2) Ontbinding Wetgevende Kamers - verkiezingen binnen 40 dagen - nieuw verkozen kamers bijeenroepen binnen 2 maanden

Transcriptie

1 Grondwet In de formele zin: = geheel van rechtsregels waarvan de goedkeuring aan strakkere regels is gebonden dan wat voor de gewone wetten geldt en waarvoor een specifieke wijzigingsprocedure geldt. In de materiële zin: = geheel van fundamentele regels (geschreven of ongeschreven) die de werking en organisatie van de gezagsinstanties en de verhouding tussen deze gezagsinstanties en de rechtsonderhorigen bepalen. - staat hoger dan wet, decreet en ordonnantie - geen sanctie indien wet strijdig is met de Grondwet - geschreven of ongeschreven - star of soepel - Grondwettelijk Hof Grondwetsherziening: 1) verklaring tot herziening van de Grondwet - 3 verklaringen van elk der 3 takken van de wetgevende macht (preconstituante) - doorsnede komt in aanmerking voor wijziging - gewone meerderheid vereist in Kamer en Senaat 2) Ontbinding Wetgevende Kamers - verkiezingen binnen 40 dagen - nieuw verkozen kamers bijeenroepen binnen 2 maanden 3) Constituante - nieuw verkozen Kamers - grondwettelijke meerderheid (minstens 2/3 aanwezig en minstens 2/3 ja-stemmen) - geen verplichting om de Grondwet te herzien - niet inhoudelijk gebonden aan overwegingen van de preconstituante, tenzij de preconstituante de opheffing of invoeging van een artikel heeft vooropgesteld

2 Preconstituante en constituante Preconstituante: = het orgaan, samengesteld uit de 3 takken van de wetgevende macht, dat over de bevoegdheid beschikt om d.m.v. 3 afzonderlijke verklaringen tot herziening van de Grondwet de procedure tot grondwetsherziening te laten aanvangen, waardoor een ander orgaan (de constituante) de bevoegdheid verkrijgt de herziening van de Grondwet door te voeren. - niet mogelijk in oorlogstijd of wanneer de Kamers verhinderd zijn vrij bijeen te komen op het nationaal grondgebied of tijdens een regentschap wat de grondwettelijke macht van de Koning en art.85-88, 91-95,106 en 197 G.W. betreft Constituante: = het orgaan, samengesteld uit de 3 takken van de wetgevende macht, dat over de bevoegdheid beschikt om de grondwetsbepalingen die door de preconstituante werden aangeduid te wijzigen. - geen verplichting tot herziening - kan enkel artikelen wijzigen die in herziening gesteld werden - inhoudelijke vrijheid, tenzij bij opheffing of invoeging van een artikel

3 Waleffe-arrest = arrest van het Hof van Cassatie van 20 april 1950 dat stelt dat wanneer de betekenis van de wet onduidelijk is, de rechter redelijkerwijze ervan moet uitgaan dat de wetgever niet de bedoeling kan hebben gehad de Grondwet te schenden en derhalve een met de Grondwet strijdige interpretatie van de wet dient af te wijzen; van zodra echter de betekenis van de wet duidelijk is en geen ruimte voor interpretatie laat, dient de rechter de wet toe te passen en kan hij haar toepassing niet wegens ongrondwettigheid weigeren Feiten: Waleffe, raadsheer bij HvC, maakte deel uit van de Kongolese magistratuur. Na zijn uitdiensttreding genoot hij van een burgerlijk pensioen. In 1945 werd hij emeritus en behield ook voor zijn gewezen functie in het HvC zijn wedde. Een K.B. genomen op basis van een bijzondere machtenwet, beperkte de cumulatie van beide pensioenen. Het emiraatspensioen werd daardoor beperkt. Waleffe meende dat de wet de Grondwet en het principe van de scheiding der machten schond door een aantasting van zijn emiraatsvergoeding mogelijk te maken. Weerslag: Hof wijkt niet af van de regel van de onschendbaarheid van de wet, maar nuanceert het, in die zin dat in geval van twijfel over de bedoeling van de wetgever, de rechter moet vertrekken van het redelijk vermoeden dat de wetgever niet de bedoeling kan hebben gehad de Grondwet te schenden. Wanneer een machtigingsbesluit, gesteund op een machtigingswet, ongrondwettelijk blijkt te zijn, kan de rechter weigeren het besluit toe te passen omdat het niet binnen de grenzen van de machtigingswet is genomen. Men moet er namelijk vanuit gaan dat de machtigingswet in overeenstemming is met de grondwet.

4 Wet In formele zin: = iedere handeling die door de federale wetgevende macht wordt goedgekeurd. Ook de handelingen die door de wetgevende machten van de gemeenschappen en gewesten worden goedgekeurd kunnen als wetten in formele zin worden omschreven In materiële zin: = bevat rechtsregels met een abstract, algemeen en onpersoonlijk karakter, die voor de duur van hun gelding op een onbepaald aantal gevallen van toepassing zijn. Grondwettelijk Hof kan enkel formele wetten op hun grondwettigheid toetsen. Louter formele wetten: - niet vatbaar voor cassatieberoep - kunnen geen basis zijn voor het nemen van uitvoeringsbesluiten door de Koning - geen advies van RvS afdeling wetgeving vereist (uitz.: instemmingswetten met internationale verdragen) Gewone wet: goedgekeurd met gewone meerderheid (meerderheid aanwezig en ja-stemmen) Communautaire of bijzondere wet: goedgekeurd met een communautaire of bijzondere meerderheid (meerderheid van elke taalgroep aanwezig, minstens meerderheid ja-stemmen in elke taalgroep en minstens 2/3 ja-stemmen in totaal) Besluitwet: aangenomen door de in raad verenigde ministers (en Koning) wegens de materiële onmogelijkheid van alle takken van de wetgevende macht om vrij hun functie uit te oefenen en waarvan het HvC achteraf de wetgevende aard heeft erkend. Organieke wet: regelt een belangrijke sector van het openbare leven Interpretatieve wet: wet waardoor de wetgevende macht zelf een voor iedereen bindende en retroactieve interpretatie geeft van een vroegere wet Programma- of herstelwet: wet waarin maatregelen genomen worden die de federale Regering nodig acht om haar economisch, sociaal en financieel beleid te verwezenlijken. Opdrachtwet: verleent Koning bijkomende normatieve bevoegdheden Kader- of raamwet: Opdrachtwet waarin de essentiële beginselen volgens welke een bepaalde materie zal worden geregeld, worden vastgelegd en waarbij aan de Koning de bevoegdheid wordt gegeven om de complementaire regelen te bepalen die nodig zijn om de toepassing van die beginselen mogelijk te maken. Bijzondere machtenwet (volmachtenwet): Opdrachtwet waarin de Koning, voor een beperkte periode, met het oog op een bepaald doel, de bevoegdheid wordt opgedragen zonodig wetten te wijzigen, aan te vullen of te vervangen (met ruime beleidsvrijheid)

