De thuisvrijwilligers van de VPTZ Delft

Transcriptie

1

2 De thuisvrijwilligers van de VPTZ Delft 2

3 Inhoud Inleiding 4 Missie 5 Doelstelling 6 Doelgroep 7 Kenmerken 8 Coördinatoren 9 Vrijwilligers 10 Bestuur 14 Financiering 15 Communicatie en PR 16 Kwaliteitsbeleid 17 Samenwerken moet 18 Bijlagen 20 Bijlagen Bijlage 1 Functieomschrijving vrijwilligerscoördinator Bijlage 2 Profielschets vrijwilliger Bijlage 3 Functieomschrijving vrijwilliger Bijlage 4 Overeenkomst vrijwilligers VPTZ Delft Bijlage 5 Huishoudelijk reglement VPTZ Delft Bijlage 6 Folder VPTZ Delft 3

4 Inleiding De VPTZ Delft is een stichting met als doel het ondersteunen van mensen in hun laatste levensfase door vrijwilligers. De afkorting VPTZ staat voor Vrijwilligers Palliatieve Terminale Zorg. In 1987 is de Stichting Terminale Thuiszorg Delft opgericht. Sinds de statutenwijziging in 2005 luidt de naam Stichting Vrijwilligers Palliatieve Terminale Zorg Delft, afgekort Stichting VPTZ Delft. Daar waar in het vervolg van dit document wordt gesproken over VPTZ wordt de VPTZ Delft bedoeld. Als we het hebben over de landelijke organisatie VPTZ wordt dat expliciet vermeld. Het doel van de stichting is de zorg voor en de begeleiding van mensen in hun laatste levensfase en hun mantelzorgers. Anders gezegd: Aan een ieder in de laatste levensfase en diens naasten bieden opgeleide vrijwilligers - daar waar nodig en gewenst - tijd, aandacht en ondersteuning. Daarnaast zet de VPTZ zich in voor samenwerking met andere organisaties die op hetzelfde gebied actief zijn. Van 2003 tot 2013 zorgde de VPTZ Delft ook voor werving, scholing en begeleiding van de 75 vrijwilligers in het hospice. Vanaf 1 januari 2014 is het bestuur van het hospice zelf verantwoordelijk voor deze vrijwilligers en houdt de VPTZ zich bezig met de ondersteuning bij cliënten thuis. Hiervoor zijn rond 25 vrijwilligers beschikbaar. De VPTZ Delft is lid van de landelijke vereniging VPTZ Nederland, met ruim 200 aangesloten organisaties. Deze landelijke vereniging behartigt de belangen van haar leden en ondersteunt hen bij de uitvoering van dit waardevolle vrijwilligerswerk in hospices en bij mensen thuis. In dit document geven wij aan wie de VPTZ Delft is en waar wij voor staan. Vervolgens gaan wij in op de kenmerken en de kwaliteit van onze organisatie, evenals de organisatie zelf. Daarna geven wij onze visie op de toekomst, waarin nieuwe uitdagingen en samenwerking met andere partners centraal staan. 4

5 Missie De missie van de VPTZ, met andere woorden waar wij voor staan, is het ondersteunen van mensen in hun wens om de laatste maanden van hun leven thuis, in hun eigen omgeving, te kunnen doorbrengen. Daarbij gaan we uit van de visie dat mensen niet alleen op hun eigen wijze moeten kunnen leven, maar ook op hun eigen wijze moeten kunnen sterven. Als het zover is moeten ze een keuze kunnen maken tussen: terminale zorg thuis (VPTZ) zorg in een bijna-thuis-huis (hospice) intramurale zorg (verpleeghuis of ziekenhuis). Onderzoek wijst uit dat de meeste mensen er de voorkeur aan geven thuis te overlijden. De VPTZ komt aan deze behoefte tegemoet door met speciaal opgeleide vrijwilligers zorg en steun te bieden aan de terminaal zieke, de familieleden en andere mantelzorgers. Bij deze palliatieve terminale zorgondersteuning staat de kwaliteit van leven voorop. Of zoals wij zelf zeggen: Wij kunnen geen dagen toevoegen aan het leven, wel leven aan de dagen. 5

6 Doelstelling Palliatieve terminale zorg is de zorg voor mensen voor wie geen genezende behandeling meer mogelijk is en die zich, naar het zich laat aanzien, in de laatste drie maanden van hun leven bevinden. Volgens artikel 2 van de statuten (zoals die herzien zijn op 22 november 2005) van de Stichting Vrijwilligers Palliatieve Terminale Zorg Delft is het doel van onze stichting: a. de zorg voor en de begeleiding van terminale patiënten, zowel thuis als in een hospice 1 ), alsmede het verkrijgen van voorzieningen voor de verzorging en de begeleiding van terminale patiënten, alles binnen haar werkterrein, als aanvullende zorg op die van de naaste omgeving en van de professionele werkers. b. het geven en/of het doen geven van begeleiding, waaronder begrepen eventuele nazorg, aan de verwanten van de onder a. bedoelde patiënten. c. samenwerken met instellingen, die op hetzelfde of op aanverwant gebied werkzaam zijn, het verlenen van diensten op het gebied van management, personeelsbeleid en administratie alsmede het al dan niet tegen vergoeding ter beschikking stellen van vrijwilligers en werknemers. d. het verrichten van al hetgeen met het vorenstaande verband houdt of daartoe bevorderlijk kan zijn, alles in de meest uitgebreide zin genomen 1 ) Sinds 2014 houdt de VPTZ Delft zich uitsluitend met inzetten thuis bezig 6

7 Doelgroep De VPTZ Delft richt zich op alle inwoners van de gemeente Delft die in de laatste fase van hun leven verkeren en op hun partners, familieleden en mantelzorgers. Iedereen kan een beroep doen op de VPTZ; wij werken voor alle gezindten en alle leeftijden. De hulp van de VPTZ wordt voornamelijk thuis gegeven en incidenteel in een verzorgings- of verpleeghuis. Dat is dus anders dan in een hospice. Daar worden de mensen opgenomen. De VPTZ geeft persoonlijke ondersteuning aan de cliënt en zijn of haar familie en mantelzorgers. Thuis vervangt de VPTZ niet de thuiszorg maar werkt ze aanvullend op de thuiszorg en de huisarts. 7

