7,5. Werkstuk door een scholier 3569 woorden 15 juni keer beoordeeld. Verzorging. Probleemstelling Orthopedagogiek: Kinderen Rouwen Ook
|
|
- Victor Michiels
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Werkstuk door een scholier 3569 woorden 15 juni ,5 64 keer beoordeeld Vak Verzorging Probleemstelling Orthopedagogiek: Kinderen Rouwen Ook 1. Inleiding De voorziening "De Kleine Dennen", vzw Acacialaan Knokke-Heist De Kleine Dennen is erkend voor de residentiële begeleiding van maximum 18 minderjarigen en jongeren waarvan twee plaatsen voor begeleid zelfstandig wonen. De doelgroep zijn meisjes en jongens van 0 tot 18 jaar (maximum te verlengen tot 20 jaar), geplaatst door de Jeugdrechtbank, het Comité voor Bijzondere Jeugdzorg of het Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn. De plaatsing heeft als basis een problematische opvoedingssituatie met een verstoorde pedagogische draagkracht als gevolg. Motivatie Vaak wordt de waarheid rond de dood achtergehouden bij kinderen. Ze worden niet genoeg ingelicht, alles wordt verdoezeld met een mooi verhaaltje. Toch vind ik het zo belangrijk om de kinderen zo veel mogelijk te vertellen wat ze aankunnen. De waarheid rond de dood is vaak minder erg dan de fantasie van de kinderen. Strategie Boeken gelezen, mensen aangesproken, het dossier van J gelezen, 2. Kinderen Rouwen Ook Kinderen en dood, twee begrippen die ver uit elkaar lijken te liggen. Toch is de dood iets waar iedereen mee geconfronteerd wordt, ook kinderen. Men kan kinderen verliessituaties niet besparen, een Pagina 1 van 7
2 grootouder, ouder, broer, zus, vriend, vriend van ouders, leerkracht, kind op school kan sterven, ouders kunnen scheiden. Zo verloor J zijn moeder op de leeftijd van 7 jaar. Hij had alleen zijn moeder, verbleef reeds in de voorziening. Plots heeft hij alleen nog de voorziening, en zijn oma. Vragen bleven uit. Hij huilde niet. Was wel nieuwsgierig naar wat er nu allemaal ging gebeuren met zijn mama, de kisting, de crematie, Hij werd er zo veel mogelijk bij betrokken, alles werd zo duidelijk mogelijk uitgelegd. Af en toe vroeg hij om een kaarsje aan te steken voor zijn mama, soms vroeg hij bij het slapen gaan om een gebedje te lezen. Doch, echt huilen deed hij niet. Toen een opvoedster hem apart nam om een verhaaltje te vertellen over een kindje die zijn mama verloor, toonde hij geen interesse, was niet aandachtig, snapte of wilde de link niet snappen. Daarom ga ik nu aangeven hoe je een kind zo goed mogelijk kan begeleiden bij het verlies van een ouder Verschillen in leeftijdsfases. In de eerste maanden van het leven: kinderen schreien bij het missen van de verzorging maar vervanging sust snel hun reacties. Vanaf vier-vijf maanden tot twee jaar: kinderen tonen het onbehagen wanneer ze hun moeder of vertrouwde ouderfiguur missen. Ze gaan zich distantiëren van iedereen totdat een constante persoon de verzorging overneemt. Vanaf twee tot vijf jaar: De reacties verschillen niet zoveel als van volwassenen, maar ze missen de capaciteit om hun gedachten, gevoelens en herinneringen uit te drukken in woorden. Omdat men het verdriet van kinderen niet vaak ziet, kan men verkeerdelijk denken dat ze er niet door geraakt zijn. In het begin begrijpen kinderen vaak niet alles en stellen veel vragen. Later kunnen ze ook een regressief gedrag vertonen. Ze vragen voortdurend naar waarom, wanneer de overledene terugkeert en wat hij/zij doet. Ze kunnen ook opstandig worden. Vanaf vijf tot acht jaar: Ze begrijpen dood en de gevolgen beter, alhoewel niet op volwassen niveau. Ze begrijpen het maar hebben nog niet de mogelijkheid om ermee om te gaan. Vaak ontkennen ze eerst, ze doen alsof er niets gebeurt is en verbergen hun gevoelens om niet babyachtig te lijken. Vaak wenen ze in stilte. Ze zijn innerlijk geraakt door het verlies maar tonen dit niet uiterlijk. Ook hebben ze vaak schuldgevoelens. Vanaf acht tot twaalf jaar: Ze zijn minder afhankelijk, maar hun onafhankelijkheid is nog uiterst breekbaar. Hun kinderlijke gevoelens komen weer naar boven, maar er is een sterke drang om deze te verbergen achter een muur van onafhankelijkheid. Opstandigheid uit zich in algemene prikkelbaarheid, en vaak wordt hun gedrag verkeerdelijk geïnterpreteerd als moeilijk gedrag. Ze gaan ook hun pijn en hulpeloosheid ontkennen, ze beginnen dwangmatig voor anderen te zorgen of gaan heel bazig en controlerend reageren. Ze hebben behoefte om hun verdriet te uiten maar duwen het vaak weg tot ze in staat zijn hun verdriet te erkennen. Adolescenten: Voelen zich vaak hulpeloos en willen zich terugtrekken in hun vroegere jeugd maar de sociale verwachtingen dwingen hen om zich eerder als volwassenen te gedragen. Ze zullen verschillende volwassen reacties vertonen maar vaak samen met typische tienerproblemen: weerstand om te communiceren met volwassenen, hevige emoties, identiteitsproblemen, Pagina 2 van 7
3 2.2. Kinderen reageren anders. Bij kinderen en jongeren heb je dezelfde reacties als bij een volwassene maar er zijn toch een aantal verschillen. - Volwassenen zijn reeds ontwikkeld. Bij kinderen kan een ernstig verlies de normale ontwikkeling doorkruisen/hinderen/blokkeren. - Kinderen worden ook benadeeld omdat het denken nog niet ontwikkeld is zoals bij volwassenen. Vb. Ze begrijpen nog niet precies wat dood betekent, realiseren niet dat de dood onomkeerbaar is, verwachten dat de overledene kan terugkeren. (Als ze in hun spel iemand doodschieten staat het slachtoffer na enkele momenten weer op en speelt gewoon verder.) - Wat ook moeilijk is, is dat kinderen dingen letterlijk opnemen: o Vb. Als men zegt dat moeder haar kindje 'verloren' heeft bij de geboorte, kunnen kinderen verwachten dat de baby wordt teruggevonden. o Als men zegt dat vooral 'oude' mensen sterven kunnen kinderen zeer ongerust zijn, want voor hen zijn hun ouders en andere volwassen oud, ongeacht hun leeftijd. - Rouw heeft niet alleen te maken met de capaciteit om te verstaan, maar ook om te voelen. Daarom is elk kind dat rijp genoeg is om van iemand te houden, rijp genoeg om te rouwen. Want ze hebben dezelfde capaciteit om te voelen als volwassenen, maar ze zijn niet op dezelfde wijze in staat om hun gevoelens te beschrijven en te verwoorden. - Bij volwassenen begint de rouwreactie onmiddellijk na het sterven van een geliefde, bij kinderen soms enkele weken of maanden na de dood. Kinderen zijn vaak vooral bezorgd, egocentrisch over hun eigen persoonlijke problemen na de dood van een ouder.