Jaarverslag Sectie Parasitologie - SKML

Transcriptie

1 Jaarverslag 2009 Sectie Parasitologie - SKML Verklaring van gebruikte afkortingen: SKML: Stichting Kwaliteitsbewaking Medische Laboratoriumdiagnostiek PAR-sectie: Sectie parasitologie van SKML AB-SKML: Algemeen Bestuur SKML CFB: Centraal Facilitair Bureau van het SKML te Nijmegen NVP: Nederlandse Vereniging voor Parasitologie SPLD: Stichting Parasitologische Laboratorium Diagnostiek NVKC: Nederlandse Vereniging voor Klinische Chemie NVMM: Nederlandse Vereniging voor Medische Microbiologie SKMM: Stichting Kwaliteitsbewaking Medische Microbiologie Introductie De PAR-sectie van de SKML heeft ten doel het bevorderen van de kwaliteit van laboratoriumdiagnostiek op het gebied van de medische parasitologie, inclusief de interpretatie van de waarnemingen en de daaruit voortvloeiende klinische adviezen. Evenals eerdere jaren was de PAR-sectie in 2009 inhoudelijk verantwoordelijk voor één rondzending (bloed/darm parasieten), bestaande uit 4 rondes van elk 4 monsters, te weten 2 bloed - en 2 fecesmonsters. Bijbehorende deelnemersadministratie, correspondentie van en naar deelnemers, en facturering worden uitgevoerd door het CFB. Bij aanvang 2009 was het totaal aantal geregistreerde deelnemers 94 (95 in 2008). Het aantal deelnemende laboratoria (109 in 2001) is de laatste jaren stabiel. Wat betreft rapportage stuurden net als de vorige jaren 92 deelnemers een beoordeling in, 14 alleen bij de bloedpreparaten, 4 alleen bij de fecesmonsters en 74 over zowel bloed als feces. Omdat niet alle deelnemers daadwerkelijk bij iedere ronde een antwoord insturen, kunnen de cijfers van het aantal antwoorden iets fluctueren. De exacte getallen worden per ronde in het evaluatierapport weergegeven. Een samenvatting over het gehele jaar staat in dit jaarverslag. De samenstelling van het bestuur van de PAR-sectie was in 2009 gelijk aan 2008: - Dr. L. van Lieshout (Leiden), lid namens NVP, voorzitter, lid AB-SKML, referent - Dr. P.J.A. Beckers (Nijmegen), lid namens NVP, secretaris, rondzendingscoördinator - Drs. T. Kortbeek (Bilthoven), lid namens NVP, referent - Dr. B. Mulder (Enschede), lid namens NVMM, referent - Dr. J.J.C.M. van de Leur (Zwolle) lid namens NVKC Adviserende leden: - Dr. C. Janse (Leiden), uitvoerend penningmeester - Dr. Th. Mank (Haarlem), referent - Ing. T. Derks (Enschede), referent Pieter Beckers vertegenwoordigt de SKML sectie binnen het NVP bestuur. Het samenstellen van de rondzendingen verliep in 2008 zoals in voorafgaande jaren. Hoewel de aanvoer van geschikt materiaal steeds een belangrijk punt van aandacht blijft, had de sectie dit jaar nog voldoende keus om geschikte monsters te selecteren. Gezien de sterk dalende trend van het aantal malaria infecties in Nederland, verwacht de sectie wel dat het de komende jaren steeds moeilijker zal worden om geschikte bloedmonsters te vinden. 1

