Rapport gymnasiale visitatie Erasmiaans Gymnasium Rotterdam

Transcriptie

1 Rapport gymnasiale visitatie Erasmiaans Gymnasium Rotterdam Samenvatting Een school die kracht en energie uitstraalt, bevlogenheid en betrokkenheid. Zo omschreef de voorzitter van de commissie het Erasmiaans. Een school waar men trots is op de leerlingen en waar het team alles in het werk stelt om de leerling alles te bieden wat hij nodig heeft. Daarbij speelt persoonlijke aandacht een belangrijke rol. Deze energie vindt de commissie terug in het aanbod van verdieping en verrijking, alle extra s: er is een informele, niet geformaliseerde kracht van waaruit steeds nieuwe ideeën ontstaan waar alle ruimte voor is. Het woord toeval valt daarbij regelmatig, net als de vraag of het mogelijk is het toeval minder toevallig te maken. Is er een perk voor de duizend bloemen, is er een leitmotiv? Bij het thema klassieke vorming en het uitdragen daarvan binnen andere vakken zien we als commissie een zelfde soort combinatie van energie en toeval: ook hier wordt met het oog op duurzaamheid naar een kader gezocht: samenhang of een gemeenschappelijk concept. Het Erasmiaans is met zijn uitmuntende cijfers, goede sfeer, grote betrokkenheid bij de leerlingen en een sterk team een gymnasium waar leerlingen zich thuis voelen en zich uitgedaagd weten. Leeswijzer Dit rapport beschrijft in grote lijnen wat de visitatiecommissie heeft gezien en gehoord tijdens het bezoek aan het Erasmiaans Gymnasium. De hoofdstukken zijn geordend naar het onderzoekkader dat de Stichting het Zelfstandig Gymnasium (hierna: SHZG) voor de gymnasiale visitaties heeft opgesteld. De commissie heeft volgens dit kader over drie thema s gesproken: de opbrengsten, klassieke vorming en de extra s. Dit laatste thema is door het Erasmiaans zelf aangedragen als onderzoeksthema.

2 Op verzoek van de school heeft de commissie ook aandacht besteed aan de professionele cultuur op het Erasmiaans, een schoolaspect dat samenhangt met alle drie de onderwerpen. In een aparte paragraaf stelt de commissie deze cultuur aan de orde. De basis voor het onderzoek is gelegd in de zelfevaluatie die het Erasmiaans na gesprekken met leden van het team en een studiedag met het hele team heeft opgesteld in februari De zelfevaluatie en dit rapport vormen tezamen het resultaat van het onderzoek naar de gymnasiale kwaliteit van het Erasmiaans. Werkwijze van het onderzoek Samenstelling commissie De commissie die het onderzoek bij het Erasmiaans Gymnasium heeft uitgevoerd, bestond uit de volgende leden: Hans van Niekerk, rector Murmellius Gymnasium Alkmaar, voorzitter Cees van Lent, rector Johan van Oldenbarnevelt Gymnasium, Amersfoort Martijn de Bont, afdelingsleider onderbouw aan het Stedelijk Gymnasium Nijmegen, docent Nederlands Ingeborg Kromhout, SHZG, secretaris Visitatiebezoek Het visitatiebezoek vond plaats op maandag 31 maart De commissie heeft in Rotterdam gesprekken gevoerd met verschillende panels die een zo representatief mogelijke vertegenwoordiging van de school vormden: schoolleiding en jaarleiders, onderbouwleerlingen, bovenbouwleerlingen, docenten uit de verschillende secties en docenten klassieke talen en klassieke vorming. Algemene indruk van het Erasmiaans Gymnasium Rotterdam Een school waar de leerling zich thuis voelt, waar je kunt zijn wie je bent! Een school waar veel aandacht is voor de leerling en zijn weg door de school, voor de hulp die hij daarbij nodig heeft. Een school waar leerlingen als sterke punt de onderlinge verbondenheid noemen. Een school waar team en leerlingen een zelfde beeld hebben van sfeer, cultuur en klimaat. Een school waar ruimte is voor ideeën en waar de mogelijkheden grenzeloos zijn. Een school die ervaren wordt als een klein dorp. Een school waar je exclusief mag zijn. 2

