Onderwerp: Toelichting op onderzoeksresultaten onderwaterdrainage en de Nummer: mogelijke gevolgtrekkingen
|
|
- Adam de Backer
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 COLLEGE VAN DIJKGRAAF EN HOOGHEEMRADEN COMMISSIE ALGEMEEN BESTUUR TKN (A) SKK 3 APRIL 2014 Onderwerp: Toelichting op onderzoeksresultaten onderwaterdrainage en de Nummer: mogelijke gevolgtrekkingen In D&H: 25 februari 2014 Steller: ing. W.J.M. Heijkers In Cie: BMZ Telefoonnummer: (030) SKK Afdeling: P&A In AB: Portefeuillehouder: Kromwijk Dit onderwerp wordt geagendeerd ter kennisneming ter consultering ter advisering Het college van dijkgraaf en hoogheemraden heeft in de vergadering van 25 februari 2014 besloten kennis te nemen van de toelichting op onderzoeksresultaten onderwaterdrainage en de mogelijke gevolgtrekkingen en deze ter kennisneming aan te bieden aan de commissie SKK. Korte inhoudelijke omschrijving: Verscheidene collegeleden hebben kenbaar gemaakt behoefte te hebben aan informatie over de onderzoeksresultaten onderwaterdrainage, bij voorkeur in de vorm van een memo dat met de andere Zuid- Hollandse waterschappen is opgesteld. Door tijdsgebrek is het niet gelukt om er een gezamenlijke memo van te maken, maar de voorliggende tekst is wel onze input voor het gezamenlijke verhaal. In dit memo worden naast de feiten (op basis van wetenschappelijke onderzoek) ook de mogelijke beleidsmatige gevolgtrekkingen en dwarsverbanden met andere trajecten in beeld gebracht. Algemeen Het probleem in het veenweidegebied is de bodemdaling door veenoxidatie. De belangrijkste daarvan afgeleide problemen zijn: I. Versnipperd waterbeheer; II. Uit- & afspoeling nutriënten; III. Uitstoot van broeikasemissies; IV. Verzakking van woningen, wegen, riolering e.d.; V. Verdroging van natuurgebieden; VI. Hoge renovatie-, beheer-, en onderhoudskosten voor hoogwatervoorzieningen en de rest van het watersysteem; VII. Reliëfverschillen, aantasting van het landschap et cetera. Hoewel in de loop van de tijd tal van voorstellen zijn ontwikkeld die een oplossing zouden moeten kunnen bieden is er slechts één die daadwerkelijk in staat lijkt te zijn om het probleem aan te pakken: onderwaterdrainage (hierna te noemen: OWD). Bijkomend voordeel is dat het ook gunstig lijkt te zijn voor de agrarische bedrijfsvoering en een alternatief vormt voor hoge oppervlaktewaterpeilen in veenweidegebied. De laatste jaren zijn er vele onderzoeken uitgevoerd naar nut/noodzaak, voor- en nadelen en zin/onzin van de aanleg van OWD. Zwart-wit gesteld zijn de onderzoeksresultaten positief, hoewel er enkele aspecten zijn die nader onderzoek verdienen en zorgen oproepen. Dit memo bevat de resultaten van 10 jaar onderzoek, de voor- en nadelen en de nader uit te zoeken aspecten. Ook worden de lopende ontwikkelingen geschetst. Het doel van dit memo is om de bestuurders van ons waterschap op objectieve wijze inzicht te bieden in de kosten en baten van OWD, zodat op termijn beleid- en regelgeving kan worden ontwikkeld om e.e.a. voor het waterschap in goede banen te leiden
2 Het memo is thematisch opgebouwd en de volgende thema s worden belicht: A. Achtergrond; B. Onderwaterdrainage: baten & kosten op basis van het meest recente onderzoek; C. Relatie met beleids-, ontwikkelings- & innovatietrajecten; D. Conclusies; E. Geraadpleegde literatuur. Thema 1 en 2 concentreren zich op de feiten op basis van jarenlang onderzoek. Thema 3 en 4 geven een doorkijk naar de toekomstige mogelijkheden op het vlak van beleidsontwikkeling, innovatie en relaties met andere trajecten.. 1. Achtergrond Het principe van OWD OWD is een type drainage-systeem waarbij m.b.v. vrij ondiep aangelegde drains (bij voorkeur tussen de 30 en 60cm-mv; dit om negatieve consequenties voor de waterkwaliteit te voorkomen) op vrij korte afstand (bij voorkeur tussen de 4 en 6m) niet alleen water wordt afgevoerd van het betreffende systeem (de klassieke functie van drainage), maar in de zomer ook water wordt gesubinfiltreerd vanuit de drains in de bodem. Als zodanig zakt de grondwaterstand minder ver weg eind zomer en wordt de veenoxidatie beperkt. Vanwege deze gecombineerde functie is het beheer & onderhoud ook vrij eenvoudig geregeld, omdat het switchen tussen draineren en subinfilteren automatisch verstopping van de drainbuizen voorkomt. Aanlegkosten De aanlegkosten op dit moment tussen de euro/ha. De verwachting is dat bij grootschalige aanleg qua organisatorische aanpak (in termen van slim aanbesteden en in een keer grote gebieden voorzien van OWD) deze kosten (aanzienlijk) kunnen dalen. Het waterschap zou hierbij een faciliterende rol kunnen spelen, richting individuele agrariërs en agrarische natuurverenigingen. Grootschalige OWD Proeven Op dit moment wordt er gewerkt aan een tweetal grootschalige proeven met als doel binnen nu en enkele jaren de regionale effecten, voor zowel agrariërs als waterbeheerders, beter in beeld te brengen. De provincies Zuid-Holland en Utrecht nemen hierbij het voortouw, in samenwerking met diverse waterschappen en de LTO. De rol van het waterschap is met name advisering en organisatie van de monitoring. Indien dit laatste facet extra geld gaat kosten t.o.v. de reguliere monitoringinspanning zullen de provincies deze kosten dragen. In organisatorische zin neemt bij het Utrechtse deel de in peilgebied Zegveld-Noord opererende agrarische natuurvereniging een regierol op zich. Via die weg kan o.a. het bij Aanlegkosten genoemde voordeel door slim aanbesteden van de aanleg worden gehaald. De bijdrage voor aanleg bedraagt bij de Zuid-Hollandse regeling 50% vanuit de provincie Zuid-Holland, de andere helft dienen de agrariërs zelf op te brengen. Door de provincie Utrecht wordt uitgezocht of het mogelijk is om de provinciale bijdrage te verhogen, uiteraard zonder dat daardoor overtreding van de wetgeving plaatsvindt. De proeven zullen zeer waarschijnlijk van 2014 t/m 2018 lopen, met de noodzakelijke monitoring en tussenevaluaties en een eindrapportage na afloop. Deze planning sluit aan bij de planning van het GLB. 2. Onderwaterdrainage: baten & Kosten op basis van het meest recente onderzoek Deze paragraaf gaat uit van de meest actuele kennis, opgedaan middels monitoring op diverse proeflocaties (zie Van den Akker e.a. (2013) voor meer informatie) en modelonderzoek (idem), waarbij de gebruikte modellen zijn gekalibreerd aan de hand van de middels monitoring verzamelde data. Per deelsysteem wordt aangegeven of OWD een gunstig effect heeft op het betreffende systeem met een +, waarbij tevens wordt aangegeven of de informatie is gebaseerd op monitoring, modellering of beide