5 Administratieve rechtshandeling = eenzijdige en uitvoerbare rechtshandeling die wordt verricht door een administratief orgaan - rechtshandeling: bewust verricht met het oog op het creëren of beletten van rechtsgevolgen - eenzijdig - uitvoerbaar - uitgaan van een administratieve overheid: niet onder de rechterlijke of wetgevende macht ressorterende instellingen of lichamen die door een openbare macht zijn opgericht om in een openbare dienst of in een dienst van openbaar nut te voorzien - kan geschorst en vernietigd worden door de RvS, afdeling bestuursrechtspraak - exceptie van onwettigheid (art. 159 G.W.) toepasbaar voor rechtscolleges Verordenende administratieve rechtshandelingen: verordeningen (geschreven rechtsregels met een abstract, algemeen en onpersoonlijk karakter). Beschikkende administratieve rechtshandelingen: administratieve rechtshandelingen waarbij in een concreet geval een rechtsregel wordt toegepast. moet formeel gemotiveerd zijn

6 Verordening = geschreven rechtsregel met een abstract, algemeen en onpersoonlijk karakter die voor de duur van zijn gelding op een onbepaald aantal gevallen van toepassing is (wet in materiële zin van het woord) maar die geen wet is in de formele zin van het woord, noch een daarmee gelijkwaardige of hogere rechtsnorm. - administratieve rechtshandeling - geschreven rechtsregel - abstract, algemeen en onpersoonlijk karakter - uitgevaardigd door uitvoerende macht of gedecentraliseerd bestuur - kan niet genomen worden zonder dat de Grondwet of een wettelijke (of decretale) bepaling de bevoegdheid daartoe aan de uitvoerende macht heeft toegewezen - moet hogere normen respecteren exceptie van onwettigheid (buiten beschouwing laten door rechter) of vernietiging door RvS, afdeling bestuursrechtspraak = norm van de Europese Gemeenschappen (of EU) met een algemene strekking, die verbindend is in al haar onderdelen en rechtstreeks toepasselijk is in elke lidstaat - inhoud moet niet in nationaal recht worden omgezet opdat de verordening zou gelden in de nationale rechtsorde (directe werking) - particulieren hebben het recht om voor de nationale rechter een met een Europese verordening strijdige nationale norm buiten toepassing te laten verklaren - particulieren kunnen rechten ontlenen aan verordeningen

7 Motivering = weergave van de feitelijke en juridische redenen waarop een rechterlijke uitspraak of een administratieve rechtshandeling is gesteund. Materiële motivering: beslissing moet steunen op redenen die rechtens en feitelijk aanvaardbaar zijn. - alle administratieve rechtshandelingen Formele motivering: redenen worden veruitwendigd door ze uitdrukkelijk in de akte zelf op te nemen. - beschikkende administratieve rechtshandelingen - indien niet (afdoende) gebeurd: vernietigingsberoep open bij RvS afdeling bestuursrechtspraak en zullen de rechtscolleges ze buiten beschouwing laten Elk vonnis moet met redenen zijn omkleed (alle rechtscolleges) - alle door de partijen opgeworpen middelen onderzocht - redenen om tot een bepaalde uitspraak te komen

8 Scheiding der machten = ongeschreven constitutionele regel, volgens dewelke de macht verdeeld is tussen de wetgevende, de uitvoerende en de rechterlijke macht en elke macht gecontroleerd wordt door een tegenmacht Algemeen: - niet expliciet opgenomen in de Belgische Grondwet, maar zit er impliciet in verankerd - bij interpretatie ervan mag men niet ingaan tegen een geschreven grondwettelijke bepaling Bevoegdheden van de 3 machten: 1) Wetgevende macht - uitvaardigen algemene juridische normen in overeenstemming met de Grondwet en de internationale verdragen - goedkeuren van verdragen - controleren van de uitvoerende macht, en minder direct de rechterlijke macht - kan de regering ter verantwoording roepen en eventueel haar het vertrouwen ontzeggen - jaarlijkse goedkeuring van de begroting - jaarlijkse vaststelling hoeveel militairen er in dienst mogen zijn - residuaire bevoegdheid 2) Uitvoerende macht - berust bij Koning - toegewezen bevoegdheid (toegewezen door de Grondwet) - uitvoeren van wetten - voeren van het algemeen beleid van het land 3) Rechterlijke macht - uitgeoefend door hoven en rechtbanken - vellen van uitspraken over geschillen die bij hen aanhangig gemaakt worden - geschillen van burgerlijke of strafrechtelijke aard - in bepaalde gevallen ook geschillen tussen burger en overheid - politieke rechten: wet kan een ander rechtscollege bevoegd verklaren, maar niet noodzakelijk

9 Geen dogmatische interpretatie: - onafhankelijkheid en samenwerking - uitvoerende macht wordt gerechtelijk gecontroleerd op de wettelijkheid van haar daden en parlementair op de politieke opportuniteit - wetgever wordt gerechtelijk gecontroleerd op de verenigbaarheid met de internationale normen en wordt door de uitvoerende macht onder druk gezet in regeringsontwerpen of amendementen, met ultieme dreiging het vallen van de regering en mogelijks nieuwe verkiezingen - rechterlijke macht moet via de openbaarheid en de motiveringsplicht verantwoording afleggen, wordt benoemd door de uitvoerende macht en moet middelen krijgen van de wetgevende macht Gemeenschappen en Gewesten: - zelfde beginselen - geen afzonderlijke rechterlijke macht - verhouding tussen wetgevende en uitvoerende macht is op diverse punten afwijkend in de uitwerking

10 Verdrag = internationale overeenkomst die, met het oog op de regeling van hun onderlinge verhoudingen en eventueel deze van hun respectievelijke rechtsonderhorigen, door 2 of meer volkenrechtelijke subjecten wordt gesloten en wordt beheerst door het volkenrecht Totstandkoming: 1) Voorafgaande onderhandelingen - via gevolmachtigde vertegenwoordigers 2) Ondertekening door de Koning - ook Gemeenschaps- en Gewestregeringen bevoegd voor zover de betrokken materie tot hun bevoegdheid behoort - sommige gevallen: mededelingsplicht aan het Parlement (vóór ondertekening) 3) Mededeling aan bevoegd parlement door Koning of gemeenschaps- of gewestregering 4) Instemming van het bevoegde parlementair orgaan - federaal niveau: Kamer en Senaat - gemeenschaps- en gewestniveau: parlementen - algemene verplichting - goedkeuring gebeurt d.m.v. wet, decreet of ordonnantie 5) Ratificatie - niet verplicht - bevestiging van de internationale overeenkomst door het bevoegd intern orgaan (Koning of Gemeenschaps- of Gewestregering) 6) Bekendmaking - verplicht - niet uitdrukkelijk voorgeschreven door Grondwet noch door wet - HvC heeft geoordeeld dat een verdrag behoorlijk moet worden bekendgemaakt Direct werkende verdragen: - monisme: de door de wetgevende macht goedgekeurde verdragen die directe werking hebben maken deel uit van de nationale rechtsorde, zonder dat de bepalingen inhoudelijk in nationaal recht moeten worden omgezet - rechtsonderhorige kan de rechten en plichten inroepen voor de nationale rechtbanken - 2 voorwaarden: objectief en subjectief criterium - EVRM en de constituerende EU-verdragen nemen hoogste positie in in de hiërarchie der rechtsnormen - GwH bevoegd om wetgevende akten aan elk internationaal verdrag te toetsen (al dan niet met directe werking)

