Handreiking homo-emancipatie

Transcriptie

1 Handreiking homo-emancipatie LHBT s en veiligheid Steeds vaker zijn er berichten over geweld en agressie tegen lesbische vrouwen, homoseksuele mannen, biseksuelen en transgenders. Maar hoe vaak komt geweld tegen deze groepen nu eigenlijk voor? Wie zijn de slachtoffers en wie de daders? En wat kun je er tegen doen? Deze Handreiking homo-emancipatie zet de feiten, cijfers en oplossingsrichtingen voor gemeenten en maatschappelijke organisaties op een rij.

2 Protestbijeenkomst tegen homogeweld in Amsterdam. Hoe gevaarlijk is het om LHBT te zijn? in de pers over geweld, in het bijzonder tegen homoseksuele mannen. Als reactie Veiligheid en de wet hierop zetten rijksoverheid en gemeende Nederlandse politie registreerde ten verhoging van de veiligheid voor Discriminatie van en agressie tegen in gevallen van agressie en deze groep hoog op de agenda. LHBT s kunnen verschillende vormen aan- discriminatie wegens homoseksueel zijn nemen. Uitlachen, beledigen, pesten, of er zo uitzien. Naar schatting doet intimideren en bedreigen komen veel ruim 90 procent van de slachtoffers geen Neemt het geweld toe? aangifte. Dat zou betekenen dat er per lisme, diefstal en brandstichting worden jaar zeker mensen slachtoffer van In deze Handreiking homo-eman- agressie en geweld zijn. Slachtoffer- cipatie wordt uiteengezet wat be- enquêtes geven een veelvoud van dat kend is over verschillende vormen cijfer aan: 12 tot 15 procent van de van geweld tegen LHBT s en wat lesbische vrouwen, homoseksuele er tegen gedaan kan worden. Op mannen, biseksuele mannen en vrouwen één vraag geeft de Handreiking en transgenders (LHBT s) zou jaarlijks geen antwoord, namelijk de vraag gemeld. Deze delicten vallen onder de met één of meerdere vormen van uit- of het geweld de laatste tijd is zogeheten commune delicten, dat wil schelden, agressie of geweld te maken toegenomen. Die vraag zou alleen zeggen dat ze zijn opgenomen in het krijgen. Dan gaat het over ruim te beantwoorden zijn door de hui- gewone strafrecht. In dit geval gaat het gevallen! dige gegevens te vergelijken met echter om delicten met een speciale LHBT s krijgen dus helaas regelmatig te cijfers uit het verleden. Deze zijn discriminatoire achtergrond. Het delict is maken met agressie en discriminatie. De echter niet beschikbaar. als zodanig al strafbaar, maar er kan een afgelopen tijd staan er vaak berichten voor. Maar ook mishandeling, vanda- Bij discriminatie heeft de politie de plicht tot opsporing strafverhoging met 25 procent plaatsvin-

3 den wanneer de discriminatoire achtergrond kan worden bewezen. Dat laatste is overigens in de praktijk niet eenvoudig. Nederland kent geen wetgeving rond zogeheten hate crimes, een misdaad met als motief discriminatie. Al gaan er in de politiek en bij belangenorganisaties stemmen op om deze in te voeren. In dat geval zouden de motieven van de dader, bijvoorbeeld uitgesproken homohaat, uitgangspunt worden voor bewijsvoering en strafbepaling. Aangifte en melding: belangrijk voor registratie Wanneer iemand een incident op het gebied van agressie of discriminatie overkomt, kan hij of zij aangifte doen of melding maken bij de politie. In het geval van aangifte worden alle personalia genoteerd en gaat de politie in principe over tot opsporing van de mogelijke daders. In het geval van melding gebeurt dat niet, maar een melding is evengoed relevant. Deze kan immers bijdragen aan een algemeen beeld van het vóórkomen van deze delicten. Sinds de Aanwijzing Discriminatie 2007 Waarom wordt er weinig aangifte gedaan? Verschillende vormen van geweld en discriminatie Uit de cijfers blijkt dat agressie en discriminatie tegen LHBT s in verschillende vormen voorkomen: Klassiek potenrammen door onbekende dader(s) in het uitgaansleven of in de openbare ruimte. Het gaat daarbij om (groepen van) veelal jonge daders tegen homomannen (en waarschijnlijk ook tegen transgenders, maar dat is onzichtbaar). Uitschelden of geweld in woonomgeving, waarbij daders en slachtoffers elkaar kennen uit de buurt. Slachtoffers zijn LHBT s. Jonge daders tegen jonge slachtoffers op school, waarbij daders en slachtoffers elkaar kennen. Het gaat vaak