(ze stellen zeer reële vragen: Wie zal mij nu naar de muziekschool voeren? Wie zal nu elke morgen mijn haar kammen? Wat is er om te eten?) Soms schuiven ze het rouwen voor zich uit tot er voldaan is aan de behoefte van hun fysieke en psychologische veiligheid. Er is weinig verandering in hun gedrag, behalve teruggetrokkenheid en misschien achteruitgang in de prestaties op school. En plots, heel wat later, wanneer de veiligheid teruggevonden is, breken de tranen en hun verdriet door. - Kinderen zijn ook niet in staat om lange tijd met verdriet bezig te zijn. Hun capaciteit om de pijn van het verlies te verdragen is beperkt, daarom vermijden ze vaak om erover te praten. Dat is ook de reden waarom ze met onderbrekingen en soms gedurende jaren bezig zijn met het verlies. Als een kind na de dood van zijn moeder de tranen droogt en gewoon verder speelt, betekent dit niet dat het kind het niet begrepen heeft, maar ze zijn gewoon niet in staat om lange tijd en intens met verdriet bezig te zijn. - Bij kinderen is hun spel hun werk. Spelen is het meest natuurlijke instrument voor communicatie bij kinderen. In hun spel kunnen ze zich op een veilige manier uiten. Ze spelen als het ware angstwekkende gebeurtenissen uit en proberen ze zo onder controle te krijgen. In het spel proberen ze de situatie te beheersen en even het verdriet te onderbreken. Dit betekent niet dat ze niet aangedaan zijn door het verlies, ze gaan ermee om op hun eigen manier. Het spel van kinderen is iets als discussiëren, bespreken en uiten van gevoelens bij volwassenen. Spel is de taal van de kinderen. (Zo ziet men dat kinderen proberen begrafenis te spelen. Of ze zullen in de zandbak een put graven om te zien hoe diep ze moeten graven om in de hemel te komen, want de hemel moet onder de grond zijn, aangezien men een overledene daar begraaft en zegt dat hij naar de hemel is.) Pagina 3 van 7
4 - Kinderen gaan zich door hun gemis vaak afhankelijk gaan opstellen. Ze vragen voortdurend individuele aandacht, klampen zich vast, kunnen plots dingen niet meer die ze voorheen wel konden, ze vertonen als het ware het kinderlijk gedrag dat ze reeds ontgroeid waren. Dit is regressief gedrag: terugkeer naar een vroeger ontwikkelingsstadium. - De emoties van kinderen kunnen zeer explosief zijn in vergelijking met ouderen. Ze kunnen heel agressief reageren en deze richten op iedereen, op de ouder die hen in de steek heeft gelaten, op de dokter die de ouder niet heeft genezen, op God, op de ganse wereld. Ze moeten deze gevoelens leren aanvaarden en uiten Begeleiding. A. Aanwezigheid bij het sterven? Men heeft vaak de neiging om kinderen verwijderd te houden van het sterfbed. Toch is het goed om, indien mogelijk de kinderen en jongeren aanwezig te laten zijn bij de laatste levensmomenten van een dierbaar iemand. Het helpt om later de realiteit onder ogen te zien. Men moet dan veel uitleg geven over de ziekte en de gevolgen. Het kan zijn dat kinderen zich schuldig voelen wanneer het uiterlijk van een ouder zo veel verandert dat ze het moeilijk vinden om de ouder nog aan te raken. Het is belangrijk dat men dan het gevoel van het kind erkent. Men kan daarna duidelijk maken dat diezelfde persoon precies dezelfde ouder is die zoveel van hem houdt. Ook kan het gebeuren dat de stervende zich de laatste dagen terugtrekt en afstand neemt van de omgeving. Dan is het belangrijk om de kinderen duidelijk te maken dat dit niet betekent dat de ouder niet meer van hen houdt, maar dat het een normale stap is in het loslaten van het leven. B. Groeten van de overledene? Na het sterven moet men het kind voldoende tijd laten om afscheid te nemen van de overledene, om de overledene aan te spreken en om gevoelens en wat men nog wil zeggen, uit te spreken. Het helpt om de realiteit te laten dóórdringen. Soms denkt men dat het zien van een overledene voor een kind afschrikwekkend is, maar als men van deze begroeting een moment maakt met zeer veel aandacht voor de gevoelens van het kind, kan dit een positief gebeuren zijn. Men mag echter niet dwingen, maar het is heel belangrijk om bij weerstand de gevoelens te laten uitspreken en zo eventuele misvattingen en angsten te achterhalen en weg te nemen. Vooraleer men een kind meeneemt om de overledene te gaan groeten, moet men hem zorgvuldig voorbereiden. Zeer belangrijk is ook dat ze worden vergezeld door een volwassene met wie ze een vertrouwensrelatie hebben en dat ze de kans krijgen om hun gevoelens en indrukken uit te spreken in een luisterend contact. Men moet ook een beschrijving geven van de ruimte waarin de overledene ligt opgebaard, hoe hij eruitziet. (Bvb. "Hij ligt op een mooie tafel en is gekleed in een wit hemd. Zijn handen zijn gevouwen over zijn borst. Zijn huid is witter dan anders. Hij voelt koud aan omdat hij niet meer leeft.") Het is belangrijk dat de volwassenen eerst binnengaat om te zien hoe de dode eruitziet en dan beschrijft wat anders is dan normaal. De tijd die men hiervoor neemt, is de mentale voorbereiding en vergemakkelijkt de confrontatie. Een kind moet ook voorbereid worden op de reacties van volwassenen Pagina 4 van 7