2 Resultaten van de rondzendingen in 2009 In 2009 namen officieel 94 instellingen deel aan de SKML rondzending Parasitologische Laboratoriumdiagnostiek. Hiervan stuurden er 92 daadwerkelijk regelmatig resultaten in. Details per monster Rondenr Monster nr Parasieten Gem score/ max score Aantal max scores / aantal inzenders A 374 P.falciparum 2,6 / 3 57 / 87 66% B 375 P.vivax/ovale 1,6 / 2 72 / 87 83% C 376 Hymenolepis nana 1,95 / 2 75 / 77 97% D 377 Fasciola hepatica 1,5 / 2 57 / 77 74% A 378 P.falciparum 2,9 / 3 77 / 87 89% B 379 P.falciparum 2,8 / 3 68 / 87 78% C 380 Isospora belli 1,9 / 2 72 / 77 94% D 381 B.hominis, E. coli, C. mesnili 1,4 / 2 46 / 78 60% A 386 P.vivax, P. falciparum(gametocyten) 2,7 / 3 72 / 84 86% B 387 P. falciparum 2,5 / 3 69 / 84 82% C 388 Cyclospora cayetanensis. 1,1 / 2 43/ 74 58% D 389 Diphyllobothrium latum 1,8 / 2 64 / 73 89% A 390 Leishmania sp. 1,0 / 2 36 / 71 51% B 391 P.falciparum 2,5 / 3 71 / 86 83% C 392 H. nana, G. lamblia 3,7 / 4 68 / 74 92% D 393 Echinococcus sp. 1,9 / 2 71 / 74 96% In deze tabel is de gemiddelde score ten opzichte van de maximaal te behalen score weergegeven. Als indicatie voor de moeilijkheidsgraad per monster is bovendien het aantal deelnemers vermeld dat de maximale score behaalde. In de berekeningen zijn alleen de aantallen en scores meegenomen van deelnemers die voor het betreffende monster een resultaat hebben ingezonden. In alle monsters van 2009 werd door een meerderheid van de deelnemers de juiste bevindingen gerapporteerd; daarom hoefde geen enkel monster te vervallen. Het aanbod van parasitaire darminfecties in de rondzendingen van 2009 was evenwichtig verdeeld over de verschillende types parasitosen: 5 worminfecties en 6 darmprotozoa verdeeld over 8 monsters. In 2009 werden alleen positieve bloedpreparaten rondgestuurd: 6 preparaten met P falciparum waarvan een menginfectie met P vivax, een preparaat met P vivax/ovale en een met Leishmania sp. Opvallende resultaten: - de hoogste score van 2009 werd behaald bij de wormeieren van Hymenolepis nana, identiek met de situatie van 2008 toen deze parasiet ook de beste score opleverde. - het aantal maximale scores voor de malariapreparaten was dit jaar hoog; dit ondanks het feit dat in 5 preparaten P. falciparum geteld moest worden. - het bloedpreparaat met Leishmania sp. werd door 36 van de 71 inzenders correct beoordeeld en leverde daarmee de laagste gemiddelde score (1,0 punt van 2,0 maximaal) en het laagst percentage maximale scores van 2009: 51% - Cyclospora cayetanensis (ronde 3) werd door 43 inzenders gerapporteerd terwijl de Isospora belli (ronde 2) door 72 deelnemers werd gezien. In 62 labs worden gerichte technieken voor beide organismen ingezet: 40 laboratoria hanteren een zuurvaste kleuring, 5 gebruiken de autofluorescentie en 17 combineren beide technieken om deze organismen aan te tonen. De aantallen organismen in beide monsters kunnen het verschil in rapportage niet verklaren aangezien de Isospora slechts spaarzaam aanwezig was. Mogelijk is de geringere afmeting de verklaring voor het geringe aantal positieve bevindingen; overigens vonden 19 van de 22 autofluorescentie 2

3 gebruikers de Cyclospora wel, wat als een duidelijke aanbeveling voor deze techniek kan worden geïnterpreteerd. Details per ronde Van de 92 deelnemers beoordeelden er maximaal 74 alle monsters, 16 alleen de bloedpreparaten en 5 alleen de fecesmonsters Aantal deelnemers met maximale scores per ronde, gesplitst naar type deelnemer Rondenummer Type deelnemer Totaal pakket 34/74 46% 33/71 46% 22/69 32% 25 / 70 36% Alleen bloedmonsters 6/14 43% 13/16 81% 9/16 56% 5 / 16 31% Alleen fecesmonsters 3/4 75% 1 / 5 20% 3/5 60% 3 / 4 75% Totaal 43/92 47% 47/92 51% 34/90 38% 33 / 90 37% In 2009 was het percentage maximale scores evenwichtig verdeeld over de rondes zonder de zeer lage uitschieters van afgelopen jaren bij fecesmonsters met meerdere protozoa. Ook de aanwezigheid van min of meer exotische parasieten als Fasciola hepatica (ronde 1) of Diphyllobothrium latum (ronde 3) in de feces en Leishmania sp. in perifeer bloed (ronde 4) veroorzaakten geen duidelijke terugval van het aantal maximaal scorende deelnemers. Historisch totaal overzicht: voldoende en goede scores per type monster Score voldoende ( 6) Score goed ( 8) Bloed Feces Bloed Feces /90 = 91% 77/85 = 91% 69/90 = 77% 66/85 = 78% /90 = 97% 77/79 = 97% 69/90 = 77% 63/79 = 80% /86 = 95% 72/77 = 94% 65/86 = 76% 54/77 = 70% /87 = 95% 75/78 = 96% 69/87 = 79% 58/78 = 74% /84 = 98% 71/73 = 97% 61/84 = 73% 53/73 = 73% Als beoordeling is net als in voorgaande jaren gekozen voor het percentage behaalde punten van het totaal aantal in 2009 te behalen punten. Dit percentage is vervolgens uitgedrukt in de schaal van 1-10, waarbij wij de deelnemers met < 6 als onvoldoende aanmerkten en die met 3