om pesten en intimidatie. Soms gaat het ook om jonge daders die zich tegen een leraar keren. (Seksuele) intimidatie en pesten op het werk, waarbij daders en slachtoffers elkaar kennen. LHBT s die door buurtgenoten letterlijk hun huis uit getreiterd worden. (Allochtone) jongeren en lesbische vrouwen die door familie in de huiselijke kring worden geïntimideerd (of erger). is de politie verplicht opsporingsonderzoek te doen wanneer het slachtoffer aangeeft dat er een discriminatoire achtergrond in het spel is. In de praktijk is dit echter nog niet zo vanzelfsprekend en dient het slachtoffer soms enige overredingskracht in te zetten. Via de meldlijn M. (ook wel bekend als In de overgrote meerderheid van de gevallen van LHBT-incidenten (naar schatting ruim 90 procent) wordt geen aangifte gedaan. Het percentage aangiften neemt wel toe naarmate het slachtoffer het delict als ernstiger ervaart. Maar zelfs bij mishandeling doet 40 procent geen aangifte, zo is uit Nederlands onderzoek gebleken. Slachtoffers noemen verschillende redenen om geen aangifte te doen: een derde denkt dat de politie niets kan of wil doen, een derde vond datgene wat gebeurde niet ernstig genoeg om naar de politie te stappen en een derde is bang dat anderen te weten komen dat de aangever homoseksueel is. Meld Misdaad Anoniem) kunnen anderen dan het slachtoffer een incident anoniem melden. Ook op de website kunnen betrokkenen een incident melden, al dan niet anoniem. Anoniem aangifte doen is in Nederland niet mogelijk. Wel kan een slachtoffer een ander adres dan het eigen woonadres opgeven bij de aangifte. Dat gebeurt met het zogeheten domicilie kiezen, waarbij het slachtoffer bijvoorbeeld het adres van een COC-afdeling laat noteren of eventueel het adres van het politiebureau. Zo voorkomt een slachtoffer dat zijn of haar huisadres bij de dader bekend kan worden. Aangiften en meldingen worden geregistreerd in het bedrijfsprocessensysteem van de politie. Er kan een extra code (homo)discriminatie worden toegevoegd, maar dat wordt in de praktijk nog niet veel gedaan. Bovendien blijkt de feitelijke intentie tot homodiscriminatie in de praktijk vaak lastig te bewijzen.

4 Hoe vaak komt het voor? Het is moeilijk te achterhalen hoe vaak discriminatie en agressie tegen LHBT s voorkomt. Er zijn drie methoden om gegevens te verzamelen, waarbij de uitkomsten erg van elkaar kunnen verschillen: Registratie van aangiften en meldingen die binnengekomen zijn bij de politie en bij discriminatiemeldpunten, bijvoorbeeld de regionale Anti Discriminatie Voorziening. De politie werkt sinds 2008 met een landelijke uniforme registratie. Grootschalige slachtofferenquêtes. Kleinschalige, veelal regionale of plaatselijke enquêtes onder specifieke groepen, bijvoorbeeld onder lesbische vrouwen of LHBT-inwoners van Nijmegen. Dit soort onderzoeken dient meer als een lokaal signaal, dan dat ze een wetenschappelijk verantwoord beeld schetsen. Van de in totaal gevallen van strafbare discriminatie die de politie in 2009 registreerde, ging het in 428 gevallen (19,5 procent) om LHBT-discriminatie. De meeste incidenten werden gemeld in de politieregio s Amsterdam-Amstelland (70) en Limburg-Zuid (62). Deze cijfers vormen duidelijk het topje van de ijsberg. Ook de wijze van registreren is nog steeds niet eenduidig. Het homonetwerk van de politie Amsterdam-Amstelland schrijft in 2009 kennis te hebben genomen van 371 gevallen van homodiscriminatie, waarvan in 61 gevallen sprake was van fysiek geweld. Dit feit geeft al aan dat een volledige en uniforme registratie nog niet gerealiseerd is. Bovendien moet de politiebeambte achter de balie een zekere mate van gevoeligheid hebben om proces-verbaal op te maken wegens anti-lhbt-geweld, zeker wanneer hij of zij meent dat het bewijs in de rechtszaal geen stand zal houden. Slachtofferenquêtes Slachtofferenquêtes hebben als nadeel dat mensen die eraan meedoen vaak iets hebben meegemaakt wat zij graag willen melden. Daardoor is het aantal meldingen verhoudingsgewijs meestal (te) hoog. Wel is het opvallend dat de uitkomsten Geweld tegen LHBT s is nog onvoldoende in beeld gebracht van dit soort enquêtes in verschillende landen in West-Europa min