Notitie. Inleiding. Zie rapport TNO 2014 R11606 van 14 november 2014.

Transcriptie

1 Notitie Aan Rijkswaterstaat, t.a.v. Niels Hubbers Van ir. A.R. Eisses Gebouwde Omgeving Oude Waalsdorperweg AK Den Haag Postbus JG Den Haag T F Kopie aan Jan Oostveen (Rijkswaterstaat), Bertus van 't Wout (Haskoning-DHV) Onderwerp Geluidsituatie Groenekan, i.v.m. Tracébesluit A27/A1 Inleiding Het Tracébesluit A27/A1 voorziet in de verbreding van de rijkswegen A27 en A1 van de aansluiting Utrecht-Noord via Kooppunt Eemnes tot de aansluiting Bunschoten-Spakenburg, waarbij nieuwe geluidschermen worden gerealiseerd. Deze schermen worden volgens het Tracébesluit onder een hoek van 20 graden achterover hellend (vanaf de weg gezien) geplaatst en voor een nader gespecificeerd gedeelte transparant uitgevoerd. In 2014 heeft TNO heeft ten behoeve van het Tracébesluit onderzoek uitgevoerd 1 naar de invloed van geluidreflectie tegen de schermen, zowel voor het geluid afkomstig van het verkeer op de rijkswegen A27 en A1, als voor de overige geluidbronnen die zich aan de andere kant van de schermen bevinden en waarvan het geluid tegen de achterzijde van de schermen reflecteert. In het onderzoek is voor wat betreft die overige geluidbronnen vooral aandacht geweest voor de spoorlijn Hilversum- Utrecht, die tussen Utrecht-Noord en Hilversum-Zuid op korte afstand langs de westzijde van rijksweg A27 loopt. arno.eisses@tno.nl Doorkiesnummer Projectnummer De hellingshoek van 20 graden zorgt ervoor dat reflectie van geluid tegen de achterzijde van de schermen (afkomstig van andere geluidbronnen dan het verkeer op de rijkswegen A27 en A1) naar beneden wordt gericht in het gebied relatief dicht achter het scherm. Bij een kleinere hellingshoek van 10 graden is het gebied achter het scherm waar reflecties kunnen worden waargenomen groter en is er dus ook een grotere kans op hinder door reflecties ter plaatse van woningen. Desondanks zijn er locaties waar de woningen of de geluidbron zo dicht bij het scherm liggen dat het effect van geluidreflectie tegen de achterzijde van de schermen kan worden waargenomen. Eén van die locaties is de woning aan de Koningin Wilhelminaweg 329 te Groenekan. Op verzoek van Rijkswaterstaat wordt in de voorliggende notitie dieper ingegaan op de toekomstige geluidsituatie bij die woning. 1 Zie rapport TNO 2014 R11606 van 14 november 2014.

2 Om een goed beeld te krijgen van de huidige situatie heeft de heer Eisses van TNO samen met heren Hubbers en Van t Wout van Rijkswaterstaat de situatie ter plaatse nader bekeken, zowel van de kant van de rijksweg (vanaf de verzorgingsplaats) als vanuit de woning en de achtertuin van de woning (in aanwezigheid van de bewoonster). 2/7 De situatie De betreffende woning ligt aan de Koningin Wilhelminaweg 329 te Groenekan, ter hoogte van de verzorgingsplaats aan de westzijde van rijksweg A27 bij kilometer 84,84. Volgens het Tracébesluit A27/A1 wordt een geluidscherm geplaatst van 7 meter hoog langs de verzorgingsplaats, tussen de rijksweg en de spoorlijn, dat vanaf de weg gezien 20 graden achterover helt en waarvan de bovenste vier meter transparant (en akoestisch reflecterend) worden uitgevoerd. Van zuid naar noord gezien eindigt het scherm bij kilometer 84,885, ongeveer 50 meter ten noorden van de woning.

