Verduurzaming van gemeentelijk vastgoed met WKO s is pure noodzaak. Legio kansen voor gemeenten om WKO te optimaliseren
|
|
- Christa Koning
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Verslag workshop 10 oktober 2017 Legio kansen voor gemeenten om WKO te optimaliseren Verduurzaming van gemeentelijk vastgoed met WKO s is pure noodzaak Heb je als gemeente een WKO-systeem of overweeg je om er één te realiseren, dan liggen daar legio kansen. Voor bestaande WKO-systemen zijn er perfecte tools om het systeem te optimaliseren of om de juiste marktpartijen voor beheer en onderhoud te contracteren. En wil je als gemeente in een dergelijk systeem investeren, dan zijn er goede mogelijkheden voor financiering, aanbesteding en contractvormen. Dit bleek allemaal tijdens de Workshop WKO voor gemeentelijk vastgoed. Op 10 oktober jongstleden waren ruim 30 mensen aanwezig op een workshop van het Gebruikersplatform Bodemenergie bij Maaspoort Sport & Events in s-hertogenbosch. Het doel van deze middag was om gemeentelijke eindgebruikers en beheerders wegwijs te maken in de wereld van de WKO. Steeds meer gemeenten besluiten te investeren in een WKO-systeem, maar als de beslissing eenmaal genomen is, of als het systeem is gerealiseerd, dan blijkt de praktijk vol hobbels en obstakels. Niet zelden functioneren de gerealiseerde systemen verre van optimaal en ook het traject voor realisatie, beheer en onderhoud en dan vooral de juiste contractvorming, is voor veel gemeenten erg lastig. Juist deze onderwerpen kwamen uitgebreid aan bod tijdens deze workshop. Warmtepompen van begrenzer af Alphen aan den Rijn is een van de gemeenten die al in 2002 een WKO-systeem in gebruik nam. Eerst alleen voor het gemeentehuis, maar later is het systeem uitgebouwd en levert hij ook koude en warmte aan het theater, twee banken en vijf grote winkels die allemaal in het centrumgebied van Alphen aan den Rijn zijn gevestigd. Naast de drie warmtepompen beschikt de installatie ook over twee grote back-up ketels. Marco Strooker, technisch beheerder bij de gemeente, merkte op een milde oktoberdag in 2007 dat de schoorstenen van de twee cv-ketels volop rook uitstootte. Het betekende dus dat de cv-ketels aan stonden, waar volgens hem toch de warmtepompen gemakkelijk de capaciteit moesten kunnen leveren. Het kwam er uiteindelijk op neer dat de warmtepompen al
2 sinds de oplevering begrensd waren op 50%. Al die tijd werden ze dus niet optimaal benut. Belangrijke reden was dat de exploitant, maar ook de onderhoudsbedrijven, niet kundig en gericht genoeg hun werkzaamheden uitvoerden. De exploitant keek vooral naar het verdienmodel en niet naar het technisch functioneren. Meerdere partijen ondernamen pogingen om de installatie efficiënter te laten functioneren. De opdrachten daartoe werden door de gemeente verstrekt, niet door de exploitant. Recentelijk liet de gemeente een WKO-scan uitvoeren, die het Gebruikersplatform Bodemenergie aanbiedt, waarbij externe deskundigen naar het systeem hebben gekeken. Sinds die adviezen en verbeteringen zijn doorgevoerd, verbetert de prestatie zienderogen en is de installatie optimaal gaan functioneren. Vanaf 2018 neemt de gemeente zelf naast het eigenaarschap ook het beheer en de exploitatie weer in eigen handen. Hulp van de WKO-scan De gemeente krijgt hierbij hulp van Ivo Everts van Ates Control. Everts legde tijdens de workshop uit welke oplossing hij de gemeente Alphen aan den Rijn heeft aangedragen. Hij is een van adviseurs die de WKO-scan uitvoert, die het Gebruikersplatform Bodemenergie aanbiedt. Met de WKO-scan krijgt een gemeente, of andere eigenaar/beheerder van een WKO-systeem, in korte tijd een overzicht van alle onderdelen waarop verbeteringen en optimalisaties mogelijk zijn. Vaak begint dit al met het verbeteren van de monitoring. Als er te weinig of onvoldoende monitoring plaatsvindt, is optimalisatie vrijwel niet mogelijk. Het is dus wel noodzakelijk dat degene die de WKO-scan uitvoert, kan en mag meekijken in het GBS. Helaas doen veel exploitanten of beheerpartijen daar soms lastig over, waardoor ook een goede scan en uiteindelijk een optimalisatie van het systeem niet mogelijk is. De WKOscan van het gebruikersplatform is voor leden in principe gratis, mits er na de scan ook gebruik wordt gemaakt van de verbeteringen die worden aanbevolen. Meer informatie hierover is verkrijgbaar bij de voorzitter van het gebruikersplatform. Goede financieringsmogelijkheden Wie duurzamer wil handelen en energiekosten wil besparen, kan drie dingen doen: isoleren, duurzame elektra en duurzame warmte gebruiken. Dat zegt Casper Boendermaker die na Everts aan het woord kwam. Boendermaker is senior adviseur duurzame investeringen bij Bank Nederlandse Gemeenten (BNG). Veel woningcorporaties hebben het energiezuiniger maken van huizen dit jaar bovenaan de agenda staan. Ook hernieuwbare elektriciteit is volop beschikbaar, zoals zonneweides en windenergie. Maar hoewel isoleren en duurzame elektra makkelijk worden gekozen, gaat kiezen voor duurzame warmte een stuk lastiger. Jammer, want een gemeente is bij uitstek in staat om leningen af te sluiten om WKO-systemen te financieren. En dat is nodig, want nog altijd 40% van het gemeentelijk vastgoed heeft energielabel D of zelfs lager. In 2023 moet al dat vastgoed minimaal Energielabel C hebben. Er valt duidelijk nog een wereld te winnen wat verduurzaming betreft. De Maatschappelijk Vastgoed Scan van BNG kan daarbij helpen. De scan laat heel snel en overzichtelijk zien hoe een gebouw valt te verduurzamen, met een opsomming aan mogelijke maatregelen, en een globale berekening van de kosten. En als een gemeente dan in een WKO-systeem investeert, is het belangrijk voor het juiste prestatiecontract te gaan. Volgens Boendermaker zijn veel contracten tussen gebouweigenaren en opdrachtnemers op dit moment nog voor verbetering vatbaar. Opdrachtnemers kunnen veel meer geprikkeld worden om optimalisatie en besparingen na te streven. Onder meer door duidelijke randvoorwaarden af te spreken en door bijvoorbeeld in het contract op te nemen dat een opdrachtnemer pas krijgt uitbetaald en hij kan laten zien dat een WKO-systeem na een jaar werkt. Een goed voorbeeld van een mooi contract is het Rotterdamse Groene Gebouwen Contract, waarover op internet veel informatie te vinden is.