of meer dezelfde cijfers laten zien. Het aantal LHBT s dat gedurende het leven geconfronteerd wordt met één of meer vormen van homonegatief geweld, is volgens slachtofferenquêtes in alle landen min of meer gelijk. Ruw genomen ligt dat percentage op 70 procent. Kijken we naar de laatste drie tot vijf jaar, dan ligt het percentage op 25 procent. Voor het laatste jaar geldt 12 tot 15 procent. Ook in de percentages waarin de verschillende delictcategorieën voorkomen, zit veel overeenkomst tussen de landen: Gevolgen van victimisatie het meest komen uitschelden en uitlachen voor (70 procent), gevolgd door bedreiging en intimidatie (25 procent), pesten (17 procent) en ernstig fysiek geweld (6 tot 12 procent). Slachtoffers zijn vaak jong. En veel respondenten blijken meerdere malen het slachtoffer te zijn geworden. Opvallend zijn de verschillen tussen mannen en vrouwen. Slachtofferenquêtes worden voor een derde door vrouwen ingevuld. Zij melden andere incidenten dan mannelijke slachtoffers, namelijk minder fysiek geweld en meer verbaal geweld en pesterijen. In de meldingen en aangiften bij de politie komen vrouwen zo goed als niet voor. Ook transgenders zijn daarin behoorlijk onzichtbaar, terwijl in de transgendergemeenschap zelf te beluisteren valt dat deze groep regelmatig met fysiek geweld te kampen heeft. Waar vinden de incidenten plaats? De homo-ontmoetingsplaats, de omgeving van de homohoreca en de straat blijven gevaarlijke plekken voor LHBTincidenten. Opvallend is daarnaast het grote aantal incidenten in de woon- De laatste tijd nemen de gevoelens van onveiligheid bij LHBT s toe, vooral onder invloed van berichtgeving in de media over antihomoseksuele incidenten. Die angst staat los van het feit of men zelf al eens slachtoffer van dergelijke incidenten is geweest of niet. Een derde tot de helft van de LHBT s zegt zijn of haar gedrag aangepast te hebben om incidenten te voorkomen. Men mijdt bepaalde locaties zoals uitgaansgelegenheden. Mensen lopen niet meer hand in hand met hun partner. Zij gaan zich minder opvallend gedragen, zodat andere mensen hen op straat niet herkennen als homo of lesbisch.

5 Agenten van het homonetwerk Roze in het Blauw delen folders uit bij (homo)cafés in Amsterdam met informatie over wat je kunt doen als je te maken krijgt met anti-lhbt-geweld. omgeving, op het werk en op school. Veelvuldig blijken daders en slachtoffers bekenden van elkaar, vooral wanneer er sprake is van pesten. Maar ook bij mishandeling, uitlachen en bedreiging is dat vaak het geval. In Nederland zijn ongeveer 40 procent van de betrokkenen bekenden van elkaar. Geweld tegen lesbische vrouwen lijkt zich zelfs voornamelijk in de woonomgeving of in de huiselijke kring af te spelen. De avonden en nachten van het weekend lijken het voornaamste tijdstip waarop homonegatief geweld plaatsvindt. Bedreiging is gerelateerd aan het uitgaansleven en vindt vaak s avonds plaats. Mishandeling vindt over het algemeen s nachts in het centrum van de stad plaats. Uit onderzoek in onder meer Nederland en Engeland blijkt dat er in het onderwijs ook bedreigende situaties voorkomen, zowel tussen leerlingen onderling als van leerlingen naar leraren (zie hiervoor de Handreiking homo-emancipatie: veiligheid en seksuele diversiteit in het voortgezet onderwijs van MOVISIE). Eergerelateerd geweld en gedwongen huwelijken Een onderbelicht thema in de discussie over geweld tegen LHBT s is eergerelateerd geweld. Het komt vooral voor in gemeenschappen waar de eer van de familie een belangrijke rol speelt. De familie-eer kan worden aangetast wanneer de homoseksuele, lesbische, of biseksuele voorkeur van een van de familieleden bekend wordt in de gemeenschap. Datzelfde geldt als bekend wordt (of dreigt bekend te worden) dat een familielid transgender of transseksueel is. Een familie kan de eer herstellen door het familielid dat deze heeft geschonden op te sluiten, te mishandelen, te verstoten, in het land van herkomst achter te laten of uit te huwelijken. LHBT s kunnen daarnaast gedwongen worden om genezingsprocessen, heropvoedingskampen of hormoonbehandelingen te ondergaan in het land van herkomst. Soms wordt de eer hersteld door het betreffende familielid te vermoorden. Dit noemen we eerwraak. Een gedwongen huwelijk is een religieus of wettelijk huwelijk waarbij de (voorbereidende) huwelijkshandelingen tegen de vrije wil van minstens een van de huwelijkskandidaten hebben plaatsgevonden en waar onder een bepaalde Veel LHBT s durven niet meer hand in hand te lopen