3 De invloed van geluidreflectie van de spoorlijn volgens berekeningen In het onderzoek van TNO is berekend dat de reflectie van het geluid van de spoorweg tegen de achterzijde van het hellende geluidsscherm zorgt voor ongeveer 1 db meer geluid dan in de situatie met een verticaal scherm met een geluidabsorberende achterzijde. Er is destijds niet specifiek gekeken naar één woning, maar naar gevoeligheid van de invloed van reflectie bij woningen die ter hoogte van de verzorgingsplaats liggen. Omdat de uitkomst per woning enkele tienden van een decibel kan verschillen, is als uitkomst ongeveer 1 db gerapporteerd. Dit resultaat geldt dus ook voor de woning met nummer 329. Of de verhoging hier 0,9 db is, dan wel 1,4 db, is voor de waarneming niet relevant. De uitkomst geldt ter hoogte van de achtergevel van de woningen voor de tweede en derde bouwlaag, waar de geluidbelasting hoger is dan op de begane grond. (De woningen hebben maximaal drie bouwlagen.) 3/7 De berekeningen zijn uitgevoerd met het rekenmodel TOMAS, dat in bijlage A.2 van het TNO-rapport is beschreven 2. TOMAS wordt vaker toegepast in situaties met bijzondere schermvormen die buiten het toepassingsgebied van de Standaard rekenmethode 2 van het Reken- en meetvoorschrift liggen. Dat is hier het geval vanwege de hellende stand van het geluidscherm. Bij de berekeningen is uitgegaan van: a) een hellend scherm van 7 meter hoog, 20 graden achterover, dat van zuid naar noord gezien eindigt bij km 84,885; b) transparante, reflecterende schermpanelen tussen 3 en 7 meter hoogte; c) een hoogteverschil tussen de voet van het scherm en bovenkant spoor van 0,8 meter; d) een afstand tussen het scherm en het hart van de spoorlijn variërend tussen 20 en 30 meter. Om de toename vast te stellen is eerst het op de achtergevel invallende, over de tijd gemiddelde geluid van het spoor in octaafbanden berekend in de huidige situatie en vervolgens in de situatie met geluidscherm langs de verzorgingsplaats. Uit de berekende gemiddelde geluidniveaus in octaafbanden is het totale gemiddelde, A-gewogen geluidniveau vastgesteld. De berekende toename is het verschil tussen de totale A-gewogen geluidniveaus in de situaties met en zonder scherm langs de verzorgingsplaats, berekend voor hetzelfde waarneempunt. 2 Bijlage A van het TNO-rapport TNO 2014 R11606 van 14 november 2014 beschrijft de combinatie van de rekenmodellen TOMAS en PE. Voor de berekening van de invloed van de reflectie van het geluid van het spoor tegen het geluidscherm langs de verzorgingsplaats is alleen het model TOMAS gebruikt, vanwege de relatief korte afstand tussen geluidbron en waarneempunt. TOMAS is een zogenoemd stralenmodel dat de uitbreiding van golffronten weergeeft via de lijnen loodrecht op de golffronten (de stralen). De stralen bestaan uit rechte lijnstukken (in een homogene atmosfeer) en ontstaan door vanuit de bron de mogelijke paden tussen bron en waarneempunt te construeren via combinaties van reflectie en diffractie. Het model is gebaseerd op de fysische principes van reflectie en diffractie. In publicatie nr. 108 (mei 1991) van het Nederlands Akoestisch Genootschap (NAG) worden de principes van het rekenmodel uiteengezet. (Zie TOMAS wordt op dit moment alleen binnen TNO gebruikt, omdat er geen softwareimplementatie commercieel verkrijgbaar is. In het buitenland zijn wel onderzoeksinstituten en universiteiten die van soortgelijke modellen gebruik maken.