8 Kenmerken De hulp die de vrijwilligers van de VPTZ bieden is ondersteunend van aard. Concreet betekent dit: Persoonlijke ondersteuning: Letten op hoe het gaat en wat iemand nodig heeft of wenst. Dat kan hulp zijn bij het eten of drinken, een nat washandje, het opschudden van een kussen of het verschonen van een bed; Tijd en aandacht voor de cliënt en de mantelzorger(s); Een luisterend oor; Het even overnemen van de zorg voor de cliënt om de mantelzorgers een moment van rust te geven. Het belangrijkste van de vrijwilliger is er zijn, overdag of s avonds. Dat betekent: Waken bij de cliënt en zo nabij zijn als hij of zij wil; Letten op de mantelzorgers, of zij niet te zwaar belast worden; Hen de gelegenheid geven om even rust te nemen, een boodschap te doen of wat te slapen, zodat ze weer nieuwe energie krijgen. Door de aard van het werk ontstaat vaak een bijzondere relatie tussen de vrijwilliger en de cliënt en zijn of haar familie. Dat kan leiden tot gesprekken over het afscheid nemen en de naderende dood. De vrijwilliger troost, luistert en deelt in de emoties. Hij of zij moet goed kunnen inschatten aan welke emotionele steun behoefte is. Dat vraagt veel inlevingsvermogen. Uit onderzoek blijkt dat nabestaanden de emotionele steun van de VPTZ-vrijwilligers, hun oprechte belangstelling en medeleven, het meest waarderen. De VPTZ- vrijwilligers werken afwisselend van s-morgens 7 uur tot s-avonds 23 uur. De hulp kan variëren van enkele dagen tot enkele maanden. 8

9 Coördinatoren De VPTZ werkt met onbezoldigde vrijwilligers en een onbezoldigd bestuur. Wel heeft de VPTZ twee betaalde coördinatoren. Deze coördinatoren geven leiding aan de vrijwilligers. Zij doen ook de intake bij de cliënt thuis, geven informatie en advies, gaan zo nodig op huisbezoek ten behoeve van de voortgang en afstemming of komen (op verzoek van kinderen, mantelzorgers, huisartsen, thuiszorg of andere betrokkenen) voor een informatief en oriënterend gesprek. Zodra zij een intake bij een cliënt hebben gedaan en er een of meerdere vrijwilliger(s) zijn geselecteerd om te worden ingezet, informeren de coördinatoren schriftelijk de betrokken huisarts. Op die manier wordt de huisarts erop attent gemaakt dat hij/zij tijdens een huisbezoek mogelijk een VPTZ-vrijwilliger tegenkomt. Verder nemen de coördinatoren ongeveer zes weken na het overlijden van een cliënt telefonisch contact op met de nabestaanden om de inzet van de vrijwilligers te evalueren. Als er behoefte is aan verdere nazorg geven de coördinatoren daarin advies. Een belangrijke taak van de coördinatoren is het bewaken van zowel de kwaliteit als de kwantiteit van de geleverde zorg. Daarnaast is een belangrijk taakonderdeel de scholing, training en vorming van de vrijwilligers en het individueel of groepsgewijs begeleiden van de vrijwilligers. Ook onderhouden de coördinatoren de contacten met het bestuur en zijn zij het gezicht van de VPTZ in externe netwerken en op bijeenkomsten als beurzen en manifestaties. De coördinatoren zijn tijdens kantooruren telefonisch bereikbaar, zowel voor cliënten en verwijzers als voor de vrijwilligers. Via cursussen en trainingen houden de coördinatoren hun kennis op peil. Daarnaast hebben zij, onder meer in het palliatief netwerk Delft/Westland/Oostland, periodiek overleg met collega s uit de regio om kennis en ervaring te delen. 9

10 Vrijwilligers Zonder goede vrijwilligers zou de VPTZ niet kunnen functioneren. Om hen draait het. De VPTZ prijst zich gelukkig dat het aantal vrijwilligers al jaren op een stabiel niveau ligt: tussen de 20 en 25 personen. Voor het grootste deel zijn dat vrouwen; er zijn maar een paar mannen. Zij hebben met elkaar gemeen dat ze zich willen inzetten voor hun medemens in de terminale fase van diens leven. Het werk van de vrijwilligers vraagt grote persoonlijke betrokkenheid en inzet. Vrijwilligers zijn mensen met levenservaring die liefdevol en, indien nodig, terughoudend ondersteuning bieden aan cliënten en hun naasten. Werk dat vraagt om inzicht. Vrijwilligers moeten de kunst verstaan om de zorg die zij bieden steeds weer af te stemmen op de wensen van de cliënt of zijn of haar naasten. Vrijwilligers doen dit onbetaald maar allerminst vrijblijvend. De voornaamste taken van de vrijwilligers zijn: het geven van steun en informatie aan de cliënt en mantelzorger(s); het helpen bij de praktische verzorging van de cliënt, zoals hulp bij het aan- en uitkleden, het verschonen van het bed, het opschudden van de kussens of hulp bij het eten en drinken; het signaleren van veranderingen in de situatie van de cliënt en zijn/haar naasten en dit doorgeven aan de verpleging, verzorging of coördinator. De vrijwilligers van de VPTZ mogen echter geen medische of verpleegkundige handelingen verrichten. Dat is voorbehouden aan de verpleegkundige of de huisarts. Ze mogen dus ook geen medicijnen geven. Omdat het bij de VPTZ om bijzonder vrijwilligerswerk gaat, zijn het ook bijzondere mensen die de VPTZ zoekt. Belangrijk is dat zij goed kunnen luisteren en invoelend vermogen hebben. Dat zij betrokken, maar ook terughoudend kunnen zijn als dat nodig is. Om aan de zorgvraag te kunnen voldoen dient onze stichting over voldoende vrijwilligers te beschikken. In een aantal gevallen melden kandidaten zich zelf aan. Mochten er meer vrijwilligers nodig zijn, dan wordt geworven via advertenties in de regionale media. Bij de werving worden de vereiste vaardigheden duidelijk naar voren gebracht. Wat kan een vrijwilliger van de VPTZ verwachten? Omdat het, zoals al eerder gesteld, hier om een bijzondere vorm van vrijwilligerswerk gaat waarbij nogal wat van de vrijwilliger gevraagd wordt, heeft deskundigheidsbevordering hoge prioriteit. Dat spreekt bijna vanzelf. Maar ook de begeleiding van vrijwilligers krijgt veel aandacht. Daarnaast wordt ook ontspanning niet vergeten. Zeker vrijwilligers die met leven en dood te maken krijgen, verdienen het ook om eens met minder serieuze zaken bezig te zijn. En natuurlijk worden de onkosten die de vrijwilligers maken vergoed. Gegeven de zwaarte van het vrijwilligerswerk bij de VPTZ, is het zaak de kennis van de vrijwilligers op peil te houden. Dat gebeurt door deskundigheidsbevordering, die bestaat uit een aantal (vaste) onderdelen: een verplichte introductiecursus van 8 dagdelen begeleiding bij de inzetten vrijwilligersavonden 10