6 vorm van dwang mee is ingestemd. In Nederland komen verschillende vormen van gedwongen huwelijken voor. Een gedwongen huwelijk kán een vorm zijn van eergerelateerd geweld, maar dat hoeft niet. Huwelijksdwang is een vorm van eergerelateerd geweld wanneer het huwelijk wordt gesloten omwille van herstel van de familie-eer na een veronderstelde schending daarvan. Veel LHBT s die te maken hebben met (de dreiging van) eergerelateerd geweld of huwelijksdwang, ervaren een hoge drempel om aan te kloppen bij reguliere hulporganisaties en/of de politie. Meestal spelen er veel gevoelens van schaamte en is er angst voor de gevolgen vanuit de directe kring. Het is voor de betrokkenen erg moeilijk om hier openlijk over te praten. Daders Anti-LHBT-geweld is vooral een delict van jonge (mannelijke) daders tegen jonge slachtoffers. In de meeste West- Europese landen is een derde van de daders onder de 18 jaar en tussen de 50 en 60 procent is jonger dan 25 jaar. Er is wel sprake van leeftijdsverschillen naar delictsoort. Bij bedreiging en mishandeling zijn de daders overwegend tussen 18 en 30 jaar. Alleen bij pesten en treiteren lijken de daders gemiddeld ouder. In Nederland werden bedreiging en mishandeling relatief iets vaker door één persoon gepleegd dan in het buitenland. Bij incidenten in Nederland was in 20 procent van de gevallen sprake van één dader, bij een kwart waren twee daders betrokken en bij ruim de helft drie of meer daders. Daders van homonegatief geweld hebben een aantal kenmerken gemeen met daders van andere vormen van discriminatoir geweld: het zijn overwegend mannen en 65 procent is al eerder met justitie in aanraking geweest. Homonegatief geweld staat als daad zelden op zichzelf. Daders maken zich vaak ook schuldig aan vandalisme, diefstal, inbraak, beroving of geweldpleging. Daders van homonegatief geweld opereren relatief vaak in groepsverband. In de media wordt veelvuldig gesuggereerd dat het bij dit soort geweld vooral om allochtone en in het bijzonder Marokkaanse daders zou gaan. Uit de cijfers blijkt dat echter niet. Het percentage allochtone daders volgt in het algemeen het percentage jonge allochtonen in de bevolking. In de grote steden is dit percentage nu eenmaal vrij hoog.

7 Het gebrek aan vertrouwen dat er echt iets aan gedaan kan worden, weerhoudt mensen ervan om melding van incidenten te maken. Dat was ook de voornaamste aanleiding voor ons project Homodiscriminatie? Meld het!. Wij willen serieuze aandacht vragen voor dit probleem, zodat we er met ons allen iets aan kunnen doen. Motieven Er is weinig onderzoek gedaan naar daders van homonegatief geweld. Het onderzoek dát er is, richt zich op één specifieke groep daders, namelijk jonge mannen die fysiek geweld tegen homoseksuele mannen plegen in de publieke ruimte en die daarvoor vervolgd zijn. Een mogelijke verklaring hiervoor is het zogenaamde acting-outgedrag onder jonge mannen in groepen. In grote steden zijn Marokkaanse jonge mannen oververtegenwoordigd in de straatcultuur. Vijandigheid tegen homoseksualiteit is een onderdeel van de straatcultuur waarvan veel daders deel uitmaken. In groepen kan daarnaast sprake zijn van meeloopgedrag. Religieuze overwegingen blijken nauwelijks van belang. Onbekend is de mate waarin alcohol en middelengebruik een rol spelen. Homovijandigheid is een houding die voortkomt uit gebrekkige kennis over wat homoseksualiteit inhoudt en uit vastomlijnde sekse- en genderopvattingen. Het komt tot uiting in een sterke gevoeligheid voor veronderstelde bedreigingen van de eigen mannelijkheid. (Mannelijke) daders leggen er vaak sterk de nadruk op het gevoel te hebben dat het slachtoffer hen seksueel benaderde, of dat van plan zou zijn. Een slachtoffer hoeft niet per se zichtbaar homoseksueel te zijn, ook al speelt dat vaak wel Julie van Schravendijk, voorzitter COC Leiden een rol. Het gaat