INFORMATIE KINDEREN IN ROUW 7-9 JAAR STICHTING STERRENKRACHT

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "INFORMATIE KINDEREN IN ROUW 7-9 JAAR STICHTING STERRENKRACHT"

Transcriptie

1 INFORMATIE KINDEREN IN ROUW 7-9 JAAR STICHTING STERRENKRACHT

2 Voorwoord Beste ouders/verzorgers, Deze informatie is bedoeld om antwoord te geven op vragen als: Hoe ga ik om met het verdriet, angst of boosheid van mijn kind? Hoe weet ik eigenlijk of mijn kind het verlies op een goede manier verwerkt? Hoe verwerken kinderen het verlies van een dierbare? Wat kan ik beter wel of niet doen? Hoe lang duurt het om zo'n ingrijpende gebeurtenis te verwerken? Hoe ga ik met mijn eigen emoties om en laat ik dit merken aan mijn kind? Mocht u na het lezen van deze informatie nog vragen hebben kunt u altijd contact opnemen met ons via info@stichtingsterrenkracht.nl Namens het bestuur, hulpverleners en vrijwilligers, Esther Munneke, Voorzitter Informatie kinderen in rouw 7-9 jaar 1

3 Rouwverwerking bij kinderen Algemeen Kinderen die een dierbare verliezen, rouwen op een manier die bij hun leeftijd past. Ook hele jonge kinderen maken een rouwproces door. Per situatie en per kind kan de manier van rouwen verschillen. Tegelijkertijd zijn kinderen in ontwikkeling. Het rouwproces kan hun ontwikkeling beïnvloeden, verstoren of (meestal tijdelijk) vertragen. Rouwen hoort bij het leven, ook bij dat van kinderen. In het dagelijks leven van kinderen begint dit al in het "klein" bijvoorbeeld bij het verlies van een lievelingsknuffelbeer, een huisdier of de verhuizing van een vriendje. Maar ook bij het overlijden van opa, oma of andere vertrouwde mensen uit hun omgeving. Bij al deze momenten, groot of klein, is het belangrijk om kinderen vertrouwd te maken met afscheid nemen. En uitleg te geven over de dood en wat dat betekent. Daardoor leren kinderen op een natuurlijke manier met dood en verlies om te gaan. Kinderen rouwen anders dan volwassenen. Dat komt onder andere doordat hun denkproces nog niet volledig is ontwikkeld, waardoor ze (nog) niet alles begrijpen zoals volwassenen dat doen. Ook kunnen ze zich schuldig voelen over het overlijden van een ouder, omdat ze denken dat ze iets stouts gezegd of gedaan hebben. Kinderen uiten zich anders dan volwassenen. "Lastig" gedrag is soms een uiting van verdriet, omdat ze dit verdriet (nog) niet kunnen uiten in woorden. Kinderen kunnen vrij extreem reageren of juist in hun schulp kruipen. Ze hebben hun gevoelens minder onder controle en hebben nog niet geleerd hoe ze hiermee om kunnen gaan. Kinderen zijn afhankelijk van hun ouders. Bij het verlies van (een van) de ouders verandert er vaak veel in hun dagelijks ritme. Daardoor kunnen ze zich onzeker of onveilig voelen. Het houvast en de bescherming die ze via hun ouder(s) kregen, is weggevallen. Begeleiding en ondersteuning van mensen uit de directe omgeving helpt kinderen een nieuw evenwicht te vinden. Soms komt het rouwproces in de knel en ervaren kinderen problemen. Uit onderzoek blijkt dat begrip en ondersteuning van mensen uit de directe omgeving van deze kinderen bijdraagt aan een gezonde rouwverwerking van kinderen. Stichting Sterrenkracht doet dit door middel van lotgenotencontact, waarbij de kinderen intensief begeleid worden door professionele hulpverleners. Informatie kinderen in rouw 7-9 jaar 2

4 Rouwverwerking bij kinderen van 7-9 jaar Wat kinderen van 7-9 jaar ervaren Kinderen van 7-9 jaar kunnen verschillende emoties ervaren: Angst en zorgen: kinderen kunnen (hevige) angst ervaren om van een ouder gescheiden te worden of bang zijn dat de andere ouder ook doodgaat. Ze voelen zich onveilig. Ze beseffen dat ze zelf ook dood kunnen gaan en dat maakt ze bang. Kinderen kunnen bijvoorbeeld ook bang zijn dat de dood besmettelijk is. Zo wilde een meisje van acht jaar haar stervende vader geen kus geven omdat ze bang was dat ze daardoor zelf ook dood zou gaan. Ik kinderen kunnen ook denken dat de dood een straf is en na het overlijden van een dierbare bang zijn om iets fout te doen en dezelfde "straf" te krijgen. Verdriet: kinderen kunnen verdriet of hevig verdriet ervaren. Somberheid: kinderen kunnen stiller en somberder zijn dan u van ze gewend bent Boosheid: (extreme) boosheid, woedeaanvallen. Kinderen kunnen boos worden als ze merken dat de overleden ouder echt niet meer terugkomt. Woede en agressie horen bij het rouwen. Schuldgevoel: kinderen hebben de neiging de schuld van gebeurtenissen bij zichzelf te leggen. Bijvoorbeeld omdat ze niet lief genoeg zijn geweest. Ze kunnen op zoek gaan naar straf en dat kan zich uiten in hun gedrag. Hoop: kinderen kunnen op deze leeftijd nog steeds hopen dat de overleden ouder weer terug komt, bijvoorbeeld op hun verjaardag. De teleurstelling kan erg groot zijn als dat niet het geval is. Lichamelijke (emotionele) klachten: emoties van kinderen uiten zich soms in de vorm van lichamelijke klachten zoals hoesten, misselijkheid of buikpijn. Ze kunnen hun gevoelens nog niet onder woorden brengen. Jaloezie: kinderen kunnen jaloers zijn op kinderen die nog wel een papa of mama hebben. Zich anders voelen: kinderen beseffen dat ze anders zijn dan hun vriendjes en vriendinnetjes die nog wel hun beide ouders hebben. Juist op deze leeftijd willen ze net zo zijn als hun leeftijdgenootjes. Hoe kinderen van 7-9 jaar zich gedragen Aan het gedrag van kinderen is vaak af te leiden wat er in ze omgaat: Denken dat de overledene terugkomt: Kinderen kunnen denken dat hun overleden ouder misschien wel op hun verjaardag komt. Het zorgt soms voor grote teleurstellingen als blijkt dat de overleden ouder ook dan niet terugkomt. Regressief gedrag: kinderen kunnen gedrag vertonen dat niet meer bij hun leeftijd past. Een zindelijk kind kan plotseling weer in bed plassen. Duimzuigen of ineens meer aan de ouders hangen, zijn soms vormen van regressief gedrag. Terugtrekken: kinderen kunnen hun interesse in de omgeving verliezen. Ze worden bijvoorbeeld heel stil en passief en reageren niet op de aanwezigheid van anderen. Confronterende opmerkingen maken: kinderen kunnen opmerkingen maken die voor volwassenen confronterend kunnen zijn. Bijvoorbeeld "Mijn mama had kanker en nu is ze dood" of "Mijn papa wordt door de wormen opgegeten". Verdriet uitstellen: kinderen kunnen hun eigen verdriet uitstellen, bijvoorbeeld als de overgebleven ouder door zijn of haar eigen verdriet niet beschikbaar is. Vragen waarom en veel vragen stellen: vanaf deze leeftijd kunnen kinderen zich afvragen waarom hem dit overkomt, waarom gaat juist hun vader of moeder dood? Door vragen te stellen, proberen kinderen de betekenis van doodgaan te begrijpen. Soms gaat het om ogenschijnlijk kleine dingen bijvoorbeeld "Waarom moet ik een tekening maken voor mama, ze kan toch niks meer zien?" Informatie kinderen in rouw 7-9 jaar 3