11 intervisie landelijke trainingen (jaarlijks) Op al deze en nog enkele andere zaken gaan we hieronder kort nader in. Introductiecursus Het vrijwilligersbestand van de VPTZ bestaat uit mensen met verschillende achtergrond, opleiding en levenservaring. Van vrijwilligers mogen geen competenties worden verlangd die horen bij een professionele verantwoordelijkheid. Maar wel dienen zij te beschikken over specifieke vaardigheden, voordat zij als vrijwilliger aan de slag gaan. Deze vaardigheden liggen op het vlak van communicatie, waarneming, praktische- en emotionele ondersteuning: het signaleren van veranderingen in de situatie van de cliënt en zijn of haar naasten. Iedere vrijwilliger die zich aanmeldt krijgt een intakegesprek met een van de coördinatoren van de VPTZ. In dit gesprek wordt de motivatie van de vrijwilliger onderzocht en wordt nadere informatie gegeven over het vrijwilligerswerk. Na het gesprek besluit de coördinator om de kandidaat al of niet toe te laten tot de introductiecursus. Die cursus van 8 dagdelen start zodra er voldoende aanmeldingen zijn (minimaal 6 en maximaal 8). De introductiecursus is opgebouwd rond een aantal thema s: missie en visie van de Stichting VPTZ, zowel landelijk als lokaal organisatie van de terminale zorg communicatie verlies, dood en rouw spiritualiteit euthanasie en palliatieve sedatie aandacht en zorg voor jezelf als vrijwilliger hygiënisch handelen en praktische verzorging. De cursus wordt gegeven door de coördinatoren in samenwerking met ervaren gastdocenten. Tijdens de cursus moet blijken of de aspirant-vrijwilliger geschikt is voor het werk en of dit ook het werk is dat hij of zij graag wil doen. Na de cursus houden de coördinatoren een evaluatiegesprek, waarna definitief besloten wordt om de kandidaat al dan niet aan te stellen. De vrijwilliger wordt pas daadwerkelijk ingezet in de thuissituatie wanneer aan al deze voorwaarden is voldaan. De nieuwe vrijwilliger krijgt dan een vrijwilligersovereenkomst, waarin de rechten en plichten zijn vastgelegd. De aansturing van de vrijwilliger vraagt om een coachende leiderschapsstijl, een stijl die past bij het bewaken van het karakter van de vrijwilliger en de uniekheid van elk mens. Dit vanuit het idee er te willen zijn voor de mens in de laatste fase van zijn of haar leven. Tijdens een inzet heeft de coördinator regelmatig overleg met de vrijwilliger. De frequentie is afhankelijk van de zwaarte van de inzet en de ervaring van de vrijwilliger. Het elkaar bevragen dwingt dan tot reflectie over wat er goed ging en wat beter kan. Door deze manier van samenwerken kent de coördinator de persoonlijke ontwikkeling van de vrijwilliger en kunnen dilemma s snel en constructief worden besproken. Ieder jaar vindt een voortgangsgesprek plaats tussen de coördinator en de vrijwilliger. Naast het geven van feedback over zaken die de vrijwilliger goed heeft opgepakt wordt gekeken naar wederzijdse wensen voor de toekomst. Indien nodig worden persoonlijke leerdoelen geformuleerd. Het gesprek vindt plaats aan de hand van een vragenlijst. 11

12 Periodieke vrijwilligersavonden Regelmatig worden er vrijwilligersavonden gehouden. Vaak staat op deze avonden een thema centraal. Daarnaast worden bijzondere casussen, die de vrijwilligers hebben meegemaakt, besproken. Centraal hierbij staat het delen van ervaringen. Aan de orde komen situaties die bijzonder waren door hun complexiteit of juist door de bijna natuurlijke manier waarop mensen omgaan met hun naderende levenseinde. Meestal wordt een avond opgeluisterd door een gastspreker. De bijeenkomsten worden voorbereid door de coördinatoren, samen met de inleider of spreker voor die avond. Op de vrijwilligersavonden wordt tijd gemaakt voor verdieping en kunnen de deelnemers met elkaar van gedachten wisselen. Intervisie Aan groepjes vrijwilligers wordt de mogelijkheid tot intervisie onder leiding van een professionele supervisor geboden. Landelijke trainingen Onze overkoepelende organisatie VPTZ Nederland biedt de mogelijkheid om trainingen te volgen. Deze richten zich op het opdoen van kennis en praktische vaardigheden en daarnaast op zaken als houding, communicatie, verlieservaringen en spiritualiteit. Iedere vrijwilliger, die minimaal 1 jaar actief, is krijgt het aanbod jaarlijks een landelijke training te volgen. De contacten tussen vrijwilligers onderling vanuit het hele land zijn zeer waardevol. Ontspanning Om de vrijwilligers wat lucht te geven in hun zware taak, zorgt de VPTZ ook voor ontspanning op zijn tijd. Tweemaal per jaar vinden in dit kader bijeenkomsten plaats, waarmee de VPTZ de vrijwilligers wil bedanken voor hun inzet. Zo wordt er elke jaar een Nieuwjaarsbijeenkomst en in de zomer een barbecue georganiseerd. Daarnaast worden er incidenteel creatieve workshops en theaterbezoeken georganiseerd. Door deze bijeenkomsten wordt de onderlinge band tussen de vrijwilligers, de coördinatoren en de bestuursleden verstevigd. Naast deze activiteiten worden de vrijwilligers rond de kerstdagen in het zonnetje gezet daar middel van een kerstattentie namens de besturen van de VPTZ en het hospice. Kwaliteit Behalve praktische vaardigheden vraagt het werken bij de VPTZ ook dat de vrijwilliger goed bij zichzelf kan blijven, authentiek durft te zijn. Van vrijwilligers mag verwacht worden dat zij, net als alle overige betrokkenen bij het bed, respect hebben voor de eigenheid van de cliënt en diens naasten. Zij moeten de kunst verstaan hun geboden zorg steeds weer af te stemmen op de vraag en behoefte van de cliënt of diens naasten. Daarvoor zijn zelfinzicht, reflectie en in balans zijn, onontbeerlijk. Soms kan er een zekere mate van gelijkwaardigheid en wederzijdsheid tussen vrijwilliger en cliënt ontstaan, maar dit is niet altijd vanzelfsprekend. Uitgangspunt is altijd dat de cliënt bejegend wordt zoals hij of zij dat wil. En niet zoals de vrijwilliger het zelf zou willen. Dat vraagt van de vrijwilliger dat deze bekend is met de betekenis van begrippen als relatie, lijden, troost, eenzaamheid, betrokkenheid en vertrouwen. De VPTZ wil geen vrijwilligers die zich op de voorgrond stellen en zelf bepalen wat zij nodig achten voor de cliënt. De wensen van de cliënt, dus wat hij of zij wil in de laatste levensfase, staan altijd centraal. Het toetsen van de kwaliteit van de vrijwilligerszorg gebeurt door goed te luisteren naar verhalen van cliënten en nabestaanden en duidelijk te krijgen hoe de inzet ervaren is. Daar kunnen leerpunten uit ontstaan. Op de vrijwilligersavonden worden deze leerpunten geanonimiseerd besproken. Met als doel na te gaan of de geboden zorg tot tevredenheid is ge- 12

