HEEFT U AL EEN STEMPELKAART VAN ONS? Stigmatisering in de geestelijke gezondheidszorg nog steeds een actueel en maatschappelijk probleem. Auteur: Brian J.M. Gerrits, Psychosociaal Psychoherapeut
|
|
- Brian Gerrits
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 herstel en steeds minder in een ggz-instelling of een revalidatie- centrum. U begrijpt natuurlijk wel dat als de maatschappij gevoelens van afkeer of uitsluiting toont, de cliënten niet optimaal kunnen herstellen midden in de maatschappij. Sterker nog, ze gaan zich juist slechter voelen waardoor ze in een negatieve spiraal terechtkomen en er ontstaat zelfstigma. (Van Weeghel, Pijnenborg, Kienhorst & Van t Veer, 2016, pp ) Zo heb ik het afgelopen jaar ook een cliënte gehad die werd gepest op school vanwege een psychische aandoening. Mijn therapie aan haar vond vooral plaats op school, maar doordat zij op school werd buitengesloten kwam ze ook niet meer naar de therapie op school en naar school. Er ontstond verzuim en ze kwam terecht in een isolement. Het ging toen sterk achteruit met haar waardoor diverse ketenpartners zich met haar gingen bemoeien. Toen ontstond er ook zelfstigma. In het kort houdt dat in dat iemand de vooroordelen en opvattingen van de omgeving over zichzelf gaat geloven. (Van Weeghel, Pijnenborg, Kienhorst & Van t Veer, 2016, p. 23) HEEFT U AL EEN Het raakte bij haar verinnerlijkt, vooral omdat er meer ketenpartners werden ingezet en ze inderdaad ging geloven dat ze gek was en anders was dan anderen. STEMPELKAART VAN ONS? HOE ONTSTAAT STIGMATISERING? Stigmatisering in de geestelijke gezondheidszorg nog steeds een actueel en maatschappelijk probleem. Uit mijn therapeutische praktijk: Cliënten hebben vaak drempels om hulp te zoeken en uit mijn ervaringen en onderzoek blijkt dat er vaak nog een taboe heerst op psychische aandoeningen. Zo ook een echtgenoot die achterblijft, nadat zijn vrouw zelfmoord pleegde. De echtgenoot vertelt aan mij dat hij enkele weken na de zelfdoding nog steeds niet de straat op durft omdat suïcide voor de omgeving een taboe is en iedereen hem nakijkt voor wat zijn vrouw heeft gedaan. Maar ook cliënten die mij in therapie vertellen dat mensen in de omgeving of zelfs hulpverleners uit het verleden cliënten gek vinden omdat ze een psychische aandoening hebben. Dit soort signalen vanuit de omgeving zijn niet echt helpend voor de cliënt. Integendeel zelfs. Cliënten gaan zich isoleren omdat ze zich schamen voor hun psychische aandoening. Dit zijn vaak schaamtegevoelens die niet alleen vanuit de cliënt zelf zijn ontstaan, maar ook gevoelens die vanuit iets in de omgeving zijn ontstaan. Maar wat is stigmatisering nu precies? Het woord stigmatisering is afkomstig van het woord stigmata uit de oude Griekse tijd. Stigmata betekent brandmerken of het hebben van een schandvlek. (Altrecht, 2013) Met een brandmerk of schandvlek kon de omgeving vroeger zien dat iemand voor het leven was getekend als slaaf of crimineel. Handig voor de omgeving omdat zij op deze manier mensen makkelijk konden buitensluiten in de maatschappij. (Van t Veer, Sercu, & Van Weeghel, 2016, p. 43) Het begrip stigmatisering afkomstig van stigmata heeft dus vooral een negatieve lading. Het buitensluiten van een bepaalde groep mensen met een bepaalde stempel, kenmerken en gedragingen die afwijken van de rest van de maatschappij wordt stigmatisering genoemd. Stigmatisering valt samen met vooroordelen, stereotype opvattingen, onjuiste kennis over aandoeningen, discriminatie maar ook uitsluiting van rechten, plichten en deelname aan activiteiten binnen de maatschappij. Doordat de omgeving vaak onbewuste of halfbewuste gevoelens heeft van angst, woede en afkeer die de houding en opvattingen van iemand bepalen Stigmatisering in de geestelijke gezondheidszorg tegenover iemand met een psychische aandoening, maakt dat stigmatisering vaak een groter probleem is dan mensen vaak denken. Tenslotte, zijn mensen zich dan vaak niet helemaal bewust van hun gevoelens, houding en opvattingen en dat deze stigmatiserend werken voor iemand met een psychische aandoening. (Kenniscentrum Phrenos, z.d.) BEWUSTWORDING STIGMATISERING BELANGRIJK VANWEGE HUIDIGE TRANSITIES. Door de huidige transities in de zorg wordt het onderwerp stigmatisering weer belangrijk om onder de aandacht te brengen, omdat mensen met een psychische aandoening nu steeds vaker in demaatschappij moeten werken aan Pheniks Studios STIGMATISERING, DAT IS WAAR DE VOORGAANDE PRAKTIJKSITUATIE OVER GAAT. Er zijn veel oorzaken te noemen van stigmatisering en ook vanuit diverse perspectieven. Voor ons als psychosociaal therapeuten is het interessant om vanuit het sociaalpsychologisch perspectief en vanuit de theorie van systeemrechtvaardiging te kijken naar de oorzaak van stigmatisering. Ik heb voor deze perspectieven gekozen, omdat ik vanuit de psychosociale therapie werk met cliënten die problemen ervaren op psychologisch en sociaal gebied. Iedereen maakt deel uit van een of meerdere sociale systemen, die invloed uitoefenen op de cliënt en zijn leven. Het stigmatiserend handelen is vanuit het sociaalpsychologisch perspectief een gevolg van cognities, emoties en gedragsmatige factoren. Tenslotte kan de omgeving van een cliënt stigmatiserend handelen omdat ze onvoldoende kennis heeft over de psychische aandoening. Afwijkende kenmerken beschouwt de samenleving als onwenselijk waarbij later genoemde emoties kunnen ontstaan. Het afwijkende kenmerk wordt op deze wijze een centraal of belangrijk attribuut van de persoon, wat liever wordt vermeden. De drie cognities die volgens sociaalpsychologisch perspectief verantwoordelijk zijn voor bepaalde emoties richting mensen met een psychische aandoening zijn: waargenomen ernst van de aandoening, persoonlijke controle van de cliënt (met andere woorden het eigen aandeel in het hebben van de aandoening) en tenslotte de cognitie; de mate van gevaarlijkheid van de cliënt en de aandoening. De emoties: angst voor gevaar of onvoorspelbaarheid, boosheid over overtreden van (maatschappelijke) norm, medelijden over het psychisch lijden van de cliënt. De emoties angst en boosheid zijn zo sterk aanwezig met de ontbrekende kennis en gevoelens van onvoorspelbaarheid, waardoor de sociale afwijzing het gevolg is op het vlak van gedrag dat het gevolg is van de cognities en emoties. De emotie medelijden weegt minder zwaar tegenover de overige emoties. (Van t Veer et al., 2016, pp ) Vanuit de affectieve aspecten van eerder vernoemde emoties kunnen we een koppeling leggen naar de sociale identiteitstheorie en de theorie van systeemrechtvaardiging. die verschillen ten opzichte van de rest van de groep, zoals mensen met een psychische aandoening, zelf verantwoordelijk zijn voor de verschillen en hun kwetsbare en lage rang binnen het systeem. Iedereen krijgt wat hij verdient en iedereen verdient wat hij