5 Ontkennen wat er is gebeurd: kinderen kunnen ontkennen wat er is gebeurd. Ze gaan gewoon door met hoe het was voordat hun ouder was overleden. Ze verbergen hun gevoelens omdat ze bang zijn "klein of babyachtig" gevonden te worden. Dit heeft vaak tot gevolg dat ze niet de juiste ondersteuning krijgen. Concentratie- en leerproblemen: ze kunnen zich soms slecht concentreren bijvoorbeeld op school. Hun schoolprestaties kunnen (tijdelijk) achteruit gaan. In spel verwerken: kinderen uiten zich in hun spel. Ze kunnen bijvoorbeeld begrafenisje spelen of een ongeluk naspelen. En dit steeds maar weer herhalen. Voor volwassenen kan dit confronterend zijn, maar voor kinderen is dit een gezonde manier van rouwverwerking. Contact met de overledene: kinderen kunnen reëel contact ervaren met de overledene. Zo kunnen ze bijvoorbeeld in bed praten met de overleden ouder. Verantwoordelijkheid overnemen: kinderen kunnen zich verantwoordelijk voelen voor de andere gezinsleden. Ze willen hun overgebleven ouder of broers of zussen beschermen. De rol van de overledene overnemen: kinderen nemen soms de rol van de overledene over. Zo dekte een meisje van acht elke avond voor het slapen de tafel voor het ontbijt. Net zoals haar overleden moeder dat deed. Idealiseren van de overledene: kinderen die zich niet of weinig uiten, idealiseren soms de overleden ouder en zetten zich af tegen de overgebleven ouder. Omgaan met rouwende kinderen van 7-9 jaar Voor kinderen die hun ouder(s) verliezen, is de overgebleven ouder of de nieuwe verzorger de belangrijkste persoon in hun leven en hun rouwproces. Ook ondervinden kinderen steun van broers of zussen uit het gezin. Enkele tips om het rouwproces van kinderen te ondersteunen: Rust, regels en regelmaat: rust en regelmaat zijn belangrijk voor kinderen, juist in de eerste fase na het overlijden van de ouder. Voor de overgebleven ouder is het aan te raden een andere vaste verzorger in te schakelen, zodat het kind omgeven wordt door vertrouwde gezichten. Probeer zo veel mogelijk de gewone regels en structuur te handhaven. Dat geeft kinderen rust en veiligheid. Het slechte nieuws vertellen: als u kinderen vertelt over het overlijden van de ouder, is het belangrijk duidelijk en kort van stof te zijn. Zorg dat het kind aandacht voor u heeft. Ga er echt even voor zitten. Vertel dat u iets heel verdrietigs wil vertellen: is dood. Vertel ook de oorzaak van het overlijden op een voor het kind begrijpelijke manier zonder al te veel details. Maak vooral echt contact en probeer in te voelen of het kind uw verhaal begrijpt. U kunt gerust vertellen of laten merken dat u er verdrietig over bent. Geef uw kind de ruimte om vragen te stellen. U kunt ook een boekje gebruiken bij het vertellen. Zie hiervoor de boekentips. Uitleggen en herhalen: leg keer op keer uit wat dood zijn betekent. Bijvoorbeeld iemand die dood is, hoeft niet meer te ademen. Zijn lichaam beweegt niet meer en hij of zij hoeft niet meer te eten en te drinken. Het lichaam van iemand die dood is, voelt helemaal koud aan en hij of zij voelt geen pijn meer. Het lichaam van iemand die dood is, kan nooit meer levend worden. Iemand die dood is, heeft zijn lijf niet meer nodig. Vraag om hulp of ondersteuning: ook uw leven staat op zijn kop en de eerste dagen na het overlijden bent u minder beschikbaar omdat u bezig bent met het regelen van alles rondom de uitvaart. Het is voor kinderen belangrijk dat een voor hen vertrouwd persoon de verzorging op zich neemt. Mensen uit uw directe omgeving vinden het meestal fijn iets te kunnen doen. Het is dan ook aan te raden om hulp of ondersteuning te vragen. Kinderen laten meehelpen: het is voor kinderen fijn om betrokken te worden bij de voorbereidingen voor de uitvaart. Vertel ze hoe het zal gaan. Het kind kan helpen met het dragen van bloemen of het beschilderen van de kist. Het kind kan iets maken om mee te geven in de kist of iets van zichzelf meegeven. Misschien wil uw kind iets zeggen of voorlezen tijdens de dienst. Informatie kinderen in rouw 7-9 jaar 4