13 weest, of er kwalitatief goede zorg is geboden en of er eventueel verbeterpunten uit te halen zijn. Medezeggenschap Een van de bestuursleden is tevens vrijwilliger. In die hoedanigheid brengt hij/zij signalen vanuit de vrijwilligers binnen het bestuur ter sprake; in die zin is er sprake van indirecte medezeggenschap. Daarnaast komt wat er onder de vrijwilligers leeft ook via de coördinatoren eventueel op de bestuurstafel terecht. In de 6-wekelijkse nieuwsbrief worden de vrijwilligers onder meer geïnformeerd over wat er binnen het bestuur leeft. In de scholingscommissie, die de vrijwilligersavonden voorbereidt, zitten naast de coördinatoren ook een vrijwilliger, gastdocenten en een bestuurslid. Verzekering Ten behoeve van de vrijwilligers is er een collectieve ongevallen- en aansprakelijkheidsverzekering afgesloten. Overige zorg Bij ziekte, verjaardagen en andere bijzondere gelegenheden wordt persoonlijke aandacht gegeven aan de vrijwilliger in de vorm van telefoontjes, kaarten en/of bloemen. Vrijwilligers die een jubileum vieren bij de VPTZ krijgen een lunch met persoonlijke gasten aangeboden. Vrijwilligers die afscheid nemen van de VPTZ krijgen een exitgesprek met een van de coördinatoren. In dit gesprek wordt ingegaan op de redenen voor het vertrek. Indien gewenst kan een getuigschrift worden verstrekt. 13

14 Bestuur De VPTZ heeft een bestuur dat momenteel bestaat uit vijf leden. Daaronder voorzitter, secretaris en penningmeester. Een van de bestuursleden vertegenwoordigt de vrijwilligers en daarnaast is er nog een algemeen bestuurslid. Het bestuur, dat gemiddeld 8 keer per vergadert, bepaalt het beleid maar bemoeit zich niet met de dagelijkse gang van zaken. Dat is de taak van de coördinatoren. Volgens de statuten hebben de bestuursleden een zittingstermijn van 3 jaar. Het bestuur van de VPTZ Delft bestaat thans (2014) uit de volgende personen: Hanni Rick, Delft, voorzitter (Huisarts in Delft) Henk Dijkstra, Delft, secretaris (gepensioneerd, in zijn werkzame leven gemeenteambtenaar; van 2006 tot 2013 vrijwilliger bij de VPTZ en het hospice) Tom van der Poel, Delft, penningmeester (gepensioneerd hoofd administratie scholengemeenschap) Toon Vessies, Zoetermeer, Delft bestuurslid (geestelijk verzorger bij Stichting Zorginstellingen Pieter van Foreest, freelance docent/trainer, ritueelbegeleider) Marian Hannewijk, Delft, bestuurslid (verpleegkundige, vrijwilligster bij de VPTZ Delft) 14

15 Financiering De VPTZ wordt gesubsidieerd door het ministerie van VWS. Uit de subsidiegelden, die gerelateerd zijn aan het jaarlijks aantal geholpen cliënten, worden onder andere de salariskosten van de coördinatoren en de kosten voor de opleiding van de vrijwilligers betaald. Het aantal cliënten waaraan zorg is verleend ligt gemiddeld op 35 per jaar. In 2013 bedroeg de subsidie , gebaseerd op 35 cliënten waaraan zorg werd verleend in het voorgaande jaar. De subsidie die van het ministerie wordt ontvangen is niet voldoende om de exploitatielasten van de VPTZ volledig te dekken. De VPTZ ontvangt naast de subsidie ook giften en donaties van sponsors. De giften zijn afkomstig van dankbare familieleden van cliënten die door de vrijwilligers van de VPTZ zijn geholpen, serviceclubs en plaatselijke kerken. Alle giften worden gedoneerd aan de Stichting Vrienden van de VPTZ. De Stichting Vrienden van de VPTZ beschikt over een ANBI-verklaring (Algemeen Nut Beogende Instelling). Voor mensen die een gift of donatie willen doen betekent dit dat ze hun gift kunnen aftrekken op hun belastingaangifte. Door de VPTZ Nederland wordt al jaren een registratie bijgehouden van financiële - en andere gegevens van de bij haar aangesloten leden. Hieruit blijkt dat de VPTZ Delft in veel opzichten niet afwijkt van de gemiddelde uitkomsten van deze landelijke registratie. 15

16 Communicatie en PR Palliatieve terminale zorg is niet iets wat bij veel mensen op het netvlies staat. Pas als men zelf in de naaste familiekring met gezinsleden of verwanten te maken krijgt in de laatste fase van hun leven, komt de VPTZ - vaak voor het eerst - in beeld. Dat is jammer maar ook begrijpelijk. Niemand wordt immers graag onnodig met lijden en dood geconfronteerd. Toch is het van belang dat de mensen uit onze regio hun VPTZ kennen en weten te vinden als dat nodig is. Dat vraagt voortdurend de aandacht omdat mensen niet vanzelfsprekend gericht zijn op het verkrijgen van onze informatie. Mensen gaan pas naar de VPTZ op zoek als ze ons nodig hebben. Om die reden staat de VPTZ maandelijks met een advertentie in de Delftse huis-aan-huisbladen Delft Op Zondag en Delftse Post. Uiteraard beschikt de VPTZ ook over een eigen website: Deze website vermeldt in korte onderwerpen wie de VPTZ is en wat zij doet. Ook wordt ingegaan op hoe mensen hulp kunnen aanvragen en hoe men vrijwilliger kan worden bij de VPTZ. Ook via een folder tracht de VPTZ haar bekendheid te vergroten. Deze folder wordt onder meer verspreid bij huisartsen, thuiszorgorganisaties en andere zorgverleners. Verder zijn gelegenheden als jubilerende vrijwilligers of de uitreiking van een onderscheiding (zo mochten we in 2012 het kwaliteitscertificaat Goed Geregeld van de Vereniging Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk (NOV) in ontvangst nemen) vaak aanleiding voor mediabelangstelling. Niet onvermeld mag blijven dat de coördinatoren hun gezicht laten zien op beurzen en manifestaties op het gebied van zorg. Zo is in 2013 op de door de gemeente Delft georganiseerde Beursvloer een match tussen de VPTZ Delft en de Tekstgroep Delft tot stand gekomen. Zij verzorgen een aantal interviews met cliënten van de VPTZ, waarbij het de bedoeling is dat deze te zijner tijd gebundeld worden in een boekje. 16