er eerder om dat hem door de dader(s) iets in de schoenen wordt geschoven, waarop deze vervolgens met geweld reageert. Maatregelen om geweld tegen te gaan In de Politietaak A: Ask - Stel open vragen en vraag door naar eerder geweld (aard, duur en frequentie). Oordeel niet. B: Believe - Neem het verhaal serieus (vaak is er al eerder geweld geweest voordat een slachtoffer hierover durft te praten). C: Call - Schakel de nodige ondersteuning in (medische hulp, betrouwbare steun uit de omgeving van het slachtoffer, familie, vrienden, professionele hulpverlening voor betrokkenen, maar denk ook aan deskundige collega s). D: Document - Leg alle informatie zorgvuldig vast (denk daarbij aan je bevindingen op de plaats delict, foto s of beschrijvingen van geconstateerd letsel, vaak onder de kledinglijn et cetera). E: Ensure safety - Bespreek veiligheid voor het slachtoffer met het slachtoffer zelf en met eventuele andere (professioneel) betrokkenen. F: Follow-up - Hou het slachtoffer op de hoogte van je volgende stappen, van het verloop van het onderzoek en van andere mogelijkheden die er zijn. Verleen nazorg. Een landelijk protocol De aanpak die de politie hanteert bij huiselijk geweld is de afgelopen jaren sterk geïntensiveerd en geprofessionaliseerd. Deze aanpak kan overgenomen worden bij de bestrijding van anti-lhbt-geweld. Analoog aan het landelijk protocol Huiselijk geweld en de Politietaak (zie kader) zou er een landelijk protocol Homonegatief geweld kunnen komen. Wat kan een LHBT-belangenorganisatie doen? Belangenorganisaties van LHBT s kunnen slachtoffers wijzen op het nut van aangifte of melding. Ook kunnen zij het slachtoffer behulpzaam zijn bij het doen van aangifte of een melding. Belangenorganisaties hebben een rol in het bijhouden van signalen over onveilige plekken of situaties en kunnen dit in hun overleg met de gemeente aan de orde stellen. Ze kunnen afspraken maken met de politie of de Anti Discriminatie Voorziening om meldingen die bij hen binnen komen door te geleiden.

8 Wat kan de gemeente doen? De gemeente kan in het bestrijden van anti-lhbt-agressie en -geweld uitstekend haar rol als regisseur waarmaken. Bij acute gevallen van agressie bijvoorbeeld wanneer er mensen in de woonomgeving worden weggepest is het van belang dat de gemeente zo snel mogelijk zichtbaar maakt dat dit gedrag niet getolereerd wordt. De burgemeester kan een bezoek aan de slachtoffers en de buurt brengen. Meer preventief kan een gemeente een zogeheten Plan van aanpak anti- discriminatiewet opstellen. Zo geeft de gemeente een signaal af dat het haar volgende punten kunnen in het plan aan de orde komen: Het verbeteren van de registratie van geweldsdelicten tegen LHBT s. Oog hebben voor gevaarlijke plekken en situaties die zich voordoen. De politie opdracht geven om op die plekken extra alert te zijn. Introductie van een community-aanpak door de politie. Overleg met taakaccenthouders en wijkregisseurs over een adequate aanpak en deze aanpak opnemen in de prestatieafspraken met de politie. Voor preventieve maatregelen jongerenwerk, Centra voor Jeugd en Gezin, De gemeente moet als regisseur optreden bij de bestrijding van homodiscriminatie en -geweld. Zorgen voor voldoende veilige opvangplekken voor LHBT s die met huiselijk en eergerelateerd geweld te maken krijgen. De Anti Discriminatie Voorziening (ADV) speciaal aandacht laten geven aan geweldsdelicten tegen LHBT s. Regelmatig overleg met belangenorganisaties voeren over de veiligheidssituatie. Vertaling van punten uit het driehoeksoverleg (OM, politie, lokaal bestuur) en regionaal discriminatieoverleg (politie, OM, ADV) naar de gemeentelijke situatie. Deze moeten onverwijld worden aangepakt. Aan woonoverlast gaat vaak discriminatie ten grondslag. Na analyse van de situatie dient in een stappenplan de ketenaanpak te worden opgesteld (zie onder woonoverlast ). ernst is om anti-lhbt-geweld te bestrijden scholen, sportorganisaties, zelforgapartners in samenwerking met de ketennisaties voor etnische en religieuze van de gemeente. Zowel de minderheden inschakelen. afdeling die zich met Openbare orde en Voor aanpak van daders het Veiligheidshuis veiligheid bezighoudt als een eventuele