5 tijdens deze begroeting, zo begrijpen ze waarom volwassenen zo reageren en emotionele uitbarstingen zijn dan minder een probleem. Men kan ook het kind aanmoedigen om iets mee te brengen; een tekening, een stuk speelgoed, een brief, een bloem, iets dat ze associëren met de overledene. Het helpt hen afscheid te nemen, zeker wanneer het om een onverwacht sterven gaat is er vaak nog veel dat ze hadden willen zeggen. Ze kunnen dit dan in een brief schrijven of nog vertellen aan de dode persoon. Op deze manier kunnen ze nog iets afronden. Men kan ook voorstellen om hen aan te raken, of bij adolescenten of ze graag eventjes alleen bij de overledene zouden willen zijn, want vaak zijn deze dingen die men niet durft vragen. C. Deelnemen aan de uitvaart? De uitvaart is een belangrijke familiegebeurtenis en een manier van afscheid nemen te midden van familie en vrienden. Er hangt dan niet alleen een sfeer van droefheid maar ook van liefde en steun. Het is niet makkelijk om te beslissen of kinderen zullen deelnemen aan de uitvaart. Jonge kinderen laat men best enkel meegaan als de ouders dit wensen en enkel onder hoede van een volwassene die minder in beslag wordt genomen door zijn eigen verdriet, bvb. Een familielid, een vertouwde babysit, Uit ervaring blijkt dat het heilzaam is voor de verwerking dat kinderen deelnemen aan de uitvaart. Wanneer ouders het niet aankunnen hun kinderen te laten deelnemen kunnen ze achteraf ook vertellen hoe alles verlopen is. Oudere kinderen moedigt men best aan om mee te gaan. Ze kunnen het vaak moeilijker verwerken wanneer ze niet de kans krijgen hun verdriet te delen. Men moet hen wel de kans geven hierover zelf te beslissen, men mag hen niet dwingen. Bij een nee is het ook hier belangrijk na te gaan wat hen weerhoudt. Bij het uitspreken van angsten kan de weerstand misschien wegvallen. Maar ze mogen nooit worden verplicht. Betrokken worden bij de voorbereiding kan hen helpen vat te krijgen op de situatie. Misschien kunnen ze zelf een idee aanbrengen, zorgen voor een tekst, een lied of muziek. Men kan kinderen bij het begin van de viering bloemen laten neerleggen op de kist. Men kan zo concrete manieren bedenken om kinderen een plaats te geven in het gebeuren.(bvb. Bij een uitvaart van een ouder van een kind met een mentalehandicap liet men de schoolbank van het kind vooraan in de kerk plaatsen. Deze bank is voor het kind vertrouwder dan de vreemde kerkstoelen. Het kind kreeg kleurstiften en papier om tijdens de viering een mooie tekening te maken, die bij het einde op de kist mocht worden gelegd. Kinderen van wie de grootvader was overleden, mochten bij de communie eerst naar voren komen en kregen een pepermuntje uit het ijzeren doosje dat grootvader steeds bij zich had.) D. Kinderen helpen in hun verdriet: concrete tips. Jonge kinderen worstelen met de dood om twee niveaus: - Intellectueel zoeken ze te begrijpen wat dit betekent. - Emotioneel proberen ze af te rekenen met hun gevoelens. Geef juiste en directe informatie. Antwoord op alle vragen. Vragen ontwijken is niet goed. De fantasie van kinderen is soms erger dan de werkelijkheid. Leer hen ook dat op sommige vragen geen antwoorden zijn, Pagina 5 van 7
6 ze zullen dat beter begrijpen dan een verhaaltje over God die engeltjes nodig heeft. Verberg uw gevoelens niet voor de kinderen. Volwassenen hebben vaak de neiging om naar een andere kamer te gaan om te wenen of gevoelens op te kroppen tot de kinderen naar bed zijn. Dit kan vaak negatieve gevolgen hebben. Zo leert men kinderen dat gevoelens moeten worden opgekropt, of ze kunnen denken dat de overledene reeds is vergeten. Geef hun de tijd om de dood te begrijpen. Kinderen proberen te begrijpen door vragen te stellen, door gesprek en door spel. Ze stellen hun vragen steeds opnieuw en opnieuw: 'Waar is de hemel? Moet hij nu aarde eten?' Sommige reacties zijn pijnlijk voor de ouders: 'Ik wil nu zijn kamer want hij heeft toch niets meer nodig.' Men moet soms mentaal voorbereid zijn op de vragen die kinderen kunnen stellen. Maar het is belangrijk dat men kinderen laat hun vragen stellen en reacties geven. Als men kinderen doet zwijgen geeft men de boodschap dat er niet meer over gepraat mag worden. Bij te veel pijn kun je kinderen ook zeggen dat je er even over zal nadenken en later antwoorden. Hou er rekening mee dat kinderen niet lang met hevige gevoelens kunnen bezig zijn. Als men met kinderen praat over sterven zijn de conversaties vaak kort. Ze veranderen snel van onderwerp en gaan spelen. Sommige kinderen weigeren te spreken over sterven en willen de naam van de overledene niet meer horen omdat het hen te veel pijn doet. Belangrijk is dan hen niet onder druk te zetten maar uitkijken naar signalen die ze geven via spel, tekeningen, Geef kinderen de toelating met hun verdriet bezig te zijn. Men zegt vaak: "Je moet niet huilen; hou je flink; wees een grote jongen." Toch is het beter het kind te laten spreken over de overledene, zowel over de dingen die men graag en niet graag had. Verlies verwerken gebeurt soms door het herbeleven van herinneringen. En men heeft alle reden om te huilen, verdriet uit zich niet alleen in woorden, maar ook in tranen. Geef gevoelens voorrang boven alles, behalve veiligheid. Hiermee wordt bedoeld dat wanneer kinderen proberen hun gevoelens te delen, dat men best een telefoongesprek met een ander beëindigt, de kookpot even van het vuur zet, de krant neerlegt en tijd maakt voor de kinderen. Hiermee maakt men de kinderen duidelijk dat hun gevoelens belangrijk zijn en dat men tijd wil nemen om naar hen te luisteren. Informeer hen over de mogelijke reacties en gevoelens. Dat ze zich soms blij kunnen voelen als ze aan iets denken, maar dat ze zich