaald, onbepaald, ontkennend), voegwoord, voorzetsel, telwoord (bepaald, onbepaald, hoofdtelwoord, rangtelwoord), bijwoord, tussenwerpsel - Zinsdelen: onderwerp, persoonsvorm, gezegde, lijdend voorwerp, meewerkend voorwerp, voorzetselvoorwerp, handelend voorwerp, bijwoordelijke bepaling - Zinssoorten: ontkennende/bevestigende zinnen, mededelende/vragende/bevelende/uitroepende zinnen, actieve en passieve zinnen, enkelvoudige en samengestelde zinnen (onderschikking en nevenschikking) - Beeldspraak en vergelijking - Spelling van woorden met vast woordbeeld: klankzuivere woorden en hoogfrequente niet-klankzuivere woorden - Spelling van woorden met veranderlijk woordbeeld: werkwoorden, klinker in open/gesloten lettergreep, verdubbeling medeklinker, niet-klankzuivere eindletter - Hoofdletters - Interpunctietekens: punt, komma, vraagteken, uitroepteken, dubbele punt, spatie, aanhalingsteken - Congruentie - Diakritische tekens: trema, koppelteken en apostrof - Uitspraaktekens zoals accenttekens UD 2.10 De leerlingen analyseren het Standaardnederlands als taalsysteem. : - Een selectie van kenniselementen uit UD 2.9 Met inbegrip van dimensie eindterm Cognitieve dimensie: beheersingsniveau analyseren Pagina 23 van 99

26 UD 2.11 De leerlingen gebruiken kenmerken, mogelijkheden en principes van het Standaardnederlands als communicatiemiddel in functie van doelgerichte communicatie. - Tekststructuur - Communicatiemodel: zender, boodschap, ontvanger, kanaal, context, doel, ruis - Taalhandelingen zoals beweren, meedelen, beloven, om informatie vragen, verzoeken, zich verontschuldigen, waarschuwen, groeten, bedanken - Taalgedragsconventies en registers - Overeenkomsten en verschillen tussen standaardtaal, regionale en sociale taalvariëteiten in het Nederlands - Gebruik van tekststructuur - Gebruik van communicatiemodel: zender, boodschap, ontvanger, kanaal, context, doel - Gebruik van taalhandelingen zoals beweren, meedelen, beloven, om informatie vragen, verzoeken, zich verontschuldigen, waarschuwen, groeten, bedanken - Gebruik van taalgedragsconventies en registers - Compenserende strategieën bij falende communicatie Inzicht hebben in taal, in het bijzonder het Nederlands, als exponent en deel van een cultuur en een maatschappij. UD 2.12 De leerlingen gaan respectvol om met overeenkomsten en verschillen in taaluitingen, taalvariëteiten en talen. (attitudinaal) UD 2.13 De leerlingen onderscheiden overeenkomsten en verschillen in taaluitingen, taalvariëteiten en talen. - Taalgedragsconventies en registers - Overeenkomsten en verschillen tussen standaardtaal, regionale en sociale taalvariëteiten in het Nederlands - Overeenkomsten en verschillen tussen talen - Stereotypering Cognitieve dimensie: beheersingsniveau begrijpen Literatuur in het Nederlands beleven. Pagina 24 van 99

27 UD 2.14 De leerlingen verwoorden hun gedachten en gevoelens bij het lezen en beluisteren van fictionele teksten met een literaire inslag met ondersteuning van elementaire literaire en narratieve concepten. - Onderscheid fictie en non-fictie - Artistiek-literaire teksten - Personages (hoofd- en nevenpersonages), verhaallijn (chronologisch en nietchronologisch, flashforward en flashback), tijd, ruimte, thema, eenvoudige stilistische kenmerken, samenhang vorm-inhoud - Functioneel gebruik van elementen uit UD 2.2 t.e.m. UD 2.4 en UD Onderscheid fictie en non-fictie - Artistiek-literaire teksten - Personages (hoofd- en nevenpersonages), verhaallijn (chronologisch en nietchronologisch, flashforward en flashback), tijd, ruimte, thema, eenvoudige stilistische kenmerken, samenhang vorm-inhoud - Functioneel gebruik van elementen uit UD 2.2 t.e.m. UD 2.4 en UD Functioneel gebruik van elementen uit UD 2.2 t.e.m. UD 2.4 en UD 2.6 * Metacognitieve kennis - Eigen gedachten en gevoelens Met inbegrip van dimensie eindterm Cognitieve dimensie: beheersingsniveau analyseren Affectieve dimensie : Reageren op opvattingen, gedrag, gebeurtenissen, informatie, taken, strategieën Pagina 25 van 99