krijgt, daar moet de afwijkende mens zich maar naar schikken. Vanuit genetic interest wordt ook wel gezegd dat de sterkste partij binnen een sociaal systeem het recht heeft om de zwakkeren te stigmatiseren. De genetic interest wil zeggen dat de zwakkere groepen vanuit een natuurlijke oorsprong onderaan de pikorde of hiërarchie staan en dat het vanuit nature nu eenmaal zo geregeld is, en de zwakkeren daar zelf verantwoordelijk voor zijn. Hierdoor kan ook victim blaming ontstaan. Zwakkeren gaan zichzelf niet alleen als slachtoffer zien, maar voelen zich ook eveneens dader voor hun eigen positie, omdat de sterkeren in het systeem, de zwakkeren zelf verantwoordelijk houden voor hun afwijkende kenmerken of gedragingen. (Van t Veer et al., 2016, pp ) STIGMATISERING BEKEKEN VANUIT DE SOCIALE DE STIGMATISERENDE IDENTITEITSTHEORIE PROFESSIONAL Vanuit de sociale identiteitstheorie wordt gezegd dat ons identiteit bepaald wordt door de groep waartoe we behoren. Vanuit deze groep proberen we een positief zelfbeeld te krijgen. We gaan dan op zoek naar groepen die dezelfde kenmerken hebben als wij. Wanneer iemand een psychische aandoening heeft en zich hierdoor anders gedraagt, andere kenmerken of ideeën heeft. Hierdoor ontstaat door een psychische aandoening al een scheiding tussen mensen. Zeker wanneer je je eigen groep ook nog beschouwd als in-group favoritism. Dat wil zeggen: We gaan over onze eigen groep positiever denken en dus ook over onszelf positiever denken. Tegelijkertijd zien we dat er dan ook sprake is van out-group aversion: er wordt een sociale vergelijking gemaakt met de eigen groep en we gaan het gedrag van de andere groep (negatief) bestempelen. Er is een neerwaartse sociale vergelijking ontstaan tussen de Wij-groep en de zogenoemde Ik-groep. (Boski, 1988) STIGMATISERING EN DE THEORIE VAN SYSTEEMRECHTVAARDIGING Vanuit de systeemrechtvaardiging wordt ervan uitgegaan dat machtsverschillen in groepen in de samenleving normaal zijn, zelfs in de kleinste groepen in de samenleving zoals het gezin, een schoolklas of een voetbalteam. (Heatherton, Kleck, Hebl & Hull, 2003, pp ) Het vasthouden aan de machtsverhoudingen zoals deze al een ruime tijd waren is voor de mens belangrijk, omdat ze willen blijven geloven en deel uitmaken van een groep die goed en rechtvaardig is ongeacht of dit mensen in het hele sociale systeem benadeelt. De ongelijkheid tussen groepen wordt gerechtvaardigd vanuit de gedachte dat mensen 2. Stigmatiseren professionals cliënten met een psychische aandoening? Zo ja, hoe komt dat? Uit diverse onderzoeken (van Weeghel & Plooy, 2006; Nordt, Rössler & Lauber, 2006; Schulze, 2007) naar stigmatiserende hulpverleners hebben ervoor gezorgd dat ik het belangrijk vind om er in dit artikel aandacht aan te besteden. Vanuit deze onderzoeken wereldwijd blijkt dat hulpverleners niet minder stigmatiseren dan de rest van de samenleving. Door dit kort te beschrijven hoop ik dat u als hulpverlener er zich van bewust bent dat stigmatiserend gedrag u ook kan overkomen. Onderzoek heeft uitgewezen dat cliënten vaak al bij de huisarts worden gestigmatiseerd. Dit komt doordat zij iemand snel verwijzen naar gespecialiseerde hulp met een diagnose op papier om de verwijzing mogelijk te maken. Vanaf dat moment gaat iemand met een korte diagnose op papier naar een gespecialiseerde hulpverlener. Iemand is al ergens ingedeeld. Een huisarts is vaak een belangrijke vertrouwenspersoon maar heeft vanwege de drukte en korte tijdsduur van de consulten geen mogelijkheden om de cliënt echt te helpen en te woord te staan. Na deze verwijzing komt een ggz-professional in beeld. Vaak richten deze professionals zich blijkt uit onderzoek, op de beperkingen van de cliënt en niet op de herstelmogelijkheden. Zo blijkt bijvoorbeeld ook dat ggz-professionals vaak een negatievere houding hebben en hebben de professionals nog veel vooroordelen. Er wordt bijvoorbeeld nog vaak gedacht dat cliënten gewelddadig zijn. Tenslotte wordt er door de professionals vaak vanuit een diagnose naar de cliënt gekeken om hem of haar zo goed mogelijk te helpen. (Castelein, Slooff, Van Boekel & Lohuis, 2016, pp ) Zo n diagnose stellen en vanuit deze diagnose werken is te koppelen aan het feit wat ik eerder in dit artikel omschreef als het Stigmatisering in de geestelijke gezondheidszorg 2019
2 begrip stigmata het brandmerken of bestempelen van een mens met een bepaalde psychische aandoening. Zo n diagnose kan voor een cliënt stigmatiserend werken, vooral als vooroordelen ook nog een te grote rol spelen en de herstelmogelijkheden van de cliënt niet worden gezien. Belangrijke oorzaken van stigmatisering onder professionals zijn dat zij cliënten vaak in crisis zien wanneer er bijvoorbeeld gevaar dreigt en er gevoelens van angst en boosheid ontstaan. De emoties die zorgen voor de sociale afwijzing. Daarnaast vinden professionals verslaafden vaak zelf verantwoordelijk voor hun aandoening, terwijl er geen rekening wordt gehouden met de psychische kwetsbaarheid waardoor iemand bijvoorbeeld sneller verslaafd kan raken. Tenslotte is er nog een gebrek aan kennis en vaardigheden bij professionals die stigmatiserend handelen. Het gebrek aan kennis en vaardigheden zorgt er bijvoorbeeld voor dat de cliënt zich minder begrepen voelt. (Samen Sterk zonder Stigma, z.d.) Wat zijn eigenlijk de gevolgen van stigmatisering voor de cliënt? Uit de diverse publicaties van (Kenniscentrum Phrenos, z.d.; Samen Sterk zonder Stigma, z.d.; De Goei, Plooy & Van Weeghel, 2006) blijkt dat onderstaande gevolgen als gevolg van stigmatisering kunnen optreden. (Sociale) angst en weinig zelfvertrouwen, bijvoorbeeld angst om afgewezen te worden of buitengesloten te worden in de maatschappij, Isoleren en verwaarlozen, Werkeloosheid, Geen sterk sociaal netwerk of gebrekkige relaties, Vermijden van professionele hulp, Hopeloosheid, Zelfstigma, Depressiviteit en suïcidaliteit. Kortom, deelname aan het gewone en gezonde leven wordt belemmerd en het herstel wordt eveneens belemmerd, wanneer de cliënt al hulp krijgt. Zoals bij veel psychische klachten is het een negatieve spiraal waar een cliënt in terecht kan komen. De klachten nemen steeds toe en de cliënt kan zichzelf als de oorzaak gaan zien van het probleem. Hierdoor nemen de problemen nog meer toe, ontstaat er nog meer stigma of uitsluiting en begint de negatieve spiraal weer opnieuw. Het zou fijn zijn als wij de professional zijn die stigmatisering of de gevolgen daarvan kunnen voorkomen. Ondanks dat het een maatschappelijk probleem is met veel complexe factoren en oorzaken, moeten we wel realistisch blijven dat we niet de hele wereld kunnen redden. Maar hoe kun je als professional stigmatisering en de gevolgen daarvan bij je eigen cliënten voorkomen? Als psychosociaal therapeut heb ik al een voordeel. Cliënten kunnen namelijk zonder verwijzing en dus ook zonder