11 Communautaire meerderheid = meerderheid vereist om bepaalde wetswijzigingen die de verhoudingen tussen federale Staat, de gemeenschappen en de gewesten raken, door te voeren - meerderheid van de uitgebrachte stemmen in elke taalgroep zijn ja-stemmen - meerderheid van de leden van elke taalgroep is aanwezig - totaal van de ja-stemmen is minstens 2/3 van het totale aantal uitgebrachte stemmen

12 Taalgroep = groep leden van de Kamer of Senaat die geacht worden, op basis van de Grondwet of op basis van de plaats waar het parlementslid is verkozen of de taal waarin de eed werd afgelegd, tot een bepaalde taalaanhorigheid te behoren. Er bestaan ook taalgroepen in het Brussels Hoofdstedelijk Parlement - senatoren van rechtswege en de door het Parlement van de Duitstalige Gemeenschap aangewezen senator behoren niet tot een taalgroep - Nederlandse en Franse taalgroep - Nederlandse taalgroep Senaat: senatoren rechtstreeks gekozen door het Nederlands kiescollege, senatoren aangewezen door en uit het Vlaams Parlement en de door deze senatoren gecoöpteerde senatoren - Nederlandse taalgroep Kamer: lid is verkozen in een kieskring dat integraal behoort tot het Nederlandse taalgebied, en de leden verkozen in de kieskring B-H-V indien zij hun eed aflegden in het Nederlands - Brussels Hoofdstedelijk Parlement: 17 leden in Nederlandse taalgroep, 72 leden in Franse taalgroep Belang: - communautaire wetten - adviesverlening RvS - toepassing alarmbelprocedure - samenstelling Ministerraad

13 Alarmbelprocedure = regeling waardoor ¾ van de leden van een taalgroep in de Kamer, de Senaat of het Brussels Hoofdstedelijk Parlement, de behandeling van een ontwerp of voorstel van wet of ordonnantie, binnen de eigen parlementaire vergadering kan doen opschorten. Op die manier moet voorkomen worden dat een bepaald ontwerp of voorstel van wet of ordonnantie de betrekkingen tussen de gemeenschappen ernstig in het gedrang brengt. De alarmbelprocedure is voorzien in art.54 G.W. ingevoegd in De procedure geldt niet voor ontwerpen van begroting en ontwerpen of voorstellen van wetten waarvoor reeds een bijzondere meerderheid vereist is. 1) Tekst van de motie moet de gewraakte bepalingen aanwijzen en verklaren waarom het ontwerp of voorstel de betrekkingen tussen de gemeenschappen in het gedrang brengt 2) Motie moet ondertekende zijn door minstens ¾ van de leden van een taalgroep; ze moet worden ingediend voor de eindstemming in openbare vergadering 3) Schorsing van de verdere procedure 4) Ministerraad (respectievelijk Brusselse Hoofdstedelijke Regering) moet binnen de 30 dagen aan de betrokken Kamer (respectievelijk Brussels Hoofdstedelijk Parlement) een gemotiveerd advies geven over de motie en eventueel voorstellen het ontwerp of voorstel te amenderen 5) Betrokken Kamer (respectievelijk Brussels Hoofdstedelijk Parlement) moet zich uitspreken over het advies of amendement 6) Procedure kan slechts eenmaal door de leden van een taalgroep t.a.v. hetzelfde ontwerp of voorstel worden toegepast - vermijden dat een taalgroep via een eenvoudige meerderheid-minderheid wordt benadeeld - op het niveau van gemeenschappen: ideologische en filosofische alarmbelprocedure (niet voor gewesten)

14 Koninklijk Besluit = rechtshandeling waarbij de Koning een algemene bestuurlijke maatregel of een individuele overheidshandeling stelt Reglementaire (verordende) K.B. s: formuleren een rechtsregel en hebben dus een algemene draagwijdte, het zijn wetten in de materiële, maar niet in de formele zin van het woord Organieke K.B. s: organiseren een openbare dienst Beschikkende K.B. s: passen een rechtsregel in een concreet geval toe Op het niveau van de gemeenschappen en gewesten: besluiten van de respectievelijke regeringen die collegiaal de uitvoerende macht van de gemeenschappen en gewesten vormen

15 Koning = staatshoofd dat in ons land is aangesteld op erfopvolging (art. 85 G.W.) en volgens eerstgeboorterecht, indien een nakomeling huwt zonder toestemming van de Koning of van hen die, bij gebreke van de Koning, zijn macht uitoefenen in de bij de Grondwet bepaalde gevallen, verliest zijn recht op de kroon. Hij kan echter in zijn recht worden hersteld door de Koning of door hen die, bij gebreke van de Koning, zijn macht uitoefenen in de bij de Grondwet bepaalde gevallen, doch alleen met instemming van Beide Kamers. De Koning is onschendbaar en kan niet allee handelen. - tak van de federale wetgevende macht: wetgevend initiatief, amenderingsrecht, bekrachtiging van wetten en neemt deel aan procedure tot grondwetsherziening - hoofd van de uitvoerende macht: afkondigen en bekendmaking van wetten, sluit de zittingen van de Kamers, roept de Kamers bijeen in buitengewone zitting of ontbindt ze en benoemt de ministers en rijksambtenaren - is onschendbaar en onverantwoordelijk: onmogelijk een rechtsgeding tegen Hem te voeren (intendant of administrateur van de civiele lijst), kan niet uit zijn ambt ontzet worden - is onbekwaam om alleen te handelen (ministers verantwoordelijk: contraseign) - heeft geen persoonlijke macht

16 Contraseign = voorafgaandelijke ondertekening van wetsontwerpen en K.B. s door een minister of eventueel een staatssecretaris - Koning is onverantwoordelijk en onbekwaam om te handelen - verantwoordelijkheid voor het (niet-)handelen van de Koning ligt bij de ministers afzonderlijk of de federale regering in haar geheel (verantwoording verschuldigd aan parlement)

17 Algemeen rechtsbeginsel = rechtsregel die door de rechter direct of indirect wordt afgeleid uit principes die aan de gehele rechtsorde ten grondslag liggen en die om die reden als fundamenteel worden beschouwd - rechter mag geen uitspraak doen bij wege van algemene en als regel geldende beschikking en mag zich niet schuldig maken aan rechtsweigering - algemene rechtsbeginselen hun ontstaan is niet afhankelijk van een gevestigde praktijk gewoonterechtelijke regels - grondwettelijke waarde: hiërarchisch boven de wet, worden erkend door GwH (recht van verdediging, onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de rechter, evenredigheidsbeginsel, beginsel van wapengelijkheid,...) - wettelijke waarde: hiërarchisch boven de administratieve rechtshandelingen, ontwikkeld door RvS ( beginselen van behoorlijk bestuur: zorgvuldigheidsbeginsel, zuinigheid, onpartijdigheid, rechtszekerheidbeginsel,...)