3 Kies voor dialoog bij aanbesteding De wereld van aanbesteden is een redelijk schimmige, zoveel maakte Teo Bruno in zijn presentatie daarna duidelijk. Bruno werkt bij de gemeente s-hertogenbosch als supply chain manager en heeft daardoor veel ervaring met inkopen. Aannemers die zich opportunistisch gedragen en die gaten in het bestek bewust verzwijgen zijn nog maar een paar grieven die opdrachtgevers in de sector ervaren. En aannemers op hun beurt vinden onder andere dat opdrachtgevers te vaak risico s ondoordacht over de schutting gooien. Volgens Bruno moet de sector naar een situatie gaan waar beide partijen veel meer dan nu eerlijke samenwerkingspartners zijn. Waar leveranciers zich proactief opstellen, en waarbij aan opdrachtgevers zijde minder mensen betrokken zijn. Aanbesteden op de beste prijs kwaliteit is natuurlijk te doen via RAW en EMVI-besteksvormen, maar het kan ook op basis van dialoog. Dat mag gewoon, zei Bruno. Als je jurist zegt dat het niet mag, moet je een goede, pragmatische jurist zoeken. Je moet alleen wel zorgen dat je die dialoog zuiver doet, en alle gesprekken documenteert en vastlegt. Door deze interviews en presentaties op te nemen, kunnen alle partijen er later nog op terugvallen. Voordeel van zo n eerlijke, open samenwerking is onder andere dat je als opdrachtgever meer kennis uit de markt haalt. Ook worden aannemers zelf meer eigenaar van een probleem. Opdrachtgevers moeten hiervoor wel een andere rol aannemen, en vooraf vooral bedenken wát zij nodig hebben in plaats van hóe. En als je dan een WKO-systeem hebt, zei Bruno, probeer dan een beheer- en onderhoudscontract af te sluiten voor een langere periode. Contracten langer dan 4 jaar mogen zeker wel, want de Aanbestedingswet creëert daar ruimte voor. Je moet het alleen motiveren.
4 Van Energielabel G naar label A Koop-Pieter Ziel van adviesbureau Sweegers en De Bruijn liet de aanwezigen zien welke maatregelen beschikbaar en noodzakelijk zijn om gebouwen naar een C-label en een A-label te krijgen (ambitie om verplicht te stellen in 2030). Bij gebouwen van voor 1990 is bijna altijd een forse renovatie noodzakelijk. De aanleg van een WKO is dan onontkoombaar. Maar ook bij nieuwe gebouwen is een WKO een belangrijke maatregel om snel en fors te verduurzamen en zo het Energielabel op te krikken. Wil je een Energielabel A dan is een WKO in de meeste situaties pure noodzaak. In zijn presentatie liet hij zien wat de globale kosten zijn voor dergelijke renovaties naar een gebouw met A-label. Afhankelijk van de leeftijd van het gebouw kunnen de kosten oplopen van 210 tot 650 euro per m2 BVO. Het verschil in kosten tussen het behalen van een A- of C-label bij een gebouw uit de jaren 90 is nihil (100 euro per m2 BVO). Het kan daarom bij voorbaat zeer interessant zijn om een haalbaarheidsstudie uit te voeren van het te beheren vastgoed. Dat kan helpen bij de keuze of een gebouw vroegtijdig moet worden afgestoten, omdat het behalen van een C-label een hoge investering vraagt. En juist de keuze om strategisch te investeren in het energielabel, met het oog op de toekomst. Discussie over keuzes en optimalisatie Na steeds te hebben geluisterd, kregen de dertig aanwezigen de kans om zelf het woord te nemen. Aan drie tafels discussieerden zij groepsgewijs over aanbestedingen, de werking van het energielabel en de WKO-scan. In de discussie over aanbestedingen kwam bijvoorbeeld ter sprake dat life-cycle management (langdurige contracten) vaak tot beter presterende installaties lijden. Aan de energielabeltafel kwam ter sprake dat het de moeite loont om af te wegen of je bij een renovatie inzet op het wettelijk vereiste C-label, of direct doorgaat voor het A-label van de toekomst. En wat het thema WKO-scan betreft, was het voor de discussiegenoten evident dat een eindgebruiker tijd en kennis moet hebben van WKO s om zich met de scan te kunnen bemoeien. Bij een nietoptimaal functionerende WKO-installatie, is de eerste stap de WKO-scan te laten uitvoeren, wat gratis is voor leden van het Gebruikersplatform Bodemenergie.
5 Rondleiding langs WKO ter plaatse Het Maaspoort Sports & Events waar de workshop plaatsvond, heeft zelf ook een WKO-systeem. Technisch dienstverlener Verstappen van Amelsvoort heeft in 2015 de taak opgepakt om het gebouw te verduurzamen. Van een cv-installatie op gas maakte het gebouw de transitie naar verwarmen met bodemenergie. De luchtbehandelingsinstallaties werden voorzien van wtw en koeling, en verder zijn er onder meer zonnepanelen geplaatst en werd de afgiftetemperatuur van de cv-installatie zo ver mogelijk verlaagd. Een jaar geleden is het WKO-systeem van Maaspoort opgeleverd, maar Verstappen van Amelsvoort blijft nog zeker een jaar betrokken om alle oneffenheden eruit te halen. De installateur houdt de vinger goed aan de pols met maandelijkse rapportages om te zien of het systeem naar behoren werkt.