diagnose of bezoek aan de huisarts bij mij terecht. Misschien wel kort door de bocht, maar daarom niet minder waar: cliënten kunnen zonder stempel bij mij terecht! Vooroordelen over een aandoening die bij de cliënt is vastgesteld kan ik daardoor al niet hebben. Sociaal psychologen stellen dat het voor het leven en overleven van mensen belangrijk is om met of zonder vooroordelen mensen te taxeren of in hokjes te plaatsen. Tenslotte maakt het ook het leven begrijpelijker. Professionals doen dat ook. (De Goei et al., 2006, p. 11) Zie je bijvoorbeeld iemand in Heerlen Centrum in een stationstunnel lopen met een jas en capuchon op om uur s nachts wordt er al snel gedacht dat het een verslaafde of drugsdealer is. Waarom? Allereerst omdat Heerlen Centrum door bijvoorbeeld nieuwsberichten en de eigen ervaringen wordt gezien als een stad met veel criminele activiteiten. Psychosociaal therapeuten die opgeleid zijn aan bijvoorbeeld de Sociale Academie Utrecht werken onder andere volgens de cliëntgerichte psychotherapie, waarbij de mens als persoon en de ontwikkeling centraal staat in de therapie. (Geerse, 2017, pp. 9-10) Dus niet de stoornis staat centraal, maar de cliënt in zijn geheel, als persoon die zichzelf mag zijn binnen de therapie. (Baljon, 2015, pp ) Vanuit deze cliëntgerichte psychotherapie is er een basis, waardoor cliënten zich minder slachtoffer voelen vanwege hun psychische aandoening. Er is niet alleen aandacht voor de klachten van de cliënt, maar er is juist aandacht voor de cliënt in zijn geheel. Het gaat namelijk om het maximaliseren van de kwaliteit van leven met de stoornis. Cliëntgerichte psychotherapie wordt daarom vaak gezien als laatste redmiddel, wanneer probleem of klachtgerichte therapieën onvoldoende zijn om de cliënt echt te kunnen helpen. (Leijssen & Stinckens, 2006, p. 1) BENT U NORMAAL? (zozo) BENT U EIGENLIJK WEL HELEMAAL NORMAAL? (da s vreemd) ZO, DUS U BENT HELEMAAL NORMAAL? (da s gek) Overgenomen van de poster voor stigmabestrijding Stichting Pandora STIGMATISERING BINNEN DE HULPVERLENING VOORKOMEN DOE JE ZO: 1. Wees je als professional bewust van de wijze waarop je verbaal en nonverbaal met de cliënt communiceert. Classificeren van klachten moet van veel zorgverzekeraars volgens de DSM gebeuren. Dit betekent niet dat de DSM-categorie ook zo naar de cliënt gecommuniceerd moet worden. Gebruik bij het stellen van diagnoses richting de cliënt een omschrijving van de stoornis. Een uitspraak als: u bent psychose gevoelig klinkt voor een cliënt fijner om te horen, dan dat deze cliënt hoort dat hij schizofrenie heeft. Probeer hier een middenweg in te vinden die voor de cliënt goed voelt. (Castelein et al., 2016, p. 194) 2. Handel dus niet vanuit een medisch model, maar vanuit de cliënt zelf. Zonder vooroordelen luisteren naar het verhaal van de cliënt. Wat ervaart en voelt hij. Ga uit van de beleving van de cliënt en zorg ervoor dat je met hem of haar in gesprek bent en niet over hem of haar. Laat de cliënt meebeslissen in de behandeling of interventies. De expertise van de cliënt vind ik binnen de therapie of behandeling nog belangrijker dan die van mij als professional. (Yalom, 2016, pp ) 3. Maak het onderwerp stigmatisering bespreekbaar binnen de behandeling of therapie. Bespreek of informeer bij de cliënt of deze stigma ervaart in het dagelijks leven. Welke impact heeft de behandeling of therapie? Hoe reageert de omgeving of de behandelaar op de cliënt? Vraag bijvoorbeeld ook eens aan de cliënt wat hij ervan vindt dat hij bij jou in therapie komt? Maakt hij zich druk wat anderen daarvan zeggen of vinden bijvoorbeeld? Dit zijn vragen die je als professional in je achterhoofd moet houden om de gevolgen van stigmatisering te beperken. (Samen Sterk zonder Stigma, z.d.) 4. Diagnoses staan niet altijd vast voor het hele leven. Mensen veranderen, diagnoses veranderen. Na verloop van maanden of jaren kan een eerder gestelde diagnose verleden tijd zijn. Het is belangrijk, vooral voor instellingen om cliënten te blijven monitoren en opnieuw te onderzoeken. Vaak blijven instellingen namelijk vasthouden aan de diagnose uit het verleden en zal de cliënt hier ook niet meer van af komen. De cliënt komt dan bijvoorbeeld ook niet meer van de medicatie of behandeling af terwijl deze niet meer actueel hoeft te zijn. (Castelein et al., 2016, p. 195) Pheniks Studios Probeer de functie en betekenis van gedragingen te begrijpen. Probeer de cliënt te begrijpen! Waarom snijden mensen met bepaalde stoornissen zich in hun pols? Dit is een goede vraag om jezelf te stellen en om te onderzoeken wat de betekenis van dit gedrag is. Veel hulpverleners, waaronder ook politieagenten en ambulancepersoneel treden vaak met veel onbegrip op als iemand zich in de polsen snijdt, terwijl het stigma op een bepaalde stoornis waarbij dit gedrag hoort, zich versterkt. De cliënt wordt dan niet begeleid maar juist gestraft voor zijn daad, terwijl niemand weet waarom zo n cliënt dat doet. Ga erover in gesprek. (Castelein et al., 2016, pp ) 6. Normaliseren en het delen van persoonlijke ervaringen is helpend en zorgt naar mijn mening voor een destigmatiserend klimaat binnen de therapie. (Yalom, 2016, pp ) Door persoonlijke ervaringen te delen met de cliënt normaliseer ik klachten of emoties en durft de cliënt zich kwetsbaar op te stellen. Het probleem van de cliënt is dan nog niet zo gek als in eerste instantie door hemzelf gedacht werd. 7. Breng cliënten in contact met elkaar. Toen ik bij Slachtofferhulp Nederland werkte werd er binnen de hulpverlening altijd gevraagd of mensen behoefte hadden aan lotgenotencontact, waarbij mijn cliënten bijvoorbeeld in contact konden komen met cliënten die hetzelfde meegemaakt hadden. Dat zorgde voor veel steun en kracht bij de cliënten. De cliënt is niet meer de enige met die stoornis of ervaring. 8. Spreek collega s aan die stigmatiseren of stigmatiserende opmerkingen maken over cliënten. Bespreek met hen de risico s en gevolgen die hieruit voortvloeien. 