18 Grondwettelijke gewoonte = rechtsregel die naar voren treedt ingevolge een onderbroken en overeenstemmende reeks van rechtshandelingen die door de gestelde machten zijn verricht in de overtuiging dat deze handelingen voor rechtmatig en wettig moeten worden gehouden - lagere plaats dan formele Grondwet in de hiërarchie der rechtsnormen - aanvullend - wijziging formele Grondwet kan een eind maken aan een grondwettelijke gewoonte - vb.: lopende zaken, geheimhouding gesprekken Koning en zijn ministers - houdt een juridische verplichting in (juridische sancties) grondwettelijk gebruik (enkel politieke sancties)

19 Lopende zaken = bevoegdheden die een regering als uitvoerende macht kan blijven uitoefenen als ze handelt in een toestand waarin geen volwaardige parlementaire controle meer mogelijk is, het wordt beschouwd als een grondwettelijke gewoonte - parlementaire democratie: evenwicht tussen wetgevende en uitvoerende macht, als de regering ontslag neemt of als het parlement door een ontbinding in de onmogelijkheid verkeert de regering te controleren, valt het evenwicht weg - beginsel van de continuïteit van de openbare dienst ontslag van de regering pas formeel aanvaard op het ogenblik dat de nieuwe regering wordt benoemd - ontslagnemende regering blijft voorlopig aan de macht, maar niet met alle bevoegdheden (enkel de lopende zaken) - niet in de Grondwet geregeld - beslissingen buiten de lopende zaken kunnen vernietigd worden door RvS of buiten beschouwing gelaten worden - regering moet zich ook tot de lopende zaken beperken indien het parlement is ontbonden CATEGORIE LOPENDE ZAKEN UITZONDERING Dagelijks Bestuur JA Regeringszaken NEEN Hoogdringend Tussencategorie NEEN 1) procedure moet vóór de periode van de lopende zaken zijn gestart 2) procedure mag niet overhaast gevoerd zijn 3) eindbeslissing mag geen belangrijke en nieuwe beleidskeuzes inhouden Benoeming ambtenaren niveau 1 JA De benoemingen van ambtenaren niveau 1 behoren tot de lopende zaken; de Koning neemt deze beslissingen maar de nieuwe regering moet beslissen of de benoeming uitgevoerd wordt of niet.

20 Decreet = juridische norm met kracht van wet, die wordt aangenomen door een gemeenschapsof gewestraad (voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest: ordonnantie) = handeling waarbij de Wetgevende Kamers, in verenigde vergadering bijeen, besluiten nemen - beperkte uitwerking (betrokken gemeenschap of gewest) - betrekking op aangelegenheid die tot de bevoegdheid van de gemeenschappen en gewesten behoort

21 Provincie = enerzijds een zelfstandige politieke instelling met eigen bevoegdheden die belast is met het beheer van de provinciale belangen en anderzijds wordt ze door de federale overheid en de overheden van de gemeenschappen en gewesten belast met het uitvoeren van taken van algemeen bestuur. België is onderverdeeld in 10 provincies. - organieke wetgeving van provincies is een bevoegdheid van de gewesten (Lambermont-akkoord van 2001) - provincies oordelen zelf wat van provinciaal belang is, mits de desbetreffende aangelegenheden niet door of krachtens de Grondwet, wetten of decreten aan hun bevoegdheid onttrokken zijn - provinciaal belang: bovenlokale taakbehartiging, ondersteunende taken op verzoek van andere overheden en het nemen van initiatieven met het oog op gebiedgerichte samenwerking tussen besturen in een regio Provincieraad: = het vertegenwoordigende (verkozen) en beraadslagende orgaan van de provincie en vertegenwoordigt alles wat van provinciaal belang is. Hij vertegenwoordigt niet enkel degenen die hem hebben gekozen maar de gehele bevolking van de provincie. Behoudens andere wettelijke of decretale bepalingen beschikt de provincieraad over de volheid van bevoegdheid voor de aangelegenheden van provinciaal belang en voor de uitoefening van de medebewindstaken. Hij bepaalt het beleid van de provincie, kan daartoe algemene regels vaststellen en hij stelt de provinciale reglementen vast. - om de 6 jaar rechtstreeks verkozen door inwoners van provincie - 75 of 84 leden - Voorzitter (Belg), niet de provinciegouverneur Deputatie: = uitvoerende collegiale orgaan van de provincie en bestaat uit 6 leden. I.t.t. de provincieraad beschikt de deputatie slechts over toegewezen bevoegdheden. Dit betekent dat zij slechts bevoegd is voor die aangelegenheden die de wet, het decreet of een provincieraadsbesluit uitdrukkelijk aan de deputatie toekennen. - gekozen uit en door provincieraad - provinciegouverneur = voorzitter, maar niet stemgerechtigd (tenzij de deputatie als administratief rechtscollege optreedt) - dagelijks bestuur - uitvoering eigen besluiten en die van de provincieraad - taken i.v.m. algemeen belang - administratief rechtscollege

22 Provinciegouverneur: = vertegenwoordiger van het algemeen ebstuur in de provincie. Hij treedt op als een commissaris van zowel de Vlaamse als de federale regering in de provincie. Daarnaast vertegenwoordigt hij de provincie en is hij het verbindingsorgaan tussen de provincie en de federale en de gemeenschaps- en gewestregeringen. Hij wordt benoemd en afgezet door de gewestregering op eensluidend advies van de federale ministerraad. - uitvoering van wetten, decreten en besluiten van algemeen bestuur in de provincie - leiden van de coördinatie en overleg tussen de verschillende administraties - belangrijke taak m.b.t. handhaven veiligheid en openbare orde - kan beroep doen op de federale politie en gewapende macht - betrokken bij de werking van de provincieorganen - voorzitter deputatie - kan beraadslagingen van provincieraad bijwonen en daar het woord eisen - kan door de provincieraad verzocht worden informatie te geven over de wijze waarop hij zijn bevoegdheden uitoefent