4 8 als goed. Alleen de deelnemers die aan alle 4 de rondes meededen zijn betrokken in de analyse.. De belangrijkste constateringen daarbij zijn: 1) het aantal onvoldoende scores bedraagt 2 van de 84 voor de bloedpreparaten en 2 van de 73 voor de fecesmonsters; dat is een handhaving van het niveau sinds 2005 toen voor het eerst het percentage onvoldoende scorende deelnemers onder de 10% zakte 2) ook het percentage goed scorende deelnemers is voor bloed en fecesmonsters ongeveer op het hoge niveau van de laatste jaren gebleven met een lichte daling ten opzichte van 2008 voor de bloed monsters: 73% i.p.v. 79%. Dit valt te verklaren door het ontbreken van negatieve preparaten (2 in 2008) waarvoor een zeer hoge maximale score de norm is. Ondanks het feit dat in 5 preparaten de parasitemie gekwantificeerd moest worden werd door veel deelnemers een hoge score behaald. Resumerend: aantallen deelnemers ingedeeld naar prestatieniveau 2009 totaalpakket alleen bloedpreparaten alleen fecesmonsters aantal score aantal score aantal score maximaal goed voldoende onvoldoende 1 <24 1 <13 1 <11 gemiddeld In deze tabel zijn de totaalscores van inzenders ingedeeld naar prestatieniveau met vermelding van de aantallen punten verbonden aan die niveaus. Ook hier zijn alleen de deelnemers die 4 maal resultaten inzonden in de tabel opgenomen. Nog nooit haalden zoveel deelnemers het maximale aantal te behalen punten: 9 van de 69 inzenders die bij alle 4 de rondes feces en bloedmonsters beoordeelden. Ter vergelijking: in 2008 behaalden 2 deelnemers aan het totaalpakket de maximale jaarscore van 38 punten. Gemiddeld werden in 2009 door de totaalpakket deelnemers 34 van de maximaal 40 punten behaald; dat is bijna exact gelijk aan het resultaat van vorig jaar toen gemiddeld 32,6 van de 38 punten werden gescoord. Samenvattend kan gesteld worden dat de prestaties over 2009 zeer bevredigend zijn door het record-aantal maximale scores, de goede gemiddelde resultaten en het geringe aantal onvoldoende scores. Verdiepingsvragen In 2009 is het aantal deelnemers dat de verdiepingsvragen beantwoordt stabiel gebleven rond de 45 respondenten. De verdiepingsvragen zijn vooral bedoeld als stof, om binnen de teams te bespreken. Alle aspecten rond de diagnostiek komen aan de orde, zowel de labtechnische als de theoretische en klinische. De combinatie van open vragen en meerkeuze vragen geeft mogelijkheden om redeneringen achter de keuzes te verduidelijken. Suggesties voor aanpassingen en verbeteringen in het systeem zijn altijd welkom. 4