inschakelen. afdeling (LHBT-)emancipatie dienen Aparte aandacht aan LHBT s besteden hierbij betrokken te zijn. De politie in de bestaande ketenaanpak van heeft een belangrijke rol hierbij, zeker eergerelateerd geweld en huiselijk bij acute problemen. Maar ook andere geweld. organisaties moeten erbij betrokken Speciale aandacht hebben voor de worden, omdat veel zaken zich afspelen situatie van onderbelichte groepen als in de woonomgeving of op school. De lesbische vrouwen en transgenders. Als ik hier in Leiden in De Roze Beurs of op het COC over het project Homodiscriminatie? Meld het! vertel, komt er bijna altijd iemand bij me zitten die over een eigen geweldservaring vertelt. Het is schokkend om te bedenken hoeveel mensen iets dergelijks is overkomen. Als ik dan vraag of mensen er melding van gedaan hebben, blijkt dit vaak niet het geval te zijn. Julie van Schravendijk, voorzitter COC Leiden Het Veiligheidshuis Een Veiligheidshuis is een lokaal of regionaal samenwerkingsverband tussen verschillende veiligheidspartners gericht op een integrale, probleemgerichte aanpak om de objectieve en subjectieve sociale veiligheid te bevorderen. Via een Veiligheidshuis, waarvan er nu een aantal in Nederland zijn, kan men de aanpak van daders van anti-lhbt-geweld intensiveren en op deze specifieke vorm van onveiligheid toespitsen. Speciale trainingen moeten medewerkers van het Veiligheidshuis bekend maken met praten over homoseksualiteit met dadergroepen. Ook kunnen zij bijscholing krijgen over welke gevolgen de aandacht voor anti-lhbt-geweld heeft voor probleemanalyse en aanpak. Homo-ontmoetingsplekken Een speciale situatie betreft de homoontmoetingsplekken (HOP s) waar mannen seks met mannen hebben.

9 Burgemeester Wolfsen schuift aan bij de buurtpicknick in de Utrechtse wijk Terwijde om te protesteren tegen het wegpesten van twee homoseksuele bewoners. Rond een aantal van deze HOP s heerst rol spelen. Daarnaast kan de gemeente bleek behoefte aan een snelle, geza- een onveilige situatie, waarbij groepen door een uitgekiend snoei- en beplan- menlijke en effectieve aanpak. Via Gay jongeren contact zoekende mannen tingsbeleid voor de gewenste zonering Alert wil de gemeente sneller met po- bedreigen, afpersen of mishandelen. De zorgen. Borden die duidelijk maken tentiële slachtoffers in contact komen, bezoekers van deze plekken zijn extra wat in welke zone wel en niet wordt waardoor men eerder kan reageren op kwetsbaar vanwege hun vaak verbor- toegestaan, kunnen veel misverstanden beginnende treiterijen en overlast. Ook gen homoseksuele gevoelens. voorkomen. vinden mensen die aarzelen over het Rond sommige ontmoetingsplaatsen is wel of niet aangifte doen bij Gay Alert veel kritiek van omwonenden, vanwege de overlast die een HOP soms met zich meebrengt. Gemeenten moeten een een laagdrempelige ingang. Enkele goede voorbeelden middenweg vinden tussen het in goede Na een melding neemt de gebiedsmanager Veiligheid in de betreffende wijk contact op met het slachtoffer. Vervol- banen leiden van de bezoekers (zonder Gay Alert in Utrecht gens komt hij in actie, in overleg met moralistisch te zijn), het bestrijden van In Utrecht is in oktober 2010 het de betrokken instanties, bijvoorbeeld onveiligheid en het voorkomen van meldnummer Gay Alert ingesteld. Dat politie, woningbouwcorporaties en ongewenste confrontaties met buurt- gebeurde nadat diverse malen homo- homobelangenorganisaties. Soms kan bewoners. De wijkregisseur van de seksuele inwoners in hun buurt waren er al veel opgelost worden door een politie kan in dit proces een centrale geïntimideerd of lastig gevallen. Er gesprek te hebben met intimiderende ***