6 Vastleggen van de uitvaart: kinderen kunnen zich vaak later weinig meer herinneren van de uitvaart. Foto's of een film van de uitvaart kunnen voor kinderen waardevol zijn. Vraag iemand om opnamen of foto s te maken van de uitvaart. Spelen: kinderen zijn over het algemeen niet lange tijd achter elkaar verdrietig. Vaak willen ze ook weer dingen doen die ze leuk vinden of gewoon kunnen spelen. Probeer hier tijd voor te maken. Herinneringen voor later: kinderen van deze leeftijd kunnen zich later weinig herinneren van de overleden ouder. Op latere leeftijd kunnen ze echter wel de behoefte krijgen om meer te willen weten over de overleden ouder. U kunt uw herinneringen aan de overleden ouder voor uw kinderen opschrijven en anderen vragen dit ook te doen. U kunt ook met uw kind herinneringen vastleggen in een "herinneringenboek". Hierin kunt u samen met uw kind foto's plakken, tekeningen maken en schrijven. Spullen bewaren: laat spullen die herinneren aan de overleden ouder zoveel mogelijk staan. Na verloop van tijd kunt u in overleg met uw kind kijken of bepaalde spullen opgeborgen of weggegeven kunnen worden. Vragen beantwoorden: kinderen kunnen met allerlei vragen komen zoals "Ziet papa mij nog? Ademt mama nu nog? Wanneer gaat mama weer leven?" Ook kunnen kinderen met hele praktische vragen komen zoals wie de piek op de kerstboom doet nu papa er niet meer is. Geef kinderen eerlijke en duidelijke antwoorden in begrijpelijke woorden. Als u het antwoord niet weet, kunt u gerust zeggen "dat weet ik niet" of "wat denk jij?". Veel kinderen hebben zelf al antwoorden bedacht waarop u kunt reageren. Wees geduldig: kinderen kunnen dezelfde vraag keer op keer blijven stellen. Het is belangrijk dat ze steeds opnieuw een duidelijk en eerlijk antwoord krijgen. Zeg liever niet dat de overledene slaapt of een verre reis maakt: kinderen kunnen bang worden om zelf te gaan slapen en nooit meer wakker te worden. Zeg liever niet dat de overledene dood is gegaan omdat hij of zij heel ziek was: kinderen begrijpen het verschil niet tussen ziek of heel ziek. Het is beter om aan het kind uit te leggen hoe ziek de overledene was. En dat een griep, verkoudheid of kinderziekte een ziekte is, waar je wel beter van wordt. Geef uw eigen emoties de ruimte: u kunt uw kind beter ondersteunen als u uw eigen verdriet toelaat. Breng het onder woorden: ik ben ook verdrietig omdat er niet meer is. Daardoor bent u tevens een voorbeeld voor uw kind. Uw kind voelt uw verdriet meestal toch wel. Breng signalen van uw kind onder woorden: het kan zijn dat uw kind wel signalen afgeeft zonder het onder woorden te brengen. U helpt uw kind als u de signalen vertaalt naar woorden of vragen zoals "Ben je boos omdat mama er niet meer is om je naar school te brengen?". Bedenk dat kinderen niet echt beseffen dat de dood onomkeerbaar is: kinderen nemen soms de woorden van volwassenen over, zonder dit echt te begrijpen. Ze zeggen bijvoorbeeld "Papa is dood en komt nooit meer terug", maar het besef komt pas langzamerhand. Ze blijven bijvoorbeeld vragen waarom papa niet op hun verjaardag komt. Laat het corrigeren van opmerkingen van kinderen achterwege: kinderen kunnen dingen zeggen die voor u confronterend zijn. Zoals "Ik ben blij dat mama dood is, nu mag ik haar ketting om". Verwoord eventueel de behoeften van het kind. Vraag bijvoorbeeld "Je vindt mama's ketting mooi en wil hem zelf wel dragen?". Wees alert op verlate rouw: kinderen gaan meestal pas rouwen als ze zich veilig voelen en de situatie thuis weer rustig en stabiel is. Dat kan soms wel een jaar of langer duren. Zo kan het gebeuren dat een kind de eerste twee jaar door lijkt te leven alsof er niets gebeurd is. En dan ineens slaapproblemen ontwikkelen of agressief gedrag vertonen. Dan pas komt het verdriet eruit. Rouw ontwikkelt mee: kinderen ontwikkelen zich en komen steeds tot nieuwe inzichten. Zij kunnen veel vragen stellen of met nieuwe vragen komen. De informatie die ze krijgen, begrijpen ze steeds beter en op een andere manier. Informatie kinderen in rouw 7-9 jaar 5

7 Boekentips Een vertederend verhaal met herkenbare situaties en wijsheid op kindermaat. Toverdruppels nodigt kleine kinderen uit om over verdriet en troost te spreken. Met achter in het boek een schatkist vol spelletjes en knutselopdrachtjes van de Tranenfee, zodat niemand nog bang hoeft te zijn voor kinderverdriet en tranen. ISBN Tot nu toe wordt in geen enkel kinderboek de overledene gecremeerd. Dat maakt het voor veel mensen lastig om aan kinderen uit te leggen wat cremeren is. In dit prentenboek wordt cremeren uitgelegd aan de hand van de dood van de papa van Hanneke en Stijn. Ook de verschillende reacties van de twee kinderen komen aan bod. ISBN Ook moeders krijgen borstkanker. Dit boek gaat over Mara, een vrolijk, bijdehand meisje van tien jaar. Op een dag vertelt haar moeder dat ze ziek is, erg ziek. Al snel wordt alles anders thuis. Daar moet Mara erg aan wennen. Een boek over een alledaags gezin, geconfronteerd met een ernstige ziekte. Maar Mara zorgt ervoor dat het leven doorgaat! ISBN Dit (voor)lees- en werkboek is voor kinderen van wie het leven is veranderd door de scheiding van hun ouders of door het overlijden van iemand van wie ze houden. Dit boek kan een brug vormen in de communicatie tussen ouder(s) en kind en hen dichter bij elkaar brengen in hun verdriet. ISBN Informatie kinderen in rouw 7-9 jaar 6

8 Als iemand doodgaat om wie je veel geeft, heb je heel veel vragen. Wat is dood eigenlijk en wat gebeurt er met het lichaam? Wat doen ze precies als ze iemand gaan cremeren? Antwoorden op deze en andere vragen vind je in dit boekje. ISBN In dit boek wordt ingegaan op de verschillende betekenissen die de dood voor kinderen kan hebben. Vervolgens behandelt de schrijfster hoe je een kind kan vertellen over de dood. Met veel praktische tips, zoals aandacht voor het afscheid nemen en het serieus nemen van kinderen. De emoties van kinderen lijken veel op die van volwassenen, maar er zijn ook verschillen. Dit boek laat zien welke dat zijn. ISBN Kinderen ervaren vaak verlies. In een vertrouwde en veilige omgeving zoals thuis of op school kan een volwassene het kind uitnodigen om stil te staan bij het gemis. Ruimte voor verdriet geeft een leidraad welke woorden te gebruiken, hoe om te gaan met gevoelens en gedachten, hoe het kind door de verwerking heen te begeleiden. ISBN In dit boek heeft het sprokkelvrouwtje verhalen gesprokkeld die over de dood gaan. Ze zijn als inspiratie te gebruiken, om voor te lezen, thuis en op school of om zelf te lezen. Voor het samenstellen van een afscheidsdienst is dit ook een zeer handzaam boek. ISBN Informatie kinderen in rouw 7-9 jaar 7

INFORMATIE KINDEREN IN ROUW 4-6 JAAR STICHTING STERRENKRACHT

INFORMATIE KINDEREN IN ROUW 4-6 JAAR STICHTING STERRENKRACHT INFORMATIE KINDEREN IN ROUW 4-6 JAAR STICHTING STERRENKRACHT Voorwoord Beste ouders/verzorgers, Deze informatie is bedoeld om antwoord te geven op vragen als: Hoe ga ik om met het verdriet, angst of boosheid

Nadere informatie

INFORMATIE KINDEREN IN ROUW 0-3 JAAR STICHTING STERRENKRACHT

INFORMATIE KINDEREN IN ROUW 0-3 JAAR STICHTING STERRENKRACHT INFORMATIE KINDEREN IN ROUW 0-3 JAAR STICHTING STERRENKRACHT Voorwoord Beste ouders/verzorgers, Deze informatie is bedoeld om antwoord te geven op vragen als: Hoe ga ik om met het verdriet, angst of boosheid