6
7
Aanbesteden? Teo Bruno 10 oktober oktober 17, 2017 Voettekst 1
Aanbesteden? Teo Bruno 10 oktober 2017 oktober 17, 2017 Voettekst 1 oktober 17, 2017 Voettekst 2 Waardoor komt het? oktober 17, 2017 Voettekst 3 Grootste grieven in sector OG Aannemers gedragen zich opportunistisch.
Nadere informatieUitwisselen van gebruikerservaringen met bodemenergie blijft essentieel
Workshop bij Omgevingsdienst IJmond maakt veel uitdagingen bespreekbaar Uitwisselen van gebruikerservaringen met bodemenergie blijft essentieel Op 30 mei waren verschillende eindgebruikers en exploitanten
Nadere informatieWKO scan TivoliVredenburg Utrecht
WKO scan TivoliVredenburg Utrecht WKO scan Begin 2016 gezamenlijk bezoek TivoliVredenburg. Interessant project voor de WKO scan. Er is een WKO systeem geïnstalleerd. In bedrijf vanaf eind 2013. Nog geen
Nadere informatieAT OSBORNE. Practice what you preach: Hoofdkantoor AT Osborne 3 jaar later. 19 september 2012. Gerhard Jacobs Directeur Huisvesting & Vastgoed
AT OSBORNE www.atosborne.nl Practice what you preach: Hoofdkantoor AT Osborne 3 jaar later Gerhard Jacobs Directeur Huisvesting & Vastgoed 19 september 2012 AT Osborne Huisvesting en Vastgoed Infrastructuur
Nadere informatieSteek Energie in je huis
Steek Energie in je huis 9 oktober 2012 Breda 1 Bouwbedrijf Boot B.V. Bouwbedrijf Boot is actief in de woningbouw (particulier, ontwikkeling), zorg huisvesting en utiliteit (scholen, kantoren, bedrijfsgebouwen).
Nadere informatieENERGIECONCEPTEN. Advies op maat. vandorp.eu
ENERGIECONCEPTEN Advies op maat ENERGIE- KOSTEN Stelt u zich eens voor dat u 1,- per m 2 aan energiekosten kunt besparen in een pand van 5.000 m 2. In een tijd van stijgende energiekosten zal dit in 10
Nadere informatieEen comfortabel en duurzaam gebouw, gegarandeerd
Een comfortabel en duurzaam gebouw, gegarandeerd Ministerie van Financiën, Den Haag Manesco helpt gebouweigenaren met comfortverbetering, energiebesparing én, tegen lagere exploitatiekosten. Manesco is
Nadere informatienearly Zero Energy Buildings
nearly Zero Energy Buildings samen op weg naar energieneutraal Jan-Maarten Elias Unica Ecopower Naslag werk in whitepaper www.unica.nl Visie Gebouwen Faciliteren bedrijfsprocessen. Duurzame gebouwen zijn
Nadere informatieEnergiemonitoring Vastgoedbedrijf Enschede
Energiemonitoring Vastgoedbedrijf Enschede Sprekers: Rob Nengerman en Marc Spierenburg Datum 30-05-2013 Plaats Enschede Inhoud presentatie Energiemonitoring Welkom in Spinnerij Oosterveld Vastgoedbedrijf
Nadere informatieMinisterie van Infrastructuur en Milieu. Duurzaamheid. Ervaringen van een Rijkswaterstaat medewerker. Harald Versteeg Programmamanager RWS Duurzaam
Duurzaamheid Ervaringen van een Rijkswaterstaat medewerker Harald Versteeg Programmamanager RWS Duurzaam Duurzaamheid maatschapelijke meerwaarde leveren PPP samenhang (met alle maatschappelijke doelen)
Nadere informatieSUGGESTIES VOOR INHOUD PRESTATIE-AFSPRAKEN. TUSSEN GEMEENTE en WONINGCORPORATIES en HUURDERS
SUGGESTIES VOOR INHOUD PRESTATIE-AFSPRAKEN TUSSEN GEMEENTE en WONINGCORPORATIES en HUURDERS Colofon Meer informatie over mogelijke ondersteuning op de verschillende onderwerpen: Ieke Benschop, NMU (i.benschop@nmu.nl;
Nadere informatieTechnologische invulling energie strategie Sciencepark. Jan-Maarten Elias
Technologische invulling energie strategie Sciencepark Jan-Maarten Elias Smartgrid warmte/koude Parkeren Sporthal Matrix IC gebouwen Lab HIER BENT U NU WKO Kantoren FNWI-fac. Kantoren Kassen Datacenter
Nadere informatieINNAX GROUP presentatie PROVADA 7 JUNI 2011 1400-1430H
INNAX GROUP presentatie PROVADA 7 JUNI 2011 1400-1430H Presentatie EVEN VOORSTELLEN WAT DOET INNAX LINK NAAR HET ENDIS CONCEPT ENERGIE MANAGEMENT DUURZAME ENERGIE VOORZIENING Even voorstellen PHILIP BLAAUW
Nadere informatieDuurzaam Inkopen, een stap verder
Duurzaam Inkopen, een stap verder Frans van Beek, Programma Duurzame energievoorziening bedrijfsvoering Rijk Rob van Arnhem, Categoriemanager Bedrijfskleding Rijk Ivo Bonajo, programmamanager duurzaam
Nadere informatieEnergie Exploitatie Ontwikkelingen in Nederland
Energie Exploitatie Ontwikkelingen in Nederland Leo Brouwer Programma adviseur Duurzame Energie en Energietransitie 16 oktober 2007 donderdag 18 oktober 2007 1 Daan van Vliet Directeur Unica Bestuurslid
Nadere informatieBesparen met duurzame energie. Unica Ecopower
Besparen met duurzame energie Unica Ecopower Besparen met duurzame energie Dat voor u als eigenaar of beheerder van duurzaam vastgoed de energielevering op duurzame wijze moet geschieden spreekt voor zich.