17 Kwaliteitsbeleid De VPTZ is werkzaam op het maatschappelijk gevoelige gebied van de palliatieve terminale zorg. Dat levert veel goodwill op. Maar goodwill alleen is niet genoeg als het gaat om de verantwoordelijkheid voor de inzet van vrijwilligers bij kwetsbare mensen in hun laatste levensfase. Het vereist vooral uitermate zorgvuldig handelen en transparantie over waar de VPTZ voor staat en wat van ons verwacht mag worden. Dit temeer omdat de VPTZ als relatief autonome organisatie geen extern toezicht kent. Niet van de subsidieverstrekker (het ministerie van VWS) en ook niet van de Inspectie voor de volksgezondheid. Dat betekent uiteraard niet dat we zomaar onze gang kunnen gaan, integendeel. De bij de landelijke vereniging VPTZ aangesloten leden hebben met elkaar afgesproken op eenduidige manier verantwoording af te leggen over de bestede financiële middelen. Dat gebeurt in het jaarverslag. Daarnaast voert de VPTZ een beleid, gebaseerd op kwaliteit van zorg en bestuur, transparantie en onderlinge feedback. Zoals eerder gemeld mag de VPTZ Delft sinds 2012 het keurmerk Goed Geregeld voeren. Dat is een landelijke kwaliteitsonderscheiding van de Vereniging Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk (NOV). Deze onderscheiding wordt toegekend aan vrijwilligersorganisaties en maatschappelijke instellingen die met hun vrijwilligersbeleid voldoen aan door de NOV gestelde objectieve kwaliteitscriteria. Hierdoor kan aan financiers, samenwerkingspartners maar ook cliënten duidelijkheid worden gegeven over de kwaliteit van de betreffende organisatie. De VPTZ voldoet momenteel aan alle criteria voor een goed kwaliteitsbeleid. Het certificaat is toegekend voor 4 jaar en dat betekent dat we in 2016 ons kwaliteitsbeleid opnieuw tegen het licht moeten houden. Enkele voorbeelden van kwaliteitskenmerken: De doelen van onze stichting zijn statutair vastgelegd. Het document dat u nu in handen heeft De positie van de vrijwilliger(s) is vastgelegd in een vrijwilligerscontract. Er zijn functie- en taak omschrijvingen voor de coördinatoren en de vrijwilligers. Met de vrijwilligers worden elk jaar voorgangsgesprekken gevoerd. De vergaderingen van het bestuur worden vastgelegd in notulen. Ieder jaar brengt de VPTZ een jaarverslag en een jaarrekening uit waarin ingegaan wordt op de resultaten en waarin op toegankelijke wijze verantwoording wordt gegeven over het gevoerde algemene en financiële beleid. Via de website en een folder geeft de VPTZ informatie over haar werk en doelstellingen. Waar mogelijk wordt publiciteit gezocht, bijvoorbeeld bij het verschijnen van het jaarverslag of op de Dag van de Palliatieve Zorg. Via een nagesprek met familieleden evalueren de coördinatoren hoe een inzet is verlopen en waar mogelijke verbeterpunten zijn. 17

18 Samenwerken moet Een organisatie als de VPTZ Delft functioneert niet op zichzelf. De stichting ziet zich als onderdeel van een keten waarin tal van partners samenwerken om mensen in de laatste fase van hun leven zo goed mogelijk te ondersteunen. Die partners zijn professionele hulpverleners als de huisarts, de Thuiszorg en de maatschappelijke dienstverlening. En niet in de laatste plaats natuurlijk de familieleden en mantelzorgers van de betrokken cliënt. Samen proberen wij er te zijn als het nodig is. De samenwerking van de VPTZ met anderen vindt op verschillende niveaus plaats. Direct rond het bed, tussen coördinatoren en professionele hulpverleners en indirect, in het reguliere overleg en de afstemming tussen de VPTZ Delft en andere VPTZorganisaties in de regio. Daarnaast zijn er ook contacten met informele zorgorganisaties. In het kader van de pilot van het Landelijk Steunpunt heeft de VPTZ Delft een samenwerkingsovereenkomst gesloten met het verpleeg en verzorgingshuis de Bieslandhof in Delft gesloten. De verwachting is dat we op jaarbasis 10 extra inzetten aan kunnen. Na afloop van het jaar 2015 wordt bezien of en op welke wijze deze samenwerking wordt voortgezet. Op verzoek van het bestuur van het hospice Delft verzorgt de VPTZ Delft, samen met de collega coördinator van het hospice, de opleiding van de vrijwilligers die in het hospice werkzaam zijn. Een verdere samenwerking met het hospice in de toekomst behoort tot de mogelijkheden. Dergelijke vormen van samenwerking kunnen in de toekomst alleen nog maar toenemen. Dit mede als gevolg van de plannen van de overheid, neergelegd in het groeidocument Rutte-2, voor de herstructurering van de zorg. In dit groeidocument wordt, naast de noodzakelijke kostenbesparing en de beoogde verbetering van de kwaliteit van zorg, veel nadruk gelegd op de eigen verantwoordelijkheid van de mensen en het organiseren van zorg bij de mensen thuis. Zoals de Troonrede van 2013 stelt: De klassieke verzorgingsstaat verandert langzaam maar zeker in een participatiesamenleving. Van iedereen die dat kan wordt gevraagd verantwoordelijkheid te nemen voor zijn of haar eigen leven en omgeving. Vanaf 1 januari 2015 zijn de gemeenten verantwoordelijk voor het buurt- en wijkgericht inrichten van de zorg. De wijkverpleegkundige en de huisarts gaan daarin als spil fungeren. De noodzaak van hulp en steun wordt voortaan niet meer geïndiceerd maar bepaald aan de keukentafel, samen met een medewerker van de gemeente. Ook de vraag of men het zelf kan doen en/of betalen. Mensen moeten het vooral zoeken in eigen kracht en eigen netwerk. De VPTZ onderkent de noodzaak van nieuw beleid, zoals in de plannen van het kabinet verwoord, maar plaatst hierbij wel kritische kanttekeningen Om goede redenen. Immers, participatie en zelfredzaamheid zijn juist niet van toepassing op mensen in hun laatste levensfase. Omdat eigen kracht veelal ontbreekt, net als tijd. Bovendien kenmerken de voorgenomen hervormingen zich door grootschaligheid en experimenten. Juist bij experimenten kunnen er dingen mis gaan. Dat mag niet als het om stervenden gaat. De zorg moet zeker in de laatste maanden van iemands leven op- 18

19 timaal zijn. Of dat nu thuis, in een bijna thuis-huis of in een verpleeg-of verzorgingshuis is. Waar het om gaat is dat niemand in eenzaamheid mag sterven. De VPTZ staat open voor samenwerking met alle personen en instanties die zich al bezighouden of zich gaan bezighouden met de palliatieve terminale zorg. Wij willen er geen misverstand over laten bestaan dat onze intentie is te komen tot één keten van sluitende zorg voor alle mensen in de laatste fase van hun leven. Conform onze lijfspreuk: Wij kunnen geen dagen toevoegen aan het leven, wel leven aan de dagen. Door deze houding en motivatie kunnen wij er op het juiste moment zijn voor onze cliënten in hun vraag naar zorg en ondersteuning. En leveren wij een bijdrage aan een waardig levenseinde, voor al die mensen in de gemeente Delft die ons om hulp vragen. Op deze weg gaan wij ook in de toekomst onverminderd voort. Delft, voorjaar

20 BIJLAGEN Bijlage 1 Functieomschrijving vrijwilligerscoördinator Bijlage 2 Profielschets vrijwilliger Bijlage 3 Functieomschrijving vrijwilliger Bijlage 4 Overeenkomst vrijwilligers VPTZ Delft Bijlage 5 Huishoudelijk reglement VPTZ Delft Bijlage 6 Folder VPTZ Delft 20