3 Deelsysteem A. Freatische Grondwaterstand (in termen van minder hoog in natte tijden, minder laag in droge tijden) B. Maaivelddaling (in termen van het reduceren van deze daling) C. Oppervlaktewaterkwaliteit(in termen van het verbeteren ervan) D. Emissie van broeikasgassen (in termen van het reduceren van deze emissie) E. Watervraag (in termen van een toename in de watervraag, uitgaande van traditioneel peilbeheer) F. Wateroverlast (in termen van het vergroten van de kans op wateroverlast, uitgaande van traditioneel peilbeheer) G. Draagkracht (in termen van het vergroten ervan) H. Agrarische bedrijfsvoering & opbrengst (in termen van verbetering resp. verhoging) Kennis op basis van modellen /0 +/0 + Nvt - - -/0 -/ I. Nivellering van maaiveldverschillen + + J. Effecten op natuurgebieden + + Kennis op basis van monitoring Ad. A: OWD doet wat we verwachten: door de drainerende werking wordt in natte tijden de grondwaterstand afgetopt, met minder afvoer over maaiveld tot gevolg, het mechanisme dat in de winter wateroverlast veroorzaakt. In de zomer zakt de grondwaterstand door de subinfiltratie van water door de drains minder diep weg. Ad. B: Omdat in de zomer de grondwaterstand ver wegzakt, primair onder invloed van het neerslagtekort, wordt dan vaak het zgn. maagdelijke veen aangesneden, dat wil zeggen: veen dat nog nooit in contact is geweest met zuurstof. Het is met name dit veen dat primair oxideert en aldus maaivelddaling veroorzaakt. Door de grondwaterstand zo min mogelijk te laten wegzakken in de zomer kan dit worden voorkomen en het is juist dit wat OWD bewerkstelligt. Ad. C: Omdat OWD zorgt voor het aftoppen van de grondwaterstand in natte omstandigheden wordt maaivelddrainage en de daarmee gepaard gaande afspoeling van nutriënten richting oppervlaktewater voorkomen. Daarnaast komen er, door de reductie in veenoxidatie, minder nutriënten vrij, zodat er minder nutriënten beschikbaar zijn voor uit- en afspoeling. De conclusie van Alterra-rapport 2354 (primair op basis van modelberekeningen) is dat OWD een kansrijke KRW maatregel is. Uit de evaluatie van de pilot in de Krimpenerwaard (Van den Akker e.a. (2013; in voorbereiding)) valt ook te concluderen dat OWD kan helpen om de waterkwaliteit te verbeteren. Zeker een droog jaar als 1976 komt er goed uit. Het blijft echter altijd maatwerk, omdat bij een deel van de andere proeven de effecten eerder neutraal lijken te zijn. Een wat hoger slootpeil levert al snel betere resultaten. De combinatie van een iets hoger oppervlaktewaterpeil gecombineerd met OWD kan dus een betere waterkwaliteit opleveren. Bedenk verder dat in een droog jaar de boeren een wat hoger peil mogelijk als positief zullen zien, mits goed gecommuniceerd door het
4 waterschap. Zeker ook op de langere termijn brengt OWD door de beperking van de maaivelddaling voordelen (of beter gezegd voorkomt/beperkt verslechtering van de waterkwaliteit). Ad. D: Het Nederlandse veenweidegebied stoot aanzienlijke hoeveelheden broeikasgas uit en levert daarmee een flinke bijdrage aan het klimaatprobleem. De totale uitstoot is ¼ van de uitstoot door alle personenauto s in Nederland. De afbraak (mineralisatie, oxidatie) van het veen veroorzaakt immers niet alleen maaivelddaling, maar ook een grote emissie van CO 2 en in mindere mate van N 2 O. Eén mm maaivelddaling komt overeen met een emissie van 2,26 ton CO 2 per hectare (Van den Akker e.a. (2013; in voorbereiding)). Bij de proefpercelen Keulevaart en de Krimpenerwaard wordt dan bij toepassing van onderwaterdrains de jaarlijkse CO 2 emissie per hectare met 6,8 tot 13,5 ton/ha/j verlaagd. Bij het proefperceel Demmeriksekade is dit zelfs 11,3 tot 18,1 ton/ha/j. Ad. E: Uit alle berekeningen blijkt dat OWD in combinatie met traditioneel peilbeheer (= star in termen van mogelijke peilfluctuaties, omslagmoment tussen winter- en zomerpeil en niet anticiperend op meteorologische en hydrologische condities) leidt tot een flinke toename van de watervraag. Echter OWD in combinatie met een meer dynamische vorm van peilbeheer zorgt er weer voor dat deze toename flink teruggedrongen kan worden. Omdat een meer dynamische vorm van peilbeheer mogelijk ook noodzakelijk is om beter te kunnen anticiperen op wateroverlast en omdat de technologische ontwikkelingen het tegenwoordig toelaten, is de verwachting dat dit een realistische manier is de toename in de watervraag te minimaliseren. Dit kan, in combinatie met op watertekort (en wateroverlast) anticiperende agrariërs (zie de OWD en Sturen met Water paragraaf in deze memo), zorgen voor een meer duurzaam beheerde polder. Ad. F: De diverse OWD onderzoeken spreken elkaar op dit vlak enigszins tegen. Bij het ene onderzoek lijkt de kans op wateroverlast nagenoeg gelijk te blijven, bij het andere lijkt er gedurende korte tijd toch een verhoogde kans op hogere peilen te zijn, die echter al na korte tijd weer naar het reguliere peil terugzakken. Beide onderzoeken wijzen richting een meer dynamische vorm van peilbeheer om hierop te kunnen anticiperen op zodanige wijze dat het niet tot problemen leidt. Deze aanpak is ook in lijn met de deelstrategie Slimmer Sturen, als onderdeel van onze Wateropgave Wateroverlast Implementatiestrategie (WW-IS). Ad. G: Agrariërs hebben met name in het begin van het groeiseizoen behoefte aan voldoende draagkracht om met machines, maar ook het vee op het land te kunnen. Uit alle onderzoeken waarin dit facet is meegenomen blijkt dat deze draagkracht ook daadwerkelijk verbetert. Ad. H: Met name vanwege de draagkrachtvoordelen, maar ook door de verhoogde bodemtemperatuur wordt de agrarische bedrijfsvoering verbeterd door OWD en neemt ook de opbrengst toe. Verder blijkt uit enquêtes onder agrariërs dat ook de grasmat verbetert en de botanische kwaliteit toeneemt. De daarmee gepaard gaande bodemstructuur verbetering biedt mogelijk ook voordelen bij het tegengaan van bodemdaling. Ad. I: Nivellering van maaiveldverschillen: Recent onderzoek door Alterra laat zien dat de strategische aanleg van OWD op landbouwpercelen om te compenseren voor niet-optimale droogleggingscondities niet alleen zorgt voor verbeterde landbouwomstandigheden, maar ook een bijdrage levert aan de nivellering van de maaiveldverschillen, zonder dat daarvoor de gehele polder hoeft te worden voorzien van OWD. Immers: percelen met de juiste droogleggingcondities worden in dit geval niet voorzien van OWD, laaggegelegen delen wel en op termijn zullen deze dus qua maaiveld naar elkaar toe groeien. Tevens laat dit onderzoek zien dat de waterkwaliteit hierdoor verbetert en dat er geen negatieve consequenties voor de kans op wateroverlast zijn. Ad. J: Effecten op natuurgebieden: ook natuurgebieden in het veenweidegebied, denk o.a. aan de TOPgebieden Schraallanden langs de Meije en De Haak, hebben te lijden onder wegzijging door lager gelegen landbouwgebieden. Omdat natuurgebieden in de regel veel natter zijn dan landbouwgebieden zal in de natuurgebieden de maaivelddaling (zeer) klein zijn en in de omliggende landbouwgebieden vrij groot. Dit blijkt ook uit metingen en berekeningen. Wanneer we in staat zijn om met OWD ook de maaivelddaling in landbouwgebieden te verkleinen zal dit de wegzijging uit natuurgebieden doen afnemen