ook boos en machteloos kunnen voelen. Heb ook aandacht voor mogelijke schuldgevoelens. Soms gaan kinderen denken dat een ouder dood is omdat ze lastig waren, of stout zijn geweest (magisch denken). Wanneer dat het geval is moet men onmiddellijk duidelijk maken dat de dood nooit zo kan worden veroorzaakt, zodat zelfverwijt kan worden vermeden. Geef kinderen de verzekering dat het leven en het gezin verder gaan. Ze hebben het nodig om te weten wat anders zal zijn en wat hetzelfde zal blijven. Hou je zo goed als het kan aan de vertrouwde dingen en routine om zo een veilig gevoel te scheppen in de onrust van het moment. Geef de kinderen de kans om hun eigen gedachten en gevoelens uit te spreken. Zowel de goede als de minder goede momenten met de overledene. Als je dit aanvaardt, leer je het kind dat het leven een mengeling is van prettige en minder prettige ervaringen. Geef de kinderen het gevoel dat ze kinderen mogen zijn. Ze moeten ervaren dat de ouderlijke rol van zorg, liefde en discipline behouden blijft. Vooral adolescenten kan men inschakelen als hulp in het huishouden dat men zou kunnen vergeten dat het ook nog kinderen zijn. Erken dat een kind meer verliest dan de dierbare persoon. Een kind uit niet alleen de gevoelens rond de dood zelf, maar ook alle veranderingen. Iedereen verandert, dingen veranderen, en ook dit kan het kind Pagina 6 van 7
7 als negatief ervaren. Vader is er niet meer bij op de voetbalmatch, moeder legt de winterkledij niet meer klaar. Ook in het verdere leven blijft het gemis op bepaalde momenten goed voelbaar. Stimuleer de omgeving ook aandacht op te brengen voor de kinderen. Niet alleen rouwende volwassenen, maar ook de omgeving vergeten vaak de kinderen. Ouders worden door intens verdriet emotioneel volledig in beslag genomen, dat het goed is om een vertrouwde persoon aan te spreken en te vragen om speciaal aandacht te geven aan de kinderen. 3. Besluit. Ik heb uit de drietal boeken en de vele kinderboeken die ik geraadpleegd heb veel bijgeleerd. Hoewel ik niet altijd akkoord ga om het kind zo veel te betrekken bij dit grote gebeuren staat alles in deze boeken goed geargumenteerd. Zo doe je dit alleen als je het allemaal zelf aankan, als je in staat bent om het kind goed te begeleiden en als het kind het aankan en wil. Ik zelf heb nooit mijn opa gaan groeten na zijn overlijden, en heb dat altijd er gevonden. Ik was toen negen. Toen ik veertien was ben ik mijn oom een laatste groet gaan brengen, en aan de ene kant had ik het liever niet gedaan, aan de andere kant ben ik blij dat ik toen geweest ben. Waarom ik het liever niet gedaan had, was omdat ik vaak dat beeld voor mijn ogen had als ik aan hem dacht. Misschien zou ik daarom een kind niet meenemen, omdat zijn er totaal anders uitziende moeder zijn enige herinnering zou kunnen zijn aan haar. Maar inderdaad, met een goede voorbereiding en een goede begeleiding. 4. Bronvermelding. Keirse M., Helpen bij verlies en verdriet, een gids voor het gezin en de hulpverlener, Tielt, Lannoo, 1998 Van den Bout J., van der Veen E., Helpen bij rouw, Utrecht, De Tijdstroom/LSR, 1997 Fiddelaers-Jaspers R., Jong verlies, handreiking voor het omgaan met rouwende kinderen, Kampen, Uitgeverij Kok, kinderboeken, o.a.: Van Essen I., Ik krijg tranen in mijn ogen als ik aan je denk, Als je vader of moeder is doodgegaan, Utrecht, De Bonte Bever, Pagina 7 van 7
KINDEREN REAGEREN ANDERS
ROUW VAN KINDEREN Rouw van kinderen 309 Manu Keirse Hoogleraar Faculteit der Geneeskunde, K.U.Leuven KINDEREN EN VERLIES 1. Kinderen en dood lijken begrippen die ver uit elkaar liggen. Kinderen zijn het
Nadere informatieVerlies, verdriet en rouw
Verlies, verdriet en rouw Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding Iemand die u dierbaar was, waar uw zorg naar uitging, is overleden. Het wegvallen van de overledene
Nadere informatieVerlies, verdriet en rouw
Verlies, verdriet en rouw Albert Schweitzer ziekenhuis november 2013 pavo 0233 Inleiding Iemand die u dierbaar was, waar uw zorg naar uitging, is overleden. Het wegvallen van de overledene brengt wellicht
Nadere informatieKinderen op bezoek op de Intensive Care
Kinderen op bezoek op de Intensive Care Informatie voor ouders/verzorgers Als een ouder of een familielid op de Intensive Care is opgenomen, kan dit voor kinderen veel vragen oproepen. Kinderen hebben
Nadere informatieKinderen op bezoek op de intensive care (IC) Informatie voor ouders/verzorgers
Kinderen op bezoek op de intensive care (IC) Informatie voor ouders/verzorgers Als een ouder of een familielid op de intensive care (IC) is opgenomen, kan dit voor kinderen veel vragen oproepen. Kinderen
Nadere informatieTOOLKIT ROUW EN VERDRIET
TOOLKIT ROUW EN VERDRIET ALS JE IEMAND DICHTBIJ VERLIEST. Rouwen: een werkwoord waarvan je de betekenis pas leert kennen als je voor het eerst iemand verliest die veel voor jou betekende. Misschien wil
Nadere informatieINFORMATIE KINDEREN IN ROUW 0-3 JAAR STICHTING STERRENKRACHT
INFORMATIE KINDEREN IN ROUW 0-3 JAAR STICHTING STERRENKRACHT Voorwoord Beste ouders/verzorgers, Deze informatie is bedoeld om antwoord te geven op vragen als: Hoe ga ik om met het verdriet, angst of boosheid
Nadere informatieEen dierbare verliezen. Informatie voor nabestaanden
00 Een dierbare verliezen Informatie voor nabestaanden Deze folder is bedoeld voor nabestaanden. U leest hierin over de gevoelens die u kunt ervaren, en hoe u in deze moeilijke tijd goed voor uzelf kunt
Nadere informatieHELPEN IN ROUW EN VERDRIET
HELPEN IN ROUW EN VERDRIET Manu KEIRSE Mensen in rouw en hun omgeving stellen zich allerlei vragen: Is het normaal dat ik mij na maanden nog zo verdrietig voel? Zal ik nog ooit opnieuw kunnen genieten
Nadere informatieKinderen op bezoek intensive care Handreiking voor ouders.