10 jongeren of hun familie. Als er aanwijsbare daders zijn, kan men vanuit Gay Alert inzetten op het tijdelijk of langer uit de wijk verwijderen van de treiteraars. Soms moeten de intimidatie en overlast groter of breder worden aangepakt en organiseert de woningcorporatie in samenwerking met de gemeente een buurtbijeenkomst. Bij nog niet uit de hand gelopen situaties kan _posters :07 Pagina 1 buurtbemiddeling een oplossing zijn. De gemeente Utrecht ziet het liefst dat in echt geëscaleerde gevallen de dader verhuist en niet het slachtoffer. Soms is het echter onmogelijk om één of enkele daders aan te wijzen. En vaak vinden de slachtoffers de situatie te bedreigend en willen ze graag zelf weg. HATECRIMES OP GROND VAN HOMOSEKSUALITEIT & TRANSSEKSUALITEIT Aanpak homodiscriminatie in de Haaglanden Het Bureau Discriminatiezaken Hollands Midden en Haaglanden presenteerde in 2009 de map Aanpak Homodiscriminatie, een handleiding voor professionals. De handleiding, geschreven in samenwerking met COC Haaglanden, de gemeente Den Haag en de Politie Haaglanden, geeft praktische informatie over wetgeving, beantwoordt vragen over homoseksualiteit en discriminatie, en laat zien hoe discriminatie gemeld kan worden. De map is bedoeld voor professionals die werkzaam zijn bij de overheid, maatschappelijke instellingen of belangenorganisaties. De handleiding vormt een krachtig signaal dat de samenstellers vastbesloten zijn om homodiscriminatie aan te pakken. DOE ER WAT AAN! ALS JE SLACHTOFFER OF GETUIGE BENT VAN DISCRIMINATIE & GEWELD VANWEGE HOMOSEKSUALITEIT, BISEKSUALITEIT OF TRANSSEKSUALITEIT MELD HET! Poster gemaakt voor de hatecrimes-campagne van het Landelijk Expertise Centrum Diversiteit van de politie. Politie Amsterdam-Amstelland tegen discriminatie Enkele politiekorpsen in Nederland hebben een aparte afdeling die zich met discriminatiebestrijding bezighoudt. De meeste korpsen hebben een taakaccenthouder homodiscriminatie. De afdeling Divers Samenleven en Samenwerken (DDS) van de politie Amsterdam-Amstelland heeft een afdeling discriminatie/ anti-lhbt-geweld. Deze afdeling ontplooit verschillende activiteiten, waaronder het met kennis van zaken nalopen van alle aangiften en meldingen in Amsterdam op een mogelijke relatie met anti-lhbt-geweld. Een functionaris heeft bijeenkomsten belegd met groepen lesbische vrouwen en transgenders. Daarin is besproken wat hun overkomt en waarom er zelden aangifte wordt gedaan bij incidenten. Op basis hiervan is intern voorlichtingsmateriaal ontwikkeld, dat onder meer onder de aandacht is gebracht van de buurtregisseurs en taakaccenthouders van het korps.

11 Politienetwerken voor diversiteit In 2008 is de Stichting Landelijk Homonetwerk Politie Roze in Blauw opgericht. Deze landelijke stichting is het platform binnen de Nederlandse politie voor alle medewerkers die homo, biseksueel, lesbisch of transseksueel/transgender zijn. Roze in Blauw heeft, evenals enkele lokale roze netwerken binnen de politie, een tweeledig doel: enerzijds binnen het korps zichtbaarheid geven aan het bestaan van LHBT-collega s en anderzijds het buiten de politie inbrengen van Een van de middelen van het netwerk is de zogeheten pikettelefoon. Deze lijn kan 24/7 gebeld worden door mensen die een homogerelateerde incident willen melden. Hatecrimes-project Het Landelijk Expertise Centrum Diversiteit (LECD) van de politie heeft het initiatief genomen tot een landelijke campagne voor de verhoging van het aantal aangiften van agressie en discriminatie op grond van ras, religie, 2010 het startsein voor de publiekscampagne Homodiscriminatie? Meld het!, waarin deze materialen centraal staan. De meldkaarten en de posters worden op diverse plekken in de stad opgehangen en uitgedeeld: in de homohoreca en andere uitgaansgelegenheden, op scholen en andere locaties. Bij de politie zijn twee agenten voortaan vast aanspreekpunt voor dit onderwerp. Voorafgaand aan de publiekscampagne hebben alle agenten van het district Leiden-Voorschoten een speciale training Veel politiekorpsen hebben een taakaccenthouder homodiscriminatie expertise en bijdragen aan het operationele politiewerk. Zo bevordert de stichting dat homoseksualiteit en antidiscriminatie binnen de taakuitvoering en (multiculturele) beleidsontwikkeling van de politie een duidelijke plaats innemen. Roze in Blauw in Amsterdam-Amstelland Een al langer bestaand lokaal netwerk is Roze in Blauw van de politie Amsterdam-Amstelland. Dit netwerk heeft verschillende doelen: Het verhogen van de bereidheid en het verlagen van de drempel voor burgers om melding of aangifte te doen van anti-lhbt-geweld. Aanspreekpunt en vraagbaak zijn voor collega s van de politie Amsterdam- Amstelland en andere