5 3. Relatie met beleids-, ontwikkelings- & innovatietrajecten OWD & het beheer van ons watersysteem Renovatie, beheer en onderhoud van hoogwatervoorzieningen (HWVZ s) is een enorme kostenpost voor het waterschap. De noodzaak om deze acties uit te voeren wordt veroorzaakt doordat de omliggende landbouwgebieden zakken t.g.v. veenoxidatie. Daar komen de HWVZ s steeds hoger in het landschap te liggen en worden ook de beheerkosten steeds duurder. Door de daling van het maaiveld in het omliggende landbouwgebied af te remmen dalen aldus ook de kosten aan de HWVZ s. OWD is daarvoor de aangewezen matregel. Een KBA analyse is uitgevoerd om de doelmatigheid van dit idee te toetsen. Hierbij is niet alleen gekeken naar de afname van de HWVZ-kosten, maar naar de kosten van het waterbeheer als geheel. Als vervolgactiviteit op dit onderzoek heeft D&H besloten om nader onderzoek te laten verrichten. Dit onderzoek zal in 2014 worden uitgevoerd, waarna we in 2015 aan de slag kunnen met beleidsontwikkeling. OWD & Sturen Met Water Dat de watervraag door OWD toeneemt is een feit, evenals het gegeven dat tijdelijk hogere waterstanden worden bereikt door de aanwezigheid ervan. Echter uit modelsimulaties blijkt ook dat met anticiperend, dynamisch peilbeheer deze negatieve effecten (voor een belangrijk deel) teniet kunnen worden gedaan. Praktijkervaring op de voormalige proefboerderij Zegveld wijst verder uit dat anticiperen van de boer, door b.v. de conservering van water begin van de lente, ertoe kan leiden dat wanneer het echt droog wordt er nog voldoende water voor de gewassen overblijft. Met andere woorden: de agrariër is in staat zijn eigen zelfvoorzienendheid te verhogen door de inzet van OWD, zeker wanneer deze OWD is aangesloten op een regelbare verzameldrain en wanneer waterschap en agrariër ook samen afstemmen. Dit nieuwe samenwerkingsconcept noemen we tegenwoordig Sturen met Water (kernproject van de Stuurgroep Groene Hart) en de mogelijkheden en onmogelijkheden zullen de komende jaren worden onderzocht door een consortium van partijen. OWD & Wateropgave Wateroverlast Implementatiestrategie Als gezegd komt uit diverse onderzoeken naar voren dat OWD mogelijk leidt tot hogere waterstanden bij veel neerslag, met name omdat de snelheid van de grondwaterafvoer toeneemt. Daar staat tegenover dat de hoeveelheid maaivelddrainage afneemt, waardoor andere onderzoeken weer suggereren dat het netto effect op piekafvoeren nagenoeg nul is. Hoe het ook moge zijn, er moet beter worden onderzocht hoe de effecten van OWD op de regionale schaal doorwerken, door zowel te rekenen met een dynamisch hydrologisch model als met een hydraulisch model. Deze combinatie is nog niet eerder op deze ruimteschaal ingezet. De afdeling P&A zet zich ervoor in om deze aspecten nader te onderzoeken. E.e.a. zal worden meegenomen in de Wateropgave Wateroverlast Implementatiestrategie, het traject in welke we samen met interne en externe partners op zoek zijn naar doelmatige maatregelen om in de (nabije) toekomst wateroverlast (zoveel mogelijk) te voorkomen. OWD & Deltaprogramma Zoetwater Binnen het Deltaprogramma zal met het NHI (een landsdekkend hydrologisch model) en het Deltamodel (een set aan effectmodules) worden bepaald wat de watervraag is, nu en na een eventuele klimaatverandering (conform de KNMI 2006 Scenario s*). Ook zullen er tal van maatregelen worden doorgerekend. Tevens zal, op specifiek verzoek van de regio West, worden bepaald wat de effecten van grootschalige aanleg van OWD zijn. Daarbij zal 50% van het veenweidegebied worden voorzien van OWD, in combinatie met traditioneel peilbeheer. Helaas is er geen ruimte voor een berekening met OWD in combinatie met dynamisch peilbeheer, vandaar dat P&A ook getallen zal genereren die inzicht bieden daarin, maar dan gebruikmakende van ons eigen hydrologisch rekeninstrumentarium HYDROMEDAH. *: NB: De nieuwe scenario s die waren gepland voor 2012 oorspronkelijk komen pas op zijn vroegst in de lente van 2014 uit, te laat voor het Deltaprogramma. Past OWD bij het principe van grote peilgebieden? ODW gaat mogelijk extra renderen wanneer men uitgaat van een dynamisch peilbeheer rondom de drains. Wanneer je als waterschappen strak vast houd aan een specifiek (lees: traditioneel) waterpeilniveau in een bepaald peilgebied, betekent 'Sturen met Water' meer peilgebieden (lees: kleinere peilgebieden). Dit betekent feitelijk dat het waterschap veel meer kleine peilgebieden met verschillend peilen (met mogelijk
6 meer watervraag) moet gaan beheren, een situatie die met OWD alleen maar lastiger wordt. Het wordt (mogelijk) anders wanneer niet een specifiek peilniveau wordt afgesproken, maar er wordt gestuurd op een bepaalde range (bijvoorbeeld tussen de cm). Dit betekent dat voordat drogere periodes ontstaan, waterschappen eigenhandig het waterpeil op kunnen zetten naar -40 cm en daarna voor een droge periode een buffer kunnen aanleggen die in een 'watertekort' periode natuurlijk kan dalen tot -70cm. Heeft de waterbeheerder weer voldoende water tot haar beschikking dan vult ze weer aan. Het voordeel: de sponswerking van het veen werkt alleen als het veen nog wat vochtig is en niet volledig uitgedroogd. Dus al voor de droogte intreedt. Veehouders hebben geen moeite met een hoog waterpeil in deze periode en het waterschap moet in het kader van de bodemdaling water beschikbaar hebben. Anders bevorderen ze zelf de bodemdaling. Een range in het te handhaven waterpeil maakt het systeem robuuster, creëert ruimte om te bufferen, reduceert de bodemdaling en maakt dus zelfs grotere peilgebieden mogelijk. In die zin kan OWD ook worden gezien als een alternatief voor onderbemalingen, mits bepaalde agrariërs dan wel een beperktere drooglegging gaan accepteren. Dat laatste ligt natuurlijk zeer gevoelig in het veenweidegebied, maar is wel een meer realistische manier van omgaan met oppervlaktewaterpeilen. Hier ligt een belangrijke, met name communicatieve taak voor de waterschappen: het besef doen doorklinken en laten groeien dat hogere oppervlaktewaterpeilen niet per definitie verslechtering, maar wellicht zelfs veel verbetering met zich meebrengen. Beheer&Onderhoud van OWD Uit praktijkervaring bij bepaalde agrariërs die al langer met OWD werken blijkt dat juist de wijzigende rol van OWD (dan weer drainerend, dan weer subinfiltrerend) ervoor zorgt dat de drains watervoerend blijven. Kortom: de specifieke aard van het systeem zorgt ervoor dat het beheer&onderhoud (zeer) arbeidsextensief is. Nader onderzoek (via de grootschalige proeven bij voorkeur) is nodig om er zeker van te zijn dat dit ook daadwerkelijk regionaal werkt. Hoe Verder: OWD & De rol van de waterschappen nu & in de toekomst Een zeer belangrijke opgave die de waterschappen in het vooruitzicht hebben is de vraag hoe we zodanige sturing aan de ruimtelijke allocatie van OWD kunnen geven dat we ook in de toekomst ons peilbeheer op voldoende zorgvuldige en doelmatige wijze kunnen uitvoeren en juridisch kunnen formaliseren middels peilbesluiten. Een meer dynamische vorm van peilbeheer komt daar zeker van pas, en ook de wens om vooral grote peilgebieden te creëren hoeft hier niet mee te concurreren. In de toekomst worden de verschillen in maaiveldhoogte en de noodzaak tot een aangepast peilbeheer steeds groter. Door gerichte toepassing van OWD zouden gebieden met de grootste maaivelddaling kunnen worden afgeremd, zodat de verschillen in hoogte juist kleiner worden in plaats van groter. Het grote voordeel van OWD is dat dit niet ten koste zou gaan van een economische bedrijfsvoering. De verwachting is dat berekeningen op korte termijn en de resultaten van de grootschalige proeven op middenlange termijn ( ) ons gaan voorzien van de noodzakelijke informatie. Een gezamenlijke beleidsmatig afwegingskader is aanbevelenswaardig en zal in Zuid-Hollands verband ook worden opgezet. Rijnland en HDSR zullen hierin het voortouw nemen en met de relevante partijen afstemmen. 