4 De berekende toename van ongeveer 1 db geldt ten opzichte van de situatie met een verticaal scherm met een geluidabsorberende achterzijde. Omdat een absorberend schermoppervlak in de praktijk nooit 100% absorberend is 3, zal er ook met een absorberend scherm een toename zijn ten opzichte van de huidige situatie, van enkele tienden van een decibel. Dit betekent dat de toename van het over de tijd gemiddelde spoorweggeluid bij een hellend, reflecterend scherm ten opzichte van de huidige situatie zonder scherm 1,5 db kan bedragen. 4/7 Dat de berekende toename op de tweede en derde verdieping niet meer dan 1,5 db is, komt doordat de bijdrage van het directe geluid van het spoor, dat zonder reflectie de woningen bereikt, sterker is dan de bijdrage van de reflectie tegen de achterzijde van het geluidscherm. Zouden de beide bijdragen even sterk zijn, dan zou er een toename zijn van 3 db ten opzichte van de huidige situatie zonder scherm. (Een verdubbeling van de geluidenergie betekent een verhoging van het geluidniveau met 3 db.) Dat de bijdrage via reflectie zwakker is, heeft te maken met a) de lengte van het geluidpad via reflectie, die groter is dan de lengte van het directe geluidpad, zodat het geluid dat via reflectie de woning bereikt een langere weg heeft afgelegd en daardoor meer is verzwakt; b) de verhouding tussen de afstand van het scherm tot het spoor (20 tot 30 meter) en de afmeting van het reflecterende schermvlak in de dwarsdoorsnede (4 meter) en c) de beëindiging van het scherm halverwege de verzorgingsplaats (km 84,885), waardoor bij de woningen ter hoogte van de verzorgingsplaats de reflectie vooral optreedt als de trein zich ten zuiden van de woningen bevindt, en dus niet gedurende de gehele treinpassage. Op basis van de huidige dienstregeling is er sprake van in totaal acht reizigerstreinen (stoptreinen) per uur (4 in elke richting) en enkele goederentreinen per etmaal. De goederentreinen produceren meer geluid en worden meestal als hinderlijker ervaren dan de reizigerstreinen. Aangezien de goederentreinen vooral s nachts passeren, is hiervoor vooral het geluid op de tweede en derde verdieping van belang. In het onderzoek is geen rekening gehouden met een mogelijke plaatsing in de toekomst van een scherm tussen de spoorbaan en de woningen, omdat hiervoor geen plannen bekend zijn. Dit zal een minder effectieve maatregel tegen spoorweggeluid worden als gevolg van het toekomstige scherm langs de verzorgingsplaats aan de overzijde van het spoor (vanuit de woning gezien). Met andere woorden, als in de toekomst (na realisatie van het scherm langs de verzorgingsplaats) ooit een maatregel tegen spoorweggeluid voor de woningen aan de Koningin Wilhelminaweg wordt overwogen, zal een scherm tussen spoor en woningen hoger moeten zijn om hetzelfde effect te bereiken dan in de huidige situatie. Dit geldt niet voor andere maatregelen, zoals raildempers of stiller materieel. 3 Er is in de berekening met een absorberend scherm uitgegaan van een absorptie van gemiddeld 80% over het voor railverkeer specifieke frequentiespectrum.