Kinderen op bezoek intensive care Handreiking voor ouders www.nwz.nl Hoe vertel ik mijn kind(eren) dat zijn/hun vader, moeder of ander familielid ernstig ziek op de IC ligt? 3 Hoe bereid ik mijn kind voor
Nadere informatiehttps://dementie.nl/dagbesteding/tijdelijke-opvang-respijtzorg-regelen
1 2 Odensehuis Hoeksche Waard: Odensehuizen landelijk platform: Dementie.nl: Dementie winkel: Doorleven: Fotofabriek: Handen in huis: Samen Dementievriendelijk: Stichting Alzheimer Nederland: http://odensehuishw.nl
Nadere informatieROUW & VERLIES BIJ KINDEREN
ROUW & VERLIES BIJ KINDEREN Inleiding Net als volwassenen krijgen ook kinderen te maken met verlies, afscheid en de dood. We mogen daarbij niet vergeten dat ook kinderen rouwen en door een moeilijke periode
Nadere informatiePedagogische nazorg. Nazorg folder voor ouder(s)/verzorger(s) en kinderen na een ziekenhuisopname
Pedagogische nazorg Nazorg folder voor ouder(s)/verzorger(s) en kinderen na een ziekenhuisopname 1 Pedagogische nazorg Inhoudsopgave (Klik op het onderwerp om verder te lezen) Weer thuis 2 Algemene adviezen
Nadere informatieEen bezoek van kinderen op de Intensive Care
Een bezoek van kinderen op de Intensive Care Intensive Care Locatie Hoorn/Enkhuizen Een bezoek van kinderen op de Intensive Care Informatie voor ouders Het is altijd confronterend als een ouder of familielid
Nadere informatieEchtscheiding en kinderen www.cjggooienvechtstreek.nl
regio Gooi en Vechtstreek Echtscheiding en kinderen www.cjggooienvechtstreek.nl n Echtscheiding en kinderen Kinderen zien het gezin waarin zij zijn grootgebracht vaak als een eenheid die er altijd was
Nadere informatieEen kind helpen. na een misdrijf of verkeersongeluk. Slachtofferhulp 0900-0101. (lokaal tarief) na een misdrijf of een verkeersongeluk
Een kind helpen na een misdrijf of verkeersongeluk Slachtofferhulp H E L P T na een misdrijf of een verkeersongeluk 0900-0101 (lokaal tarief) Een misdrijf of een verkeersongeluk kan een diepe indruk bij
Nadere informatieUMC St Radboud. Kinderen helpen bij verlies en rouw
UMC St Radboud Kinderen helpen bij verlies en rouw Patiënteninformatie Deze folder is bedoeld om u als ouder of verzorger van een kind dat een dierbare heeft verloren of gaat verliezen te helpen bij dit
Nadere informatieEEN DIERBARE VERLIEZEN
EEN DIERBARE VERLIEZEN 994 Inleiding Deze folder is bedoeld voor nabestaanden. U leest hierin over de gevoelens die u kunt ervaren en hoe u in deze moeilijke tijd goed voor uzelf kunt zorgen. U heeft kort
Nadere informatieKinderen op bezoek op de intensive care
Kinderen op bezoek op de intensive care Handreiking voor ouders mca.nl Inhoudsopgave Hoe vertel ik mijn kind(eren) dat zijn/hun vader, moeder of ander familielid ernstig ziek op de IC ligt? 1 Hoe bereid
Nadere informatieHet leven leren leven
Rouwbegeleiding in de praktijk Het leven leren leven Karin van der Plas Themabijeenkomst IDPZ 31 oktober Programma Welkom Theorie over rouw Bespreking casus/ luisteroefening Wat is Levenskunst? Tijd voor
Nadere informatieeen dierbare verliezen
een dierbare verliezen een dierbare verliezen U heeft kort geleden iemand verloren. Dat kan heel verwarrend zijn. Vaak is het moeilijk te accepteren dat iemand er niet meer is. Soms is het verdriet of
Nadere informatieEmoties, wat is het signaal?
Emoties, wat is het signaal? Over interpretatie en actieplan dr Frits Winter Functie van Emoties Katalysator, motor achter gedrag Geen emoties, geen betrokkenheid, geen relaties Te veel emoties, te veel
Nadere informatieEen dierbare verliezen
Algemeen Een dierbare verliezen www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ALG042 / Een dierbare verliezen / 14-07-2015 2 Een dierbare verliezen U heeft
Nadere informatieJong en rouw hoe moet dat nou?
Jong en rouw hoe moet dat nou? Wat is rouwen?? Rouwen is je aanpassen aan de veranderde situatie Je kunt niet tegengaan dat de vogels van verdriet overvliegen, maar je kunt wel voorkomen dat ze nesten
Nadere informatieKinderen en kanker in het gezin
Kinderen en kanker in het gezin Ze zegt altijd dat het goed gaat en dat geloof ik dus niet Ja, ok, maar wie brengt mij dan naar zwemles? Na een tijdje zag ik in dat ik kon bepalen in hoeverre de kanker
Nadere informatieDE STERVENSFASE, EEN HANDREIKING INFORMATIE OVER DE VERANDERINGEN DIE ZICH VOOR KUNNEN DOEN TIJDENS HET STERVEN
DE STERVENSFASE, EEN HANDREIKING INFORMATIE OVER DE VERANDERINGEN DIE ZICH VOOR KUNNEN DOEN TIJDENS HET STERVEN Een handreiking Bij de meesten van ons komt er een moment in het leven dat we gaan nadenken
Nadere informatieRouwen op verschillende leeftijden
Rouwen op verschillende leeftijden december 14 Kinderen gaan anders om met de dood dan volwassenen. Dat heeft alles te maken met hun psychische ontwikkeling, hun anders denken, anders ervaren, anders voelen,
Nadere informatieTerrorisme en dan verder
Terrorisme en dan verder Hoe kunt u omgaan met de gevolgen van een aanslag? - Ga zo veel mogelijk door met uw normale dagelijkse activiteiten. Dat geeft u het gevoel dat u de baas bent over de situatie.
Nadere informatieAfscheid nemen valt niet mee
Vaktherapie beeldend in het basisonderwijs Afscheid nemen valt niet mee De vaktherapeut beeldend bij verlies en rouw Marcella Klamer en Greet Caminada In het septembernummer 2008 van dit tijdschrift hebben
Nadere informatieHoe kunt u voor uw bijzondere kleinkind zorgen? Tips voor opa s en oma s. Foto Britt Straatemeier. Deze brochure werd mogelijk gemaakt door:
Hoe kunt u voor uw bijzondere kleinkind zorgen? Tips voor opa s en oma s Foto Britt Straatemeier Deze brochure werd mogelijk gemaakt door: Tips voor grootouders Foto Susanne Reuling Als in het gezin van
Nadere informatieVoorwoord. Iemand die een bijzondere plaats in het leven van de kinderen in nam, is er plots niet meer...
Informatiebrochure voor ouders Voorwoord Iemand die een bijzondere plaats in het leven van de kinderen in nam, is er plots niet meer... Na een dergelijke gebeurtenis heeft u waarschijnlijk veel vragen.
Nadere informatieVerlies en rouwverwerking bij kinderen
Verlies en rouwverwerking bij kinderen 2 Met deze informatie willen wij u helpen om kinderen en jong volwassenen te begeleiden bij het ziekteproces en eventueel voor te bereiden op het sterven van iemand
Nadere informatieGeweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders. huiselijkgeweldwb.nl 0900 126 26 26. 5 cent per minuut
Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders Grafisch ontwerp: Ontwerpstudio 2 MAAL EE Bij huiselijk geweld tussen (ex-)partners worden kinderen vaak over het hoofd gezien. Toch hebben
Nadere informatieINFORMATIE KINDEREN IN ROUW 4-6 JAAR STICHTING STERRENKRACHT
INFORMATIE KINDEREN IN ROUW 4-6 JAAR STICHTING STERRENKRACHT Voorwoord Beste ouders/verzorgers, Deze informatie is bedoeld om antwoord te geven op vragen als: Hoe ga ik om met het verdriet, angst of boosheid
Nadere informatie"De Levensboom" Nieuws en Informatie van Virtus Praktijk
"De Levensboom" Nieuws en Informatie van Virtus Praktijk Jrg.1, nr.3 November 2010 Beste lezer, De afgelopen weken heb ik veel verschillende ervaringen gehad rondom rouw en verlies. Op mijn werk verloor
Nadere informatieEen dierbare verliezen
Een dierbare verliezen Over de gevoelens die u kan ervaren en tips om goed voor uzelf te zorgen INFORMATIEBROCHURE VOOR DE NABESTAANDEN Een dierbare verliezen U hebt kort geleden iemand verloren. Dat
Nadere informatieOuder zijn en blijven na een moeilijke echtscheiding
Ouder zijn en blijven na een moeilijke echtscheiding Voorwoord Erger je je ook wel eens blauw als je net je kind bent gaan halen bij je ex-partner? Voel je je ook machteloos als hij of zij beslissingen
Nadere informatieKind & echtscheiding. Geen lid van het gezin? ook dan kun jij een kind steunen!