9. Zet met de cliënt op een rijtje wat de voordelen en nadelen zijn van het bespreekbaar maken van zijn of haar psychische aandoening aan de buitenwereld. Laat de cliënt op basis van deze voordelen en nadelen een afweging maken waarom hij dit wel of niet vertelt aan zijn omgeving. Bespreek met de cliënt tegelijkertijd wat de risico s en gevolgen kunnen zijn van het wel of niet bespreekbaar maken van de aandoening naar de buitenwereld. LITERATUUR Altrecht. (2013). Wat is een stigma?. Geraadpleegd op 6 januari 2019, van Baljon, M. (2015). Inleiding. In M. Baljon, G. Pool & R.J. Takens (Reds.), Persoonsgerichte therapie in de praktijk (pp ). Amsterdam: Hogrefe Uitgevers Boski, P. (1988). Cross-cultural studies of person perceptions: Effects of ingroup/outgroup membership and ethnic schemata. Journal of Cross-Cultural Psychology, 19, Castelein, S., Sloof, C., van Boekel, L., & Lohuis, G. (2016). In J. van Weeghel, M. Pijnenborg, J. van t Veer, & G. Kienhorst (Reds.), Handboek destigmatisering bij psychische aandoeningen (pp ). Bussum: Coutinho. de Goei, L., Plooy, A., & van Weeghel, J. (2006). Trimbos instituut. In Handreiking voor de bestrijding van stigma en discriminatie wegens een psychische handicap. Geraadpleegd op 28 december 2018, van docs/8b3eb008-87ff bbc-2aacfe4b82df.pdf Geerse, J. (2017). Studiehandleiding Postbachelor-opleiding Psychosociale Therapie. Utrecht: Sociale Academie Utrecht. Heatherton, T. F., Kleck, R.E., Hebl, M. R., & Hull, J. G. (2003). The Social Psychology of Stigma. New York, USA: Guilford Publications. Kenniscentrum Phrenos. (z.d.). Destigmatisering. Geraadpleegd op 21 december 2018, van Leijssen, M., & Stinckens, N. (2006). Cliëntgerichte psychotherapie. In W. Vandereycken, C. A. L. Hoogduin, & P. M. G. SAMENVATTEND: Emmelkamp (Reds.), Handboek psychopathologie, deel 2, Klinische praktijk (3e druk), (p. 133). Houten: Bohn, Stafleu van Loghum. Nordt, C., Rössler, W., Lauber, C. (2006). Attitudes of mental health professionals toward people with schizophrenia and major depression. Schizophrenia Bulletin, 32(4), PMC / Samen Sterk zonder Stigma. (z.d.). In de GGZ. Geraadpleegd op 28 december 2018, van Schulze, B. (2007). Stigma and mental health professionals: A review of the evidence on an intricate relationship. International Review of Psychiatry, 19(2), doi.org/ / van t Veer, J., Sercru, C., van Weeghel, J. (2016). In J. van Weeghel, M. Pijnenborg, J. van t Veer, & G. Kienhorst (Reds.), Handboek destigmatisering bij psychische aandoeningen (pp ). Bussum: Coutinho. van Weeghel, J., Pijnenborg, M., Kienhorst, G., & van t Veer, J. (2016). Handboek destigmatisering bij psychische aandoeningen. Bussum: Coutinho. Van Weeghel, J., & Plooy, A. (2006) Discriminatieervaringen van mensen met de diagnose schizofrenie. Geraadpleegd op 6 januari 2019 van storage/69/ / /ibmlw3i0xwos2pso- 5QkD_Q/ pdf Yalom, I.D. (2016). Therapie als geschenk. Amsterdam: Uitgeverij Balans We hebben gezien dat stigmatisering te verklaren is vanuit diverse theorieën: het sociaalpsychologisch perspectief, de sociale identiteitstheorie en de theorie van systeemrechtvaardiging. Vanuit het sociaalpsychologisch perspectief overheerst vooral angst en boosheid onder de mensen in de samenleving wat maakt dat mensen met een psychische aandoening buitengesloten worden. De sociale identiteitstheorie verklaart stigmatisering vanuit de gedachte dat de groep waartoe je behoort ook je identiteit en zelfbeeld gaat bepalen en je mensen met andere kenmerken uit de andere groep binnen de samenleving als anders gaat zien en als negatief gaat bestempelen. Tenslotte werd er vanuit de theorie van systeemrechtvaardiging heel kort door de bocht gezegd: Iedereen krijgt wat hij verdient en iedereen verdient wat hij krijgt, daar moet de afwijkende mens zich maar naar schikken. Allemaal theorieën die erop wijzen dat stigmatisering misschien wel menselijker is dan we van tevoren hadden gedacht. Bewust of onbewust stigmatiseren we. Daarom is bewustwording creëren belangrijk. Goedpraten kun je stigmatisering niet vind ik. Zeker niet wanneer ook uit onderzoeken is gebleken dat professionals zelf ook vaak stigmatiseren. Ze gaan bijvoorbeeld al bevooroordeeld met een cliënt te werk of ze worden niet echt gehoord door de huisarts die juist voor de cliënt een belangrijk persoon is in de beginfase. Het is voor hulpverleners belangrijk om te weten dat er soms te weinig stil wordt gestaan bij hoe ze met een cliënt verbaal of non-verbaal communiceren en daardoor vaak onbewust stigmatisering kunnen versterken. Wat zijn nu de gevolgen van stigmatisering? De gevolgen die ik in het artikel omschreef zijn een verslechtering op diverse leefgebieden, als gevolg van bijvoorbeeld sociale angsten, zelfstigma, depressie etc. Tenslotte beschreef ik in het artikel wat professionals nu kunnen doen om stigmatisering te voorkomen of te beperken. De belangrijkste tips vanuit mijn omschrijving die ik professionals nogmaals wil meegeven na het lezen van dit artikel is dat professionals zich bewust moeten zijn van hun verbale en non-verbale communicatie richting de cliënt, dat ze stigmatisering bespreekbaar durven te maken ook richting collega s, cliënten blijven monitoren, cliënten en hun gedrag echt proberen te begrijpen, zichzelf zijn en niet de alleswetende behandelaar willen zijn en de cliënt in contact brengen met lotgenoten waarmee cliënten ervaringen kunnen uitwisselen over hun aandoening. Over de schrijver: Brian Gerrits (Heerlen, 1992) studeerde in 2017 af als sociaal agoog aan de brede HBO-bachelor Sociale Studies in Eindhoven. Hij werkte tijdens zijn opleiding als sociaal agoog voor diverse organisaties zoals de Politie, Slachtofferhulp Nederland en een middelbare school. Daar kwam hij vaak in aanraking met cliënten met een psychische aandoening die vaak tussen wal en schip vielen en gestigmatiseerd werden door diens omgeving. Na de opleiding tot sociaal agoog besloot hij een vervolgopleiding te doen tot zelfstandig psychosociaal therapeut aan de SAU te Utrecht. Vanuit bijvoorbeeld de cliëntgerichte psychotherapie kan hij meer betekenen voor de cliënt, omdat juist de cliënt in zijn geheel belangrijk is binnen de therapie. Daardoor ervaart hij dat cliënten zich minder gestigmatiseerd voelen en zich sterker ontwikkelen op lange termijn. Zijn ervaringen van stigmatisering bij cliënten uit het verleden maakt, dat hij het onderwerp een van de belangrijkste thema s vindt in zijn werk en privéleven. Daarom heeft hij ervoor gekozen om hierover dit artikel te schrijven. Stigmatisering in de geestelijke gezondheidszorg Stigmatisering in de geestelijke gezondheidszorg 2019
Stigmatisering door de professional. 16 november 2016
Stigmatisering door de professional 16 november 2016 Labeling https://www.youtube.com/watch?v=jbr8kvlwd3m Presenteren, spanning, sociale uitsluiting en evolutie.. : Wat heeft dat nu met elkaar en met stigma
Nadere informatieM A R C E L K I K V & V N - S P V S T U D I E M I D D A G N O V E M B E R
M A R C E L K I K V & V N - S P V S T U D I E M I D D A G N O V E M B E R 2 0 1 6 H T T P S : / / W W W. Y O U T U B E. C O M / W A T C H? V = 3 J N V W O 9 K 9 9 C M A R C E L K I K V & V N - S P V S
Nadere informatieSlachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg
Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt
Nadere informatieNederlands onderzoek naar destigmatisering van ernstige. c.vanzelst@sp.unimaas.nl
Nederlands onderzoek naar destigmatisering van ernstige psychische aandoeningen Catherine van Zelst c.vanzelst@sp.unimaas.nl 7 oktober 2009 Opbouw Wat is stigmatisering? Oorzaken van stigmatisering g Mythen
Nadere informatieZelfmoordgedachten. Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op.