4. Conclusies Het moge duidelijk zijn dat er vele voordelen verbonden zijn aan het verminderen van de bodemdaling in het veenweidegebied. Echter er zijn ook nadelen verbonden aan OWD als middel hiertoe. We kunnen ons ook de vraag stellen: is er een alternatief? Een van de ideeën is het structureel verhogen van de oppervlaktewaterstand. Echter een dergelijke maatregel zal op groot verzet stuiten vanuit de agrarische gemeenschap en schaadt in het algemeen een belangrijk economisch belang binnen het veenweidegebied. Daarnaast is het zo dat veenoxidatie eind van de zomer plaatsvindt en dan kunnen de peilen nog zo hoog zijn, maar uiteindelijk zorgt het neerslagtekort er toch wel voor dat grondwaterstand ver uitzakt. Het is nagenoeg onmogelijk om hier tegenop te subinfiltreren zonder OWD. Derhalve is dit geen alternatief, mede
7 omdat ook hogere oppervlaktewaterpeilen de watervraag zullen doen toenemen, evenals de kans op wateroverlast. Een ander veel gehoord idee is het onder water zetten van het veenweidegebied, waardoor wonen en werken nagenoeg onmogelijk wordt. Ook zal een dergelijke maatregel op veel maatschappelijke weerstand stuiten. Ook dit is dus geen alternatief, zeker niet gegeven het huidige economische klimaat, maar vooral ook het belang van het veenweidegebied binnen Nederland. Concluderend kunnen we voorzichtig stellen dat er vooralsnog geen alternatief is voor OWD indien we daadwerkelijk willen werken aan het terugdringen van de bodemdaling. Waar en bij wie de kosten en baten (moeten) komen te liggen is voer voor verder onderzoek. Verder geldt: I. OWD lijkt, op de toename van de watervraag in combinatie met traditioneel peilbeheer na, niet te conflicteren met de waterschapsdoelstellingen; II. OWD biedt perspectief voor het veenweidegebied, maar is géén wondermiddel; III. OWD is zeker wel een oplossing om voor de korte tot middenlange termijn de bodemdaling te beperken. Het is tevens vooralsnog ook de enige oplossing; IV. OWD dient per definitie in een breder kader te worden beschouwd, omdat het niet alleen raakt aan waterschapsbelangen, maar ook aan die van de agrariërs, van medeoverheden, en aan de klimaatproblematiek; V. OWD is en blijft gebiedsgericht maatwerk, waarbij met name de integratie ervan in het Sturen met Water concept veelbelovend lijkt om het daadwerkelijk tot volle wasdom qua integraal doelbereik te laten komen. Stel de grootschalige proeven brengen niet veel nieuwe, negatieve aspecten rondom OWD aan het licht dan kunnen de waterschappen daar op een aantal wijzen op anticiperen: (1): Belemmerende regelgeving (b.v. Keur) aanpassen. NB: De aanleg van OWD is op dit moment vergunningplichting binnen het veengebied van HDSR; (2): Op OWD afgestemd peilbeheer initiëren, waarbij ook gericht wordt gestuurd op de ruimtelijke aanleg in relatie tot peilbeheer, zodanig dat dit peilbeheer praktisch uitvoerbaar blijft; (3): Inzet van een stimuleringsregeling (het GLB lijkt op dit vlak kansen te bieden en past ook goed in de tijdsplanning); (4): Het zelf aanleggen van OWD i.h.k.v. watergebiedsplannen e.d. Samengevat: 1. OWD heeft potentieel grote meerwaarde voor zowel waterschap als agrariër als de natuurontwikkeling binnen ons beheergebied. 2. Het onderzoek laat zien dat er wel mogelijk negatieve implicaties zijn voor met name de watervraag, die echter oplosbaar zijn middels de inzet van dynamisch peilbeheer, een vorm van peilbeheer die ook gunstig is in relatie tot onze KRW- en Wateropgave Wateroverlast-doelen. 3. We gaan samen met onze gebiedspartners verder met onderzoek doen naar de effecten van OWD middels grootschalige proeven en het Sturen met Water-programma van het VIC
8 Geraadpleegde Literatuur Hoving, I.E., G. André, J.J.H. van den Akker en M. Pleijter (2008) Hydrologische en landbouwkundige effecten van gebruik onderwaterdrains op veengrond. Alterra-rapport 102. Akker, J.J.H. van den, R. Hendriks, I. Hoving en M. Pleijter (2010) Toepassing van onderwaterdrains in veenweidegebieden. Effecten op maaivelddaling, broeikasgasemissies en water; In: Landschap , blz R.F.A. Hendriks en J.J.H. van den Akker (2012) Effecten van onderwaterdrains op de waterkwaliteit in veenweiden; Modelberekeningen met SWAP-ANIMO voor veenweide-eenheden naar veranderingen van de fosfor-, stikstof- en sulfaatbelasting van het oppervlaktewater bij toepassing van onderwaterdrains in het westelijke veenweidegebied. Alterra-rapport R.F.A. Hendriks, J.J.H. van den Akker, K. van Houwelingen, J. van Kleef, M. Pleijter en A. van den Toorn (2013) Pilot onderwaterdrains Utrecht. Alterra-rapport
Toepassing van onderwaterdrains in stad en land: mogelijkheden en kansen
Toepassing van onderwaterdrains in stad en land: mogelijkheden en kansen Workshop 1.4 Kennisconferentie Deltaprogramma Jan van den Akker Alterra / Wageningen UR janjh.vandenakker@wur.nl Bodemdaling Component
Nadere informatieSTUREN MET WATER. over draagvlak en draagkracht in de westelijke veenweiden
STUREN MET WATER over draagvlak en draagkracht in de westelijke veenweiden STUREN MET WATER Het ontwerp Sturen met water van het Veenweide Innovatiecentrum Zegveld (VIC) zet in op actief, dynamisch grondwaterbeheer
Nadere informatieEffect van hydrologische maatregelen op maaivelddaling
Effect van hydrologische maatregelen op maaivelddaling Jan van den Akker, Rob Hendriks, Idse Hoving, Matheijs Pleijter, Frank Lenssinck, Karel van Houwelingen, e.v.a. Componenten maaivelddaling Consolidatie,
Nadere informatieWaterbeheer en landbouw
Waterbeheer en landbouw Melkveehouderij in veenweidegebieden Bram de Vos (Alterra) Idse Hoving (Animal Sciences Group) Jan van Bakel (Alterra) Inhoud 1. Probleem 2. Waterpas model 3. Peilverhoging polder
Nadere informatieEen route naar een. Programmatische aanpak duurzame veenweideontwikkeling. 12 april 2017 Siem Jan Schenk/ Ruud Maarschall Derk Jan Marsman
Een route naar een Programmatische aanpak duurzame veenweideontwikkeling 12 april 2017 Siem Jan Schenk/ Ruud Maarschall Derk Jan Marsman Uitgangspunten Gebiedscommissie Laag Holland (MKBA in 2009) Bodemdaling
Nadere informatiePrecisiewatermanagement
Precisiewatermanagement Waar staan we en welke stappen moeten nog genomen worden? 8 maart 2018, Idse Hoving, Karel van Houwelingen, Frank Lenssinck en Erik Jansen Watermanagement veenweide Compromis vinden
Nadere informatieOnderwaterdrains in het veenweidegebied
Onderwaterdrains in het veenweidegebied Onderwaterdrains in het veenweidegebied Onderwaterdrains in veenweidegebieden Door het afwateren van de veenweide-gebieden daalt daar de bodem. Het veen in de bodem
Nadere informatieZienswijzen heer Liebregts Zienswijze d.d. 8 december 2011, gesprekken d.d. 26 januari jl. en 23 februari jl.
Bijlage B, Nota van beantwoording zienswijzen van de heren Liebregts, van Dommelen, van Mierlo en ZLTO afdeling Kempen Zuidoost. Zienswijzen heer Liebregts Zienswijze d.d. 8 december 2011, gesprekken d.d.