Nadere informatie

INFORMATIE KINDEREN IN ROUW 10-12 JAAR STICHTING STERRENKRACHT

INFORMATIE KINDEREN IN ROUW 10-12 JAAR STICHTING STERRENKRACHT INFORMATIE KINDEREN IN ROUW 10-12 JAAR STICHTING STERRENKRACHT Voorwoord Beste ouders/verzorgers, Deze informatie is bedoeld om antwoord te geven op vragen als: Hoe ga ik om met het verdriet, angst of

Nadere informatie

INFORMATIE JONGEREN IN ROUW 13-18 JAAR STICHTING STERRENKRACHT

INFORMATIE JONGEREN IN ROUW 13-18 JAAR STICHTING STERRENKRACHT INFORMATIE JONGEREN IN ROUW 13-18 JAAR STICHTING STERRENKRACHT Voorwoord Beste ouders/verzorgers, Deze informatie is bedoeld om antwoord te geven op vragen als: Hoe ga ik om met het verdriet, angst of

Nadere informatie

EEN DIERBARE VERLIEZEN

EEN DIERBARE VERLIEZEN EEN DIERBARE VERLIEZEN 994 Inleiding Deze folder is bedoeld voor nabestaanden. U leest hierin over de gevoelens die u kunt ervaren en hoe u in deze moeilijke tijd goed voor uzelf kunt zorgen. U heeft kort

Nadere informatie

Hoe om te gaan met rouw.

Hoe om te gaan met rouw. Hoe om te gaan met rouw. 1. Rouwen kinderen anders dan volwassenen? Enerzijds rouwen kinderen net als volwassenen. Want ook zij kennen intensieve gevoelens van verdriet, boos zijn, angst of gevoelens van

Nadere informatie

een dierbare verliezen

een dierbare verliezen een dierbare verliezen een dierbare verliezen U heeft kort geleden iemand verloren. Dat kan heel verwarrend zijn. Vaak is het moeilijk te accepteren dat iemand er niet meer is. Soms is het verdriet of

Nadere informatie

Wanneer vertel je het de kinderen? Kies een moment uit waarop je zelf en de kinderen niet gestoord kunnen worden.

Wanneer vertel je het de kinderen? Kies een moment uit waarop je zelf en de kinderen niet gestoord kunnen worden. Hoe vertel je het de kinderen? Op een gegeven moment moet je de kinderen vertellen dat jullie gaan scheiden. Belangrijk is hoe en wat je hen vertelt. Houd rekening daarbij rekening met de leeftijd van

Nadere informatie

Kinderen op bezoek op de intensive care

Kinderen op bezoek op de intensive care Kinderen op bezoek op de intensive care Handreiking voor ouders mca.nl Inhoudsopgave Hoe vertel ik mijn kind(eren) dat zijn/hun vader, moeder of ander familielid ernstig ziek op de IC ligt? 1 Hoe bereid

Nadere informatie

Kinderen op bezoek op de intensive care (IC) Informatie voor ouders/verzorgers

Kinderen op bezoek op de intensive care (IC) Informatie voor ouders/verzorgers Kinderen op bezoek op de intensive care (IC) Informatie voor ouders/verzorgers Als een ouder of een familielid op de intensive care (IC) is opgenomen, kan dit voor kinderen veel vragen oproepen. Kinderen

Nadere informatie

Een dierbare verliezen. Informatie voor nabestaanden

Een dierbare verliezen. Informatie voor nabestaanden 00 Een dierbare verliezen Informatie voor nabestaanden Deze folder is bedoeld voor nabestaanden. U leest hierin over de gevoelens die u kunt ervaren, en hoe u in deze moeilijke tijd goed voor uzelf kunt

Nadere informatie

Het Rouwende Kind. een handvat voor de volwassene

Het Rouwende Kind. een handvat voor de volwassene Het Rouwende Kind een handvat voor de volwassene Het Rouwende Kind een handvat voor de volwassene Nina José Verhoeven Elk kind dat oud genoeg is om van iemand te houden, is oud genoeg om te rouwen. Alan

Nadere informatie

Kinderen op bezoek op de Intensive Care

Kinderen op bezoek op de Intensive Care Kinderen op bezoek op de Intensive Care Informatie voor ouders/verzorgers Als een ouder of een familielid op de Intensive Care is opgenomen, kan dit voor kinderen veel vragen oproepen. Kinderen hebben

Nadere informatie

Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Praten helpt. Verslavingspreventie Mondriaan

Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Praten helpt. Verslavingspreventie Mondriaan Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Praten helpt Verslavingspreventie Mondriaan Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Alle ouders hebben het beste voor met hun kinderen. Ouders vragen

Nadere informatie

UMC St Radboud. Kinderen helpen bij verlies en rouw

UMC St Radboud. Kinderen helpen bij verlies en rouw UMC St Radboud Kinderen helpen bij verlies en rouw Patiënteninformatie Deze folder is bedoeld om u als ouder of verzorger van een kind dat een dierbare heeft verloren of gaat verliezen te helpen bij dit

Nadere informatie

Kinderen op bezoek intensive care Handreiking voor ouders.

Kinderen op bezoek intensive care Handreiking voor ouders. Kinderen op bezoek intensive care Handreiking voor ouders www.nwz.nl Hoe vertel ik mijn kind(eren) dat zijn/hun vader, moeder of ander familielid ernstig ziek op de IC ligt? 3 Hoe bereid ik mijn kind voor

Nadere informatie

Hoe verwerk je een. schokkende gebeurtenis? Informatie voor leerkrachten

Hoe verwerk je een. schokkende gebeurtenis? Informatie voor leerkrachten Hoe verwerk je een schokkende gebeurtenis? Informatie voor leerkrachten Niemand is echt voorbereid op een schokkende gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat ingrijpende gevolgen. Als leerkrachten samen

Nadere informatie

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over, 3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol

Nadere informatie

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou! Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw

Nadere informatie

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders. huiselijkgeweldwb.nl 0900 126 26 26. 5 cent per minuut

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders. huiselijkgeweldwb.nl 0900 126 26 26. 5 cent per minuut Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders Grafisch ontwerp: Ontwerpstudio 2 MAAL EE Bij huiselijk geweld tussen (ex-)partners worden kinderen vaak over het hoofd gezien. Toch hebben

Nadere informatie

Verlies, verdriet en rouw

Verlies, verdriet en rouw Verlies, verdriet en rouw Albert Schweitzer ziekenhuis november 2013 pavo 0233 Inleiding Iemand die u dierbaar was, waar uw zorg naar uitging, is overleden. Het wegvallen van de overledene brengt wellicht

Nadere informatie

Een dierbare verliezen

Een dierbare verliezen Algemeen Een dierbare verliezen www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ALG042 / Een dierbare verliezen / 14-07-2015 2 Een dierbare verliezen U heeft

Nadere informatie

Een kind helpen. na een misdrijf of verkeersongeluk. Slachtofferhulp 0900-0101. (lokaal tarief) na een misdrijf of een verkeersongeluk

Een kind helpen. na een misdrijf of verkeersongeluk. Slachtofferhulp 0900-0101. (lokaal tarief) na een misdrijf of een verkeersongeluk Een kind helpen na een misdrijf of verkeersongeluk Slachtofferhulp H E L P T na een misdrijf of een verkeersongeluk 0900-0101 (lokaal tarief) Een misdrijf of een verkeersongeluk kan een diepe indruk bij