Zelfmoordgedachten Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op. Alles over zelfmoordgedachten Zelfmoordlijn 1813 Die kan je bellen, chatten of mailen als je aan zelfdoding denkt. Op de website
Nadere informatieJe eigen gevoelens. Schaamte
Je eigen gevoelens Voor ouders, partners, broers, zussen en kinderen van mensen met een ernstig drugsprobleem is het heel belangrijk om inzicht te krijgen in de problemen van het verslaafde familielid,
Nadere informatieOlivia van de Lustgraaf, ambassadeur 1
De stichting bestaat uit het Fonds Psychische Gezondheid, GGZ NL, het Landelijk Platform GGZ, NVvP. En er wordt samen gewerkt met o.a. Kenniscentrum Phrenos, Landelijk Steunpunt Kwartiermaken, Parnassia
Nadere informatieOpnameinbloemlezingenenreadersmoedigenwijaan, maarwelgraageerstevenoverleggen. Alerechtenvandeartikelenliggenbij destichtingcognitieenpsychose.
Ukunternatuurlijkuitciteren,graagzelfs,maardanwel metbronvermelding.u magditartikelookruimhartig verspreidenmitshetnietvoorcommerciëledoeleindenis. Indiegevalen pasnaonzeschriftelijketoestemming. Opnameinbloemlezingenenreadersmoedigenwijaan,
Nadere informatieWAAR KAN IK HULP VINDEN? Informatie over geestelijke gezondheidsproblemen
WAAR KAN IK HULP VINDEN? Informatie over geestelijke gezondheidsproblemen Tekst: Aziza Sbiti & Cha-Hsuan Liu Colofon: Deze brochure is totstandgekomen met hulp van het Inspraak Orgaan Chinezen. De inhoud
Nadere informatieDe huisarts. De psycholoog. Published on 113Online zelfmoordpreventie (https://www.113online.nl)
Published on 113Online zelfmoordpreventie (https://www.113online.nl) Home > Over hulpverleners Verschillende soorten hulpverleners hebben verschillende opleidingen. Door dit verschil zijn ze goed in verschillende
Nadere informatieWe gebruiken in deze vragenlijst de term psychische klachten. Maar neem gerust een andere term in gedachten als je die beter vindt.
Een stigma kan gezien worden als een stempel met negatieve lading dat mensen met psychische aandoeningen opgedrukt krijgen door de omgeving of maatschappij. Dit wordt door velen zo ervaren. Wat ook voorkomt
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen Kortdurend Behandelaanbod
Persoonlijkheidsstoornissen Kortdurend Behandelaanbod U bent niet de enige Een op de tien Nederlanders heeft te maken met een persoonlijkheidsstoornis of heeft trekken hiervan. De Riagg Maastricht is gespecialiseerd
Nadere informatieOmgaan met zelfbeschadigend gedrag
Omgaan met zelfbeschadigend gedrag Nienke Kool Verpleegkundige en sr. onderzoeker CIB en CDP, n.kool@palier.nl Lid kenniskring lectoraat GGZ-Verpleegkunde Inholland Definitie Zelfbeschadigend gedrag: het
Nadere informatieMental Health First Aid Eerste hulp bij psychische problemen
Mental Health First Aid Eerste hulp bij psychische problemen Catherine van Zelst Nicole van Erp Trimboscongres Een te gekke wijk 8 november 2017 Inhoud workshop Wat is MHFA? Het belang van MHFA Onderzoek
Nadere informatieGOUDEN REGELS STIGMA EN WOORDVOERING
GOUDEN REGELS STIGMA EN WOORDVOERING IEDEREEN HEEFT VOOROORDELEN. ZO SIMPEL IS HET. JIJ OOK. ALS JE JE HIERVAN BEWUST BENT EN ERNAAR HANDELT, VOORKOM JE DAT JE ONGEWILD BIJDRAAGT AAN STIGMATISERING VAN
Nadere informatieDe Week gaat van start met de Breingeindag op maandag 26 maart 2012 in t Veerhuis te Nieuwegein.
Op zoek naar waardevolle contacten De werkgroep Week van de Psychiatrie organiseert van 26 tot en met 31 maart 2012 de 38e Week van de Psychiatrie. Het thema van de Week van de Psychiatrie 2012 is Contact
Nadere informatieSuïcidaal proces. Aan suïcide gaat een proces vooraf
Suïcidaal proces Aan suïcide gaat een proces vooraf Van gedachte naar plan naar daad Deels observeerbaar (verbale en non-verbale signalen), deels niet Tijdspanne verschilt van persoon tot persoon Over
Nadere informatieHistoriek en concepten Negatieve stereotiepen in internationaal perspectief Stigmatisering en de professionele hulpverlener
Overzicht Historiek en concepten Negatieve stereotiepen in internationaal perspectief Stigmatisering en de professionele hulpverlener Eerste bijdragen Erving Goffman, Asylums (1961), Stigma: Notes on the
Nadere informatieOndersteuning bij de diagnose kanker (de lastmeter)
Ondersteuning bij de diagnose kanker (de lastmeter) De diagnose kanker kan grote impact op u en uw naaste(n) hebben. De ziekte en de behandeling kunnen niet alleen lichamelijke klachten met zich meebrengen,
Nadere informatieDe psychiatrische cliënt in beeld Terugkeer in de maatschappij Psychiatrisch stigma bekeken vanuit client, familie en samenleving Job van t Veer Wat is het psychiatrisch stigma? Psychiatrisch stigma Kennis
Nadere informatieZelfbeschadiging. Nienke Kool. Verpleegkundige en sr. onderzoeker CIB en CDP, Palier Leerstoel / Lectoraat GGZ-Verpleegkunde
Zelfbeschadiging Nienke Kool Verpleegkundige en sr. onderzoeker CIB en CDP, n.kool@palier.nl Leerstoel / Lectoraat GGZ-Verpleegkunde Definitie Zelfbeschadigend gedrag: het doelbewust toebrengen van directe
Nadere informatieVeiligheid en bescherming bij geweld in relaties
Veiligheid en bescherming bij geweld in relaties Arosa biedt veiligheid en bescherming bij geweld in relaties. Vrouwen, mannen en hun kinderen kunnen bij Arosa terecht voor opvang en begeleiding. Arosa
Nadere informatieBorderline, waar ligt de grens?
Borderline, waar ligt de grens? Themadag georganiseerd door Friese werkgroep Labyrinth-In Perspectief 23 november 2002 Programma 10.00 10.15 10.20 11.00 11.15 11.45 12.15 13.00 14.00 15.00 Ontvangst met
Nadere informatieDoor Machteld Muller & Linda Stoutjesdijk www.phorosadvies.nl 06-10508273/06-12987505
Door Machteld Muller & Linda Stoutjesdijk www.phorosadvies.nl 06-10508273/06-12987505 Lichamelijk: pijn, fysieke beperkingen, afweging behandeling vs bijwerkingen Angst en onzekerheid: verloop ziekte,
Nadere informatieJante Schmidt Alistair Niemeijer Carlo Leget Evelien Tonkens Margo Trappenburg. Waardigheidscirkel
Jante Schmidt Alistair Niemeijer Carlo Leget Evelien Tonkens Margo Trappenburg De Waardigheidscirkel De Waardigheidscirkel Samenvatting Jante Schmidt Alistair Niemeijer Carlo Leget Evelien Tonkens Margo
Nadere informatieWat betekent een bipolaire stoornis voor je familie- en vriendschapsrelaties en wat kunnen vrienden en familie voor betrokkenen betekenen?
Wat betekent een bipolaire stoornis voor je familie- en vriendschapsrelaties en wat kunnen vrienden en familie voor betrokkenen betekenen? 16 september 2017 Inleiding Wie ben ik Uitgangspunten Doel Wat
Nadere informatieRELATIEPROBLEMEN? GEWELD IN JE GEZIN? PRAAT EROVER.