Nadere informatieMemo. 1 Inleiding. 2 Eindprotocol
Memo Aan Projectgroep dynamisch peilbeheer Zegveld Datum Van Wiebe Borren Aantal pagina's 26 Doorkiesnummer +31 (0)88 33 57 789 E-mail wiebe.borren @deltares.nl Onderwerp Modelresultaten eindprotocol 1
Nadere informatieToekomstbestendige veenweidepolder Lange Weide. Presentatie Nationale POP congres 23 november 2017
Toekomstbestendige veenweidepolder Lange Weide Presentatie Nationale POP congres 23 november 2017 Inhoudsopgave Bodemdalingsbeleid West-Nederland (Chris) Aanleiding en context project (Kees) Toepassing
Nadere informatiePeilbesluit Rietveld 2017
Peilbesluit Rietveld 2017 Vast te stellen door het algemeen bestuur op 04-10-2017 Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden Titel: Peilbesluit Rietveld 2017 Dm: #1259444 Auteur: Linda Nederlof Datum: juni
Nadere informatiePresentatie tekst Velddag. Verdrogingsbestrijding Groote Peel. Peilopzet in combinatie met peilgesturde drainage
Presentatie 20-06 - 2007 1 tekst Velddag Verdrogingsbestrijding Groote Peel Peilopzet in combinatie met peilgesturde drainage Programma 2 Welkomstwoord door DB-lid Peter van Dijk Presentatie film Peilgestuurde
Nadere informatiePresentatie van gebiedsavond Peilbesluit Zegveld Gebiedsavond De Haak 29 oktober 2018
Presentatie van gebiedsavond Peilbesluit Zegveld Gebiedsavond De Haak 29 oktober 2018 In gesprek over het water(peil) in De Haak, Zegveld en alternatieven voor het toekomstig waterpeil Programma Welkom
Nadere informatiePEILVERHOGING IN HET VEENWEIDEGEBIED; GEVOLGEN VOOR DE INRICHTING EN HET BEHEER VAN DE WATERSYSTEMEN
PEILVERHOGING IN HET VEENWEIDEGEBIED; GEVOLGEN VOOR DE INRICHTING EN HET BEHEER VAN DE WATERSYSTEMEN JOS SCHOUWENAARS WETTERSKIP FRYSLÂN VEENWEIDE SYMPOSIUM 11 APRIL 2019 OPZET PRESENTATIE 1. Wat is de
Nadere informatieKringlooplandbouw: Meer verdienen met aandacht voor het natuurlijk systeem. Linda van der Weijden
Kringlooplandbouw: Meer verdienen met aandacht voor het natuurlijk systeem Linda van der Weijden Opzet Inhoud: Hoe ontwikkel je met het natuurlijk systeem? Proces: Hoe pakken we dat aan? 2 Wat is kringlooplandbouw?
Nadere informatieToekomstbestendige veenweidepolder Lange Weide
Toekomstbestendige veenweidepolder Lange Weide Water- en Bodembeheer in veenweiden 8 maart 2018 Inhoudsopgave Aanleiding Organisatie project Beleid bodemdaling West-NL 3 Modules van het project Financiering
Nadere informatieEffectiviteit. Lars Hein
Effectiviteit en kosteneffectiviteit van onderwaterdrainage in Nederlandse veenweidegebieden, en implicaties voor de toepassing hiervan. Een aanvullend statement. Lars Hein Er is naar aanleiding van mijn
Nadere informatiePoldergerichte aanpak, toekomstbestendig effect. Zet stappen en werk mee aan klimaatslimme landbouw op veen, bijvoorbeeld met onderwaterdrainage
Poldergerichte aanpak, toekomstbestendig effect Zet stappen en werk mee aan klimaatslimme landbouw op veen, bijvoorbeeld met onderwaterdrainage Samen poldergericht werken aan: Minder bodemdaling Lagere
Nadere informatietoekomst veenweide Inspiratieboek
toekomst veenweide Inspiratieboek BOSCH SLABBERS toekomst veenweide Inspiratieboek Opdrachtgever Kennis voor Klimaat In samenwerking met Alterra, DHV, Gemeente Midden-Delfland, Provincie Zuid-Holland,
Nadere informatieINNOVATIE PROGRAMMA VEEN IPV
INNOVATIE PROGRAMMA VEEN IPV presentatie Heel Holland Zakt, 31 maart 2016 Roel van Gerwen, Walter Menkveld Inhoud Het probleem bodemdaling Experimenteren met veengroei De toekomst van de landbouw in veenweidegebieden
Nadere informatie(Regionale) gebiedsinformatie over huidig watersysteem
Memo DM 1013497 Aan: Marktpartijen uitwerking plannen het Burgje, gemeente Bunnik Van: Beke Romp, Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden Datum: 13 januari 2016 Onderwerp: Notitie gebiedskenmerken (waterthema
Nadere informatieDalende bodems, stijgende kosten
Dalende bodems, stijgende kosten Mogelijke maatregelen tegen veenbodemdaling in het landelijk en stedelijk gebied door Gert Jan van den Born 1 Aanleiding voor een studie over veenbodemdaling Recent verleden:
Nadere informatieDeelexpeditie onderwaterdrainage
Deelexpeditie onderwaterdrainage 1 Aanleiding Nationaal Kennisprogramma Bodemdaling Het aanpakken van de bodemdalingsproblematiek Binnen de context van een veranderend klimaat Grote en urgente uitdagingen
Nadere informatieMiddelburg Polder Tempelpolder. Polder Reeuwijk. Reeuwijk. Polder Bloemendaal. Reeuwijksche Plassen. Gouda
TNO Kennis voor zaken : Oplossing of overlast? Kunnen we zomaar een polder onder water zetten? Deze vraag stelden zich waterbeheerders, agrariërs en bewoners in de Middelburg-Tempelpolder. De aanleg van
Nadere informatieFormulier ten behoeve van het indienen van schriftelijke vragen als bedoeld in artikel 37 van het Reglement van Orde Verenigde Vergadering Delfland
Formulier ten behoeve van het indienen van schriftelijke vragen als bedoeld in artikel 37 van het Reglement van Orde Verenigde Vergadering Delfland Schriftelijke vragen bodemdaling Zaterdag 6 januari j.l.
Nadere informatieReactie op ingediende zienswijze tegen het ontwerp-peilbesluit
NOTA VAN BEANTWOORDING Reactie op ingediende zienswijze tegen het ontwerp-peilbesluit De Wijk 17.066346 INHOUDSOPGAVE 1 Inleiding... 3 2 Overzicht zienswijzen... 3 3 Beantwoording zienswijze... 4 Bijlage
Nadere informatieFunctie volgt peil. maaiveldverloop. Grutto s, jongvee, ruwvoer, veensafari. Grutto s, jongvee, ruwvoer, veensafari. Huiskavel en gebouwen
zones Functie volgt peil 70-50 cm 50-30 cm 0-30 cm 50-30 cm 70-50 cm maaiveldverloop gebruik waterpeil Huiskavel en gebouwen Gemiddeld 50 cm Grutto s, jongvee, ruwvoer, veensafari Natte Natuur, Piekberging
Nadere informatieNotitie Effecten maaivelddaling veenweidegebied op grondwatersysteem Fryslân Inleiding Werkwijze
Notitie Effecten maaivelddaling veenweidegebied op grondwatersysteem Fryslân Theunis Osinga, Wetterskip Fryslân Wiebe Terwisscha van Scheltinga, Wetterskip Fryslân Johan Medenblik, Provincie Fryslân Leeuwarden,
Nadere informatieagendapunt Aan Verenigde Vergadering STARTNOTITIE VISIE EN STRATEGIE OP BODEMDALING
agendapunt 07.02 1252397 Aan Verenigde Vergadering STARTNOTITIE VISIE EN STRATEGIE OP BODEMDALING Gevraagd besluit Verenigde Vergadering 07-07-2016 Kennis te nemen van de startnotitie voor het opstellen
Nadere informatieBodemdaling afremmen, stoppen en zo mogelijk herstellen
Bodemdaling afremmen, stoppen en zo mogelijk herstellen Niets houdt ons tegen Peter Hoogervorst 470 km 2 veengebied PBL: 34 cm bodemdaling 2050 HHNK: 27 cm bodemdaling 2050 zeespiegel stijgt dit proces
Nadere informatieMaatschappelijke Kosten Baten Analyse Waarheen met het Veen
Maatschappelijke Kosten Baten Analyse Waarheen met het Veen Ernst Bos en Theo Vogelzang (LEI) Opgave LEI: Beoordeel peilstrategieën Groene Hart op basis van Maatschappelijke Kosten en Baten Opbouw presentatie:
Nadere informatieInspraakrapport ontwerp -beleidslijn gedifferentieerd onderhoud natuurgebieden Kromme Rijngebied
Inspraakrapport ontwerp -beleidslijn gedifferentieerd onderhoud natuurgebieden Kromme Rijngebied Inspraakrapport Vastgesteld door het college van Dijkgraaf en Hoogheemraden op 17 maart 2015 Verantwoording
Nadere informatie32 LANDWERK #5/6 / 2017 STELLING. We komen maar niet vooruit met het veenweidedossier. Opgeven of een doorbraak forceren?