Kind & echtscheiding Geen lid van het gezin? ook dan kun jij een kind steunen! Kind in een echtscheidingssituatie Per jaar belanden ongeveer 70.000 kinderen in een echtscheiding. De gevolgen van een echtscheiding
Nadere informatieINFORMATIE KINDEREN IN ROUW 10-12 JAAR STICHTING STERRENKRACHT
INFORMATIE KINDEREN IN ROUW 10-12 JAAR STICHTING STERRENKRACHT Voorwoord Beste ouders/verzorgers, Deze informatie is bedoeld om antwoord te geven op vragen als: Hoe ga ik om met het verdriet, angst of
Nadere informatieWat er ook aan de hand is, de gevolgen zijn hetzelfde. Je bent een aantal lichamelijke functies, die je voorheen als vanzelfsprekend aannam, kwijt.
Hoofdstuk 7 Emoties Nu is het tijd om door te gaan. Je hebt je dwarslaesie, je bent hopelijk klaar met al de medische dingen, nu is het tijd om ook je gevoelens aandacht te geven. Dus: ga lekker zitten,
Nadere informatieKinderen Toegelaten?! Een warm pleidooi om kinderen te betrekken bij de zorg. Veerle Cosyns, onco-psycholoog UZ Brussel
Kinderen Toegelaten?! Een warm pleidooi om kinderen te betrekken bij de zorg Veerle Cosyns, onco-psycholoog UZ Brussel De realiteit Vaststelling: Er is positieve evolutie maar kinderen komen nog te weinig
Nadere informatieNa de schok... Informatie voor ouders
Na de schok... Informatie voor ouders Niemand is echt voorbereid op een schokkende gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat voor iedereen ingrijpende gevolgen. Als kinderen samen met hun ouders een aangrijpende
Nadere informatieRouwproces. Door Dorine Peters SPV, Indigo Gelderland
Rouwproces Door Dorine Peters SPV, Indigo Gelderland Definitie rouwproces Rouwen is het verwerken van een groot verdriet. Het is een proces waarbij iemand geleidelijk aan leert omgaan met pijn, verdriet,
Nadere informatieTroostboekje van. Antonius in Beweging
Wie zijn we? Antonius in Beweging wil de boodschap van Christus in woord en daad uitdragen. We organiseren allerlei activiteiten rondom levensbeschouwing en geloof. Zo geven we op een eigentijdse en warme
Nadere informatieROUW- EN VERLIESBEGELEIDING
SPELEN KINDEREN OOK ALS ZE VERDRIETIG ZIJN? KINDEREN & ROUW Ieder verlies vraagt ruimte om te rouwen. Rouwen is een taak waarbij je moet leren leven in de nieuwe werkelijkheid. Op deze pagina wordt beschreven
Nadere informatieINFORMATIE KINDEREN IN ROUW 7-9 JAAR STICHTING STERRENKRACHT
INFORMATIE KINDEREN IN ROUW 7-9 JAAR STICHTING STERRENKRACHT Voorwoord Beste ouders/verzorgers, Deze informatie is bedoeld om antwoord te geven op vragen als: Hoe ga ik om met het verdriet, angst of boosheid
Nadere informatieTeksten: folder Waken van Netwerk Palliatieve zorg folder de Stervensfase bij Zorgpad Stervensfase IKC
Teksten: folder Waken van Netwerk Palliatieve zorg folder de Stervensfase bij Zorgpad Stervensfase IKC www.attentzorgenbehandeling.nl 0800 2883689 Attent Zorg en Behandeling Waken en wachten Een naderend
Nadere informatieRouwen. Praten en delen met lotgenoten
Rouwen Als een dierbaar iemand pas gestorven is en je afscheid van hem of haar hebt moeten nemen, dan voel je je vaak heel wezenloos. Je vraagt je af waarom dit moest gebeuren maar je krijgt geen antwoord.
Nadere informatie..en. rouwend. VOOK 6 oktober 2011 ( )Carine. Kappeyne van de Coppello
Jong, eigen-wijs..en rouwend VOOK 6 oktober 2011 ( )Carine Kappeyne van de Coppello Krijgen kinderen met de dood te maken? Internationaal onderzoek wijst uit dat van ongeveer 5% van de kinderen tot 16
Nadere informatieOmgaan met weerstanden Gedreven mensen bevlogen scholen. 28 april 2017 Lieve Peeters
Omgaan met weerstanden Gedreven mensen bevlogen scholen 28 april 2017 Lieve Peeters Omgaan met weerstand Wie in huis de trekker is van veranderingen, weet dat je dan kunt rekenen op een hoeveelheid weerstand
Nadere informatieHoe verwerk je een. schokkende gebeurtenis? Informatie voor leerkrachten
Hoe verwerk je een schokkende gebeurtenis? Informatie voor leerkrachten Niemand is echt voorbereid op een schokkende gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat ingrijpende gevolgen. Als leerkrachten samen
Nadere informatieINFORMATIE JONGEREN IN ROUW 13-18 JAAR STICHTING STERRENKRACHT
INFORMATIE JONGEREN IN ROUW 13-18 JAAR STICHTING STERRENKRACHT Voorwoord Beste ouders/verzorgers, Deze informatie is bedoeld om antwoord te geven op vragen als: Hoe ga ik om met het verdriet, angst of
Nadere informatieSoms is er thuis ruzie Dan is mama boos en roept soms omdat ik mijn speelgoed niet opruim Maar ik heb daar helemaal niet mee gespeeld Dat was Bram,
Soms is er thuis ruzie Dan is mama boos en roept soms omdat ik mijn speelgoed niet opruim Maar ik heb daar helemaal niet mee gespeeld Dat was Bram, mijn kleine broer Dat is niet van mij mama Dan zegt ze
Nadere informatie1. Dit gedicht is iets minder dan die van Remco Campert. Dat komt omdat ik het verhaaltje over het fietsen op die berg niet echt interessant vind.
Praktische-opdracht door een scholier 1924 woorden 12 februari 2004 4,1 49 keer beoordeeld Vak Nederlands Opdracht A. 1. Het gedicht vind ik wel leuk. Zelf hou ik niet van gedichten. Maar het verhaal over
Nadere informatie...de draad weer oppakken
...de draad weer oppakken Na de schok... Volwassenen Informatie voor volwassenen die betrokken zijn geweest bij een schokkende gebeurtenis Betrokken raken bij een schokkende gebeurtenis, dat laat niemand
Nadere informatieC.S. Lewis. Verdriet, dood en geloof. Franeker: Van Wijnen, 2001.