RELATIEPROBLEMEN? GEWELD IN JE GEZIN? PRAAT EROVER. 1 Relatieproblemen? Geweld in je gezin? Erover praten is de eerste stap. In heel wat relaties en gezinnen zijn er problemen. In 1 op de 7 relaties is
Nadere informatieOmgaan met kanker. Moeheid
Omgaan met kanker Moeheid Vermoeidheid is een veelvoorkomende bijwerking van kanker of de behandeling ervan. Ruim 60% van alle mensen zegt last van vermoeidheid te hebben, zelfs dagelijks. De vermoeidheid
Nadere informatie2 Training of therapie/hulpverlening?
Bewustwording wordt de sleutel voor veranderen Peter is een zeer opvallende leerling die voortdurend conflicten heeft met medeleerlingen en de schoolleiding. Bij een leerlingbespreking wordt opgemerkt
Nadere informatie25-9-2014. Door Machteld Muller & Linda Stoutjesdijk www.phorosadvies.nl 06-10508273/06-12987505
Door Machteld Muller & Linda Stoutjesdijk www.phorosadvies.nl 06-10508273/06-12987505 Lichamelijk: pijn, fysieke beperkingen, afweging behandeling vs bijwerkingen Angst en onzekerheid: verloop ziekte,
Nadere informatieOmgaan met zelfbeschadiging en suïcidaal gedrag
Omgaan met zelfbeschadiging en suïcidaal gedrag Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord
Nadere informatieWeet wat je kan Samenvatting op kaarten
Samenvatting op kaarten 16 kaarten met samenvattingen van de inhoud van de module, psychoeducatie over een Lichte verstandelijke Beperking (LVB) voor cliënten en hun naasten. De kaarten 1 14 volgen de
Nadere informatieWaarom stigma rondom AD(H)D bestaat
Waarom stigma rondom AD(H)D bestaat N.B.: de inhoud van dit programma is slechts van adviserende aard en dient niet als vervanging voor professioneel en/of medisch advies. Als u verdere consultatie wenst,
Nadere informatie1.1 Relatie verslaving
1.1 Relatie verslaving Typering Iemand wordt relatieverslaafd genoemd als hij denkt niet zonder relatie te kunnen leven. Soms zijn mensen zo afhankelijk van een relatie, dat ze er alles voor doen om die
Nadere informatieDepressief. Goede zorg voor kwetsbare mensen. Hans Meganck, 2017
HERSTEL VAN DEPRESSIE HERSTELLEN IN PLAATS VAN GENEZEN HERSTEL IS MOGELIJK MAAR ER ZIJN VEEL DREMPELS DEPRESSIEF OF ANDERE KWETSBAARHEID? DIAGNOSESTELLING (MEER DAN) EEN DIPJE? HET WILD PAARD WAARVAN JE
Nadere informatieKaarten open op tafel?!
Kaarten open op tafel?! Kaarten open op tafel?! www.sellevanderwoude.nl Programma Inleiding Zelf onderzoeken: Perspectief werkzoekende/werkende Perspectief werkgever Perspectief GGz Perspectief gemeente
Nadere informatieMeer informatie MRS 0610-2
Meer informatie Bij de VGCt zijn meer brochures verkrijgbaar, voor volwassenen bijvoorbeeld over depressie en angststoornissen. Speciaal voor kinderen zijn er brochures over veel piekeren, verlatingsangst,
Nadere informatieThemabijeenkomst CCUVN 14 september 2017 Vermoeidheid en pijn bij IBD
Themabijeenkomst CCUVN 14 september 2017 Vermoeidheid en pijn bij IBD Vermoeidheid en pijn bij IBD Behandelmogelijkheden Medische Psychologie Hanneke Robben Klinisch Psycholoog-Psychotherapeut IBD en vermoeidheid/pijn
Nadere informatieAnke van den Beuken Straat Postcode Mail. De heer Jansen Kapittelweg EN Nijmegen. Horst,
Anke van den Beuken Straat Postcode Mail De heer Jansen Kapittelweg 33 6525 EN Nijmegen Horst, 13-1-2017 Betreft: terugkoppeling behandeling meneer D*****, 12-**-1988 Geachte Meneer Jansen, Met toestemming
Nadere informatieZelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen?
Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen? Familie of naaste zijn van iemand die zichzelf beschadigt kan erg moeilijk zijn. Iemand van wie je houdt doet zichzelf pijn en het lijkt alsof je niks kunt
Nadere informatieTaboe. Door mijn verhaal te vertellen wil ik graag het taboe verbreken, dat heerst over mensen die getraumatiseerd zijn door hun verleden.
Taboe Door mijn verhaal te vertellen wil ik graag het taboe verbreken, dat heerst over mensen die getraumatiseerd zijn door hun verleden. Sommigen hebben er angst-, dwangmatige of psychische stoornissen
Nadere informatieInformatie en advies voor ouders
Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders 1 Wist u dat de gevolgen van het zien of horen van huiselijk geweld net zo groot zijn als zelf geslagen worden? Ook als het geweld gestopt
Nadere informatieDagbehandeling SOLK (Somatische Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten)
Dagbehandeling SOLK (Somatische Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten) Deze folder geeft u informatie over de dagbehandeling SOLK (Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten). Voor wie?
Nadere informatieInzicht in psychische kwetsbaarheid. informatieblad. 1 augustus Vooruitgang door vernieuwend werkgeven
Inzicht in psychische kwetsbaarheid informatieblad 1 augustus 2018 Vooruitgang door vernieuwend werkgeven Blad 2 van 8 Inhoudsopgave Definitie... 3 Mogelijkheden... 5 Beperkingen... 6 Waarmee moet een
Nadere informatieAngst Stemming Psychose Persoonlijkheid Gebruik middelen Rest
Ad Kaasenbrood, psychiater/psychotherapeut Congres Een te gekke wijk, Bunnik, 8 November 2017 Psychiatrische ziekten Komen vaak voor Zijn ernstig Zijn duur Zijn complex Verhouden zich tot geestelijke gezondheid,
Nadere informatieSessie 1 19 Introductiebijeenkomst
Inhoud I Introductie op het begrip Theory of Mind 7 II Visie op de behandeling van de mens met autisme 9 III Overzicht van de ToM-behandeling 13 IV Programma ToM-behandeling 15 V Gebruik van het werkboek
Nadere informatieOuderschap strategieën van vaders en moeders met een psychische ziekte.
Bespreking artikel Ouderschap strategieën van vaders en moeders met een psychische ziekte. Auteurs: P.C. Van der Ende, MSc, J.T. van Busschbach, phd, J. Nicholson, phd, E.L.Korevaar, phd & J.van Weeghel,
Nadere informatieAcademie voor Integratieve en Humanistische Psychologie en Psychotherapie vzw. Zelfdoding: Signalen, mythen en aanpak
1 Academie voor Integratieve en Humanistische Psychologie en Psychotherapie vzw Zelfdoding: Signalen, mythen en aanpak Masterclass Amsterdam NAP Stefaan Boel 11 januari 2017 2 3 4 Zelfdoding is een permanente
Nadere informatieVerwerking en aanpassing. Michel Schoonenberg Coördinator Hersenletselteam Limburg en Revalidatiemaatschappelijk werker
Verwerking en aanpassing Michel Schoonenberg Coördinator Hersenletselteam Limburg en Revalidatiemaatschappelijk werker 30-10-2012 1 Wat is verwerking? Dit is een normaal psychologisch proces, met als doel
Nadere informatieInformatie en advies voor ouders
Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders 1 2 Wist u dat de gevolgen van het zien of horen van geweld in het gezin net zo groot zijn als zelf geslagen worden? Ook als het geweld gestopt
Nadere informatieHERSTELLEN KAN JE ZELF Hoopvol leven met een psychische kwetsbaarheid
HERSTELLEN KAN JE ZELF Hoopvol leven met een psychische kwetsbaarheid Prof. dr. Chantal Van Audenhove Dr. Joke Vanderhaegen KU Leuven, LUCAS, Centrum voor zorgonderzoek en consultancy Gent, 18 november
Nadere informatieHoe relevant ook, het begrip wilsbekwaamheid is
Samenvatting 179 180 Autonomie is de afgelopen decennia centraal komen te staan binnen de geneeskunde en zorg. Daarmee samenhangend is ook de wilsbekwame beslissing van de patiënt steeds belangrijker geworden.