Nadere informatieActiviteiten ICDuBo. Maak kennis met alle facetten van duurzaam bouwen in de hal van 2.000 m2 vol inspirerende oplossingen en voorbeelden.
Van duurzaam denken naar duurzaam doen Activiteiten ICDuBo Kenniscentrum Inspiratie: Maak kennis met alle facetten van duurzaam bouwen in de hal van 2.000 m2 vol inspirerende oplossingen en voorbeelden.
Nadere informatieSUGGESTIES VOOR INHOUD PRESTATIE-AFSPRAKEN. TUSSEN GEMEENTE en WONINGCORPORATIES en HUURDERS
SUGGESTIES VOOR INHOUD PRESTATIE-AFSPRAKEN TUSSEN GEMEENTE en WONINGCORPORATIES en HUURDERS Colofon Meer informatie over mogelijke ondersteuning op de verschillende onderwerpen: Ieke Benschop, NMU (i.benschop@nmu.nl;
Nadere informatieEen comfortabel en duurzaam gebouw, gegarandeerd
Een comfortabel en duurzaam gebouw, gegarandeerd Ministerie van Financiën, Den Haag Manesco helpt gebouweigenaren met comfortverbetering, energiebesparing én, tegen lagere exploitatiekosten. Manesco is
Nadere informatieVerduurzamen van commercieel vastgoed juridische aspecten
Verduurzamen van commercieel vastgoed juridische aspecten 19 juni 2014 Inleiding Rollen en partijen Verschillende typen vastgoed met een eigen regime Woningen, winkels en overige bedrijfsruimte De split
Nadere informatiePrestatiecontracten voor bestaand maatschappelijk vastgoed: slim besparen én verduurzamen
Prestatiecontracten voor bestaand maatschappelijk vastgoed: slim besparen én verduurzamen 6 december 2011 Albert Hulshoff Ede 22 maart 2012 Prestatiecontracten - Prestatiecontracten - ESCo-eigenschappen
Nadere informatieFinanciering van Openbare Duurzame Verlichting voor Gemeenten
Financiering van Openbare Duurzame Verlichting voor Gemeenten Den Haag 9 september 2015 Intoductie BNG Bank Leo Valkenburg & Pieter Oppermann 2 Duurzame verlichting voor gemeenten Pieter Oppermann 01/03/2012
Nadere informatieVerduurzamen zonder eigen geld
Verduurzamen zonder eigen geld DUURZAAM WONEN NIJKERK (Woonabonnement) 29 november 2016 Waarom je woning verduurzamen? Comfortverbetering Voor een duurzame wereld Goed voor je portemonnee Woningverbetering
Nadere informatieAT OSBORNE. Masterclass Energiebesparing in de zorg. Professioneel opdrachtgeverschap 16 november 2011. Marjolijn Kroon adviseur gezondheidszorg
AT OSBORNE www.atosborne.nl Masterclass Energiebesparing in de zorg Professioneel opdrachtgeverschap 16 november 2011 Marjolijn Kroon adviseur gezondheidszorg AT Osborne Huisvesting en Vastgoed Infrastructuur
Nadere informatieEize-Jan Bakker Pieter Nap
Eize-Jan Bakker Pieter Nap Programma: eigenaar-bewoners www.beng2030.nl Door het initiëren en uitvoeren van verschillende projecten/initiatieven op het gebied van verduurzamen, proberen BENG! energie-ambassadeurs
Nadere informatieKennissessie: CO 2 neutraal het echte verhaal
Ing. Vincent Keppel Accountmanager Vabi Kennissessie: CO 2 neutraal het echte verhaal TIP: Houd pen en papier bij de hand!!!! Ir. Roy Zold Directeur PVM welke data & welk doel Vraagstelling corporaties
Nadere informatieEnergy Service Company: een kans voor u?
1 Energy Service Company: een kans voor u? Stand van zaken provinciale pilot & Kansen voor de installatiebranche Hans van der Heide Pilot provincie Friesland (1) Doel: Ervaring opdoen met het opzetten
Nadere informatieHoe kan ik energie besparen en verduurzamen in de eigen woning? Los van het gas? Teus van Eck maart 2019
Hoe kan ik energie besparen en verduurzamen in de eigen woning? Los van het gas? Teus van Eck maart 2019 Doel van de bijeenkomst Informatie over: 1. Waarom doen we dit en waar staan we in Nederland? 2.
Nadere informatieDuurzaam verwarmen met Waterstage. Product Launch 2017
Duurzaam verwarmen met Waterstage Programma Green Igloo Wet en regelgeving Subsidie en rente tarieven EnMosy voor prestatie garantie Green Igloo Care voor kwaliteitsborging Green Igloo Concept Totaalconcept
Nadere informatieThermische prestatie contracten
10 november 2005 Thermische prestatie contracten Conform ISSO-publicatie 74 Bert Elkhuizen Chrit Cox TNO Bouw en Ondergrond te Delft Contactgegevens: 015 276 33 10 Bert.Elkhuizen@tno.nl Inhoudsopgave 1.
Nadere informatieEnergietransitie. 13 april 2018
1 Welkom! Energietransitie 2 13 april 2018 3 2030 zonder Gronings aardgas 2040 of 2030 een klimaat neutrale stad. 2030 geen aardgas meer uit Groningen. Totaal 250.000 woningen, 30.000 bedrijfs- en nutspanden.