Nadere informatie

Na de schok... Informatie voor leerkrachten

Na de schok... Informatie voor leerkrachten Na de schok... Informatie voor leerkrachten Niemand is echt voorbereid op een schokkende gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat ingrijpende gevolgen. Als leerkrachten samen met kinderen een aangrijpende

Nadere informatie

Scheiden doe je samen. Ieder kind reageert anders

Scheiden doe je samen. Ieder kind reageert anders Scheiden doe je samen Ieder kind reageert anders Scheiden. Ook al is het misschien beter voor iedereen, het blijft een ingrijpende gebeurtenis. Vooral voor kinderen. Het gezin dat al die tijd zo vanzelfsprekend

Nadere informatie

..en. rouwend. VOOK 6 oktober 2011 ( )Carine. Kappeyne van de Coppello

..en. rouwend. VOOK 6 oktober 2011 ( )Carine. Kappeyne van de Coppello Jong, eigen-wijs..en rouwend VOOK 6 oktober 2011 ( )Carine Kappeyne van de Coppello Krijgen kinderen met de dood te maken? Internationaal onderzoek wijst uit dat van ongeveer 5% van de kinderen tot 16

Nadere informatie

Kinderen en kanker in het gezin

Kinderen en kanker in het gezin Kinderen en kanker in het gezin Ze zegt altijd dat het goed gaat en dat geloof ik dus niet Ja, ok, maar wie brengt mij dan naar zwemles? Na een tijdje zag ik in dat ik kon bepalen in hoeverre de kanker

Nadere informatie

Verlies en rouwverwerking bij kinderen

Verlies en rouwverwerking bij kinderen Verlies en rouwverwerking bij kinderen 2 Met deze informatie willen wij u helpen om kinderen en jong volwassenen te begeleiden bij het ziekteproces en eventueel voor te bereiden op het sterven van iemand

Nadere informatie

Jezus vertelt, dat God onze Vader is

Jezus vertelt, dat God onze Vader is Eerste Communieproject 26 Jezus vertelt, dat God onze Vader is Jezus als leraar In les 4 hebben we gezien dat Jezus wordt geboren. De engelen zeggen: Hij is de Redder van de wereld. Maar nu is Jezus groot.

Nadere informatie

Kinderen in rouw: onder de oppervlakte

Kinderen in rouw: onder de oppervlakte In de praktijk Kinderen in rouw: onder de oppervlakte Truus Breukers Eerder verschenen in Huisarts Wet 2003;46(9):522-3 Wat moet je ze vertellen en wat kunnen ze aan? Het kind speelt gewoon door; dringt

Nadere informatie

Een dierbare verliezen

Een dierbare verliezen Een dierbare verliezen Over de gevoelens die u kan ervaren en tips om goed voor uzelf te zorgen INFORMATIEBROCHURE VOOR DE NABESTAANDEN Een dierbare verliezen U hebt kort geleden iemand verloren. Dat

Nadere informatie

Kinderen, rouw en beeldende therapie

Kinderen, rouw en beeldende therapie Rosanne van Alphen de Roo Kinderen, rouw en beeldende therapie Dingen die je moet weten als je met een rouwend kind te maken hebt De Zwaan, beeldende therapie 1 Kinderen en rouw In dit E-book krijg je

Nadere informatie

Na de schok... Informatie voor ouders

Na de schok... Informatie voor ouders Na de schok... Informatie voor ouders Niemand is echt voorbereid op een schokkende gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat voor iedereen ingrijpende gevolgen. Als kinderen samen met hun ouders een aangrijpende

Nadere informatie

AMIGA4LIFE. Hooggevoelig, wat is dat? WWW.AMIGA4LIFE.NL T. 06-424 99985 @AMIGA4LIFECOACH VLAARDINGEN

AMIGA4LIFE. Hooggevoelig, wat is dat? WWW.AMIGA4LIFE.NL T. 06-424 99985 @AMIGA4LIFECOACH VLAARDINGEN AMIGA4LIFE Hooggevoelig, wat is dat? 7-10 jaar WWW.AMIGA4LIFE.NL T. 06-424 99985 @AMIGA4LIFECOACH VLAARDINGEN 1 voorlichtingsbrochure hooggevoeligheid - www.amiga4life.nl Ik heb een talent! Ik kan goed

Nadere informatie

Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft

Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Zorgen en vragen 1 Gezinsinterventie 2 Tien praktische

Nadere informatie

NA DE SCHOK... INFORMATIE VOOR LERAREN

NA DE SCHOK... INFORMATIE VOOR LERAREN NA DE SCHOK... INFORMATIE VOOR LERAREN www.ggdbzo.nl Niemand is echt voorbereid op een schokkende gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat ingrijpende gevolgen. Als leerkrachten samen met kinderen een

Nadere informatie

NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS

NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS Betrokken raken bij een schokkende gebeurtenis laat niemand onberoerd. Je bent er meestal niet op voorbereid en als het gebeurt kan dat ingrijpende gevolgen hebben voor

Nadere informatie

Een dierbare verliezen

Een dierbare verliezen Patiënteninformatie Een dierbare verliezen Informatie over het verlies van een dierbare en de gevoelens die u daarover kunt hebben Een dierbare verliezen Informatie over het verlies van een dierbare en

Nadere informatie

TOOLKIT ROUW EN VERDRIET

TOOLKIT ROUW EN VERDRIET TOOLKIT ROUW EN VERDRIET ALS JE IEMAND DICHTBIJ VERLIEST. Rouwen: een werkwoord waarvan je de betekenis pas leert kennen als je voor het eerst iemand verliest die veel voor jou betekende. Misschien wil

Nadere informatie

Hoe verwerk je een. schokkende gebeurtenis? Informatie voor ouders

Hoe verwerk je een. schokkende gebeurtenis? Informatie voor ouders Hoe verwerk je een schokkende gebeurtenis? Informatie voor ouders Niemand is echt voorbereid op een schokkende gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat voor iedereen ingrijpende gevolgen. Als kinderen

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Een groot gemis. Kinderen helpen bij verlies. Een groot gemis 1

Patiënteninformatie. Een groot gemis. Kinderen helpen bij verlies. Een groot gemis 1 Patiënteninformatie Een groot gemis Kinderen helpen bij verlies Een groot gemis 1 Kinderen en de dood Kinderen en de dood: ze lijken niet bij elkaar te horen. We wensen kinderen toe dat ze onbezorgd opgroeien,

Nadere informatie

3/12/2013. Mijn broer heeft ADHD. Mijn broer heeft ADHD. Mijn grote broer heeft ADHD. Het zal je broer maar wezen. Ouders opgepast

3/12/2013. Mijn broer heeft ADHD. Mijn broer heeft ADHD. Mijn grote broer heeft ADHD. Het zal je broer maar wezen. Ouders opgepast Mijn broer heeft ADHD Mijn broer heeft ADHD Ouders hebben twee of meer kinderen Waarvan één (soms ook meerdere) stoorzender(s) Hoe houden we dit gezin in evenwicht? Waar moeten we op letten? Het zal je