Nadere informatieKennissynthese arbeid en psychische aandoeningen. Dr. F.G.Schaafsma Dr. H. Michon Prof. dr. J.R. Anema
Kennissynthese arbeid en psychische aandoeningen Dr. F.G.Schaafsma Dr. H. Michon Prof. dr. J.R. Anema Ernstige Psychische Aandoeningen (EPA) Definitie consensus groep EPA¹ - Sprake van psychische stoornis
Nadere informatieZorgpad Autisme Spectrum Stoornissen
Zorgpad Autisme Spectrum Stoornissen Wanneer u autisme heeft, ondervindt u problemen in het contact met anderen. Het kan zijn dat u geen contact maakt of juist veel aandacht vraagt. U kunt zich moeilijk
Nadere informatieBehandeling chronische pijn en vermoeidheid bij tieners
Behandeling chronische pijn en vermoeidheid bij tieners Afdeling revalidatie mca.nl Inhoudsopgave Wat is chronische pijn en vermoeidheid? 3 Chronische pijn en vermoeidheid bij tieners 4 Rustig aan of toch
Nadere informatieSamenvatting, informatie en verwijzingen
HAND-OUT Samenvatting, informatie en verwijzingen In deze handout vatten we de belangrijkste informatie uit de bijeenkomst over veilig jeugdwerk samen. Deze handout is niet uitputtend en in veel gevallen
Nadere informatieZelfdoding. en depressie Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op.
Zelfdoding en depressie Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op. Alles over zelfdoding De Zelfmoordlijn tel. 02 649 95 55 www.zelfmoordlijn.be Werkgroep Verder Voor wie achterblijft na
Nadere informatieBelangrijke woorden Herstel Centraal
Belangrijke woorden Herstel Centraal Herstel Gezondheid Hoop Spreken we dezelfde taal? Talenten Dromen Zingeving Empowerment Herstelondersteuning Samen keuzes maken Eigen regie Ontwikkeling Netwerk Vrije
Nadere informatieZorg op Tijd. EIF Conferentie Nijmegen
Zorg op Tijd EIF Conferentie Nijmegen 19-11-2015 Projectpartners Project in Gouda Scholen in Gouda Onderdelen Training van professionals Overleg over de screening Bijeenkomsten met ouders Individuele
Nadere informatieRespectvol in gesprek over gewicht en leefstijl
Introductie Respectvol in gesprek over gewicht en leefstijl 08/03/2018 SANNE NIEMER Onderzoeker kinderen en obesitas VU-projectleider LEFF 2 Waarom lastig om te bespreken? Vrees voor negatieve reacties
Nadere informatiePsychosociale begeleiding
Borstkliniek Voorkempen Psychosociale begeleiding Borstkliniek Voorkempen Sofie Eelen psychologe AZ St Jozef Malle 9-12-2008 1 Diagnose van kanker Schokkende gebeurtenis Roept verschillende gevoelens en
Nadere informatieDe kortste lijn naar herstel
De kortste lijn naar herstel met ggz 1 met Met 450 mensen werken we hard aan de ggz van Noord- en Midden-Limburg. Waarom doen we dat? elkaar 2 4 5 Onze missie Met ggz biedt de kortste lijn naar herstel
Nadere informatieHOE SPREEK JE JE COLLEGA S AAN RECHTSTREEKS AANSPREKEN
HOE SPREEK JE JE COLLEGA S AAN RECHTSTREEKS AANSPREKEN PROFESSIONALITEIT Ortho Consult Congres voor elke mentor - december 2016 - Anneke Blaauwendraad RECHTSTREEKS AANSPREKEN Wat is je doel? Belangstelling
Nadere informatieFunctioneringsgerichte Herstelondersteuning
Functioneringsgerichte Herstelondersteuning bij stagnatie of terugval bij het eigen herstel Paul Andreoli & Benno Wiegers Phrenos Rehabilitatiecongres 21 mei 2015 Wat kan een functioneringsgerichte kijkwijze
Nadere informatieOEFENINGEN: NEEM UW GEDACHTEN ONDER DE LOEP
OEFENINGEN: NEEM UW GEDACHTEN ONDER DE LOEP Denken, voelen en doen staan sterk met elkaar in verband. Via uw gedachten kunt u invloed uitoefenen op hoe u zich voelt. Op deze manier kunt u ongewenste gevoelens
Nadere informatieReader Gespreksvoering
Reader Gespreksvoering Achtergrondinformatie Soorten vragen Actief Luisteren Slecht nieuws Gesprek Fasen in het gesprek Soorten Vragen In een gesprek kun je verschillende soorten vragen stellen. Al je
Nadere informatieHet belang van de relatie. Onderzoek naar werkalliantie bij jongeren met een licht verstandelijke beperking
Het belang van de relatie Onderzoek naar werkalliantie bij jongeren met een licht verstandelijke beperking Hoe zou je in één woord werkalliantie omschrijven bij jongeren met een LVB? Programma en doelen
Nadere informatieJE MAAKT HET VEEL ERGER DAN DAT HET EIGENLIJK MAAR IS
1 JE MAAKT HET VEEL ERGER DAN DAT HET EIGENLIJK MAAR IS Da s goed. Je probeert de andere gerust te stellen. We reageren meestal vanuit onze eigen logica en vinden het vaak normaal dat anderen diezelfde
Nadere informatieTherapiegroep voor zwangeren met psychische klachten
Therapiegroep voor zwangeren met psychische klachten Albert Schweitzer ziekenhuis april 2011 pavo 0746 Inleiding De afdeling Psychiatrie heeft een therapiegroep voor zwangeren van achttien jaar en ouder
Nadere informatiePresentatie voor 3 e jaarcongres Behandeling van patiënten met een laag IQ in de GGZ
Presentatie voor 3 e jaarcongres Behandeling van patiënten met een laag IQ in de GGZ 16 mei 2019, Nieuwegein Dr. Jannelien Wieland Goedemorgen. Ik ben ontzettend blij en trots dat ik vanochtend iets mag
Nadere informatie18-04- 2010. Wat moeten adop1eouders meer hebben dan goed genoeg ouderschap? Een aantal belangrijke factoren voor goed verlopende adoptie
Wat moeten adop1eouders meer hebben dan goed genoeg ouderschap? Gera ter Meulen adoc@fsw.leidenuniv.nl Een aantal belangrijke factoren voor goed verlopende adoptie Een goede voorbereiding van adoptieouders
Nadere informatie5,5. Verslag door Silvana 935 woorden 29 oktober keer beoordeeld. Nederlands. Opdracht 5.1 Over het boek en de schrijver
Verslag door Silvana 935 woorden 29 oktober 2017 5,5 2 keer beoordeeld Vak Methode Nederlands Nieuw Nederlands Opdracht 5.1 Over het boek en de schrijver En Prozac is mijn paracetamol is geschreven door
Nadere informatieWij behandelen mensen poliklinisch, dat betekent dat je naar ons toe komt voor de hulp. Een enkele keer kan het zijn dat wij op huisbezoek komen.
Wie zijn wij? Het team van AltraCura Behandeling biedt hulp aan mensen met leermoeilijkheden en psychische problemen. Wij willen graag een goede behandeling bieden, daarom onderzoeken wij samen met jou
Nadere informatieBG-dagen 2019 Disclosure belangen spreker
BG-dagen 2019 Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring en onderzoeksgelden Adviseurschappen en honorarium incl.