Nadere informatieBuilding Holland 2018
Building Holland 2018 17-19 april 2018 Nut en noodzaak van Bodemenergie bij energielabel verbetering Utiliteit Paul Gerats Adviseur Energie SweBru Bureau organisatie: Ingenieursbureau voor binnenklimaat
Nadere informatieENERGIE. besparen. vandorp.eu
ENERGIE besparen ENERGIE- KOSTEN Stelt u zich eens voor dat u 1,- per m 2 aan energiekosten kunt besparen in een pand van 5.000 m 2. In een tijd van stijgende energieprijzen zal dit in 10 jaar al gauw
Nadere informatieEnergielabel en Bodemenergie
Energielabel en Bodemenergie 10 oktober 2017 Gebruikersoverleg bodemenergie Silvia van den Heijkant Sweegers en de Bruijn Adviseur duurzaamheid SweBru Ingenieursbureau voor binnenklimaat en technische
Nadere informatieKosten Warmte in Meerwijk Haarlem wordt steeds gasvrijer
29-01-2019 Klankbordgroep Meerwijk Wienand van Dijk Kosten Warmte in Meerwijk Haarlem wordt steeds gasvrijer Wat betekent het klimaatakkoord voor ons? Energie strategie Transitie Visie Warmte Eind 2019
Nadere informatieImpressie van de bewonersbijeenkomsten Overvecht-Noord aardgasvrij
Impressie van de bewonersbijeenkomsten Overvecht-Noord aardgasvrij Meer dan 420 woningeigenaren uit Overvecht-Noord bezochten de bijeenkomsten op 22 en 28 november 2017 over aardgasvrij wonen. Wat betekent
Nadere informatieCluster Bedrijfsvoering rve ICT
Cluster Bedrijfsvoering rve ICT ACTIEPLAN 2017-2020 Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI) 30 juni 2017 Pagina 1 van 10 Inhoud 1 INLEIDING... 3 2 AMBITIE RVE ICT MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD INKOPEN...
Nadere informatieMemo. Financieringsmogelijkheden van energiebesparingsmaatregelen
Memo Financieringsmogelijkheden van energiebesparingsmaatregelen Onderwerp > Financieringsmogelijkheden van energiebesparingsmaatregelen bestaande bouw Opsteller > Niels van Vliet & Ellen van Acht met
Nadere informatieHoe kunnen we oudbouw woningen energieneutraal maken?
Groen Links Zuid Holland, 11 oktober 2014 Hoe kunnen we oudbouw woningen energieneutraal maken? Lessons learned 20x Energieneutraal Samenwerking Gemeente Den Haag, gemeente Delft en Stadsgewest Haaglanden
Nadere informatieBDH Inspiratiesessie hybride warmtepompen voor en door corporaties
BDH Inspiratiesessie hybride warmtepompen voor en door corporaties 28 maart 2018 Perry van Happen Adviseur Duurzaamheid & Huurbeleid Resulaten duurzaamheid Alwel (B+R) 2008 2016 Doel Energie Index 1,9
Nadere informatieInpassing op bestaande daken, en kansen in maatschappelijk vastgoed
Inpassing op bestaande daken, en kansen in maatschappelijk vastgoed Erik Alsema, Pieter Nuiten, W/E adviseurs duurzaam bouwen Solar Days, 2 juni 2016 alsema@w-e.nl Bestaande daken Groot potentieel! Wijze
Nadere informatieAardgasvrije nieuwbouw
Aardgasvrije nieuwbouw Het kan, nu alleen nog doen Peter-Paul Smoor/Wienand van Dijk 02-10-2017 Doel van vandaag Komen tot commitment voor een gezamenlijke aanpak om z.s.m. aardgasvrije nieuwbouw te realiseren
Nadere informatieCO₂-prestatieladder. Nieuwsbrief
CO₂-prestatieladder Sinds november 2016 is Van Huizen Groenvoorziening gecertificeerd voor hoogste niveau van de CO₂-prestatieladder, trede 5! Om dit hoogste niveau te handhaven streeft Van Huizen Groenvoorzieningen
Nadere informatieInvesteer slim in uw woning met energiebesparende maatregelen. Aantrekkelijke rente - boetevrij aflossen
Investeer slim in uw woning met energiebesparende maatregelen Aantrekkelijke rente - boetevrij aflossen Slim besparen Er zijn veel mogelijkheden om te besparen op energie! Echt slim besparen op energie
Nadere informatieVerduurzaming bestaande gebouwde omgeving
NOABERSCHAP Verduurzaming bestaande gebouwde omgeving Duurzame energie is een kwestie van ordenen, maar ook van keuzes maken. Verduurzaming gebouwde Omgeving 1 Verduurzamen gebouwde omgeving & Cogas Business
Nadere informatieOndanks een aantrekkelijke waarde wordt onvoldoende bestaand vastgoed verduurzaamd
Duurzaamheid loont Bestaande gebouwen zijn de grootste veroorzakers van CO 2 -uitstoot in Nederland Ondanks een aantrekkelijke waarde wordt onvoldoende bestaand vastgoed verduurzaamd Knelpunten in de keten
Nadere informatieFinancierings- en exploitatieconstructies bij WKO, Visie van de Adviseur
Financierings- en exploitatieconstructies bij WKO, Visie van de Adviseur Presentatie NVOE 22 april 2010 Richard de Vos Onderwerpen Inleiding Werking WKO Uitgangspunten opdrachtgever Werkwijze ontwerp WKO
Nadere informatieKees Bakker