21 Bijlage 1 Functieomschrijving vrijwilligerscoördinator VPTZ thuis 1 Functiedoel - bevorderen en handhaven van de kwaliteit van de vrijwillige palliatieve terminale zorg; - zorgen voor afstemming van vraag en aanbod; - coördineren van de werkzaamheden en activiteiten; - begeleiden en ondersteunen van de vrijwilligers en degenen die met vrijwilligers werken. Plaats in de organisatie De coördinator geeft leiding aan de vrijwilligers van de organisatie. De coördinator legt verantwoording af aan het bestuur. Hoofdbestanddelen van de functie 1. organiseren en coördineren van de ondersteuning aan cliënten en hun naasten; 2. organiseren en coördineren van het vrijwilligerswerk terminale zorg; 3. onderhouden van contacten met het bestuur; 4. onderhouden van externe contacten. ad 1 - zorgt voor 24-uursbereikbaarheid van de organisatie; - draagt zorg voor de uitvoering van de aanmeldings- en intakeprocedure; - vertaalt in overleg en met instemming van de cliënt diens wensen, behoeften en noden in een adequaat ondersteuningsaanbod; - organiseert en bewaakt de inhoud van de ondersteuning; - onderhoudt contacten met cliënten en hun naasten, ondersteunt de mantelzorgers; - stemt met andere zorgdisciplines de zorgverlening rond het bed af; - draagt zorg voor het afsluiten van de zorg en de nazorg/rouwzorg aan de naasten; - zorgt voor de naleving, evaluatie en eventuele bijstelling van de gemaakte afspraken; - bewaakt en bevordert de kwaliteit en doelmatigheid van het ondersteuningsaanbod van VPTZ met inachtneming van landelijke ontwikkelingen en inzichten; - houdt zich actief bezig met het ontwikkelen van kwaliteitsbeleid binnen de organisatie; - draagt zorg voor de uitvoering van een klachtenprocedure (aansluitend bij het landelijk model). ad 2 - draagt zorg voor de werving en selectie van de vrijwilligers; - draagt zorg voor de scholing, training en vorming van de vrijwilligers; - begeleidt en ondersteunt de vrijwilligers; - zorgt voor het inroosteren van de vrijwilligers; - zorgt voor een goede afstemming tussen vrijwilliger en cliënt; - informeert de vrijwilligers over landelijke en regionale ontwikkelingen; - draagt zorg voor het Arbobeleid voor vrijwilligers. ad 3 - adviseert het bestuur over alle aspecten van beleid en besluitvorming die te maken hebben met de taken en verantwoordelijkheden van de coördinator op dusdanige wijze dat bestuursbeslissingen kunnen worden genomen; - voert regelmatig overleg met het bestuur; - verantwoordt de werkzaamheden aan het bestuur; - levert informatie over de zorgverlening, bv ten behoeve van het jaarverslag; 1 Uit: Organisatiehandboek voor VPTZ-organisaties, hoofdstuk 3, juli 2008 Functieomschrijving vrijwilligerscoördinator, blz. 1 van 4

22 - volgt relevante landelijke en regionale ontwikkelingen op het gebied van gezondheidszorg, kwaliteitsbeleid, vrijwilligerswerk, palliatieve en terminale zorg en adviseert het bestuur over het gewenste beleid ten aanzien hiervan. ad 4 - onderhoudt contacten met relevante (beroepsmatige en vrijwillige) organisaties (CIZ (Centrum Indicatiestelling Zorg), thuiszorg, andere VPTZ-organisaties, etc); - bewaakt de identiteit en de doelstelling van de organisatie in contacten en samenwerking met andere zorgdisciplines en organisaties; - participeert in netwerk(en) palliatieve zorg, levert een bijdrage aan het versterken van de vrijwilligerszorg binnen het geheel van de palliatieve terminale zorg; - geeft voorlichting en verzorgt publiciteit, bijvoorbeeld door het samenstellen van voorlichtingsmateriaal, het geven van voordrachten, het schrijven van artikelen en het onderhouden van contacten met de regionale/lokale media; - participeert in regionale en landelijke bijeenkomsten voor VPTZ-coördinatoren; - onderhoudt contacten met het Landelijk Steunpunt over nieuwe ontwikkelingen op het gebied van het vrijwilligerswerk terminale zorg, zowel lokaal, regionaal als landelijk. Overig - verricht administratieve werkzaamheden; - het registreren van de hulpaanvragen en de hulpinzet; - registreert de met de ondersteuning samenhangende kosten; - bewaakt mede het budget van de organisatie; - doet bereikbaarheidsdiensten buiten kantooruren; - draagt mede zorg voor het verkrijgen van sponsorgelden en donaties. Bevoegdheden De bevoegdheden van de coördinator vloeien voort uit de taken en verantwoordelijkheden. Functie-eisen Kennis Kennis op Hbo-niveau is gewenst, evenals kennis van en ervaring met leidinggeven, palliatieve terminale zorg en vrijwilligerswerk. Ontwikkelingen op het gebied van de gezondheidszorg, vrijwilligerswerk, palliatieve en terminale zorg worden gevolgd en beoordeeld op bruikbaarheid voor de organisatie. Zelfstandigheid De coördinator werkt zelfstandig binnen gegeven richtlijnen. Voorkomende problemen worden zelfstandig opgelost waarbij een beroep wordt gedaan op de creativiteit, vindingrijkheid, daadkracht en besluitvaardigheid van de coördinator. Er is een beperkte terugvalmogelijkheid op het bestuur, afhankelijk van de afspraken. Sociale vaardigheden Sociale vaardigheden als inlevingsvermogen, luisteren en geduld zijn van belang in het intermenselijk contact met de cliënten en hun naasten. Het coördineren en het afstemmen van de activiteiten van vrijwilligers stelt eisen aan vaardigheden als tactvol te werk gaan, motiveren en corrigeren. Risico s, verantwoordelijkheden en invloed Er is kans op het veroorzaken van immateriële schade in zorgcontacten en contacten met vrijwilligers en hulpverleners. Er is sprake van verantwoordelijkheid voor de dagelijkse gang van zaken binnen de organisatie en de kwaliteit van de zorgverlening. Invloed op het beleid is mogelijk middels het doen van beleidsvoorstellen aan het bestuur. Functieomschrijving vrijwilligerscoördinator, blz. 2 van 4