23 Gemeente = politieke instelling die overeenkomstig art.41 G.W. bevoegd is voor de aangelegenheden van gemeentelijk belang voor de verwezenlijking waarvan ze alle initiatieven kan nemen. Daarnaast oefenen de gemeenten ook bevoegdheden uit die gen door of krachtens een wet, decreet of ordonnantie zijn toevertrouwd. België is onderverdeeld in 589 gemeenten. - verantwoordelijk voor zaken van gemeentelijk belang (ruime beleidsvrijheid) - medebewindstaken - kunnen belastingen heffen - ontvangen geld van de gewestelijke overheid via het gemeentefonds - Vlaamse Gewest bevoegd voor organieke wetgeving van gemeenten en gemeentelijke instellingen (Lambermont-akkoord) Gemeenteraad: = vertegenwoordigende (verkozen) en beraadslagende vergadering van de gemeente en regelt alles wat van gemeentelijk belang is. Behoudens andere wettelijke of decretale bepalingen beschikt hij over de volheid van bevoegdheid voor de aangelegenheden van gemeentelijk belang en voor de uitoefening van de medebewindstaken. Hij bepaalt het beleid van de gemeente, kan daartoe algemene regels vaststellen en hij stelt de gemeentelijke reglementen vast. Dit betekent ook dat de gemeenteraad in ruime mate de bevoegdheid van het college van burgemeester en schepenen kan beperken. De belangrijkste bevoegdheid is nochtans de goedkeuring van de begroting en van de gemeentebelastingen. - om de 6 jaar rechtstreeks verkozen - voorzitter is niet noodzakelijk de burgemeester - kan een volksraadpleging organiseren (soms verplicht) College van burgemeester en schepenen: = uitvoerend collegiaal orgaan van de gemeente, samengesteld uit de door de gewestregering benoemd burgemeester en een aantal schepenen. I.t.t. de gemeenteraad beschikt het college van burgemeester en schepenen slechts over toegewezen bevoegdheden. Dit betekent dat het slechts bevoegd is voor die aangelegenheden die de wet, decreet of gemeenteraadsbesluit uitdrukkelijk aan het college toekennen. - samenstelling: burgemeester, voorzitter van de ocmw-raad en een # schepenen - belast met dagelijks bestuur van de gemeente - uitvoering gemeenteraadsbesluiten - medebewindstaken

24 Burgemeester: = het, door de gewestregering benoemde, hoofd van de gemeente en de vertegenwoordiger van de hogere overheden in de gemeente. - benoemd door gewestregering (niet noodzakelijk uit gemeenteraad) - voorzitter van het college van burgemeester en schepenen - vertegenwoordiger van de hogere overheden (uitvoering wetten, decreten en uitvoeringsbesluiten) - belangrijke taken in het kader van de administratieve politie - hoofd van de lokale politie, of lid van politieraad en politiecollege

25 Referendum en volksraadpleging = vorm van directe democratie waarbij aan de burgers gevraagd wordt om zich via een stemming uit te spreken over een genomen of voorgenomen overheidsbeslissing; indien de overheid niet juridisch gebonden is de uitslag te respecteren, spreekt men van een volksraadpleging - rechtstreekse democratie is moeilijk te verzoenen met de Grondwet (macht berust bij de natie, niet bij het volk) - volksraadpleging (consultatief referendum) niet noodzakelijk strijdig met het principe van nationale soevereiniteit - onder bepaalde voorwaarden en voor sommige aangelegenheden is een volksraadpleging mogelijk op gemeentelijk vlak - gewesten beschikken over de bevoegdheid inzake de uitwerking en organisatie van de gemeentelijke en provinciale volksraadpleging (Lambermont-akkoord)

26 Grondwettelijk Hof = rechtscollege dat bevoegd is om formele wetten te toetsen aan de door of krachtens de Grondwet vastgestelde bevoegdheidsverdelende regels, titel II van de Grondwet, artikel 170 en 172 G.W. en artikel 191 G.W. Ontstaansgeschiedenis: Staatshervorming van 1980: Arbitragehof opgericht dat de bevoegdheidsconflicten moest oplossen. 1988: Arbitragehof ook bevoegd om wetten, decreten en ordonnanties die het grondwettelijk gelijkheidsbeginsel of de grondwettelijke onderwijsbeginselen schonden te vernietigen. 2003: Bijzondere wet breidt bevoegdheid Arbitragehof uit, nu is het Hof ook bevoegd om wetten, decreten en ordonnanties aan titel II G.W., artikel 170 en 172 G.W. en artikel 191 G.W.. Grondwetsherziening van 2007: Grondwettelijk Hof Het Grondwettelijk Hof is een volwaardig rechtscollege: valt niet onder hoofdstuk VI De rechterlijke macht, maar heeft eigen hoofdstuk, maar is toch een rechtscollege Samenstelling: - dubbele pariteit: helft Nederlands en helft Franstalig, helft met juridische ervaring en helft met ervaring als parlementslid - 12 leden - beurtrol voorzitterschap (om het jaar) - 2 griffiers - zaken behandeld door 7 rechters (beurtrol) Bevoegdheid: - enkel formele wetten - toetsing aan bevoegdheidsverdelende regels (niet exhaustief, GwH beslist zelf) - Titel II G.W., artikels 170,172 en 191 G.W., GwH interpreteert zijn bevoegdheid ruim a.d.h.v. art. 10 en 11 G.W. - toetsingsmaatstaf kan uitgebreid worden d.m.v. bijzondere wet, geen - grondwetsherziening nodig

27 Toegang: GwH kan pas een arrest vellen na een vernietigingsberoep of een prejudiciële vraag Vernietigingsberoep: - instelbaar door ministerraad, gemeenschaps- of gewestregering, voorzitters van de parlementen (verzoek van 2/3 leden) en iedere natuurlijke of rechtspersoon die doet blijken van belang - binnen de 6 maanden na bekendmaking van de formele wet in BS - binnen de 60 dagen indien het gaat om een wetgevende akte tot goedkeuring van een verdrag - schorsing mogelijk indien ernstige middelen worden aangevoerd en dat een ernstig nadeel wordt aangetoond Prejudiciële vraag is niet verplicht indien: - bodemgeschil niet door het rechtscollege kan worden behandeld wegens redenen van onbevoegdheid of niet-ontvankelijkheid, tenzij wanneer die redenen zijn ontleend aan normen die zelf het voorwerp uitmaken van het verzoek tot het stellen van de prejudiciële vraag - GwH heeft reeds uitspraak gedaan over identiek voorwerp - Vordering is spoedeisend en uitspraak heeft slechts voorlopig karakter (geldt niet waneer er ernstige twijfel is) - Betreft voorlopige hechtenis (geldt niet waneer er ernstige twijfel is) - Antwoord is niet onontbeerlijk om uitspraak te doen - Er klaarblijkelijk geen schending is Gevolgen van een arrest van het Grondwettelijk Hof: Vernietigingsarresten: - absoluut gezag van gewijsde vanaf bekendmaking in BS - retroactief Prejudiciële arresten: - beperkt gezag van gewijsde (enkel voor rechtscolleges die in dezelfde zaak uitspraak doen) - buiten toepassing laten van de wet, decreet of ordonnantie indien ze niet verenigbaar was