Nadere informatie

Haïti. Anneke Vinke, 19 januari 2010

Haïti. Anneke Vinke, 19 januari 2010 Haïti Anneke Vinke, 19 januari 2010 Opzet Korte introductie Feiten en verder Morgen... PAUZE --> daarna vragen/discussie 2 Situatie: RAMP in Haïti TV beelden & leed: zien van pijn van kinderen niet te

Nadere informatie

Inknippen van je tongriempje

Inknippen van je tongriempje Wilhelmina Kinderziekenhuis Inknippen van je tongriempje Wat staat er in deze folder Inleiding voor ouders 2 Informatie voor jongeren vanaf 12 jaar 4 Inknippen van het tongriempje 6 Tips 9 Wil je meer

Nadere informatie

Rouwproces. Door Dorine Peters SPV, Indigo Gelderland

Rouwproces. Door Dorine Peters SPV, Indigo Gelderland Rouwproces Door Dorine Peters SPV, Indigo Gelderland Definitie rouwproces Rouwen is het verwerken van een groot verdriet. Het is een proces waarbij iemand geleidelijk aan leert omgaan met pijn, verdriet,

Nadere informatie

Hoe je je voelt. hoofdstuk 10. Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld:

Hoe je je voelt. hoofdstuk 10. Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld: hoofdstuk 10 Hoe je je voelt Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld: zenuwachtig wakker worden omdat je naar school moet, vrolijk

Nadere informatie

NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS

NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS Betrokken raken bij een schokkende gebeurtenis laat niemand onberoerd. Je bent er meestal niet op voorbereid en als het gebeurt kan dat ingrijpende gevolgen hebben voor

Nadere informatie

Informatie en advies voor ouders

Informatie en advies voor ouders Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders 1 2 Wist u dat de gevolgen van het zien of horen van geweld in het gezin net zo groot zijn als zelf geslagen worden? Ook als het geweld gestopt

Nadere informatie

Hoe kunt u voor uw bijzondere kleinkind zorgen? Tips voor opa s en oma s. Foto Britt Straatemeier. Deze brochure werd mogelijk gemaakt door:

Hoe kunt u voor uw bijzondere kleinkind zorgen? Tips voor opa s en oma s. Foto Britt Straatemeier. Deze brochure werd mogelijk gemaakt door: Hoe kunt u voor uw bijzondere kleinkind zorgen? Tips voor opa s en oma s Foto Britt Straatemeier Deze brochure werd mogelijk gemaakt door: Tips voor grootouders Foto Susanne Reuling Als in het gezin van

Nadere informatie

Echtscheiding en kinderen www.cjggooienvechtstreek.nl

Echtscheiding en kinderen www.cjggooienvechtstreek.nl regio Gooi en Vechtstreek Echtscheiding en kinderen www.cjggooienvechtstreek.nl n Echtscheiding en kinderen Kinderen zien het gezin waarin zij zijn grootgebracht vaak als een eenheid die er altijd was

Nadere informatie

NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR LEERKRACHTEN

NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR LEERKRACHTEN NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR LEERKRACHTEN Op een schokkende gebeurtenis bent u meestal niet voorbereid en als het gebeurt kan dat ingrijpende gevolgen hebben. Als leerkrachten samen met kinderen een ingrijpende

Nadere informatie

Bijeenkomst over geloofsopvoeding Rouw en verlies Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van kinderen van 8-12 jaar

Bijeenkomst over geloofsopvoeding Rouw en verlies Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van kinderen van 8-12 jaar DOELSTELLINGEN De deelnemers worden zich bewust van hun eigen omgang met rouw en verlies en de rol die hun geloof of levensoriëntatie hierbij heeft. De deelnemers weten dat ieder op een eigen manier rouwt

Nadere informatie

Uw kind tijdens/na het ziekenhuisbezoek

Uw kind tijdens/na het ziekenhuisbezoek Uw kind tijdens/na het ziekenhuisbezoek Reacties tijdens een ziekenhuisopname Kinderen kunnen op verschillende manieren reageren op hun ziekenhuisopname. Een opname is altijd een ingrijpende gebeurtenis.

Nadere informatie

Samen rouwen. Hoe u uw kind kunt helpen verlies draaglijk te maken

Samen rouwen. Hoe u uw kind kunt helpen verlies draaglijk te maken Samen rouwen Hoe u uw kind kunt helpen verlies draaglijk te maken Rouw De prijs die we betalen voor hechting Overlijden van een dierbare Gezondheidsproblemen (CVS, MS, afnemen zicht / gehoor etc.) Rouwen

Nadere informatie

Het verlies van een dierbare

Het verlies van een dierbare Het verlies van een dierbare Het Zorgpad Stervensfase is gebaseerd op de Liverpool Care Pathway for the dying patient (LCP). De LCP is door het Erasmus MC Rotterdam en het IKNL locatie Rotterdam integraal

Nadere informatie

Kind & echtscheiding. Geen lid van het gezin? ook dan kun jij een kind steunen!

Kind & echtscheiding. Geen lid van het gezin? ook dan kun jij een kind steunen! Kind & echtscheiding Geen lid van het gezin? ook dan kun jij een kind steunen! Kind in een echtscheidingssituatie Per jaar belanden ongeveer 70.000 kinderen in een echtscheiding. De gevolgen van een echtscheiding

Nadere informatie

Veilig Thuis. Werkboekje voor kinderen en ouders bij een tijdelijk huisverbod

Veilig Thuis. Werkboekje voor kinderen en ouders bij een tijdelijk huisverbod Veilig Thuis Werkboekje voor kinderen en ouders bij een tijdelijk huisverbod Een stukje uitleg Dat je samen met papa/mama, of een andere persoon in dit boekje gaat werken is niet zo maar. Dat komt omdat

Nadere informatie

KOPPen bij elkaar en schouders eronder. Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen

KOPPen bij elkaar en schouders eronder. Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen KOPPen bij elkaar en schouders eronder Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen Mama, waarom huil je? Mama, ben je nu weer verdrietig? Papa, gaan we naar het zwembad? Waarom niet?