5 Vergelijking tussen het geluid in de huidige en toekomstige situatie Op grond van het berekende verschil zal het over de tijd gemiddelde spoorweggeluid op de tweede en derde bouwlaag (in slaap- of studeerkamer) met een reflecterend, hellend scherm niet significant luider zijn dan met een verticaal scherm met een geluidabsorberende achterzijde en ook ten opzichte van de huidige situatie (zonder scherm) is de toename van het gemiddelde spoorweggeluid in decibellen voor de waarneming klein. Ter illustratie, als direct na elkaar twee dezelfde type geluiden klinken, met als enige verschil dat het tweede geluid in volume sterker is dan het eerste, dan zijn deze geluiden pas bij een verschil van 2 db voor een mens net te onderscheiden 4. 5/7 Vooral op de begane grond is het wel mogelijk dat in de toekomstige situatie met een 20 graden hellend en reflecterend scherm op een bepaald moment tijdens een treinpassage een verschil in geluid wordt opgemerkt ten opzichte van de huidige situatie. In de achtertuin van de woning met nummer 329 staat een schuur aan de spoorzijde van de terreingrens, die het directe geluid van het spoor meer afschermt dan het via het scherm langs de A27 gereflecteerde geluidpad. Daardoor kan het gereflecteerde geluid gedurende een deel van de treinpassage duidelijker hoorbaar zijn dan het directe geluid. Dit is afhankelijk van de plaats in de tuin. Het geluid kan dan uit een andere richting worden waargenomen dan waar de geluidbron zich bevindt, wat overigens ook in de huidige situatie al het geval zal zijn, vooral dichtbij de schuur, tussen de schuur en de woning. Het geluidpad van de trein via reflectie tegen de achtergevel van de woning naar een plaats in de achtertuin kan hier sterker zijn dan het directe, door de schuur afgeschermde geluidpad naar diezelfde plaats. De omgevingsdienst heeft erop heeft gewezen dat bij treinpassages het effect van reflecties tegen het scherm zeker hoorbaar is en dat reflecties bijdragen aan een onrustiger geluidbeeld. Het is inderdaad waarschijnlijk dat reflecties plaatselijk hoorbaar zullen zijn gedurende een gedeelte van de tijdsduur van een treinpassage, vooral in de achtertuin. De treinpassage zal in de toekomst vooral overdag ook beter en gedurende langere tijd hoorbaar kunnen zijn dan in de huidige situatie, omdat het toekomstige geluidscherm het meer continu aanwezige geluid van de rijksweg zal verminderen. Andere geluidbronnen komen dan beter boven het geluid van de rijksweg uit. Dit is een bekend effect dat optreedt na realisatie van een succesvolle geluidmaatregel. Mensen geven dan ook vaak aan opeens meer last te hebben van het geluid van de buren, maar ook de vogels weer beter te horen. Of daarmee het geluidbeeld in de toekomst onrustiger wordt ten opzichte van de huidige situatie is niet objectief aan te geven. Dat zullen mensen verschillend ervaren. De ene persoon zal na realisatie van het project vinden dat het rustiger is geworden doordat er minder lawaai is van de rijksweg en een ander zal door de betere hoorbaarheid van andere geluiden de nieuwe situatie wellicht als onrustiger beoordelen. 4 Een toename van 3 db is een verdubbeling van de geluidenergie, maar wordt niet als een verdubbeling van de geluidsterkte ervaren. Die verdubbeling ervaren mensen gemiddeld pas bij een verschil van 10 db.

6 6/7

7 De betere hoorbaarheid van andere geluiden dan het geluid van de snelweg door het verminderen van het verkeerslawaai betekent dus niet dat de geluidsituatie verslechtert. Als het geluidscherm doet waarvoor het is bedoeld, levert het een verbetering van de geluidsituatie door de verzwakking van het geluid van een belangrijke (en voor veel mensen in die situatie waarschijnlijk belangrijkste) bron voor de geluidhinder. Daarnaast zorgt het scherm ook voor vermindering van geluidhinder die specifiek optreedt bij verzorgingsplaatsen, bijvoorbeeld afkomstig van koelwagens, spelende kinderen of autoradio s. Het verdient aanbeveling om met de inrichting van de verzorgingsplaats zoveel mogelijk rekening te houden met het voorkomen van geluidhinder van de verzorgingsplaats s nachts, bijvoorbeeld door ervoor te zorgen dat de vrachtwagens dicht langs het geluidscherm moeten parkeren. Koelwagens kunnen dan niet op slecht afgeschermde plaatsen gaan staan. 7/7