3 Een school die persoonlijke ontwikkeling hoog in het vaandel heeft. Een school waar men de eigen resultaten relativeert en trots is op de leerling. Een school waar pro activiteit gewoon is: wat kan nog beter? Thema 1: Opbrengsten Krachten De resultaten van het Erasmiaans zijn goed en behoeven naast lof weinig aandacht. Die aandacht projecteert men liever op het aanboren van alle talenten van de leerlingen. Halen we er wel genoeg uit? Zelfs ongevraagd geven leerlingen aan dat dit het geval is. Zij waarderen aandacht voor hun persoon, voor hun potentie, voor de mogelijkheden die geboden worden voor persoonlijke ontwikkeling. Impliciet lijkt de gedachte dat het motiveren van de leerlingen met extra s tegelijkertijd ook leidt tot goede resultaten. In de meeste gevallen moeten leerlingen goede resultaten hebben om mee te mogen doen met extra s: extra s zijn zowel een motivator als een beloning. Onderbouwleerlingen noemen expliciet de lessen Latijn: goede docenten en een vak waar je moeite voor moet doen! Je leert er hoe je moet leren, hoe je moet werken. Voor een aantal docenten zit het gymnasiale in het verdiepen binnen het eigen vak: doorvragen, nieuwsgierigheid prikkelen, laten denken. Voor anderen draagt juist het vakoverstijgende bij tot verdieping en verrijking. Bij toeval ontstaan de mooiste verrijkingsen verdiepingsprojecten. Leerlingen lijken weinig aansporing nodig te hebben om extra dingen te doen. Er zit duidelijk een klik tussen docent en leerling waar het gaat om oog hebben voor talenten. Kansen In de gesprekken met de verschillende panels worden woorden gebruikt als olievlekwerking (er ontstaat iets en dat groeit), toeval en toevalligheden. Deze woorden hebben zonder uitzondering betrekking op de manier waarop initiatieven ontstaan. Enerzijds prijst men de ruimte, anderzijds vraagt men ook om manieren om het toeval minder toevallig te maken, om een Leitmotiv. Er bloeien duizend bloemen. De commissie vraagt zich af wat de toetssteen is, het kader waarin duidelijk is waarom de ene bloem wél en de andere niet binnen het bloemperk past. 3

4 De informele kracht, de combinatie van toeval en relatie, is groot en leidt tot veel: hoeveel energie komt er vrij bij het (gezamenlijk) formuleren van de punt op de horizon, de droom. Hoe kan die droom bijdragen aan de duurzaamheid en de inbedding van initiatieven? Een gezamenlijk geformuleerde droom, gezamenlijk geformuleerde uitgangspunten zouden kunnen bijdragen aan een niet toevallige, maar door iedereen gevoelde urgentie om binnen de droom met elkaar al dan niet vakoverstijgende gymnasiale projecten te ontwikkelen. (Zie ook onder professionele cultuur ) Thema 2: Klassieke Vorming Krachten De sectie klassieke talen en klassieke vorming straalt ambitie uit naast liefde voor het vak, een overtuiging voor samenwerking, enthousiasme en gedrevenheid om het Erasmiaans klassiek en gymnasiaal te laten zijn. Het arbeidsethos is groot. Naast de classici zijn er veel docenten die het belang van integratie van klassieke vorming in de andere vakken onderschrijven. Extra projecten met klassieke vorming als uitgangspunt trekken steeds meer secties aan. Te denken valt in dit verband aan het Trierproject dat in de loop der jaren als een olievlek gegroeid is en (nog meer) inhoud heeft gekregen. De schoolleiding ziet klassieke vorming als een essentieel gegeven, een essentieel kenmerk van het Erasmiaans: een gymnasium is geen VWO+ met Grieks en Latijn. Kansen De sectie klassieke talen heeft een boost ervaren door het nadenken over wat je doet en waar je trots op bent. Ook de studiemiddag waarop andere secties zich uitlieten over klassieke vorming en het belang ervan, heeft aan dit gevoel bijgedragen. De sectie benadert ook zelf andere secties met een vraag om iets uit te leggen waar ze zelf minder verstand van hebben ( bijvoorbeeld: gulden snede). Er ligt een kans voor zowel schoolleiding als sectie KTC om gezamenlijk te komen tot een kader, een concept om vast te stellen tot hoever de ambities op het gebied van de klassieke vorming op het Erasmiaans kunnen gaan, rekening houdend met zowel mogelijkheden als met de energiebalans van alle betrokkenen. De sectie kan het als een kans beschouwen om vanuit dat concept, dat kader met een grotere eensgezindheid te gaan opereren op het gebied van: 4