Nadere informatie

Jouw Belang Jouw ouders bespreken gezamenlijk over én met jou wat jouw belang is. Zodat jouw ouders

Jouw Belang Jouw ouders bespreken gezamenlijk over én met jou wat jouw belang is. Zodat jouw ouders - Dit basis Kindplan kan als onderdeel worden ingevoegd in het ouderschapsplan of los worden gebruikt door ouders al dan niet met hulp van een professional - Ouders ga na de eerste afspraak met een professional

Nadere informatie

Een bezoek van kinderen op de Intensive Care

Een bezoek van kinderen op de Intensive Care Een bezoek van kinderen op de Intensive Care Intensive Care Locatie Hoorn/Enkhuizen Een bezoek van kinderen op de Intensive Care Informatie voor ouders Het is altijd confronterend als een ouder of familielid

Nadere informatie

Kindergeneeskunde. Een groot gemis. Kinderen helpen bij verlies

Kindergeneeskunde. Een groot gemis. Kinderen helpen bij verlies Kindergeneeskunde Een groot gemis Kinderen helpen bij verlies Een groot gemis Het overlijden van een geliefd persoon is enorm ingrijpend, zowel voor een ouder als voor een kind. Zeker als het gaat om de

Nadere informatie

Veilig Thuis. Werkboekje voor kinderen en ouders bij een tijdelijk huisverbod

Veilig Thuis. Werkboekje voor kinderen en ouders bij een tijdelijk huisverbod Veilig Thuis Werkboekje voor kinderen en ouders bij een tijdelijk huisverbod 2 Een stukje uitleg Dat je samen met papa/mama, of een andere persoon in dit boekje gaat werken is niet zo maar. Dat komt omdat

Nadere informatie

Boek en workshop over het verlies van een broer of zus. Een broertje dood. Door Corine van Zuthem

Boek en workshop over het verlies van een broer of zus. Een broertje dood. Door Corine van Zuthem Het overlijden van een broer of zus is een ingrijpende gebeurtenis. Toch wordt het onderwerp in de rouwliteratuur doodgezwegen. Tot verbazing van Minke Weggemans. De pastoraal therapeute schreef er daarom

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Inleiding. Als je een peuter en tussen 3 en 5 jaar bent. Als je een kleuter en tussen 6 en 8 jaar bent

Inhoudsopgave. Inleiding. Als je een peuter en tussen 3 en 5 jaar bent. Als je een kleuter en tussen 6 en 8 jaar bent Kind-In-Zicht Inhoudsopgave Inleiding Als je een peuter en tussen 3 en 5 jaar bent Als je een kleuter en tussen 6 en 8 jaar bent Als je een tiener en tussen 9 en 12 jaar bent Als je een puber en tussen

Nadere informatie

Verlies, verdriet en rouw

Verlies, verdriet en rouw Verlies, verdriet en rouw Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding Iemand die u dierbaar was, waar uw zorg naar uitging, is overleden. Het wegvallen van de overledene

Nadere informatie

Terrorisme en dan verder

Terrorisme en dan verder Terrorisme en dan verder Hoe kunt u omgaan met de gevolgen van een aanslag? - Ga zo veel mogelijk door met uw normale dagelijkse activiteiten. Dat geeft u het gevoel dat u de baas bent over de situatie.

Nadere informatie

Na de schok... Niemand is echt voorbereid op een schokkende. gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat voor iedereen

Na de schok... Niemand is echt voorbereid op een schokkende. gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat voor iedereen Niemand is echt voorbereid op een schokkende gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat voor iedereen Na de schok... ingrijpende gevolgen. Als kinderen samen met hun ouders een aangrijpende gebeurtenis meemaken,

Nadere informatie

SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN

SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN Dit thema is opgesplitst in drie delen; gevoelens, ruilen en familie. De kinderen gaan eerst aan de slag met gevoelens. Ze leren omgaan met de gevoelens van anderen. Daarna

Nadere informatie

Als opvoeden even lastig is

Als opvoeden even lastig is Als opvoeden even lastig is Hoe pak je dat dan aan? Soms weet ik niet meer wat ik moet doen om hem stil te krijgen. Schattig? Je moest eens weten. Hoezo roze wolk? Mijn dochter kan af en toe het bloed

Nadere informatie

Protocol bij sterfgevallen

Protocol bij sterfgevallen Protocol bij sterfgevallen Herziene versie: november 2013 1. Inleiding Binnen de kinderopvang heb je met vele kinderen, ouders en teamleden te maken. Hoe groter je centrum is, hoe groter de kans dat je

Nadere informatie

Beste ouders/verzorgers,

Beste ouders/verzorgers, INTAKEFORMULIER Parel 9 t/m 12 School Alex Beste ouders/verzorgers, Dit intakeformulier is bedoeld om die informatie te verkrijgen die wij nodig hebben om nieuwe kleuters zo goed mogelijk op te vangen

Nadere informatie

Cambriana online hulpprogramma

Cambriana online hulpprogramma Dit is deel 1 van het online hulpprogramma van Cambriana. Verwerking van een scheiding 'Breaking up is hard to do' Neil Sedaka Een scheiding is een van de pijnlijkste ervaringen die je kunt meemaken in

Nadere informatie

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen. De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.

Nadere informatie

Nummer 1 December 2011. Cursusaanbod 2012 Gedeeld verdriet Mindfulness Laat je zelf zien

Nummer 1 December 2011. Cursusaanbod 2012 Gedeeld verdriet Mindfulness Laat je zelf zien Nummer 1 December 2011 Cursusaanbod 2012 Gedeeld verdriet Mindfulness Laat je zelf zien LANDELIJK HEEFT 16% VAN DE JONGEREN PSYCHOSOCIALE PROBLEMEN. Scoop richt zich bij coaching, counseling en training

Nadere informatie

Wanneer en hoe raakt de huisarts betrokken bij een gezin waar jonge kinderen zijn en een van de ouders kanker heeft

Wanneer en hoe raakt de huisarts betrokken bij een gezin waar jonge kinderen zijn en een van de ouders kanker heeft Ervaringen in de huisartsenpraktijk. Cunera Jonker, huisarts in Delft Het was een mooie dag in de herfst. Varkentje plukte appels uit de boom.. toen Kikker aan kwam lopen. Hij keek bezorgd. Ik heb iets

Nadere informatie

M i j n o u d e r s g a a n s c h e i d e n

M i j n o u d e r s g a a n s c h e i d e n M i j n o u d e r s g a a n s c h e i d e n W E R K B O E K E C H T S C H E I D I N G, S T E U N J E K I N D M I J N W E R K B O E K Dit werkboek is speciaal voor kinderen met gescheiden ouders. Er zijn

Nadere informatie

Als je ergens heel erg bang voor bent, dan heb je angst. Je hebt bijvoorbeeld angst voor de tandarts.

Als je ergens heel erg bang voor bent, dan heb je angst. Je hebt bijvoorbeeld angst voor de tandarts. Thema 5 Les 1: De angst: Als je ergens heel erg bang voor bent, dan heb je angst. Je hebt bijvoorbeeld angst voor de tandarts. De schrik: Als iemand ineens achter je staat, dan schrik je. Je bent dan ineens

Nadere informatie

Eenzaam. De les. Inhoud. Doel. Materiaal. Belangrijk. les

Eenzaam. De les. Inhoud. Doel. Materiaal. Belangrijk. les 8 Inhoud 1 Eenzaam De Soms ben je alleen en vind je dat fijn. Als alleen zijn niet prettig aanvoelt, als je niet in je eentje wilt zijn, dan voel je je eenzaam. In deze leren de leerlingen het verschil

Nadere informatie

Rouw hoort bij het leven, het is een algemeen menselijke taak hiermee om te leren gaan.

Rouw hoort bij het leven, het is een algemeen menselijke taak hiermee om te leren gaan. Over rouw en rouwen Rouw hoort bij het leven, het is een algemeen menselijke taak hiermee om te leren gaan. Emoties zijn belangenbehartigers: signaal dat er iets belangrijks aan de hand is; toegangsweg

Nadere informatie

Jong en rouw hoe moet dat nou?