politiekorpsen. Overzicht en monitoring van homogerelateerde incidenten binnen de regio Amsterdam-Amstelland. Samenwerking met hulpverleningsinstanties, LHBT-organisaties en homohoreca. Samenwerking met andere homonetwerken in zowel binnen- als buitenland. homo- en transfobie. Het Hatecrimesproject is opgezet naar het Engelse voorbeeld True Vision. Het project is in 2008 in twee pilotregio s van start gegaan: Amsterdam-Amstelland en Gelderland-Zuid. Dit zijn twee politieregio s waar het aantal aangiften en meldingen van anti-lhbt-geweld tot de hoogste van Nederland behoren. Vanuit het project worden diverse publiciteitsmiddelen bij homohoreca en andere ontmoetingsplekken uitgedeeld of neergezet. Doel hiervan is mensen voor te lichten over anti-lhbt-geweld en hen te informeren over doen wat zij er zelf tegen kunnen doen. Via de website kunnen slachtoffers een melding of een verzoek tot het opnemen van een aangifte doen. Homodiscriminatie? Meld het! Politie Hollands Midden, Bureau Discriminatiezaken en COC Leiden hebben een meldkaart en bijbehorende poster ontwikkeld, waarmee slachtoffers of getuigen incidenten rond anti-lhbt-discriminatie en -geweld kunnen melden. De burgemeester van Leiden gaf in februari gevolgd gegeven door voorlichters van COC Leiden en Bureau Discriminatiezaken. Intussen wordt er gewerkt aan wijzigingen in het registratiesysteem. Ook komen er voorlichtingsbijeenkomsten bij verschillende organisaties. Er is een speciale website:

12 Lees verder Over Schuyf, J. (2009). Geweld tegen homoseksuele mannen en lesbische vrouwen. Een literatuuronderzoek naar praktijk en bestrijding. Den Haag: WODC. Ministerie van OCW (2009). Weerbaar en divers. Een onderzoek naar seksuele diversiteit en weerbaarheid in het onderwijs. Den Haag: Inspectie van het Onderwijs. Mooij, T. (2007). Discriminatie in en om school. Rapport Nijmegen: ITS. Over veiligheid in het onderwijs Dankmeijer, P. (2010). Veiligheid en seksuele diversiteit in het voortgezet onderwijs. Handreiking homo-emancipatie. Utrecht: MOVISIE. Oort, D. van (1993). (On)zichtbaar. (Sexueel) geweld tegen lesbische en bisexuele vrouwen en meisjes. Utrecht: Universiteit Utrecht Homostudies, deel 21. Politie (2008). Rapportage homofoob geweld. Politiegegevens. Periode 1 januari - 1 juli Meer achtergrondliteratuur Aben, M. (2008). Terug in de kast? Een belevingsonderzoek naar de aard en omvang van homodiscriminatie in Utrecht. Utrecht: Art. 1. Buijs, L., G. Hekma & J.W. Duijvendak (2008). Als ze maar van me afblijven. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam. Keuzenkamp, S., D. Bos, J.W. Duyvendak & G. Hekma (red.) (2006). Gewoon doen. Acceptatie van homoseksualiteit in Nederland. Den Haag: SCP. Kik, J. (2008). Buiten Beeld? Een inventariserend onderzoek naar homodiscriminatie in Den Haag en omgeving. Den Haag: Bureau Discriminatiezaken. Meer, Th. van der (1995). Potenrammen als rite de passage. Daders van geweld in beeld. Amsterdam: SAD/Schorerstichting/NISSO. Apeldoorn: Politieacademie. San, M. van & J. de Boom (2006). Geweld tegen homoseksuelen. Rotterdam: RISBO. Schriemer, R. (2006). Roze (on)zichtbaar in Rotterdam? Rotterdam: Radar. Sluijs, R. (2004). Dossier discriminatie op grond van seksuele gerichtheid. Nijmegen: ADB. Star, M. van der (2009). Oordeel jongeren over homoseksualiteit. Nijmegen: GGD. Tiby, E. (2007). Constructions of Homophobic hate Crime: Definitions, Decisions, Data. In: Journal of Scandinavian Studies in Criminology and crime prevention, 8.2, Tas, F. & W. de Wit (2009). Poldis Criminaliteitsbeeld Discriminatie. Apeldoorn, Politieacademie. Vriens, J. (1998). Anti homo/lesbisch geweld. Eindhoven: gemeente Eindhoven. Colofon Auteur: Judith Schuyf Deze publicatie is mogelijk gemaakt door financiering van het ministerie van OCW. Eindredactie: Marc van Bijsterveldt Fotografie: Daphne Channa Horn (voorkant), Marco Okhuizen (HH, p. 2), Joost van den Broek (HH, p. 5), Herman Wouters Postbus * 3501 DC Utrecht * T (HH, p. 6) en Maarten Hartman (HH, p. 9) F * * info@movisie.nl Vormgeving: Ontwerpburo suggestie & illusie Drukwerk: Drukkerij Libertas Downloaden: MOVISIE, kennis en advies voor maatschappelijke ontwikkeling, 2011