Nadere informatiePSYCHIATRIE & PSYCHOLOGIE. Zelfbeeldmodule BEHANDELING
PSYCHIATRIE & PSYCHOLOGIE Zelfbeeldmodule BEHANDELING Zelfbeeldmodule introductie We werken in deze zelfbeeldmodule van 20 weken onder andere met dit boek, dat u eventueel zelf kunt aanschaffen, om het
Nadere informatieInFoP 2. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Inhoud. Inleiding
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieDestigmatisering bij incidenten. Werkdocument voor communicatieprofessionals
Destigmatisering bij incidenten Werkdocument voor communicatieprofessionals Kees Dijkman Projectleider Aanpak stigma in de media Samen Sterk zonder Stigma Amersfoort/Utrecht, mei 2018 De media berichten
Nadere informatieImaginatie- en rescriptingtherapie voor nachtmerries
Imaginatie- en rescriptingtherapie voor nachtmerries Dit boek, Imaginatie- en rescriptingtherapie voor nachtmerries, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Bij deze titel is tevens een werkboek
Nadere informatieInhoud: Wat is trauma Cultuur aspecten Psychologische Fysieke aspecten Geestelijke aspecten Grenzen aangeven
Inhoud: Wat is trauma Cultuur aspecten Psychologische Fysieke aspecten Geestelijke aspecten Grenzen aangeven Wat is een trauma? Trauma kan cultuurafhankelijk zijn Cultuur bepaalt reactie Cultuur aspecten:
Nadere informatieTaal & Herstel. Jaap van der Stel Lector GGz Hogeschool Leiden
Taal & Herstel Jaap van der Stel Lector GGz Hogeschool Leiden Dagelijkse praktijk Psychische zorg is (vooral) praten / toepassing van taal. Staan we hier voldoende bij stil? Verstaan we elkaar wel? Is
Nadere informatieAmbulante behandeling
Ambulante behandeling Ouderen Ambulante behandeling Mondriaan Ouderen geeft behandeling aan mensen met psychische en psychiatrische problemen vanaf de derde levensfase. Mondriaan Ouderen heeft verschillende
Nadere informatieSamenvatting (summary in Dutch)
Samenvatting (summary in Dutch) 149 Samenvatting (summary in Dutch) Één van de meest voorkomende en slopende ziektes is depressie. De impact op het dagelijks functioneren en op de samenleving is enorm,
Nadere informatieribw arnhem & veluwe vallei
doende Een folder over kracht, ontwikkeling en eigen regie ribw arnhem & veluwe vallei ZO = Zelf + Ontwikkeling ZO is van de cliënten. Dat moet ook wel. Want ZO staat voor jezelf ontwikkelen, voor herstellen
Nadere informatieLeven met een trauma
Leven met een trauma Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag hoe men
Nadere informatieStoppen met zelfbeschadiging?
Stoppen met zelfbeschadiging? Hoe weet ik of ik eraan toe ben te stoppen? Besluiten om te stoppen met zelfbeschadiging is een persoonlijke beslissing. Niemand kan dit voor je beslissen. Stoppen omdat je
Nadere informatieHomoseksueel ouder worden Charles Picavet
Homoseksueel ouder worden Charles Picavet Homoseksualiteit is in de Nederlandse samenleving steeds minder een probleem. Sinds de jaren 70 is er veel gewonnen op het terrein van gelijkberechtiging. Veel
Nadere informatieBegeleiden van cliënten met psychische kwetsbaarheid met een online groepscursus. Femke Bennenbroek, ZINZIZ
Begeleiden van cliënten met psychische kwetsbaarheid met een online groepscursus Femke Bennenbroek, ZINZIZ Vandaag Welkom & agenda Introductie werkloos met CMD Online begeleiding Screenen en selecteren
Nadere informatieHeb ik een depressie?
Heb ik een depressie? 2 Heb ik een depressie? Iedereen voelt zich wel eens somber of neerslachtig. Wanneer het niet botert met collega s, je piekert over je relatie of wanneer je de tentamenweek hebt verpest,
Nadere informatieZorgpad Persoonlijkheidsproblematiek
Zorgpad Persoonlijkheidsproblematiek Iedereen heeft zo zijn eigenaardigheden. Echter, soms heeft iemand extreme persoonlijke eigenschappen en vertoont hij hinderlijk gedrag. Dit kan zo ernstig zijn dat
Nadere informatieVervolgconferentie Over de Brug : HOE krijgen MENSEN met ERNSTIGE PSYCHISCHE AANDOENINGEN en hun NAASTEN meer REGIE over hun LEVEN.?
Vervolgconferentie Over de Brug : HOE krijgen MENSEN met ERNSTIGE PSYCHISCHE AANDOENINGEN en hun NAASTEN meer REGIE over hun LEVEN.? Utrecht, 21 september 2016 COLD TURKEY TRAUMA Een ervaring die een persoon
Nadere informatieWegwijzer Stigmabestrijding in de ggz. Gids naar praktijken die werken. Lessen, praktijken en voorbeelden
Wegwijzer Stigmabestrijding in de ggz Gids naar praktijken die werken. Lessen, praktijken en voorbeelden Colofon Opdrachtgevers Stuurgroep Toolkit Antistigma-interventies: Kenniscentrum Phrenos, Stichting
Nadere informatieLuisteren is geen trucje
Luisteren is geen trucje Luisteren is geen vaardigheid, al wordt er wel vaak zo over gesproken. Luisteren is veel meer een kwestie van houding, zelfs van zijn. Dat klinkt je wellicht zweverig in de oren,
Nadere informatieParticipatie in rollen. De cliënten die van de Awbz naar de Wmo gaan. Overzicht. Mensen met beperkingen participeren in de wijk (en daar buiten)
Maatschappelijke participatie, stigma en openheid Overzicht Maatschappelijke Participatie Participatie door rehabilitatie Openheid Lies Korevaar Groningen, 27 januari 2015 Afsluiting De cliënten die van
Nadere informatieZelfhulpgroepen en verslavingen
2011 1 Zelfhulpgroepen en verslavingen 2011 2 deel I: Zelfhulpgroepen in Nederland Wat gebeurt er in een zelfhulpgroep? belang van samenwerking tussen zelfhulp en de professionele zorg. deel II: Dubbel
Nadere informatieEEN NETWERKBENADERING
EEN NETWERKBENADERING VOOR PSYCHOSE DE ROL VAN SYMPTOMEN EN TRAUMA dr. Hanneke Wigman Januari 2017 De Amsterdamse School DISCLOSURES (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante
Nadere informatieAngststoornissen. Verzekeringsgeneeskundig protocol
Angststoornissen Verzekeringsgeneeskundig protocol Epidemiologie I De jaarprevalentie voor psychische stoornissen onder de beroepsbevolking in Nederland wordt geschat op: 1. 5-10% 2. 10-15% 15% 3. 15-20%
Nadere informatieCentrum Lichaam, Geest en Gezondheid
Centrum Lichaam, Geest en Gezondheid Onderzoek, diagnostiek en behandeling bij: onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten combinatie van psychische en lichamelijke klachten Informatie voor cliënten
Nadere informatieCulturele interview. Introductie
Culturele interview De volgende thema s worden besproken tijdens het culturele interview: 1. Biografie (persoonlijke en sociale gegevens) 2. Geschiedenis van de huidige klachten 3. Eerdere trajecten 4.
Nadere informatieVerwerking en aanpassing. Michel Schoonenberg Coördinator Hersenletselteam Limburg en Revalidatiemaatschappelijk werker
Verwerking en aanpassing Michel Schoonenberg Coördinator Hersenletselteam Limburg en Revalidatiemaatschappelijk werker 06-01-2014 1 Ervaringsdeskundige Nathalie Sieben 46 jaar- 3 kinderen Tot 7,5 jaar
Nadere informatieLeven met een dwangstoornis
Leven met een dwangstoornis Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag hoe
Nadere informatie