23 Uitdrukkingsvaardigheid Voor uiteenlopende gespreks- en overlegsituaties en bij het opstellen van notities en rapportages is een goede mondelinge en schriftelijke uitdrukkingsvaardigheid nodig, zowel naar cliënten en hun naasten als naar vrijwilligers en hulpverleners. Bewegingsvaardigheid Bewegingsvaardigheid is nodig voor het bedienen van een computer en afleggen van huisbezoeken. Oplettendheid Oplettendheid ten aanzien van de behoeften en verwachtingen is belangrijk in het contact met de cliënten, naasten en vrijwilligers, ook in verband met hygiëne en veiligheid. Oplettendheid is eveneens vereist bij het bewaken van het budget. Overige functie-eisen Geduld in de begeleiding van cliënten, naasten en vrijwilligers en doorzettingsvermogen bij het streven naar verbetering in kwaliteit en coördinatie van zorgverlening zijn van belang. Integriteit is vereist bij het omgaan met persoonlijke gegevens en vertrouwelijke informatie. Representativiteit is nodig voor het vervullen van de externe verplichtingen. Inconveniënten Bij het werken buiten kantoortijden is sprake van enig veiligheidsrisico. Zware psychische belasting kan optreden in het begeleiden van de cliënten en hun naasten waarin regelmatig sprake is van een diepgaande confrontatie met geestelijk en/of lichamelijk leed. Inschaling coördinator De inschaling is afhankelijk van de uiteindelijke functieomschrijving zoals die door het bestuur van de VPTZ-organisatie wordt vastgesteld. Over het algemeen is de functie van coördinator in de thuissituatie ingeschaald op FWGschaal Er zijn tussen VPTZ-organisaties veel verschillen in de omschrijvingen van de coördinatorfunctie, hierdoor kan ook de inschaling verschillen. De inschaling in salarisschaal 9 is gebaseerd op een volledig gekwalificeerde coördinator die aan alle functie-eisen voldoet en alle taken zelfstandig uitoefent. Een andere inschaling kan worden gehanteerd in bijvoorbeeld een kleine organisatie of in organisaties waarin (sommige) coördinatoren onder leiding van anderen functioneren. In dergelijke situaties kan inschaling van de coördinator plaatsvinden in lagere salarisschalen. Anderszins is de VPTZorganisatie vrij om, om haar moverende redenen, van deze inschaling af te wijken. Dit is bijvoorbeeld aan de orde als de financiële middelen ontbreken. Als de VPTZ onderdeel is van een bredere organisatie geldt de daar van toepassing zijnde CAO. Functieomschrijving vrijwilligerscoördinator, blz. 3 van 4

24 Functieomschrijving vrijwilligerscoördinator, blz. 4 van 4

25 Bijlage 2 Profielschets vrijwilliger 1 Het werk van de vrijwilligers vraagt grote persoonlijke betrokkenheid en inzet. Maar inzet en betrokkenheid alleen zijn niet voldoende. Er worden ook andere capaciteiten gevraagd. Van een vrijwilliger wordt verwacht dat hij/zij 1. Een juiste grondhouding heeft: - het kunnen bieden van onvoorwaardelijke en niet oordelende aandacht en respect; - invoelend zijn en het kunnen tonen van medeleven en begrip; - kunnen luisteren en niet de eigen gedachten, normen, waarden voorop stellen; - flexibel kunnen zijn; - geduldig kunnen zijn; - evenwichtig is, kan omgaan met verdriet, pijn en lijden van terminale patiënten en hun familie; - openheid en bereidheid om te leren; - terughoudendheid in eigen reacties; - een niet-probleemoplossende houding hebben; - veiligheid en vertrouwen kunnen bieden; - kunnen aansluiten bij de leef- en belevingswereld van de cliënt / mantelzorgers; - bescheiden kunnen opstellen en ruimte laten voor cliënt / mantelzorgers; - in staat tot (zelf)reflectie; - privacygegevens en persoonlijke informatie vertrouwelijk behandelen. 2. Kennis heeft van en/of inzicht heeft in: - de eigen waarden, grenzen en onmachtgevoelens; - de invloed van het eigen verliesverleden op het zorgverleningcontact; - zingevingaspecten; - het gedrag van anderen en daarbij tactvol een eigen positie kan kiezen; - eigen kwaliteiten en leerpunten. 3. Kan (h)erkennen en hanteren van: - vormen van non-verbale (gebaren, stemgebruik etc) en verbale communicatie; - verschillende emoties en gepaste emotionele ondersteuning bieden (luisteren, troosten, rust uitstralen, helpen tot aanvaarding te komen, ). 4. Kan observeren, signaleren en rapporteren: - de betekenis van zich wijzigend verbaal en non-verbaal gedrag; - wensen m.b.t. wijzigingen in zorginzet; - schriftelijke rapportage in zorgdossier en overdrachtschrift; - terugrapportage aan de (zorg)coördinator. 5. Beschikt over de volgende vaardigheden: - aandacht kunnen richten op de ander; - actief kunnen luisteren en kunnen omgaan met stiltes; - soorten vragen kunnen stellen (open, gesloten, verkennend, verduidelijkend etc); - in staat zijn de wijze van communiceren af te stemmen op de behoefte en mogelijkheden van de cliënt; - onderkennen van praktische problemen en zonodig helpen oplossen of verwijzen; - lichte lichamelijke verzorging (tanden poetsen, haren kammen, scheren, opfrissen, etc); - behulpzaam zijn door: kussens opschudden, in en uit bed helpen, omhoog helpen in bed, begeleiden bij toiletgang, etc.; - lichte huishoudelijke werkzaamheden (koffie/thee zetten, telefoon aannemen, etc); 1 Uit: Organisatiehandboek voor VPTZ-organisaties, hoofdstuk 3, juli 2008 Profielschets vrijwilliger, blz. 1 van 2

26 - kunnen samenwerken met coördinator en andere vrijwilligers, flexibel en collegiaal; - kunnen samenwerken met professionele zorg/hulp verleners; - zelfstandig kunnen handelen. 6. Informatie en voorlichting kunnen geven betreffende: - de werkwijze, uitgangspunten, voorwaarden van de eigen organisatie; - de laatste levensfase; - sociale kaart (instanties als thuiszorg, uitvaartbegeleiders, ); - verwijzing naar instanties. 7. Praktische aspecten: - inzetbaarheid (vrij algemeen is 2 x 4 uur per week maar ook andere afspraken zijn natuurlijk mogelijk); - bereikbaarheid; - vervoer; - steun heeft van de achterban; - bereid is tot het volgen van trainingen, evaluatie- en themabijeenkomsten; - langer dan één jaar beschikbaar is. Profielschets vrijwilliger, blz. 2 van 2