Jong en rouw hoe moet dat nou? Jong en rouw hoe moet dat nou? Wat is rouwen?? Rouwen is je aanpassen aan de veranderde situatie Je kunt niet tegengaan dat de vogels van verdriet overvliegen, maar je kunt wel voorkomen dat ze nesten

Nadere informatie

Weer thuis. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!

Weer thuis. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Weer thuis Uw kind is opgenomen geweest in het ziekenhuis en gaat nu weer naar huis. Het kan zijn dat thuis meteen alles weer als vanouds is. Het kan ook zijn dat uw kind de ziekenhuisopname moet verwerken.

Nadere informatie

Wielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting

Wielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting Zwijsen Wielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting Inhoud Inleiding 3 Materialen 3 Voor het eerst naar school 4 Doelstelling 4 Opbouw prentenboek en plakboek 4 Werkwijze 5 Ouders 5 2 Inleiding Voor

Nadere informatie

NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR LEERKRACHTEN

NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR LEERKRACHTEN NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR LEERKRACHTEN Op een schokkende gebeurtenis ben je meestal niet voorbereid en als het gebeurt kan dat ingrijpende gevolgen hebben. Als leerkrachten samen met kinderen een ingrijpende

Nadere informatie

Terrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag?

Terrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag? Terrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag? Publieksversie Ga zo veel mogelijk door met uw normale dagelijkse activiteiten. Dat geeft u het gevoel dat u de baas bent over de situatie. Dit is ook

Nadere informatie

Echtscheiding. Informatie en tips voor ouders en verzorgers

Echtscheiding. Informatie en tips voor ouders en verzorgers Echtscheiding Informatie en tips voor ouders en verzorgers Kinderen vinden het vanzelfsprekend dat zij ouders hebben. Ouders scheiden van elkaar als partners, maar blijven ouders van hun kinderen. Om uw

Nadere informatie

een ademtest om een speciale bacterie in je maag op te sporen 13C-ureumtest

een ademtest om een speciale bacterie in je maag op te sporen 13C-ureumtest een ademtest om een speciale bacterie in je maag op te sporen 13C-ureumtest Onder ouders verstaan wij ook verzorger(s), pleeg- of adoptieouder(s) U kunt wijzigingen of aanvullingen op deze informatie door

Nadere informatie

...de draad weer oppakken

...de draad weer oppakken Na de schok... leerkrachten in basis- en voortgezet onderwijs Informatie voor leerkrachten in het basis- en voortgezet onderwijs wanneer een schokkende gebeurtenis heeft plaatsgevonden....de draad weer

Nadere informatie

Activiteit 01: Je gedachten en gevoelens 7. Activiteit 02: De scheiding van je ouders overleven 11. Activiteit 03: Acting out 16

Activiteit 01: Je gedachten en gevoelens 7. Activiteit 02: De scheiding van je ouders overleven 11. Activiteit 03: Acting out 16 Inhoud Activiteit 01: Je gedachten en gevoelens 7 Activiteit 02: De scheiding van je ouders overleven 11 Activiteit 03: Acting out 16 Activiteit 04: Schuld 22 Activiteit 05: Angst 26 Activiteit 06: Verdriet

Nadere informatie

Protocol sterfgevallen

Protocol sterfgevallen Protocol sterfgevallen Kinderdagverblijf De Kleine Zeester Inhoudsopgave - Inleiding. - Handelwijze bij overlijden van een kind tijdens de opvang. - Handelswijze bij overlijden van een kind thuis of in

Nadere informatie

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S 2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de

Nadere informatie

Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Praten helpt. Verslavingspreventie Mondriaan

Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Praten helpt. Verslavingspreventie Mondriaan Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Praten helpt Verslavingspreventie Mondriaan Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Alle ouders hebben het beste voor met hun kinderen. Ouders vragen

Nadere informatie

PATIËNTEN INFORMATIE. Rouwverwerking

PATIËNTEN INFORMATIE. Rouwverwerking PATIËNTEN INFORMATIE Rouwverwerking 2 PATIËNTENINFORMATIE Een dierbare is overleden. Dit is een aangrijpende gebeurtenis. In de eerste plaats gaat onze deelneming uit naar u en de overige nabestaanden.

Nadere informatie

Protocollen KDV Het (B)engeltje. 3 april 2013

Protocollen KDV Het (B)engeltje. 3 april 2013 Overlijden Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Handelswijze bij overlijden van een kind tijdens de opvang 2.1 hoe te handelen op het moment 2.2 hoe te handelen in de week erna 2.3 hoe te handelen op langere

Nadere informatie

jongeren vanaf 12 jaar

jongeren vanaf 12 jaar Na de schok... de draad weer oppakken Informatie voor jongeren vanaf 12 jaar die betrokken zijn geweest bij een schokkende of ingrijpende gebeurtenis. Na de schok de draad weer oppakken Informatie voor

Nadere informatie

wil ik het wensen rond overlijden

wil ik het wensen rond overlijden ZO wil ik het wensen rond overlijden Als jij mij vertelt wat je wilt, Zet ik de wereld even stil Om jouw leven gedag te zeggen En jou in ons hart neer te leggen. Wilma van Grieken, teamleider De Vaart(2012)

Nadere informatie

TIPS VOOR DOCENTEN. Kim Koelewijn. Nu met nog meer tranen! HUIL! Het lucht op Vergroot je woordenschat rondom emoties, en laat je lekker gaan

TIPS VOOR DOCENTEN. Kim Koelewijn. Nu met nog meer tranen! HUIL! Het lucht op Vergroot je woordenschat rondom emoties, en laat je lekker gaan TIPS VOOR DOCENTEN HUIL! Het lucht op Nu met nog meer tranen! Kim Koelewijn Vergroot je woordenschat rondom emoties, en laat je lekker gaan 9-99 TIPS VOOR DOCENTEN Dichtbij en verder weg Wanneer je met

Nadere informatie

Achtergrondinformatie opdracht 1, module 1, les 1

Achtergrondinformatie opdracht 1, module 1, les 1 Achtergrondinformatie opdracht 1, module 1, les 1 Er zijn leuke en fijne momenten in de opvoeding, maar ook moeilijke en zware momenten. Deze moeilijke momenten hebben soms te maken met een bepaalde fase

Nadere informatie

Procedure sterfgevallen Villa Kakelbont

Procedure sterfgevallen Villa Kakelbont Procedure sterfgevallen Procedure sterfgevallen 1 evaluatiedatum: 15-05-2015 Inhoudsopgave Procedure sterfgevallen... 1... 1 1. Inleiding... 3 2. Het overlijden van een kind in de groep tijdens de opvang...

Nadere informatie

Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar

Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Als je ouders uit elkaar gaan is dat heel ingrijpend. Vaak verandert er nogal wat in je leven. Een rechter wil hierover met je praten tijdens een kinderverhoor.

Nadere informatie