28 Prejudiciële vraag = vraag m.b.t. een juridisch twistpunt gesteld door een rechtscollege, vooraleer het een zaak ten gronde beslecht, aan een ander rechtscollege. - enkel het rechtsprobleem vormt het voorwerp van de vraag - rechter die vraag heeft gesteld is gebonden door de uitspraak van de rechter die de vraag beantwoordde - Hof Van Justitie van de EG: uitlegging EG-verdragen en geldigheid en uitlegging van de door de instellingen van de Europese Gemeenschappen en de Europese Centrale Bank verrichte handelingen - Benelux-Gerechtshof: geven van bindende interpretatie aan de gemeenschappelijke rechtsregels in het Verdrag van 31 maart 1965 betreffende de instelling en statuut van het Hof - GwH: uitspraak over overeenstemming van wetten, decreten en ordonnanties met Titel II G.W., art. 170,172 en 191 G.W. en de bevoegdheidsverdelende regels

29 Gezag en kracht van gewijsde Gezag van gewijsde: = een, om de reden van een dwingende maatschappelijke noodwendigheid, door de wet aan een rechtelijke beslissing ten gunste van de procespartijen toegekende eigenschap, ter bescherming van de bindende kracht van de uitspraak. - eigenschap van een rechterlijke uitspraak - beschermt bindende kracht van een rechterlijke beslissing - verzekert de onaantastbaarheid van rechten en verplichtingen tussen de partijen - relatief, maar kan ook absoluut zijn (erga omnes) zoals de vernietigingsarresten van het GwH en de RvS Kracht van gewijsde: = het verworven zijn door een gerechtelijke beslissing van de volle uitvoeringsmogelijkheid, zodat ze niet meer kan worden bestreden door verzet of hoger beroep, noch door een buitengewoon rechtsmiddel dat, op het vlak van de tenuitvoerlegging, van rechtswege een schorsende werking heeft. - betrekking op de uitvoerbaarheid van een beslissing - geen rechtsmiddelen meer mogelijk die een schorsende werking hebben op de tenuitvoerlegging - burgerlijke zaken: geen gewoon rechtsmiddel meer mogelijk - strafzaken: geen enkel rechtsmiddel meer mogelijk

30 Raad van State = rechtscollege sui generis, bestaande uit enerzijds een afdeling bestuursrechtspraak die optreedt als hoogste administratief rechtscollege en anderzijds een afdeling wetgeving die advies geeft aan regeringen en parlementen Samenstelling: 1) Zetel - 44 leden (staatsraden) - Geven adviezen en vellen arresten 2) Auditoraat - 80 leden - Afdeling wetgeving: onderzoeken van de aan advies onderworpen teksten, deelnemen aan de zitting van de kamer waarop over de te adviseren tekst wordt beraadslaagd en zorgt voor nadere uitwerking en verspreiding van beginselen van de wetgevingstechniek - Afdeling bestuursrechtspraak: controleren naleving van de maatregelen die het onderzoek van de RvS voorafgaan, neerleggen van een verslag over de zaak, advies geven inzake de wijze van beslechting van de zaak - Bijhouden documentatie betreffende de rechtspraak en adviezen van de RvS 3) Coördinatiebureau - 4 leden - Bijhouden van de stand van de wetgeving - Ter beschikking stellen van de documentatie van het bureau, van de 2 afdelingen van de Raad en van het publiek en de coördinatie - Codificatie en vereenvoudiging van de wetgeving voorbereiden 4) Bureau voor de concordantie van de teksten - # leden van het administratief personeel - Taalkundig op elkaar afstemmen van Nederlands- en Franstalige versies 5) Griffie: - 1 hoofdgriffier, 25 griffiers - Controletoren: regelen praktische verloop van procedures - Intermediaire rol tussen partijen en RvS 10 assessoren: afdeling wetgeving Gespecialiseerde diensten: bibliotheek, dienst informatica,...

31 Afdeling Wetgeving: - verlenen van advies over voorontwerpen van wet, decreet of ordonnantie en over reglementaire besluiten aan de parlementen en regeringen - facultatief of verplicht - louter adviserend - beperkt tot juridisch-technisch aspect (opportuniteit niet beoordeeld) - sanctie in geval van niet-nakoming adviesverplichting: enkel politiek tenzij voor reglementaire besluiten die de onwettigheid van het besluit tot gevolg hebben (annulatieberoep) Facultatief: - voorzitter van een wetgevende vergadering (amendementen op) voorstellen en ontwerpen van wet, decreet of ordonnantie - leden van de uitvoerende macht (amendementen op) voorstellen en ontwerpen van wet, decreet of ordonnantie - 1 e minister of voorzitter van een gemeenschaps- of gewestregering opmaken van tekst van voorontwerpen of amendementen Verplicht: - voorzitter van een wetgevende vergadering (amendementen op) voorstellen en ontwerpen van wet, decreet of ordonnantie bij verzoek van minstens 1/3 van de leden - voorzitter van Senaat, KvV, Brusselse Hoofdstedelijk Parlement of van de Verenigde Vergadering van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie (amendementen op) voorstellen en ontwerpen van wet, decreet of ordonnantie bij verzoek van een meerderheid van de leden van een taalgroep - voorzitter van Senaat of KvV (amendementen aangenomen bij een 1 e stemming op) voorstellen en ontwerpen van wet, decreet of ordonnantie bij verzoek van tenminste 12 leden van de parlementaire overlegcommissie - ministers van de federale regering en van een gemeenschaps- of gewestregering (amendementen op) voorstellen en ontwerpen van wet, decreet of ordonnantie en over alle ontwerpen van reglementaire besluiten. beperkte advisering ingeval van hoogdringendheid voorontwerpen van louter formele wetten enkel als het gaat om voorontwerpen inzake wetten houdende goedkeuring van internationale verdragen en samenwerkingsakkoorden ontwerpen van reglementaire besluiten moeten in geval van gemotiveerde hoogdringendheid even min voor advies worden voorgelegd, tenzij het gaat om ontwerpen van koninklijke besluiten die, op basis van een opdrachtwet, bestaande wettelijke bepalingen kunnen opheffen, aanvullen, wijzigen of vervangen Wanneer het advies stelt dat het voorstel of ontwerp in strijd is met de bevoegdheidsverdeling tussen de Staat, gemeenschappen en gewesten Overlegcomité RvS beslist steeds over de te volgen procedure indien het advies betrekking heeft op een wetsvoorstel of ontwerp of een amendement daarop.