27 Bijlage 3 Functieomschrijving Vrijwilliger Palliatieve Terminale zorg 1 Functiebenaming Vrijwilliger Palliatieve Terminale Zorg Plaats in de organisatie De vrijwilliger palliatieve terminale zorg legt verantwoording af aan de coördinator. Hoofdbestanddelen van de functie 1. ondersteunen van de cliënt en mantelzorgers (emotionele en informatieve steun); 2. helpen bij de praktische verzorging van terminale patiënten; 3. signaleren en rapporteren. ad 1 Ondersteunen van de cliënt en mantelzorgers Belangrijk is dat de vrijwilligers er zijn. Het aanwezig zijn betekent: waken bij en observeren van de cliënt. De vrijwilliger is zo nabij als mogelijk en wenselijk is. De observaties richten zich op de toestand van de cliënt; opletten hoe het gaat, wat iemand nodig heeft of wenst. De observaties richten zich ook op de mantelzorgers; hun draaglast en draagkracht etc. De zorg van de vrijwilliger vervangt niet de zorg van de mantelzorgers maar vult deze aan. Ter ontlasting van die zorg zodat de partner of een ander familielid de gelegenheid krijgt om even rust te nemen, een boodschap te doen of 's nachts rustig te slapen. Waar mogelijk geeft de vrijwilliger de mantelzorgers een steuntje in de rug, onder andere door concrete aanwijzingen te geven; bijvoorbeeld blijven praten met de cliënt of juist zwijgen. Of familieleden ondersteunen zodat ze de laatste wensen van de cliënt kunnen uitvoeren, familieleden stimuleren contact met de cliënt te blijven houden. Dit alles op een tactvolle, niet voorschrijvende manier. In de thuissituatie werkt de aanwezigheid van vrijwilligers vaak stimulerend. Mantelzorgers putten hieruit nieuwe moed en nieuwe energie. Emotionele steun aan cliënten en mantelzorgers In een aantal situaties waar de vrijwilligers zorg verlenen ontstaat een bijzondere relatie met de cliënt en de mantelzorgers. Kenmerken van deze relatie zijn vertrouwelijkheid en persoonlijke betrokkenheid. Zowel de cliënt als de mantelzorgers kunnen met de vrijwilliger praten over hun zorgen, het afscheid nemen, de dood. Emotionele steun aan de cliënt en mantelzorgers houdt dan in troosten, aandachtig luisteren, nabij zijn, opvangen van signalen, delen van emoties. De vrijwilliger moet de zorgsituatie goed inschatten om te bepalen aan welke emotionele steun behoefte is. Dat vraagt veel inlevingsvermogen van vrijwilligers. Als er zaken spelen die buiten de vaardigheid en verantwoordelijkheid van de vrijwilligers liggen, dan verwijst de vrijwilliger door naar de coördinator of naar deskundigen (pastor, geestelijk verzorger, maatschappelijk werk). Uit onderzoek blijkt dat nabestaanden het aspect van emotionele steun door VPTZvrijwilligers het meest waarderen. Cliënten en naasten ervaren bij hen oprechte belangstelling en medeleven. Dit wordt ook bevorderd doordat vrijwilliger en cliënt gedurende langere tijd in elkaars gezelschap verkeren (Luijkx, 2003). Informatieve steun aan mantelzorgers De vrijwilliger gaat in op vragen van mantelzorgers en denkt mee rond praktische zaken, bijvoorbeeld na overlijden. Als er advies gevraagd wordt buiten de verantwoordelijkheid van de vrijwilliger, verwijst deze naar deskundigen (huisarts, wijkverpleging, coördinator). 1 Uit: Organisatiehandboek voor VPTZ-organisaties, hoofdstuk 3, juli 2008 Functieomschrijving vrijwilliger VPTZ, blz. 1 van 2

28 ad 2 Praktische verzorging van terminale patiënten De praktische verzorging kan verschillende werkzaamheden inhouden: - hulp bij het aan- en uitkleden; - hulp bij wassen op bed of aan de wastafel; - hulp bij toiletgang of po-stoel; - incontinentiemateriaal verschonen zowel liggend als staand; - hulp bij het verschonen van het bed, kussens opschudden; - hulp bij eten en drinken; - begeleiden bij het wandelen. In overleg worden ook eventueel lichte huishoudelijke taken verricht. Dit gebeurt altijd in overleg; de grenzen tussen licht en zwaar huishoudelijk werk zijn namelijk niet altijd even duidelijk. De vrijwilliger is er voor de cliënt en de mantelzorger, waarbij lichte huishoudelijke taken ook kunnen voorkomen. Het blijkt in de praktijk dat ook de grens tussen verpleegkundige en verzorgende handelingen niet altijd duidelijk te trekken is. Vrijwilligers mogen echter geen medisch/verpleegtechnische handelingen verrichten. De vrijwilliger moet een open houding hebben naar de beroepsmatige zorgverleners en duidelijk zijn over taken. Taakomschrijvingen kunnen nog zo goed op papier staan omschreven, een prettige samenwerking staat of valt met persoonlijke verhoudingen. Wederzijds vertrouwen en respect zijn belangrijk voor positieve samenwerking. ad 3 Signaleren en rapporteren De vrijwilliger neemt kennis van de rapportage van de voorgaande dagen. Na afloop van de dienst draagt de vrijwilliger de zorg over en verzorgt duidelijke schriftelijke en mondelinge rapportage, afhankelijk van gemaakte afspraken. De vrijwilliger kan eventuele veranderingen signaleren in de zorgbehoefte of situatie van de cliënt. Het is belangrijk om de draagkracht van de mantelzorgers scherp in het oog te houden. Als de vrijwilliger iets opvalt, geeft hij dit door aan de (vrijwilligers)coördinator die de signalen eventueel bespreekt met de beroepsmatige zorgcoördinator. Functieomschrijving vrijwilliger VPTZ, blz. 2 van 2

29 Bijlage 4 Overeenkomst met vrijwilligers in de palliatieve terminale zorg. De Stichting Vrijwilligers Palliatieve Terminale Zorg te Delft (hierna te noemen VPTZ), ten deze vertegenwoordigd door Mevrouw H. Rick, voorzitter en hierna te noemen 'de vrijwilliger', spreken het volgende af: Artikel 1 De vrijwilliger onderschrijft de doelstelling van de VPTZ en wel: aan een ieder in de laatste levensfase en diens naasten bieden vrijwilligers, daar waar nodig, tijd, aandacht en ondersteuning. Artikel 2 De vrijwilliger verleent zorg bij mensen, die in het laatste stadium van een ernstige ziekte gekomen zijn. De geboden hulp geschiedt binnen de thuissituatie ter ondersteuning van familie of andere naasten, is strikt aanvullend van aard en komt naast de hulp die men ontvangt van andere disciplines. Artikel 3 De vrijwilliger dient in te spelen op die vragen en behoeften, waarover afspraken zijn gemaakt tussen cliënt/mantelzorgers en coördinator. Voorwaarde is dat de vrijwilliger zich aanpast aan de sfeer en levensstijl van de cliënt. De hulp bestaat uit zorg bieden aan de cliënt en zijn/haar omgeving en lichte verzorgende en (in geringe mate) lichte huishoudelijke handelingen. Wanneer er veranderingen nodig zijn ten aanzien van de zorg dan zal de vrijwilliger in overleg treden met de coördinator. Artikel 4 De coördinator bepaalt, in overleg met de vrijwilliger, de inhoud, de aard en de frequentie van de werkzaamheden. De vrijwilliger is verantwoordelijk voor de taken die hij/zij op zich heeft genomen. Artikel 5 De coördinator heeft, indien mogelijk en wenselijk, contact met de vrijwilliger die is ingezet. Op voor ieder bekende dagen en uren is de coördinator bereikbaar voor de ingezette vrijwilliger. Na elke zorginzet van een vrijwilliger kan een evaluatiegesprek plaatsvinden. Artikel 6 Periodiek worden werkbesprekingen gehouden, met als doel ervaringen en informatie uit te wisselen. Daarnaast worden er themabijeenkomsten georganiseerd. De vrijwilliger wordt geacht op zulke bijeenkomsten en op scholingsactiviteiten aanwezig te zijn. Artikel 7 De vrijwilliger verbindt zich bij voorkeur voor een langere periode aan de VPTZ en is voor minimaal twee dagdelen per week beschikbaar. Artikel 8 Als de vrijwilliger door ziekte of andere omstandigheden niet kan worden ingezet, dan zal deze zo spoedig mogelijk de coördinator hiervan op de hoogte brengen Overeenkomst vrijwilligers versie mei 2014 Blz. 1 van 2