Duurzaam slopen en hergebruiken Pieter Vercampt 3AR 2006/2007

Transcriptie

1 Pieter vercampt 3AR 2006/2007

2 Duurzaam slopen en hergebruiken Pieter Vercampt 3AR 2006/2007 Wat gebeurt er juist? Duurzaam slopen is mogelijk, wijzen diverse proefprojecten uit. Het vereist wel enige voorbereiding en kennis van zaken. Men moet er dus absoluut geen afkeer voor te hebben. Slopen en duurzaamheid lijken niet samen te gaan. Niet slopen maar hergebruik heeft uiteindelijk de voorkeur. Maar dit is een gepasseerd station. Indien er nu toch gesloopt moet worden wordt er gekozen voor een duurzame sloop, gericht op het hergebruik van producten. Dit hergebruik kan verschillen van het hergebruik van bouwstukken tot het recycleren van grondstoffen voor fabricageprocessen. Het blijkt wel degelijk dat scheiding van producten en materialen tijdens de sloop goed mogelijk is, zolang men rekening houdt met het hergebruik. De opgerichte organisatie Bouwcarrousel demonteert zo herbruikbare bouw- en installatiecomponenten en voert deze af. Op de werkplaats worden deze producten nagekeken, gereinigd en opgeslagen. Woningcorporatie Vestia heeft deze producten toegepast in onderhoudswerkzaamheden. De producten waren nauwelijks te onderscheiden van de nieuwe producten. Bij duurzaam slopen komen dus materialen vrij, als deze niet meer voor gebruik vatbaar zijn kunnen deze nog altijd als secundaire grondstof naar de industrie. Sommige producten kunnen ook gewoon teruggegeven worden aan de oorspronkelijke fabrikant voor de fabricage van nieuwe producten. Hierdoor worden deze materialen nog optimaal benut. Waarom duurzaam slopen en hergebruiken? Mensen denken dikwijls dat grondstoffen blijven toegestroomd komen, maar niets is minder waar. Als het aankomt op gebied van grondstoffen voor de bouw zitten we met een grote schaarste in vele gevallen. En onze materialen kunnen dikwijls nog beter benut worden. Andere mogelijke argumenten kunnen zijn dat de productie van het materiaal dat nodig is in de bouw slecht is voor het milieu. Ook veel producten worden geproduceerd om lang mee te gaan, maar lang voordat het materiaal zijn levensduur heeft uitgeleefd wordt het al gesloopt. Neem nu als voorbeeld de keramische producten: De laatste fase in de levenscyclus van een keramisch product kan tevens de eerste zijn, als de sloop door recycling en hergebruik wordt gevolgd. Ondanks de potentieel lange levensduur van bakstenen gebouwen (ruimschoots 100 jaar) worden ze soms lang voordat ze het einde van hun nuttige levensduur hebben bereikt al gesloopt. Het sloopmateriaal van metselwerk kan altijd nog gebruikt worden voor gewoon hergebruik in andere bouwwerken, aggregaten voor ter plaatse gestort en geprefabriceerd beton en mortel, aggregaten voor bakstenen van calciumsilicaat, gravel voor tennisbanen en plantensubstraten. Metselwerk- en baksteenafval wordt al jaren gebruikt als vul- en stabilisatiemiddel voor secundaire wegen, vooral op natte locaties zoals bossen en velden. Deze methode wordt veel toegepast in landen die over onvoldoende steenvoorraden beschikken, zoals Denemarken. Het materiaal wordt meestal in ongemalen vorm gebruikt.