32 LANDWERK #5/6 / 2017 STELLING We komen maar niet vooruit met het veenweidedossier. Opgeven of een doorbraak forceren? LANDWERK #5/6 / 2017 33 Het veenweidedossier Het lijkt of er weinig substantieels
Nadere informatieAls bijlage bij dit voorstel is het communicatieplan voor de vier projecten bijgevoegd (bijlage 6).
VOORSTEL AAN HET ALGEMEEN BESTUUR AGENDAPUNT 10 Onderwerp: Kredietaanvraag projecten Nota Ruimte middelen Nummer: 447055 In D&H: 18-10-2011 / 13-12-2011 Steller: ir. J. van Zuijlen/W. van Buren In Cie:
Nadere informatieagendapunt 04.B.17 Aan Commissie Stedelijk water en watersysteem STARTNOTITIE VISIE EN STRATEGIE OP BODEMDALING
agendapunt 04.B.17 1252397 Aan Commissie Stedelijk water en watersysteem STARTNOTITIE VISIE EN STRATEGIE OP BODEMDALING Voorstel Commissie Stedelijk water en watersysteem 06-09-2016 Kennis te nemen van
Nadere informatieBodem en Water, de basis
Bodem en Water, de basis Mogelijkheden voor verbeteringen 5 febr 2018 Aequator Groen & Ruimte bv Het jaar 2017 April tot 30 juni April tot sept Aequator Groen & Ruimte bv 2 Jaar 2017 2017 Zomer warmer
Nadere informatieWinst met water! > In Actie. Waarom nu? Hoe doen we dit? Eigen project! Doelstellingen. (Klik of scroll naar de volgende pagina)
Winst met water! > In Actie > Waarom nu? > Hoe doen we dit? > Idee voor eigen project! > Doelstellingen (Klik of scroll naar de volgende pagina) Deltaplan Agrarisch Waterbeheer: winst met water! Het agrarisch
Nadere informatieIntegraal Peilbesluitplan Smilde Streekbijeenkomst
Integraal Peilbesluitplan Smilde Streekbijeenkomst Dinsdag 20 september 2011 Het Kompas te Smilde Programma van vanavond Tijd activiteit 19:30 start bijeenkomst 19:40 plenaire presentatie - voortraject
Nadere informatieKlimaatAdaptieve Drainage
FutureWater Onderzoek en advies gericht op de duurzame toekomst van ons water KlimaatAdaptieve Drainage Innovatieve en duurzame techniek voor actieve samenwerking tussen agrariër en waterbeheerder 14-3-2013
Nadere informatiePeilbesluit Campen. 12 december 2016
Peilbesluit Campen 12 december 2016 Luc Mangnus (Dagelijks bestuurslid - waterschap Scheldestromen) WELKOM Doel Informeren over voorontwerp peilbesluit; Met belanghebbenden in gesprek gaan, mogelijkheid
Nadere informatiemeer stad meer landschap
meer stad meer landschap een nieuw perspectief Hanneke Kijne Academie van Bouwkunst Amsterdam Hoofd masteropleiding Landschapsarchitectuur meer klimaatverandering temperatuur stijgt meer klimaatverandering
Nadere informatiegrondwater doorgrond wat kunt u doen tegen grondwateroverlast?
grondwater doorgrond wat kunt u doen tegen grondwateroverlast? grondwater doorgrond Grondwater bestaat uit regenwater en oppervlaktewater dat in de bodem is weg gezakt en kwelwater dat onder druk uit lager
Nadere informatieMogelijkheden en beperkingen van (Samengestelde) Peilgestuurde Drainage voor sturing grondwaterstanden en zoetwatervoorraad.
Mogelijkheden en beperkingen van (Samengestelde) Peilgestuurde Drainage voor sturing grondwaterstanden en zoetwatervoorraad Jan van Bakel 13-5-2015 Peilgestuurde drainage 1 Inhoud Inleiding Wat is PGD?
Nadere informatieWestelijke Veenweiden
Westelijke Veenweiden Nota Ruimte budget 113 miljoen euro Planoppervlak 73.000 hectare in totaal voor alle projecten Trekker Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit De Groene Ruggengraat, waar
Nadere informatieBodem & Klimaat. Op weg naar een klimaatbestendig bodembeheer
Bodem & Klimaat Op weg naar een klimaatbestendig bodembeheer Jaartemperaturen en warmterecords in De Bilt sinds het begin van de metingen in 1706 Klimaatverandering KNMI scenarios Zomerse dagen Co de Naam
Nadere informatieAQUATISCHE LANDBOUW. haal meer uit land én water
AQUATISCHE LANDBOUW haal meer uit land én water AQUATISCHE LANDBOUW Waarom wel het land, maar niet de sloot benutten in de veenweiden? Dat is de vraag waar het om draait in het icoon Aquatische landbouw
Nadere informatie25-3-2015. Sturen op Nutriënten. Sturen op Nutriënten. Doel. Sturen met Water. Sturen op Nutriënten. Waar kijken we naar. Bijeenkomst 19 februari 2015
Bijeenkomst 19 februari 2015 Jouke Velstra (Acacia Water) 4 Sturen met Water De basisgedachte is dat per perceel de grondwaterstand actief wordt geregeld. Onderwater drainage (OWD) geeft een directe relatie
Nadere informatieFormulier ten behoeve van het indienen van schriftelijke vragen als bedoeld in artikel 37 van het Reglement van Orde Verenigde Vergadering Delfland
Formulier ten behoeve van het indienen van schriftelijke vragen als bedoeld in artikel 37 van het Reglement van Orde Verenigde Vergadering Delfland Peilbeheer en weidevogels Aanleiding De Algemene Waterschapspartij
Nadere informatieOnderwaterdrainage moet veen en klimaat redden
Onderwaterdrainage moet veen en klimaat redden Bron: Boerderij.nl Onderwaterdrainage is hot in de Veenweiden. Niet alleen om de bodemdaling te remmen, ook om de uitstoot van CO2 te verminderen. Er loopt
Nadere informatieAntwoordnota bij zienswijzen op ontwerp peilbesluit Sint Philipsland Documentnummer: Datum:
Antwoordnota bij zienswijzen op ontwerp peilbesluit Sint Philipsland Documentnummer: 2013026410 Datum: 18-10-2013 Het ontwerp peilbesluit van Sint Philipsland heeft van 27 augustus tot en met 14 oktober
Nadere informatieLeeswijzer factsheets peilgebieden Walcheren
Leeswijzer factsheets peilgebieden Walcheren Met deze factsheets wordt per peilgebied een overzicht gegeven van de belangrijkste eigenschappen, de drooglegging, de gevoeligheid voor wateroverlast en de
Nadere informatieSamen Ontwikkelen. Stuurgroep Nationaal Landschap Groene Hart i.o. 19 september 2012 / concept
Samen Ontwikkelen Stuurgroep Nationaal Landschap Groene Hart i.o. 19 september 2012 / concept Samen Ontwikkelen 2. Water Bodem & Gebruik 3. Het Groene Hart, met zijn veenweiden, Over de realisatie van
Nadere informatieRENHEIDE OP PEIL Doel pilot Beoogde effecten Maatregelen
Doel pilot GGOR: Gewogen Grondwater- en Oppervlaktewater Regime Verbetering waterhuishouding voor zowel landbouw als natuur Betere stuurbaarheid waterpeil in Buulder Aa Natuurlijker peilverloop (winter
Nadere informatieNota beantwoording zienswijzen
Beantwoording van de ingediende zienswijzen op het Peilbesluit (13.24210) en het Watergebiedsplan (13.23911). Auteur W.J. Nijdam Registratienummer 13.45106 2 1. Milieufederatie Stationsstraat 38 1506 DH
Nadere informatieRuimtelijke Adaptatie en Zoetwater Voor watertekort kennisvragen te over? Kennisdag Zoetwater, Utrecht 15mei 2018
Ruimtelijke Adaptatie en Zoetwater Voor watertekort kennisvragen te over? Kennisdag Zoetwater, Utrecht 15mei 2018 Afspraken verdeling van focus DP Ruimtelijke Adaptatie Stedelijk gebied Gemeenten (verbinding
Nadere informatieToelichting partiële herziening peilbesluit Oude Polder van Pijnacker - peilgebied OPP XIII
Toelichting partiële herziening peilbesluit Oude Polder van Pijnacker - peilgebied OPP XIII Versie 13 april 2018 M.W. Näring, MSc (Hoogheemraadschap van Delfland) 1 Inleiding Het beheergebied van Delfland
Nadere informatieRemote Sensing. Betere informatie voor duurzamer, doelmatiger en klimaatrobuuster waterbeheer
Remote Sensing Betere informatie voor duurzamer, doelmatiger en klimaatrobuuster waterbeheer 2016 25 Remote Sensing Betere informatie voor duurzamer, doelmatiger en klimaatrobuuster waterbeheer Waterschappen
Nadere informatieRegelingen in water: (vloei)stof tot denken
Regelingen in water: (vloei)stof tot denken Bijeenkomst VAB Doorwerth, 24 november 2016 Berend ten Brinke Eize Drenth Ellen Zwakenberg Voorstellen Ellen Zwakenberg Eize Drenth Berend ten Brinke Inleiding
Nadere informatieNota van Beantwoording. Reactie op ingediende zienswijzen tegen ontwerp-peilbesluit Kokshoornpolder 2018
Nota van Beantwoording Reactie op ingediende zienswijzen tegen ontwerp-peilbesluit Kokshoornpolder 2018 Corsa nummer: 18.075953 VV besluit: 4 juli 2018 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 1.1 Ter inzagelegging...