28 Doelen van de basisopties (voor een overzicht van alle doelen van de basisopties: zie rubriek VI): - Economie en organisatie, D 1.5; Maatschappij en welzijn, D 4.4; Sport, D 6.5; Voeding en horeca, D 10.4: De leerlingen passen sociale en communicatieve vaardigheden toe. - Moderne talen en wetenschappen, D 5.1: De leerlingen onderzoeken hoe mensen door middel van taal tot een specifieke groep, (sub)cultuur behoren. - Moderne talen en wetenschappen, D 5.2: De leerlingen passen communicatieve vaardigheden toe in het Nederlands, Frans en/of Engels. - Moderne talen en wetenschappen, D 5.3: De leerlingen onderscheiden vormen van fictie. - Voeding en horeca, D 10.2: De leerlingen plannen, organiseren en voeren activiteiten uit zoals koken, bakken, vlees bewerken, bedienen, ontvangen van gasten. 3. Competenties in andere talen Eindtermen basisvorming De eindtermen onder de sleutelcompetenties Leercompetenties met inbegrip van onderzoekscompetenties, innovatiedenken, creativiteit, probleemoplossend en kritisch denken, systeemdenken, informatieverwerking en samenwerken, Digitale competentie en mediawijsheid met uitzondering van eindtermen 4.3 en 4.4, Ontwikkeling van initiatief, ambitie, ondernemingszin en loopbaancompetenties en Sociaal-relationele competenties maken integraal deel uit van de sleutelcompetentie Competenties in andere talen. Vreemde talen receptief, productief en interactief, zowel mondeling als schriftelijk gebruiken als communicatiemiddelen in relevante situaties. 3.1 De leerlingen zijn gemotiveerd voor taal m.i.v. cultuur, lezen, spreken, schrijven, luisteren en inzicht in het taalsysteem. (attitudinaal) 3.2 De leerlingen bepalen het onderwerp en de globale inhoud van geschreven en gesproken teksten in functie van doelgerichte communicatie. - Woordenschat: elementair repertoire bestaande uit frequente woorden, woordcombinaties en vaste uitdrukkingen - Tekststructuur, titels, benadrukte woorden, lay-out, afbeeldingen, structuuraanduiders (signaalwoorden en verwijswoorden) - Strategieën: tekststructuur, structuuraanduiders, titels en benadrukte woorden herkennen, rekening houden met lees- en luisterdoel, voorkennis Pagina 26 van 99

29 activeren, visuele ondersteunende elementen gebruiken, inhoud voorspellen, vragen stellen, de vermoedelijke betekenis van onbekende woorden afleiden uit de context, de vermoedelijke betekenis van onbekende woorden afleiden via taalverwantschap, talige hulpmiddelen gebruiken - Functioneel gebruik van elementen uit eindterm 3.7 Met inbegrip van tekstkenmerken * Eenvoudige, herkenbare tekststructuur * Lage informatiedichtheid * Elementaire woordenschat bestaande uit hoofdzakelijk frequente woorden, woordcombinaties en vaste uitdrukkingen * Grote samenhang * Concrete inhoud * Eenvoudige zinsbouw * Beperkte lengte * Tekstsoorten: informatief, opiniërend, prescriptief en narratief (bijkomend voor schriftelijke receptie) * Duidelijke lay-out (bijkomend voor mondelinge receptie) * Geen of weinig achtergrondruis * Normaal spreektempo met pauzes * Ondersteunende maar natuurlijke intonatie * Heldere uitspraak, duidelijke articulatie * Eventueel met visuele ondersteuning * Eventueel met ondersteuning van non-verbaal gedrag Cognitieve dimensie: beheersingsniveau analyseren 3.3 De leerlingen bepalen wat de hoofdgedachte en de hoofdpunten zijn in geschreven en gesproken teksten in functie van doelgerichte communicatie. - Woordenschat: elementair repertoire bestaande uit frequente woorden, woordcombinaties en vaste uitdrukkingen - Tekststructuur, titels, benadrukte woorden, lay-out, afbeeldingen, structuuraanduiders (signaalwoorden en verwijswoorden) - Strategieën: tekststructuur, structuuraanduiders, titels en benadrukte woorden herkennen, rekening houden met lees- en luisterdoel, voorkennis activeren, visuele ondersteunende elementen gebruiken, inhoud voorspellen, vragen stellen, hoofd- en bijzaken onderscheiden, de vermoedelijke betekenis van onbekende woorden afleiden uit de context, de vermoedelijke betekenis van onbekende woorden afleiden via taalverwantschap, talige hulpmiddelen gebruiken, gedachtegang reconstrueren Pagina 27 van 99