5 o wat andere docenten zouden kunnen/willen weten van de klassieken, al dan niet in relatie tot hun eigen vak; o het bespreken met de schoolleiding welke rolverdeling er kan zijn tussen de sectie en de schoolleiding in het stimuleren van samenhang in de school op grond van de klassieke basis. Thema 3: Extra s Krachten De kracht van het extra aanbod zit in verschillende factoren: De activiteiten beslaan zowel het cognitieve als het sociale terrein. Veel leerlingen maken gebruik van het aanbod. Leerlingen zijn enthousiast. Veel docenten vinden het normaal dat je leerlingen extra s aanbiedt. Veel docenten steken er energie in. Er vindt kruisbestuiving plaats (bij toeval). Het is een belangrijk pluspunt / PR-punt van het Erasmiaans. Kansen Eén docent merkte in het gesprek op dat je bij deze extra s niet zozeer kijkt naar het resultaat, maar veeleer naar het proces. Een intrigerende opmerking die ingaat op het belang van hoe de leerling zich ontwikkelt, hoe de leerling leert en vaardigheden ontwikkelt. Vraag: kan het een verrijking zijn om in meer gevallen vanuit dit perspectief te kijken naar de extra s? Wat leert men over het leren, de ontwikkeling? Wat betekent dit voor de eigen vakles? De al eerder benoemde kracht van de docent, oog voor wat de leerling nodig heeft, voor wat de leerling in zich heeft, is een onmisbare pijler in dit ontwikkelingsproces van de leerling. De vraag die de school aan de commissie stelt over maatwerk binnen de les is aan de hand van de gesprekken niet gemakkelijk te beantwoorden. Leerlingen tonen zich tevreden waar het de relatie met de docent betreft en geven aan wanneer voor hen een les geslaagd is: de doe- en denkfactor speelt daarin een belangrijke rol: aandelen kopen in een economie-les, meedenken met geschiedenis. Wat zijn de succesfactoren van de extra s? Waarom werkt wat werkt? Wat zeggen leerlingen daarover? Hoe kunnen we de transfer maken van die factoren naar de lessen? De drijvende kracht is de informele cultuur. De duurzaamheid van de extra s zou baat kunnen hebben bij het formuleren van uitgangspunten en samenhang; dit ter aanvulling van factoren als toeval en relatie, die zeker ook te koesteren zijn. 5

6 Professionele cultuur Krachten Sterk team, enthousiast, bereid om dingen te ontwikkelen Sfeer is open, er is ruimte Ambities zijn groot Binnen secties is er overleg Geen wij zij cultuur, (observatie van commissie, maar ook heldere constatering van leerlingen die dit zeer waarderen!) Individueel zoeken mensen aansluiting, ook vakoverstijgend De jaarleiders van de onderbouw hebben een team opgezet van mentoren die van en met elkaar leren, die met elkaar een beroepshouding ontwikkeld hebben. Zij delen duidelijk visie en ambitie. Kansen De studiedag van 14 februari was een succes: docenten waren blij met praten over vak en vakken, over gymnasiaal, over resultaten. Er kwam energie vrij. De sfeer was goed, luchtig, plezierig. Mensen voelden zich gehoord. Praten over je vak, praten over wat goed gaat, doet goed. Werken / praten vanuit het waarderend perspectief zet blijkbaar mensen in beweging. Om dit gevoel en deze energie vast te houden, zou een vervolg mogelijk zijn. De vragen en onderwerpen liggen in de zelfevaluatie: Wat is onze stip aan de horizon? Wat zijn onze ambities bij klassieke vorming en welke gaan we als eerste waarmaken? Wat weten wij van het leren van de leerling? Hoe leren we zelf? Wij hebben een sterk team. Wat is dat? Wat is onze beroepshouding? Waar voelen wij ons verantwoordelijk voor? Wat is onze rol in de organisatie? Hoe kunnen we ons leren structureren? Het broze evenwicht dat er lijkt te bestaan tussen de informele cultuur en de verankering vraagt om sturing, om leiderschap, leiderschap en verantwoordelijkheid op alle niveaus: verantwoordelijkheid nemen, verantwoordelijkheid geven. We zien binnen de school een sterke binding, een sterke relatie tussen individuen. Binnen die relatie (docent leerling, docent docent, jaarleider docent) ontstaat de behoefte om samen te groeien, om de ander te laten groeien. Aandacht werkt. Het is een kracht (ook sterk ervaren door leerlingen) van docenten. Deze kracht met elkaar uitbouwen tot verantwoordelijkheid binnen het geheel, binnen de organisatie en zo (ook) het toeval minder toevallig maken, of samen toevalligheden creëren. Een grote kans daarbij ziet de commissie in de rol van de leerling: 6