32 Afdeling bestuursrechtspraak: 1) Annulatiebevoegdheid - tegen administratieve rechtshandelingen - tegen akten en reglementen van de wetgevende vergaderingen of van hun organen, van het Rekenhof en het GwH, van de RvS en de administratieve rechtscolleges en van organen van de rechterlijke macht en de Hoge Raad van Justitie - leidt tot vernietiging (retroactief en gezag van gewijsde erga omnes) - externe wettigheid: onbevoegdheid en schending van substantiële of op straffe van nietigheid voorgeschreven vormvereisten - interne wettigheid: schending van de wet en machtsafwending - binnen de 60 dagen na bekendmaking of betekening - schorsingsbevoegdheid is accesorium van annulatiebevoegdheid en heeft 2 voorwaarden (ernstige middelen aanvoeren en ernstig nadeel) - voorlopige maatregelen - dwangsom 2) Cassatierechter - oordeelt enkel in rechte - verwijzing naar een ander administratief rechtscollege na vernietiging dat gebonden is aan de beslissing van de RvS - procedure van toelating 3) Rechter in laatste aanleg - oordeelt zowel in feite als in rechte 4) Specifieke bevoegdheden - oordelen over geschillen aangaande vergoedingen voor buitengewone schade, veroorzaakt door het optreden van de overheid - oordelen over geschillen aangaande dotaties aan politieke partijen

33 Dwangsom = bijkomende veroordeling tot betaling van een geldsom die door de rechter, op verzoek van een procespartij, kan worden opgelegd om druk uit te oefenen opdat de veroordeelde de tegen hem uitgesproken hoofdveroordeling tijdig zou uitvoeren - RvS heeft bevoegdheid een dwangsom op te leggen om een efficiënte uitvoering van de arresten te verzekeren, een dwangsom is dus enkel mogelijk als reeds voordien een annulatiearrest werd uitgesproken en dit arrest een plicht tot (niet-)handelen inhoudt, bovendien moet de overheid eerst aangemaand worden het arrest uit te voeren - RvS is ook bevoegd om een dwangsom op te leggen aan de overheid die niet het vereiste administratief dossier indient - RvS ook bevoegd om in het arrest dat de schorsing of voorlopige schorsing van de tenuitvoerlegging van een akte of reglement beveelt, een dwangsom aan de betrokken overheid op te leggen - RvS tenslotte bevoegd om een dwangsom op te leggen aan de betrokken overheid, samen met het bevelen van voorlopige maatregelen

34 Rechtscollege = overheidsorgaan dat beslissingen kan nemen die gezag van gewijsde hebben - 3 soorten rechtscolleges: hoven en rechtbanken (rechterlijke macht), administratieve rechtbanken die krachtens een wet worden ongesteld en rechtscolleges sui generis: GwH en RvS, afdeling bestuursrechtspraak - Hoven en rechtbanken zijn uitsluiten bevoegd om uitspraak te doen over geschillen m.b.t. burgerlijke en politieke rechten - Geschillen m.b.t. politieke rechten kunnen door de wetgever toegewezen worden aan de andere rechtscolleges - GwH bevoegd om uit te maken of men al dan niet met een politiek recht te maken heeft - Beslissingen van rechtscolleges hebben gezag van gewijsde (uitz.: beslissing alvorens recht te doen)

35 Arrest = beslissing van de hogere (Belgische) rechtscolleges Vonnis = uitspraak van een lager rechtscollege

36 Hof van Cassatie = het hoogste rechtscollege van de rechterlijke macht, het heeft de bevoegdheid de in laatste aanleg gewezen vonnissen en arresten te verbreken wegens schending van de wet of substantiële of op straffe van nietigheid voorgeschreven vormvereisten. Op die manier waarborgt het Hof de eenheid in de rechtspraak - uitspraak over de voorziening in cassatie (= buitengewoon rechtsmiddel) - geen beoordeling van de feiten, maar enkel vernietiging indien het gewezen arrest of vonnis strijdig is met de wet of wanneer zij substantiële of op straffe van nietigheid voorgeschreven vormvereisten schendt - enkel toetsing aan wetten in materiële zin - mag wel rekening houden met de feiten - bij verbreking van een arrest of vonnis, geen uitspraak ten gronde, verwijst de zaak naar een ander rechtscollege van gelijke rang en hoedanigheid als het rechtscollege dat het verbroken uitspraak heeft geveld of naar hetzelfde rechtscollege met een andere samenstelling - rechtscollege is niet gebonden door arrest van HvC - indien rechtscollege HvC volgt is geen cassatievoorziening mogelijk - indien rechtscollege het HvC niet volgt is een 2 e cassatievoorziening mogelijk, indien het Hof het vonnis of arrest om dezelfde reden vernietigt is zijn arrest wel bindend voor het volgend rechtscollege - termijn: 3 maanden in burgerlijke zaken, 15 dagen in strafzaken - enkel schorsende werking in strafzaken - ook uitspraak over conflicten van attributie: geschillen van bevoegdheid tussen burgerlijke en administratieve rechter

37 Smeerkaasarrest = arrest van het HvC van 27 mei 1971 dat stelt dat wanneer er een conflict bestaat tussen een internrechtelijke norm en een internationaalrechtelijke norm die rechtstreeks gevolgen heeft in de interne rechtsorde, de door het verdrag bepaalde regel moet voorgaan, en dat deze voorrang volgt uit de aard zelf van het bij het verdrag bepaald internationaal recht. Feiten: 1958: Belgische regering voert taks in op de invoer van bepaalde zuivelproducten EG: deze heffing druiste in tegen de stand-still bepaling van art. 12 EG-verdrag N.V. Franco-Suisse lijdt grote financiële verliezen en wenste dit terug te vorderen van de Belgische staat maar een wet belette dit en nam dus gerechtelijke stappen ongelijk in 1 e aanleg wel gelijk bij HvB te Brussel, omdat het Hof weigerde de wet toe te passen wegen strijdigheid met EG-verdrag, het Hof stelde dat het internationaal recht primeert boven nationaal recht HvC bevestigt uitspraak HvB te Brussel Weerslag: - rechter moet nationale wet die strijdig is met internationaal recht buiten toepassing laten in de desbetreffende zaak - wet is niet meer onschendbaar door dit arrest

38 Exceptie van onwettigheid = verplichting voor elke rechter, ook de administratieve rechtscolleges, om de besluiten en verordeningen van alle administratieve overheden buiten toepassing te laten, wanneer zij niet met de wetten en de rechtsnormen van hogere rang overeenstemmen. - art. 159 G.W. - geldt voor de rechter, niet voor administratieve overheid - buiten beschouwing laten annulatieberoep (vernietiging) - geldt niet erga omnes - kan ten allen tijde ingeroepen worden - verplichting (ambtshalve) RvS: art.159 G.W. enkel toepasbaar op reglementaire handelingen en niet op individuele beslissingen, deze zouden rechtsgeldig zijn indien ze niet binnen de 60 dagen worden aangevochten visie wordt niet gevolgd door gewone hoven en rechtbanken