Nadere informatieVoorstellen. Waterschap Hollandse Delta. John Ebbelaar Hoofd afdeling Plannen en Regie
Voorstellen Waterschap Hollandse Delta John Ebbelaar Hoofd afdeling Plannen en Regie Waterschap Hollandse Delta Dynamiek in de Delta [2] Inhoud De taken van het waterschap De dynamiek in de tijd Een dynamische
Nadere informatieBeheer- en onderhoudsplan Vledders en Leijerhooilanden
Beheer- en onderhoudsplan Vledders en Leijerhooilanden Waterschap Drents Overijsselse Delta Dokter Van Deenweg 186 8025 BM Zwolle Postbus 60, 8000 AB Zwolle e-mail: info@wdodelta.nl website: www.wdodelta.nl
Nadere informatieGoede. Goed voor landbouw, natuur én waterbeheer 19A
Goede grond Goed voor landbouw, natuur én waterbeheer 2015 19A goed bodembeheer - Goede grond BETER VASTHOUDEN REGENWATER BETERE GEWASGROEI EN BEWORTELING GEZOND BODEMLEVEN BETER VASTHOUDEN VOEDINGSSTOFFEN
Nadere informatieWatergebiedsplan Hem. Toelichting bij het peilbesluit, projectplan en leggerwijziging. Partiële herziening van het peilbesluit Drechterland (2005)
Toelichting bij het peilbesluit, projectplan en leggerwijziging Partiële herziening van het peilbesluit Drechterland (2005) Registratienummer 12.15043 Datum 20 maart 2012 Samenvatting Aanleiding Door een
Nadere informatieKansrijke maatregelen
Kansrijke maatregelen Fase 1: Landbouw op Peil 5 juli 2011 Everhard van Essen Aequator Groen & Ruimte bv Ingrijpen in: Optimalisatie van water in landbouwgebieden: 1. Afwatering (slootprofiel, verhang,
Nadere informatieRichtlijn versus maatwerkberekening
Memo DM 1063841 Aan: Peter Van Hoof [peter@vanhoof-watermanagement.nl] Van: HDSR Datum: 23 juni 2016 Onderwerp: Notitie maatwerkberekening Vierde Kwadrant Kockengen In deze memo heeft het waterschap een
Nadere informatieKlimaatopgave landelijk gebied
Klimaatopgave in beeld 13 oktober 2016, Hoogeveen Algemene info Klimaatopgave landelijk gebied Bert Hendriks Beleidsadviseur hydrologie 275.500 ha 580.000 inwoners 543 medewerkers 22 gemeenten 4.479 km
Nadere informatieVisie Water en Ruimtelijke Ontwikkeling bijlage 1
Visie Water en Ruimtelijke Ontwikkeling bijlage 1 Kaarten Waterbelangen DM: 303052 1 Wateropgaven 2015 / 2027 Kaart 1. Gebieden met een WB21 wateropgave In 2005 is een studie wateropgave uitgevoerd (conform
Nadere informatie(Samengestelde) Jan van Bakel. 11-10-2011 Peilgestuurde drainage in NL
(Samengestelde) Peilgestuurde drainage in NL Jan van Bakel 11-10-2011 Peilgestuurde drainage in NL 1 Inleiding Inhoud Samengesteld of niet? Vormen van peilsturing Waarom hernieuwde belangstelling? Ervaringen
Nadere informatieAntwoord. van Gedeputeerde Staten op vragen van
van Gedeputeerde Staten op vragen van R. Klumpes (GroenLinks), B.K. Potjer (GroenLinks), A.L. Koning (PvdA), B. Canton (PvdD) en W.M. Bakx (50PLUS) (d.d. 23 augustus 2018) Nummer 3436 Onderwerp Voorkomen
Nadere informatieBijlage E: Peilvakken en de gewenste grond- en oppervlaktewaterpeilen.
Blad 95 van 127 Bijlage E: Peilvakken en de gewenste grond- en en. Zie ook de bijgevoegde Peilvakkenkaart op A0. Afweging en uitgangspunten peilenplan Terwolde De belangrijkste afweging bij de totstandkoming
Nadere informatieINNOVATIE PROGRAMMA VEEN IPV Roel van Gerwen Programmamanager IPV
INNOVATIE PROGRAMMA VEEN IPV Roel van Gerwen Programmamanager IPV De opgave: tegengaan bodemdaling +55-70% ontwatering bodemdaling www.wageningenur.nl 335.000 ha veen met een dikte van 40 cm en meer www.knmi.nl
Nadere informatieanalyse GGOR Voor verdere informatie (zoals ligging verschillende natuurdoeltypen) wordt verwezen naar de beschrijving en kaarten van het AGOR.
analyse GGOR afweging en uitgangspunten Het GGOR voor Alm&Biesbosch richt zich op het realiseren van de gewenste peilen ten behoeve van de geambieerde natuurdoeltypen van de provincie Noord-Brabant voor
Nadere informatiePeilgestuurde drainage
Peilgestuurde drainage Water: de onmisbare productiefactor Met nieuwe drainagetechnieken krijgen agrariërs en tuinders, net als met stuwtjes in sloten, meer mogelijkheden om regenwater vast te houden.
Nadere informatieBodemdaling in veengebieden Pompen of verzuipen?
Bodemdaling in veengebieden Pompen of verzuipen? Ilperveld Waaierverkaveling van voormalige hoogveenkoepel bij Nieuw-Loosdrecht Foto: Theo Baart Het mooie veen achter de duinen 100 na Christus Vos, P.C..