Niemand heeft mij ooit verteld, dat verdriet hetzelfde gevoel geeft als angst. Ik ben niet bang, maar de gewaarwording is dezelfde als bij bang zijn. Hetzelfde nerveuze gevoel in de maag, dezelfde rusteloosheid.
Nadere informatieOf je hart nu breekt of scheurt, kapot is kapot.
Of je hart nu breekt of scheurt, kapot is kapot. Rouw van naastbestaanden van personen met dementie Gerke VERTHRIEST Een pluim voor jou, mantelzorger! We staan stil bij: - Rouwen als iemand nog niet dood
Nadere informatieAandacht voor jonge nabestaanden na zelfdoding. Joke Vandenhoute Suïcidepreventiewerker van de CGG PassAnt vzw
Aandacht voor jonge nabestaanden na zelfdoding Joke Vandenhoute Suïcidepreventiewerker van de CGG PassAnt vzw Werkgroep verder In Vlaanderen elk jaar + 8.000 nabestaanden na zelfdoding Direct betrokkenen
Nadere informatieHoe verwerk je een. schokkende gebeurtenis? Informatie voor ouders
Hoe verwerk je een schokkende gebeurtenis? Informatie voor ouders Niemand is echt voorbereid op een schokkende gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat voor iedereen ingrijpende gevolgen. Als kinderen
Nadere informatieVERLIES VAN EEN DIERBARE INFORMATIE OVER ROUWVERWERKING FRANCISCUS VLIETLAND
VERLIES VAN EEN DIERBARE INFORMATIE OVER ROUWVERWERKING FRANCISCUS VLIETLAND Verlies lijden en verdriet hebben Verlies lijden is iets dat de meeste van ons op een bepaald moment in hun leven meemaken en
Nadere informatieKinderen in rouw: onder de oppervlakte
In de praktijk Kinderen in rouw: onder de oppervlakte Truus Breukers Eerder verschenen in Huisarts Wet 2003;46(9):522-3 Wat moet je ze vertellen en wat kunnen ze aan? Het kind speelt gewoon door; dringt
Nadere informatieTerrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag?
Terrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag? Publieksversie Ga zo veel mogelijk door met uw normale dagelijkse activiteiten. Dat geeft u het gevoel dat u de baas bent over de situatie. Dit is ook
Nadere informatieWANNEER VERTEL JE HET AAN JE KINDEREN? Als de beslissing om te gaan scheiden eenmaal genomen is, dan kun je dit het beste zo snel mogelijk aan de
OVER EN UIT OVER EN UIT Welkom bij de e-training Over en uit. In deze training leer je beter om te gaan met je scheiding. Je leert hoe je het beste het nieuws van de scheiding aan je kind kan vertellen,
Nadere informatieDAG 1: Sterfbed Lees Genesis 49:1, 2, 28-33 Zie je Jakobs zonen staan rond het bed van hun vader? Jakob is oud. Hij voelt dat hij gaat sterven. Hij roept al zijn zonen. Hij gaat zijn laatste woorden tegen
Nadere informatieWanneer vertel je het de kinderen? Kies een moment uit waarop je zelf en de kinderen niet gestoord kunnen worden.
Hoe vertel je het de kinderen? Op een gegeven moment moet je de kinderen vertellen dat jullie gaan scheiden. Belangrijk is hoe en wat je hen vertelt. Houd rekening daarbij rekening met de leeftijd van
Nadere informatieZelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen?
Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen? Familie of naaste zijn van iemand die zichzelf beschadigt kan erg moeilijk zijn. Iemand van wie je houdt doet zichzelf pijn en het lijkt alsof je niks kunt
Nadere informatieNA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS
NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS Betrokken raken bij een schokkende gebeurtenis laat niemand onberoerd. Je bent er meestal niet op voorbereid en als het gebeurt kan dat ingrijpende gevolgen hebben voor
Nadere informatieNa de schok... Niemand is echt voorbereid op een schokkende. gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat voor iedereen
Niemand is echt voorbereid op een schokkende gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat voor iedereen Na de schok... ingrijpende gevolgen. Als kinderen samen met hun ouders een aangrijpende gebeurtenis meemaken,
Nadere informatieWaar gaan we het over hebben?
Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: De puberteit is naast de lichamelijke veranderingen ook de periode waarin je op een andere manier naar jezelf en de mensen om je heen gaat kijken. Dit komt omdat
Nadere informatieWANNEER EEN SPECIAAL IEMAND ALS HEEFT
WANNEER EEN SPECIAAL IEMAND ALS HEEFT 1 Je leest waarschijnlijk dit boekje omdat je mama of papa of iemand anders speciaal in je familie Amyotrofische Laterale Sclerose heeft. Het is een lang woord en
Nadere informatieNA DE SCHOK... INFORMATIE VOOR LERAREN
NA DE SCHOK... INFORMATIE VOOR LERAREN www.ggdbzo.nl Niemand is echt voorbereid op een schokkende gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat ingrijpende gevolgen. Als leerkrachten samen met kinderen een
Nadere informatieDe stervensfase. Beter voor elkaar
De stervensfase Beter voor elkaar Met deze folder willen wij u informeren over eventuele lichamelijke en geestelijke veranderingen die op kunnen treden aan het einde van het leven. Na een kort of een lang
Nadere informatieScheiden doe je samen. Ieder kind reageert anders
Scheiden doe je samen Ieder kind reageert anders Scheiden. Ook al is het misschien beter voor iedereen, het blijft een ingrijpende gebeurtenis. Vooral voor kinderen. Het gezin dat al die tijd zo vanzelfsprekend
Nadere informatieNA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS
NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS Betrokken raken bij een schokkende gebeurtenis laat niemand onberoerd. Je bent er meestal niet op voorbereid en als het gebeurt kan dat ingrijpende gevolgen hebben voor
Nadere informatieWaarom? Daarom! themadossier THEMA. Omgaan met verlies en rouw
Waarom? Daarom! themadossier 10 THEMA Omgaan met verlies en rouw Omgaan met verlies en rouw Overgangssituaties, zoals verlies van een dierbare, brengen heel wat emoties met zich mee voor elke betrokkene,
Nadere informatieNiet veel mensen krijgen deze ziekte en sommige volwassenen hebben er vaak nog nooit van gehoord of weten er weinig vanaf.
Je leest waarschijnlijk dit boekje omdat je mama of papa of iemand anders speciaal in je familie Amyotrofische Lateraal Sclerose heeft. Het is een lang woord en het wordt vaak afgekort tot ALS. Niet veel
Nadere informatieRouw hoort bij het leven, het is een algemeen menselijke taak hiermee om te leren gaan.