Kees Bakker info@energiehuishelmond.nl Vrijwilliger Energiehuis op cover blad Eigen Huis! Ervaringsdeskundige! Verwarmen van een woning verwarmt met aardgas gestookte CV verwarmt elektrisch met warmtepomp
Nadere informatieWarmte Koude Opslag. Stappenplan WKO. Diep onder Drenthe
Warmte Koude Opslag Stappenplan WKO Diep onder Drenthe Klimaatbestendig Drenthe Klimaatveranderingen van vele eeuwen zijn nog steeds zichtbaar in het Drentse landschap. Voorbeelden hiervan zijn de Hondsrug
Nadere informatieAMBITIELIJST VERDUURZAMEN WONING. NAW gegevens. Straat: Postcode: Plaats: Tel nr.: e-mail: HUIDIGE SITUATIE
AMBITIELIJST VERDUURZAMEN WONING NAW gegevens Naam: Straat: Postcode: Plaats: Tel nr.: e-mail: Datum: HUIDIGE SITUATIE 1. Waardevolle elementen woning Ja nee nvt - Locatie - Tuin - Uitzicht - Bezonning
Nadere informatieOptimaliseren van uw cv installatie
Optimaliseren van uw cv installatie 10 januari 2019 Gerard Rosinga Frans den Braber Agenda Wat is Beng. De cv installatie Problemen met de cv installatie Mogelijke verbeteringen Inregelen van de cv installatie
Nadere informatieTopprestaties in energiezuinige bouw
Topprestaties in energiezuinige bouw Henk Zwartbol Zwartbol Planontwikkeling & Advies Projectmanager herstructurering Stekkenberg West in Groesbeek Het project Sloop/nieuwbouw van 240 sociale huurwoningen
Nadere informatieSlim aanbesteden en financiering
Caspar Boendermaker BNG Advies, oktober 2013 Onderwerpen: BNG en duurzaamheid Valkuilen bij verduurzaming Financiering verduurzaming corporatiewoningen; 2 Onze missie: Lage financieringskosten voor maatschappelijke
Nadere informatieGREENIT GREEN YOUR STREET KenHem Community zet zich in voor de bloei van de wijk Kernhem en haar inwoners
GREENIT GREEN YOUR STREET KenHem Community zet zich in voor de bloei van de wijk Kernhem en haar inwoners G R E E N I T G R E E N Y O U R S T R E E T 1. Pitch KenHem Community 2. Informatieavond 3. Wethouder
Nadere informatieIk wil zonnepanelen. Presentatie: Joop Eising van Invent www.invent.nl Erik Koning van Energiewacht www.ewacht.nl
Ik wil zonnepanelen. Presentatie: Joop Eising van Invent www.invent.nl Erik Koning van Energiewacht www.ewacht.nl Aanleiding vereniging voor energiebesparing: 1 hogere gemeentelijke tarieven voor verenigingen
Nadere informatieWinst en comfort uit duurzaamheid. Bouw op onze kennis
Winst en comfort uit duurzaamheid Bouw op onze kennis Even voorstellen "Het verschil tussen gewoon en uitzonderlijk is vaak dat kleine beetje extra, waarin samenwerking en krachtenbundeling mijn drijfveer
Nadere informatieWillen is kunnen Woonlasten en energiebesparende maatregelen
Willen is kunnen Woonlasten en energiebesparende maatregelen Tim Mooiman 7 maart 2013 Waarom een aparte BV? Terugverdienen meerinvestering (i.t.t. HW) Woonlastenverlichting Onduidelijke regelgeving Transparantie
Nadere informatiePROJECTPLAN METERS MAKEN IN DE ESHOF
PROJECTPLAN METERS MAKEN IN DE ESHOF De Eshof op weg naar energie neutraal! = woningen Eshof naar nul op de meter = Inhoud 1. Ambitie: naar meest duurzame wijk van Elst? 2. Meten is weten: per wijk per
Nadere informatieEurlicon. Eerlijk advies over liften, roltrappen en gevelinstallaties
Eurlicon. Eerlijk advies over liften, roltrappen en gevelinstallaties Bezoekadres: Klaprozenweg 75 1030 NN Amsterdam Postadres: Postbus 36084 1020 MB Amsterdam +31 (0)20 494 27 40 info@eurlicon.nl www.eurlicon.nl
Nadere informatieEize-Jan Bakker Pieter Nap
Eize-Jan Bakker Pieter Nap Wie is BENG www.beng2030.nl Energiecoöperatie BENG! is in juli 2013 opgericht en groeit sindsdien gestaag. We hebben inmiddels meer dan 300 leden en 20 bedrijfsleden. De doelstelling
Nadere informatieMarktdialoog Energie uit oppervlaktewater binnen het Hoogheemraadschap van Delfland
Marktdialoog Energie uit oppervlaktewater binnen het Marktconsultatie Energie uit oppervlaktewater binnen het 1 van 11 Datum : Maart 2017 Inhoudsopgave Inleiding... 3 1. De Marktdialoog... 4 1.1 Aanleiding
Nadere informatieZonder investeren besparen 10 tips en vragen voor de facilitair manager
Zonder investeren besparen 10 tips en vragen voor de facilitair manager Als facilitair manager bent u verantwoordelijk voor de huisvesting. Daarmee ook voor het energiegebruik van de huisvesting. In deze
Nadere informatieDuurzame energie voorziening Ouverture nov. door: Projectteam WKO
Duurzame energie voorziening Ouverture Presentatie 29 + 30 nov. door: Projectteam WKO Duurzame energievoorziening in Ouverture Welkom Eric Holm Gespreksleider van de avond Duurzame energievoorziening in
Nadere informatiePresentatie KIN Installatietechniek BV. Door: Cock Bouman. Symposium 19 november 2015