Nadere informatieToetsing peilafwijkingen IJsselmonde-Oost en Zwijndrechtse Waard. (behorend bij ontwerp peilbesluit IJsselmonde-Oost en Zwijndrechtse Waard)
Toetsing peilafwijkingen IJsselmonde-Oost en Zwijndrechtse Waard (behorend bij ontwerp peilbesluit IJsselmonde-Oost en Zwijndrechtse Waard) Instemming Dijkgraaf en Heemraden met ontwerp peilbesluit (voor
Nadere informatieToelichting bij de inzending
Toelichting bij de inzending Door de diepe ontwatering van de Friese veenweiden oxideert het veen waardoor het maaiveld daalt. Dat proces gaat door zolang de polderpeilen aan het dalende maaiveld wordt
Nadere informatieWat kunnen we leren van de droogte van 1976 in relatie tot gevolgen van klimaatverandering? Casus Loenderveense plas
Wat kunnen we leren van de droogte van 1976 in relatie tot gevolgen van klimaatverandering? Casus Loenderveense plas Sebastiaan Schep sebastiaan.schep@witteveenbos.com Aanleiding voor mijn verhaal Ik maak
Nadere informatieMet de positionpaper bodemdaling veenweide wil ik u als mede-overheden, boeren, bewoners en samenwerkingsorganisaties
Bert de Groot, hoogheemraad De Stichtse Rijnlanden Met de positionpaper bodemdaling veenweide wil ik u als mede-overheden, boeren, bewoners en samenwerkingsorganisaties uitnodigen en aansporen om gezamenlijk
Nadere informatieToepassing van instrumenten uit handboek op NATURA2000-gebied Boetelerveld
Toepassing van instrumenten uit handboek op NATURA2000-gebied Boetelerveld Perry de Louw (Deltares) Jan van Bakel (De Bakelse Stroom) Judith Snepvangers (Landschap Overijssel) Natura2000-gebied Boetelerveld
Nadere informatieOnderwerp: Besluitvorming oevererosie - aanbod Rijkswaterstaat Nummer:
COLLEGE VAN DIJKGRAAF EN HOOGHEEMRADEN COMMISSIE BMZ ALGEMEEN BESTUUR Onderwerp: Besluitvorming oevererosie - aanbod Rijkswaterstaat Nummer: 774438 In D&H: 10-12-2013 Steller: mr K. Wijma In Cie: BMZ 21-01-2014
Nadere informatieKlimaateffectschetsboek West-en Oost-Vlaanderen NATHALIE ERBOUT ZWEVEGEM, 5 DECEMBER 2014
Klimaateffectschetsboek West-en Oost-Vlaanderen NATHALIE ERBOUT ZWEVEGEM, 5 DECEMBER 2014 Klimaateffectschetsboek Scheldemondraad: Actieplan Grensoverschrijdende klimaatbeleid, 11 september 2009 Interregproject
Nadere informatieNummer: 776429. Onderwerp: Krachtenbundeling door waterschappen ten behoeve van internationale samenwerking (bestuurlijk actiepunt 246)
COLLEGE VAN DIJKGRAAF EN HOOGHEEMRADEN COMMISSIE BMZ ALGEMEEN BESTUUR Onderwerp: Krachtenbundeling door waterschappen ten behoeve van internationale samenwerking (bestuurlijk actiepunt 246) Nummer: 776429
Nadere informatieAgrariërs gezocht! Subsidie voor water en bodem
Agrariërs gezocht! Subsidie voor water en bodem Meer informatie over de regeling: www.hdsr.nl/agrariers Subsidieregeling Regionaal partnerschap voor water en bodem Gezocht: agrariërs die de waterkwaliteit
Nadere informatieNationaal klimaatbeleid en de betekenis van landgebruik in de mitigatieopgave. door Gert Jan van den Born
Nationaal klimaatbeleid en de betekenis van landgebruik in de mitigatieopgave door Gert Jan van den Born 1 Klimaatbeleid: Nationale uitwerking Europese klimaatafspraken: kader voor de nationale opgave
Nadere informatieMemo Amsterdam, 20 juni 2016
Van Bekkum Hans Reijersen van Buuren Wiekenweg 53 3815KL Amersfoort Memo Amsterdam, 20 juni 2016 Loots Grondwatertechniek Pedro de Medinalaan 1B 1086XK Amsterdam Tel: +31 653392188 Mail: info@lootsgwt.com
Nadere informatieVergelijking van het Nieuw Limburgs Peil met het Waterbeheerplan van waterschap Peel en Maasvallei
8-2-2017 Vergelijking van het Nieuw Limburgs Peil met het Waterbeheerplan van waterschap Peel en Maasvallei Inleiding Het Limburgse waterschap Peel en Maasvallei (P&M) heeft in 2010 het Nieuw Limburgs
Nadere informatieMaatregelen en voorontwerp Peilbesluit Walcheren. 5 september 2017
Maatregelen en voorontwerp Peilbesluit Walcheren 5 september 2017 Luc Mangnus (Dagelijks bestuurslid - waterschap Scheldestromen) WELKOM Doel Informeren over de maatregelen en het voorontwerp peilbesluit;
Nadere informatieTopsoil. Korte introductie
Topsoil Korte introductie TOPSOIL is een Europees INTERREG subsidieproject. Het is een samenwerking tussen waterschappen, wetenschappers, overheden en stakeholders uit Nederland, België, Duitsland, Denemarken
Nadere informatieVerslag. De bijeenkomst wordt geopend door voorzitter Berend Spoelstra. Welkom door Gerard Korrel lid Dagelijks Bestuur Amstel, Gooi en Vecht
Aan Aanwezigen Informatieavond en tijd bespreking 15 september 2015, 20.00-22.00 uur Plaats bespreking Thamerkerk, Uithoorn Contactpersoon R.L.E.M. van Zon Doorkiesnummer 020 608 36 38 Fax afdeling 020
Nadere informatieEen zeer lage Rijnafvoer, nog geen problemen met de watervoorziening.
Watermanagementcentrum Nederland Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling (LCW) Droogtebericht 2 mei 2011 Nummer 2011-04 Een zeer lage Rijnafvoer, nog geen problemen met de watervoorziening. Afgelopen
Nadere informatieDE BANEN NAAR EEN HOGER PEIL
DE BANEN NAAR EEN HOGER PEIL Bekijk op https://www.youtube.com/watch?v=pgyczqy-krm voor het herinirichtingplan Sarsven en De Banen. Begin vorige eeuw kwamen plantenliefhebbers uit het hele land al naar
Nadere informatieSturing van bergingsgebieden in De Dommel
Sturing van bergingsgebieden in De Dommel Mark van de Wouw 1 Mark van de Wouw Hydroloog Ruim 20 jaar (hoogwater)ervaring Dynamisch Waterbeheer => Slim Watermanagement Projectleider BOS Brabant (2015) BOS
Nadere informatieOVERZICHT WERKZAAMHEDEN EN PRODUCTEN 2006 PROJECT WAARHEEN MET HET VEEN
OVERZICHT WERKZAAMHEDEN EN PRODUCTEN 2006 PROJECT WAARHEEN MET HET VEEN Stand van zaken 1. Berekeningen effecten van peilscenario s In 2005 is een 5000 ha groot pilot gebied rond polder Zegveld in het
Nadere informatieVerslag op hoofdlijnen informatiebijeenkomsten veenweidevisie. Inleiding
Verslag op hoofdlijnen informatiebijeenkomsten veenweidevisie Inleiding Begin 2015 is door de provincie Fryslân de veenweidevisie vastgesteld. In de visie is als hoofddoel benoemd: een duurzaam ontwikkelingsperspectief
Nadere informatieLimburg Waterproof Klimaat, water en landbouw
Limburg Waterproof Klimaat, water en landbouw Provincie Limburg Maastricht, 14 september 216 Joris Schaap, Profiel 214 heden Zelfstandig hydroloog en bodemkundige 28-214 Adviseur water in het landelijk
Nadere informatieNota van beantwoording
Nota van beantwoording Ontwerp-peilbesluit polder Capelle aan den IJssel Behorende bij besluit van verenigde vergadering 27 juni 2012 peilbesluit polder Capelle aan den IJssel Status Definitief Datum 27
Nadere informatieLandbouwkundig belang van een goede waterhuishouding Everhard van Essen Jan van Berkum
Landbouwkundig belang van een goede waterhuishouding Everhard van Essen Jan van Berkum Aequator Groen & Ruimte bv Opzet presentatie Wat is het belang van een goede waterhuishouding? Wat is een optimale
Nadere informatieBijlage(n) - blauwe diensten. Het college van dijkgraaf en heemraden heeft in de vergadering van 18 juni 2013 de
Aan algemeen bestuur 2 oktober 2013 INGEKOMENN STUK Documentnummer 551131 Projectnummer Portefeuillehouder J. Verhoef en D. Veldhuizen Programma Voldoende en schoon water Afdeling Beheer Watersysteem en
Nadere informatie17 Peilafwijking 17.1 Inleiding
17 Peilafwijking 17.1 Inleiding Rijnland is als waterbeheerder verantwoordelijk voor het beheer van het waterpeil. In peilbesluiten legt Rijnland vast welk peil in het betreffende gebied door Rijnland
Nadere informatieFact sheet Bodemdaling door veenoxidatie
Fact sheet Bodemdaling door veenoxidatie Wat is bodemdaling door veenoxidatie? Bij de ontginning van het westelijke veenweidegebied zijn sloten gegraven om de moerassen van West Nederland geschikt te maken
Nadere informatie