Over rouw en rouwen Rouw hoort bij het leven, het is een algemeen menselijke taak hiermee om te leren gaan. Emoties zijn belangenbehartigers: signaal dat er iets belangrijks aan de hand is; toegangsweg
Nadere informatieRouw en Verdriet bij Ouderen. Marie-Christine Adriaensen CGG Brussel - Elder
Rouw en Verdriet bij Ouderen Marie-Christine Adriaensen CGG Brussel - Elder Ouder worden: spontane ongewilde onomkeerbare veranderingen Fysieke veranderingen - Gezondheid - Mobiliteit - Fysieke capaciteiten
Nadere informatiePatiënteninformatie. Wachten en waken
Patiënteninformatie Wachten en waken Inhoud Inleiding... 3 Wachten is hard werken... 4 Neem de tijd... 4 Wissel elkaar af... 4 Sfeer... 4 Samen zorgen voor de patiënt... 5 Vertrouwde rituelen... 5 De veranderingen
Nadere informatieOuder worden: nog een beperking voor mensen met beperkingen. Manu Keirse KU Leuven
Ouder worden: nog een beperking voor mensen met beperkingen Manu Keirse KU Leuven Een diversiteit van syndromen Beperking is levenslang Compliceert volwaardig deelnemen aan het sociaal leven Niet te wijten
Nadere informatieHandvatten voor het omgaan met zelfbeschadiging
Handvatten voor het omgaan met zelfbeschadiging Als iemand in jouw omgeving zichzelf beschadigt is dat erg ingrijpend. Het kan allerlei emoties oproepen. Je bent misschien erg verdrietig, boos of je voelt
Nadere informatiejongeren vanaf 12 jaar
Na de schok... de draad weer oppakken Informatie voor jongeren vanaf 12 jaar die betrokken zijn geweest bij een schokkende of ingrijpende gebeurtenis. Na de schok de draad weer oppakken Informatie voor
Nadere informatieVeel mooie herinneringen verzachten onze smart. Voorgoed uit ons midden, voor altijd in ons hart. Iedere moeder is uniek: Zij was dat heel speciaal
Veel mooie herinneringen verzachten onze smart. Voorgoed uit ons midden, voor altijd in ons hart. Iedere moeder is uniek: Zij was dat heel speciaal De mensen van voorbij Zij worden niet vergeten De mensen
Nadere informatieVERLIES NAAR WINST. bij rouw op het werk. inleiding door Trudy van Gils tgv 75 jarig jubileum uitvaartvereniging Joure op 8 oktober 2010
VAN WELKOM VAN VERLIES NAAR WINST bij rouw op het werk inleiding door Trudy van Gils tgv 75 jarig jubileum uitvaartvereniging Joure op 8 oktober 2010 Enkele overwegingen Wie een kind baart, kan vier maanden
Nadere informatieMet kinderen op bezoek op de Intensive Care
Met kinderen op bezoek op de Intensive Care Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Tips in het contact met uw kind 1 Kinderen jonger dan 2 jaar 3 Peuter 2 t/m 5 jaar 3 Kinderen van 6 tot
Nadere informatieWat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Praten helpt. Verslavingspreventie Mondriaan
Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Praten helpt Verslavingspreventie Mondriaan Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Alle ouders hebben het beste voor met hun kinderen. Ouders vragen
Nadere informatieEEN VERLIES VERWERKEN KAN NIEMAND ALLEEN, OOK NIET OP HET WERK!
EEN VERLIES VERWERKEN KAN NIEMAND ALLEEN, OOK NIET OP HET WERK! Wat doet u als werknemer als u na het overlijden van een geliefd persoon niet in staat bent om te werken? Als u innerlijk volledig in beslag
Nadere informatieMEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind
MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave
Nadere informatieSlecht nieuws goed communiceren
Slecht nieuws goed communiceren M A N U K E I R S E F A C U L T E I T G E N E E S K U N D E, K U L E U V E N Waarheid is een van de meest krachtige medicamenten waarover men beschikt, maar men moet nog
Nadere informatieDebriefing. Opvang na een schokkende gebeurtenis. Geert Taghon 2013
Debriefing Opvang na een schokkende gebeurtenis Geert Taghon 2013 Definitie schokkende gebeurtenis Een gebeurtenis die buiten het patroon van gebruikelijke menselijke ervaringen ligt en duidelijk leed
Nadere informatieInformatie. Kanker Hoe vertel ik het mijn (klein)kinderen
Informatie Kanker Hoe vertel ik het mijn (klein)kinderen Inleiding Met deze folder willen we u op weg helpen bij de begeleiding van uw kinderen als u of uw partner kanker heeft. Niemand kan u vertellen
Nadere informatieKwaliteit van leven Een hulpmiddel bij de voorbereiding van een zorgplan
Kwaliteit van leven Een hulpmiddel bij de voorbereiding van een zorgplan De zorg en begeleiding van mensen met een verstandelijke beperking moet erop gericht zijn dat de persoon een optimale kwaliteit
Nadere informatieHoe om te gaan met rouw.
Hoe om te gaan met rouw. 1. Rouwen kinderen anders dan volwassenen? Enerzijds rouwen kinderen net als volwassenen. Want ook zij kennen intensieve gevoelens van verdriet, boos zijn, angst of gevoelens van
Nadere informatieWaarom is het onderhouden van contact met de school van uw kind belangrijk?
Contact met school Contact onderhouden met de school van uw kind kan op verschillende manieren. Denk aan het bezoeken van een ouderavond of het aanspreken van de leerkracht aan het einde van de schooldag
Nadere informatieIn de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen
14 In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen einde, alleen een voortdurende kringloop van materie
Nadere informatieKindergeneeskunde. Een groot gemis. Kinderen helpen bij verlies
Kindergeneeskunde Een groot gemis Kinderen helpen bij verlies Een groot gemis Het overlijden van een geliefd persoon is enorm ingrijpend, zowel voor een ouder als voor een kind. Zeker als het gaat om de
Nadere informatieEmoties, wat is het signaal?
Emoties, wat is het signaal? Over interpretatie en actieplan dr Frits Winter Functie van Emoties Katalysator, motor achter gedrag Geen emoties, geen betrokkenheid, geen relaties Te veel emoties, te veel
Nadere informatieWORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT Ann Weiser Cornell
WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT 2011 Ann Weiser Cornell 1 Deel één Welkom bij deze e-cursus waarin we je zullen laten zien hoe jij groter kunt worden en je problemen kleiner! Zijn er op dit moment
Nadere informatieAMIGA4LIFE. Hooggevoelig, wat is dat? WWW.AMIGA4LIFE.NL T. 06-424 99985 @AMIGA4LIFECOACH VLAARDINGEN
AMIGA4LIFE Hooggevoelig, wat is dat? 7-10 jaar WWW.AMIGA4LIFE.NL T. 06-424 99985 @AMIGA4LIFECOACH VLAARDINGEN 1 voorlichtingsbrochure hooggevoeligheid - www.amiga4life.nl Ik heb een talent! Ik kan goed
Nadere informatieMijn kind heeft een LVB
Mijn kind heeft een LVB Wat betekent een licht verstandelijke beperking nu precies? Informatie voor ouders van kinderen en jongeren met een licht verstandelijke beperking in de leeftijd van 6 tot 23 jaar
Nadere informatie