Presentatie KIN Installatietechniek BV Door: Cock Bouman Symposium 19 november 2015 Agenda DGtC KIN Installatietechniek Optimaal gebruik van installaties Duurzame toepassingen Verduurzamen bestaande locaties
Nadere informatieRijswijk -Informatiecentrum 9 december 2013 bert nagtegaal
Rijswijk -Informatiecentrum 9 december 2013 bert nagtegaal Geworteld wonen 9 DECEMBER e.v. Wat verstaan de potentiele bewoners onder duurzaamheid vinden de bewoners belangrijk als het gaat om duurzaamheid
Nadere informatieEurlicon. Eerlijk over liften, roltrappen en gevelinstallaties
Eurlicon. Eerlijk over liften, roltrappen en gevelinstallaties Eurlicon BV Gedempt Hamerkanaal 35 1021 KL Amsterdam Postbus 36084 1020 MB Amsterdam Tel. 020 494 27 40 info@eurlicon.nl www.eurlicon.nl NOUD
Nadere informatieBezwaren en oplossingen analyse van de denktanksessies installatiebranche
Bezwaren en oplossingen analyse van de denktanksessies installatiebranche Bezwaren / Opmerkingen uit de Yellow paper sessie van 25-06-2014 Omvang 1. Alleen voor grote bedrijven met grote projecten 2. Te
Nadere informatieEnergielabel en Bodemenergie
Energielabel en Bodemenergie 27 juni 2017 Masterclass WKO Installaties Paul Gerats Adviseur energie SweBru Bureau organisatie Ingenieursbureau voor binnenklimaat en technische installaties sinds 1956,
Nadere informatiePraktijkvoorbeeld. RWZI Den Bosch
Praktijkvoorbeeld RWZI Den Bosch 98 Inventariseren ambities en aandachtspunten Omschrijving Omschrijving Must Wens Verouderde zuivering Gebouwd in 70 er jaren. Upgraden nodig, omdat wet- en regelgeving
Nadere informatieEen comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning
Een comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning Bent u voorbereid op de toekomst? Een toekomst zónder gas? AM ontwikkelt in Park Centraal comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woningen. Deze
Nadere informatieLife Cycle Denken & Integraal Ontwerpen. Amersfoort Roderik Schunck Eric Bom Danny Boers
Life Cycle Denken & Integraal Ontwerpen Amersfoort 2-2-2009 Roderik Schunck Eric Bom Danny Boers Agenda Deel 1 Terugblik bijeenkomst 2008 Waarom Life Cycle Denken en Integraal Ontwerpen? (Marktvraag) Verbinding
Nadere informatieKennisdeling. CirculAIR HT150 + CO 2 gestuurde ventilatie USE MINIMUM GET MAXIMUM. Nijkerk
Reduses B.V. Ampèrestraat 19D 3861 NC Nijkerk T +31 (0)33 24 66 551 E info@reduses.nl I www.reduses.nl Real Dutch Smart Energy Systems Kennisdeling CirculAIR HT150 + CO 2 gestuurde ventilatie Nijkerk 01-03-2018
Nadere informatieFunctioneren van WKO installaties
Functioneren van WKO installaties Het belang van goed beheer Klaasjan van der Maas Unica Ecopower Arjan van Bon Royal HaskoningDHV Vragen 1. Hoe ziet de nieuwe wetgeving en certificering eruit? 2. Hoe
Nadere informatieHistorie veranderende markt. vanuit de klant door Martijn Vos vanuit de opdrachtnemer door Willem Mak
Historie veranderende markt vanuit de klant door Martijn Vos vanuit de opdrachtnemer door Willem Mak 1. Vroeger Rijke geschiedenis aanbesteden van (openbare) werken In 1815 eerste Nederlandse aanbestedingsregels:
Nadere informatieEen comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning
Een comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woning Bent u voorbereid op de toekomst? Een toekomst zónder gas? Heijmans ontwikkelt op Forteneiland comfortabele, gasloze en toekomstbestendige woningen.
Nadere informatieVan Herk Groep B.V. Doelstelling CO₂-reductie
Van Herk Groep B.V. Bestaande uit: Van Herk Groep B.V. Bouwonderneming Stout B.V. Stout Bouwmaatschappij B.V. Herkon B.V. Exploitatiemaatschappij Hebo B.V. Exploitatiemaatschappij Hebo 2 B.V. Exploitatiemaatschappij
Nadere informatieKwaliteitsborging Bodemenergie
Kwaliteitsborging Bodemenergie van het gas af met behoud van comfort 11 oktober 2018 Energiebeurs ir. H.J.(Henk) Broekhuizen Wat is het? Bodemenergie? Kwaliteitsborging met BRL s Randvoorwaarden voor succes.
Nadere informatieSlimmer met vastgoed - innovatief aanbesteden. Een interactieve kennismaking met DBFMOcontracten
Slimmer met vastgoed - innovatief aanbesteden van Vliet Een interactieve kennismaking met DBFMOcontracten April 2011 7 april 2009 2 April 2011 - Slimmer met vastgoed - innovatief aanbesteden 3 April 2011
Nadere informatieDuurzaamheid = Business
installatiegroep Duurzaamheid = Business Jan Nauta 22 juni 2010 Wijers: Goed verdienen aan duurzaamheid 18-06-2010 - Duurzaamheid is een strategische kans voor Nederland en het Nederlands bedrijfsleven.