5 Aanbeveling Onze aanbeveling is om de analist van dienst het materiaal te laten bestuderen en, na een controle van de eindverantwoordelijke of inhoudelijk specialist, de uitslag op te sturen zoals dat ook met een normaal patiëntenmonster zou gebeuren. Dat geeft een meer realistisch beeld van de kwaliteit, dan dat iedereen het materiaal bekijkt en er vervolgens een consensus antwoord wordt afgegeven. Na versturen van de uitslag kunnen alle belangstellende analisten het materiaal bekijken en daarover discussiëren. De geplaatste foto s op de website kunnen dienen ter ondersteuning van deze bespreking. Educatieve activiteiten van de sectie Net als in de voorafgaande jaren heeft de sectie zich in 2009 actief ingezet op het gebied van educatie van en voorlichting aan de deelnemers, zowel wat betreft de SKMLrondzendingen als de medische parasitologie in het algemeen. Deze activiteiten gebeurden steeds in nauw overleg met het NVP/SPLD bestuur. Alle documentatie aangaande de kwaliteitsrondzendingen werd zoals gebruikelijk geplaatst op de website van de NVP ( op een locatie besloten voor SKMLdeelnemers. Foto s van de rondgestuurde materialen zijn vrij in te zien op de fotogalerie. Verder bood de website actuele informatie over bijeenkomsten en cursussen, en informatie over nieuwe ontwikkelingen en publicaties op het gebied van de medische parasitologie in Nederland. Op 5 maart 2009 heeft de PAR-sectie wederom een deelnemersmiddag georganiseerd voor alle SKML deelnemers. Hiervoor hadden 114 deelnemers zich ingeschreven. Naast een inhoudelijke bespreking van de rondzending van het voorafgaande jaar, werden enkele deelonderwerpen verder in detail besproken. Een uitgebreider verslag van deze bijeenkomst, inclusief de presentaties, is terug te vinden op de website Ook in 2009 is de PAR-sectie SKML betrokken geweest bij de organisatie van een parasitologische sessie binnen de wetenschappelijke voorjaarsvergadering van de NVMM. Het onderwerp voor 2009 betrof moleculaire diagnostiek van parasitaire infecties. Overige bestuurlijke activiteiten van de sectie Financiën Ook dit jaar heeft de sectie Chris Jansen bereid gevonden als uitvoerend penningmeester namens de sectie op te treden. Dit betekent dat hij de contacten onderhoudt met het CFB aangaande de financiën van de sectie, de jaarlijkse begroting opstelt en de sectie vertegenwoordigt in het SKML penningmeesteroverleg. Ondanks het tekort op de sectiebegroting werd besloten om de deelnemersprijs in 2009 niet verder te verhogen, maar te laten op 560,- (excl. BTW). Dit is gebeurd met dezelfde argumentatie als de voorafgaande jaren. De sectie ziet zich echter wel genoodzaakt hier in 2010 verandering in te brengen aangezien het structurele tekort steeds verder toeneemt. De bijdrage aan het CFB blijft onveranderd hoog. Bestuurstaken De voorzitter van de sectie is tevens bestuurslid van het AB-SKML. Dit bestuur is in 2009 vier maal bijeen gekomen, waarbij naast de gebruikelijke afstemming tussen de secties, zeer veel aandacht is uitgegaan naar de aanstelling van een nieuwe directeur bij het CFB. Met deze aanstelling hoopt het SKML dat de organisatie zich verder kan professionaliseren en dat de vastgelopen processen, waaronder de accreditatie van de organisatie, het scoresysteem en het beleid omtrent slecht presterende deelnemers, weer zal worden losgetrokken. De voorzitter van de sectie heeft in 2009 aan de twee bijeenkomsten deelgenomen die waren georganiseerd om de scoresystemen van de descriptieve secties verder te harmoniseren en samen met de secretaris de bijbehorende inventarisaties ingevuld. Ook heeft de voorzitter van de sectie zitting genomen in de benoemingscommissie 5

6 voor het dagelijks bestuur van de SKML. De secretaris van de sectie heeft deelgenomen aan een speciale informatiebijeenkomst over de accreditatie procedure en heeft zich ingezet voor het tot stand komen van de SOPs die de gang van zaken binnen de sectie omschrijven. De voorzitter van de PAR-sectie is vanuit haar functie tevens bestuurslid van de SKMM en ze heeft aan twee bestuursvergaderingen deelgenomen. De toekomst en functie van deze stichting zijn daarbij wederom uitvoerig besproken. De statuten zijn aangepast en er is verder gewerkt aan het vormgeven van een stimuleringsprijs. Website NVP De PAR-sectie maakt actief gebruikt van de website van de NVP om de SKML deelnemers inhoudelijk te informeren, zowel over de rondzending als alle daaraan gerelateerde zaken zoals bijscholing en cursussen. Namens de PAR-sectie zit Lisette van Lieshout in de website commissie van de NVP. Het verder verbeteren van de fotogalerie met foto s van de SKML rondzendingen stond centraal. De vernieuwde website van de SKML, waar de PARA-sectie ook aan heeft bijgedragen, is in het voorjaar van 2009 gelanceerd. Tenslotte De sectie heeft in 2009 goed gefunctioneerd. Naast het organiseren van de rondzending is veel aandacht is uitgegaan naar bijscholing van de deelnemers. De variatie in patiëntenmateriaal van de rondzendingen blijft een voortdurend punt van zorg. De sectie waardeert de spontane medewerking van enkele enthousiaste deelnemers om materiaal van hun patiënten af te staan. Ook materialen met lage parasietendichtheden of materiaal met minder algemeen voorkomende parasieten ontvangen wij graag. Indien het materiaal geschikt is om opgenomen te worden in de rondzending, stellen wij hier een kleine vergoeding tegenover. Namens de PAR-sectie Pieter Beckers en Lisette van Lieshout Nijmegen/Leiden, 31 mei