39 Residuaire en toegewezen bevoegdheid Toegewezen bevoegdheid: = de bevoegdheid om die aangelegenheden te regelen die de Grondwet of een krachtens de Grondwet genomen wet uitdrukkelijk toewijst, hetzij aan 1 van de 3 machten, met name de wetgevende, uitvoerende of de rechterlijke macht, hetzij aan de gemeenschappen, gewesten of de federale staat Residuaire bevoegdheid: = de bevoegdheid om alle aangelegenheden te regelen die de Grondwet of een krachtens de Grondwet genomen wet niet uitdrukkelijk heeft toegewezen Verticaal: - uitvoerende macht: toegewezen bevoegdheden - wetgevende macht: residuaire bevoegdheid - rechterlijke macht: toegewezen bevoegdheden - gelijkaardig voor de machten van de gemeenschappen en gewesten - wetgevende macht beschikt ook over aantal voorbehouden bevoegdheden - bij of door wet: uitsluitend wetgevende macht bevoegd (in principe geen delegatie aan uitvoerende macht mogelijk) - delegatie wel mogelijk op voorwaarde dat de dan door de uitvoerende macht uitgevaardigde normen door de wetgevende macht worden onderzocht en bekrachtigd en voor zover de machtiging aan de uitvoerende macht uitdrukkelijk en ondubbelzinnig is bijzondere machtenwet - krachtens de wet: ruimere mogelijkheid om de regeling van die aangelegenheid te delegeren aan de uitvoerende macht Horizontaal: - residuaire bevoegdheid normaalgezien bij de deelstaten - federale overheid normaalgezien toegewezen bevoegdheid - overgangsbepaling: artikel kan niet in werking treden alvorens in de Grondwet een lijst is opgenomen van de toegewezen bevoegdheden van de federale overheid, bovendien moet een bijzondere wet de wijze en de voorwaarden bepalen waaronder de gemeenschappen en gewesten de residuaire bevoegdheden kunnen uitoefenen - federale overheid beschikt over residuaire bevoegdheid tot de wijzigingen zijn doorgevoerd en hebben gemeenschappen en gewesten dus toegewezen bevoegdheden (en impliciete bevoegdheden)

40 Exclusieve bevoegdheden: aangelegenheden waarbij op een bepaald grondgebied slechts 1 overheid bevoegd is. Concurrerende bevoegdheden: aangelegenheden waarbij op een bepaald grondgebied zowel de federale overheid als de deelgebieden beide principieel bevoegd zijn, maar waarbij de deelgebieden slechts regelend mogen optreden zolang de federale overheid haar bevoegdheid niet heeft gehanteerd. Van zodra de overheid regelend optreedt, wordt de n,normering van de deelgebieden van rechtswege opgeheven. Parallelle bevoegdheden: aangelegenheden waarbij zowel de federale overheid als de deelgebieden tegelijkertijd en cumulatief bevoegd zijn zonder dat er een hiërarchie tussen de rechtsnormen bestaat.

41 Impliciete bevoegdheid = bijkomende en voorwaardelijke maar binnen deze context volwaardige bevoegdheden, die niet als dusdanig door de wet aan een bepaald bestuursniveau zijn toegewezen - normerende overheden kunnen bevoegdheden uitoefenen waarvoor ze strikt genomen niet bevoegd zijn, maar die noodzakelijk zijn voor de uitoefening van de aangelegenheden waarvoor ze wel bevoegd zijn - tweevoudige voorwaarde: voorbehouden aangelegenheid leent zicht tot een gedifferentieerde regeling en de weerslag op de federale aangelegenheid is marginaal

42 Gemeenschappen en gewesten = In de Belgische staatsordening worden de centrale bevoegdheden door 3 instanties uitgeoefend: de federale Staat, de gemeenschappen en de gewesten 3 gewesten: - Vlaamse Gewest (Vlaamse provincies) - Waalse Gewest (Waalse provincies) - Brussels Hoofdstedelijk Gewest (19 Brusselse gemeenten) 3 gemeenschappen: - Vlaamse Gemeenschap (Vlaamse Gewest en 19 Brusselse gemeenten t.a.v. instellingen die wegens hun activiteiten of organisatie moeten worden beschouwd als uitsluitend behorend tot de Vlaamse Gemeenschap) - Franse Gemeenschap (Waalse Gewest en 19 Brusselse gemeenten t.a.v. instellingen die wegens hun activiteiten of organisatie moeten worden beschouwd als uitsluitend behorend tot de Franse Gemeenschap) - Duitstalige Gemeenschap (Duitse taalgebied) Gemeenschappen: - cultuur - onderwijs - persoonsgebonden aangelegenheden - regeling van het taalgebruik Gewesten: - ruimtelijke ordening - leefmilieu en waterbeleid - landinrichting en natuurbehoud - huisvesting - landbouw en zeevisserij - economie - ondergeschikte besturen - tewerkstelling - openbare werken en vervoer Beide: - wetenschappelijk onderzoek in de hun opgedragen aangelegenheden - organisatie en uitoefening van het administratief toezicht op handelingen van gedecentraliseerde overheden wat de aangelegenheden betreft waarvoor ze bevoegd zijn - samenwerking tussen gemeenschappen, gewesten en federale overheid en instemming met verdragen in de hun toegewezen bevoegdheden - internationale betrekkingen in de hun opgedragen aangelegenheden De Franse Gemeenschap heeft een aantal van haar bevoegdheden overgedragen aan het Waalse Gewest en aan de Franse Gemeenschapscommissie in Brussel. Daarnaast heeft het Waalse Gewest bepaalde bevoegdheden overgedragen aan de Duitstalige Gemeenschap.

43 Taalgebied = België wordt ingedeeld in 4 taalgebieden: het Nederlandse, het Franse, het Duitse en het tweetalig gebied Brussel-Hoofdstad. Elke Belgische gemeente behoort tot een taalgebied. De grenzen van de taalgebieden kunnen enkel bij communautaire meerderheid gewijzigd worden. Nederlandse taalgebied: provincies Antwerpen, Oost-Vlaanderen, West-Vlaanderen, Limburg en Vlaams Brabant, Nederlands is bestuurstaal Franse taalgebied: provincies Luik, Waals-Brabant, Henegouwen, Luxemburg en Namen Duits taalgebied: enkele gemeenten in provincie Luik, Duits is bestuurstaal Tweetalig gebied Brussel-Hoofdstad: 19 Brusselse gemeenten, Frans en Nederlands vormen op voet van gelijkheid de bestuurstaal van dit gebied Indeling in taalgebieden houdt een beperking in van de bevoegdheid van de wetgevers tot regeling van het taalgebruik en vormt dus een grondwettelijke waarborg van de voorrang van de taal van het eentalige gebied of van het tweetalig karakter van het gebied. Eentalige gebieden: voorrang bestuurstaal Taalgrens- en Brusselse randgemeenten = faciliteitengemeenten: - gebruik van andere taal in relatie met de overheid kan wettelijk toegelaten worden - berichten, mededelingen en formulieren moeten opgesteld worden in zowel Frans als Nederlands - zijn verplicht zich in de taal te wenden die de burger wenst (Nederlands of Frans) - iedere belanghebbende kan, zonder bijkomende kosten en zonder verantwoording van zijn aanvraag, bij de dienst die de akte heeft opgemaakt een gewaarmerkte vertaling met waarde van uitgifte of van gelijkluidend afschrift verkrijgen (geldt ook voor gemeenten uit het Malmédyse) - wijzigingen slechts mogelijk bij communautaire meerderheid Duitse taalgebied: berichten, mededelingen en formulieren moeten opgesteld worden in zowel Frans als Duits