Nadere informatieDuurzaam wonen. - wat & waarom - (en het energielabel) ALV Buurtplatform Remcom Kasper van Heteren - Hoom
Duurzaam wonen (en het energielabel) - wat & waarom - ALV Buurtplatform Remcom Kasper van Heteren - Hoom 1 Inhoud van de presentatie Wie is Hoom? Waarom zou je je huis verduurzamen? Het energielabel Hoe
Nadere informatieistades Samenwerking in de keten Ontwikkeling, realisatie en instandhouding van duurzame woningen
istades Samenwerking Ontwikkeling, realisatie en instandhouding van duurzame woningen Samenwerking voor duurzame woningen Voor de ontwikkeling, realisatie en beheer van duurzame woningen werken Brink Climate
Nadere informatieRisicomanagement bij geïntegreerde contractvormen. IPMA-NL Interessegroep Risicomanagement
Risicomanagement bij geïntegreerde contractvormen IPMA-NL Interessegroep Risicomanagement Jeroen Mieris, Project Manager 1 Inhoud Even voorstellen.. Veranderende bouwwereld Geïntegreerde contracten Risicomanagement
Nadere informatieWest-Friesland: warmte in transitie. Cor Leguijt, VVRE, 6 april 2017
West-Friesland: warmte in transitie Cor Leguijt, VVRE, 6 april 2017 Inhoud Warmtetransitie, van het aardgas af, hoezo???? Aanpak in het project Uitkomsten regio West-Friesland Eindbeeld (welke oplossing
Nadere informatiePosition paper regietafel energietransitie utrecht
Position paper regietafel energietransitie utrecht februari 2017 position paper regietafel energietransitie utrecht 2/6 Regietafel Energietransitie Utrecht Dit document beschrijft de opzet van de Regietafel
Nadere informatieKoppelkansen versterken - verduurzamen. Presentatie projectresultaten Kantens, Loppersum en Appingedam 10 juli 2018
Koppelkansen versterken - verduurzamen Presentatie projectresultaten Kantens, Loppersum en Appingedam 10 juli 2018 Project koppelkansen Uitgangspunten Een onderzoek naar de actiebereidheid van bewoners
Nadere informatieWKO Uw grondwater is goud waard
11/03/15 WKO Uw grondwater is goud waard agenda 15:00 uur Inleiding 15:10 uur De theorie van een WKO 15:30 uur Het onderzoek van 10 WKO s 15:50 uur Beheer en optimalisatie 16:05 uur Eigenaar aan het woord
Nadere informatieEvenwicht vinden tussen people, planet & profit DUURZAAM VASTGOEDBEHEER & FACILITY MANAGEMENT
Evenwicht vinden tussen people, planet & profit DUURZAAM VASTGOEDBEHEER & FACILITY MANAGEMENT WAAROM INVESTEREN IN DUURZAAMHEID? 1. Omdat bedrijven een betekenisvolle bijdrage willen leveren aan een leefbare
Nadere informatieEnergierapportage MFC Atria Leusden. Asschatterweg JJ Leusden
Energierapportage 2018 MFC Atria Leusden Asschatterweg 37 3831 JJ Leusden Introductie Voor u ligt de energierapportage 2018, waarin de energieverbruiken van de scholen wordt vergeleken met het maximale
Nadere informatieCompensatie CO 2 -emissie gemeentelijke organisatie Den Haag over 2011
Compensatie CO 2 -emissie gemeentelijke organisatie Den Haag over 2011 Dienst Stadsbeheer Milieu en Vergunningen Juni 2012 2 Aanleiding De gemeente Den Haag wil in 2040 een klimaatneutrale en -bestendige
Nadere informatieOBS De Wilgenstam DUURZAAM RENOVEREN MEERVOUDIGE OPBRENGST
OBS De Wilgenstam DUURZAAM RENOVEREN investeren in MEERVOUDIGE OPBRENGST WILGENSTAMSUSTINNODUURZAAMESCHOOL Aanleiding Ambitie om kennis duurzaam bouwen toe te passen op concreet project. Geheel vrijblijvend
Nadere informatieLevendige discussie over ervaringen met WKO s op campussen en bedrijfsterreinen
Verslag workshop 10 mei 2017 Gebruikersplatform organiseert succesvolle kennisuitwisseling Levendige discussie over ervaringen met WKO s op campussen en bedrijfsterreinen Het Gebruikersplatform Bodemenergie
Nadere informatieBrochure Zo gaat u voor nul! uitstoot 100% Uw nieuwe woning is EPC = 0. duurzame energie van eigen bodem
0% uitstoot Brochure 2017 Zo gaat u voor nul! 0 Uw nieuwe woning is EPC = 0 100% duurzame energie van eigen bodem U gaat voor nul! Welkom in uw energieneutrale woning Eteck, aangenaam Al meer dan 10 jaar
Nadere informatieIntegrale energiestrategie UU. Fréderique Houben, Universiteit Utrecht
Integrale energiestrategie UU Fréderique Houben, Universiteit Utrecht Integraal en Samen! 2 3-10-2017 Integrale energiestrategie UU Universiteit Utrecht Opgericht in 1636 30.000 studenten en 7.500 medewerkers
Nadere informatieHoe investeer ik slim? Regel het op Aantrekkelijke rente - boetevrij aflossen
Hoe investeer ik slim? Regel het op www.energiebespaarlening.nl Aantrekkelijke rente - boetevrij aflossen Slim besparen Er zijn veel mogelijkheden om te besparen op energie! Echt slim besparen op energie
Nadere informatieuw portaal voor technisch facilitair management unica online
uw portaal voor technisch facilitair management unica online , Altijd en overal inzicht in uw technische installaties Snel en eenvoudig een storing melden? Inzicht in het energiegebruik van uw installaties?
Nadere informatieBuilding4life. Wilt u weten hoe? Building4life. Jan van Polanenkade 26B1 4811 KM Breda Postbus 1069 4801 BB Breda
Wilt u weten hoe? Ga stap voor stap door onze aanpak: - Kennismaking Building4life - De Building4life werkwijze - Uitgewerkte case Amarant Tilburg Building4life Jan van Polanenkade 26B1 4811 KM Breda Postbus
Nadere informatieNotitie totale investeringen warmtetransitie provincie Noord-Holland
Notitie totale investeringen warmtetransitie provincie Noord-Holland Samenvatting De totale investeringsomvang om de woningen en utiliteitsgebouwen in de provincie Noord-Holland in 2050 klimaatneutraal
Nadere informatieEnergiebesparing is investeren in de toekomst
Energiebesparing is investeren in de toekomst Hoe energieprestatiecontracten leiden tot gegarandeerde energiebesparing Selina Roskam Energievakbeurs Voorstellen: Selina Roskam Kennismakelaar Duurzaam bouwen
Nadere informatieAardgasloze toekomst, waarom? ecn.nl
Aardgasloze toekomst, waarom? Stroomversnelling Energy Up 2018 Casper Tigchelaar Inhoud presentatie 2 belangrijkste redenen voor aardgasvrije gebouwde omgeving Hoe heeft het energiegebruik in huishoudens
Nadere informatieUrgenda ESCo-project. Peter Odermatt
Urgenda ESCo-project Peter Odermatt Inleiding Ambitie Urgenda: Vergroten energie efficiency in NL Beter benutting hernieuwbare energie potentieel in NL Verkennen onder welke voorwaarden ESCo s een bijdrage
Nadere informatie