7 Juist in de gesprekken met de leerlingen was er sprake van een vorm van organisatiesensitiviteit. Leerlingen benoemden expliciet dat ze het waardeerden dat docenten geen wij-zij cultuur uitstralen (docenten versus schoolleiding) ze er boos van worden als dat bij een enkeling wel het geval is ze graag meedenken over ontwikkeling op de school. Er is een docent die praat over ontwikkelingen op een positieve manier. Dat wordt toegejuicht. De school is ook van hen. Ze willen op de hoogte zijn. Bovendien valt de commissie op dat op de vraag of ze mee kunnen denken, alleen de leerlingenraad genoemd wordt. Wij merkten als commissie een groot gevoel van trots, betrokkenheid en verantwoordelijkheidsgevoel en loyaliteit voor de school, voor elkaar, voor de docenten. Voortzetten dialoog Een constatering van de commissie was dat er bij de diverse geledingen niet een expliciet beeld bestaat van een voor het Erasmiaans passende professionele houding. Samen praten over beleidsuitgangspunten en schoolorganisatie kan een ontwikkeling op gang brengen die de ontwikkelingen borgt, verankert. De goede docent geeft goed les en doet extra s: een vanuit dat (reeds bestaande) uitgangspunt ontstane dialoog zou de rol van de individuele docent en van de vaksectie in de organisatie van de school als geheel kunnen versterken. De staf draagt bij aan een goede gang van zaken in het dagelijks functioneren van de school: de school loopt goed. Met dit als uitgangspunt kan het een kans zijn om de dialoog te voeren over de samenhang van de jaarlagen, over de manier om samen de verantwoordelijkheid voor de gehele school te versterken. Het kan het verankeren van de kwaliteit van het Erasmiaans vergroten als het gesprek gevoerd wordt in en tussen de diverse geledingen. Het gymnasiale karakter van het Erasmiaans De gymnasiale visitaties zijn niet alleen bedoeld als onderzoek naar de gymnasiale kwaliteit van de verschillende SHZG-scholen. Het is tevens een doelstelling om door middel van de visitaties een duidelijker beeld te krijgen van de gymnasiale identiteit. Wij hebben op het Erasmiaans een enorme inzet en ambitie gezien om klassieke vorming een belangrijk zo niet het belangrijkste aspect van de school te laten zijn. Leerlingen vinden het van belang dat je de vakken Grieks en Latijn leert want dat hoort bij het Erasmiaans. Daarbij geven ze wel aan dat meer cultuur in die lessen heel erg welkom zou zijn! 7

8 Daarnaast vinden zowel leerlingen als docenten dat persoonlijke ontwikkeling in de vorm van maatschappelijke stages, helpen van elkaar, debatteren, cultuur, deelname aan Olympiades e.d. gekoppeld aan een hoog niveau en een hoog tempo in leren het Erasmiaans extra gymnasiaal maakt. Tot slot In een onderzoek met waarderend perspectief is het niet aan de visitatiecommissie om oordelen te vellen of adviezen te geven. Toch hebben wij als commissie met veel interesse gekeken naar de vragen die de school ons voorlegde. Wij pretenderen niet de antwoorden te weten, maar hebben slechts getracht bij de kansen aan te geven wat mogelijk een stap zou kunnen zijn in de richting van het doel. Wij sluiten graag af met complimenten voor de dag die wij op het Erasmiaans hebben mogen doorbrengen: wij voelden ons welkom en vertrouwd en hebben met veel plezier geluisterd en gekeken naar bevlogen docenten, enthousiaste leerlingen en een inspirerende schoolleiding. April