3 Slopen kan ook vermeden worden. Gebouwen moeten zo ontworpen worden dat ze zo lang mogelijk meegaan. Op deze manier worden materialen efficiënter gebruikt en wordt de hoeveelheid sloopafval verminderd. Gebouwen moeten ook flexibel zijn, zodat ze, wanneer ze niet meer voor het oorspronkelijke doel kunnen worden gebruikt, kunnen worden gerenoveerd voor andere doeleinden zonder dat ze hoeven te worden gesloopt. Initiatieven in Nederland Een aantal fabrikanten zamelt hun bouwproducten zelf weer in voor hergebruik. De redenen hiervoor zijn divers, meestal ligt het gewoon erg voor de hand. Hier enkele voorbeelden: Kringbouw Dit bedrijf heeft tot doen om op een duurzame manier bouwstoffen te produceren uit bouw- en sloopafval. Het concept zorgt voor een ontleding van beton- en metselwerkpuin, door middel van thermische processen, tot de oorspronkelijke componenten. Door dit proces kunnen de materialen weer hoogwaardig worden gebruikt. De brandbare fractie wordt benut als brandstof voor de thermische deelprocessen. Ook de rest van het bouw- en sloopafval wordt geschikt gemaakt als hoogwaardig grondstof. Trespa Een bedrijf dat ook al langer ervaring heeft met het inzamelen en hergebruiken van het eigen product. We spreken hier over plaatmateriaal. Dit bedrijf leeft al langer naar de regels de norm ISO (wordt hieronder besproken). Het plaatsmateriaal Trespa bestaat uit ongeveer 70% uit resthout. Het restmateriaal dat niet kan worden ingezet bij de productie van het plaatmateriaal wordt gebruikt als brandstof bij de energievoorziening. Hierbij wordt ongeveer de helft van de energie teruggewonnen. Recycling VKG Vereniging Kunststof Gevelelementenindustrie is de naam van een stichting die zich inzet om de kunstofafval van kozijnen in de zamelen en om te vormen tot grondstof voor nieuwe hoogwaardige ramen en deuren of soortelijke producten. Zo wordt voorkomen dat de pvc-fractie wordt verbrand. Een aanleiding voor het feit dat ze verbranding willen vermijden is het feit dat er dioxine vrijkomt tijdens het verbranden van deze kunststofelementen. Verder probeert het bedrijf de recyclage van de kozijnen in Nederland wat enthousiaster te maken. Men mag uiteraard niet vergeten dat er nog steeds een uitstoot van vervuilende stoffen vrijkomt tijdens het hergebruik, ook blijft er een energieverbruik nodig. Ook kan de opslag van de retourmaterialen vervuiling met zich meebrengen. Aangezien de meeste van deze recyclagebedrijven aan het begin van hun leven staan is er nog veel onderzoek nodig naar een perfectie. Maar waarom zou men er negatieve kritiek op willen geven als het al een hele vooruitgang biedt op gebied van milieuzorg? Mensen lijken bijna iets te hebben tegen het milieu.

4 Studie Duurzaam slopen is nieuw. Een haalbaarheidsstudie was dus nodig. In de wijk Hoogvliet te Rotterdam is er 1 afgerond. Beschrijving De herstructurering van de Rotterdamse wijk Hoogvliet voorziet in de sloop van ruim woningen in een periode van vijftien jaar. Daarnaast zal vervangende nieuwbouw plaatsvinden en staan duizenden woningen op de nominatie voor aanpassing en verbetering. Dit genereert enerzijds een gigantische hoeveelheid sloopmaterialen en anderzijds een omvangrijke behoefte aan (nieuwe) bouwproducten. Men wil de vrijgekomen sloopmaterialen hergebruiken in het kader van duurzaam bouwen en ter ontlasting van het milieu. De leefbaarheid in de wijk tijdens de sloopfase krijgt extra aandacht en men onderzoekt of kansarmen op de arbeidsmarkt bij dit proces zijn te betrekken. Een haalbaarheidsonderzoek zal de kansen en belemmeringen en de technische, organisatorische, financiële en milieukundige gevolgen ervan in kaart brengen. De uitkomsten moeten resulteren in een Plan van Aanpak Duurzaam Slopen. Bovendien ontstaat een advies hoe hergebruik is te verankeren in het beleid van corporaties en de gemeente Rotterdam. Stand van zaken In 2002 is men gestart met het haalbaarheidsonderzoek, en in 2003 is het afgerond. Het onderzoek concentreert zich op twee hoofdlijnen: demonteren en hergebruik van producten in hun oorspronkelijke vorm en functie; en selectief slopen en zo hoogwaardig mogelijk recyclen van de materialen. Belangrijke leerpunt: duurzaam slopen is een keten van processen en het komt alleen op gang wanneer alle partijen in die keten bereid zijn om te participeren. Het subsidieproject is afgerond in Naar aanleiding van de resultaten is een Handleiding Duurzaam Slopen opgesteld. Innovatieve elementen Niet eerder is in herstructureringsgebieden een systematisch hergebruik van bouwen sloopafval voorgesteld. Gezien de grote opgave in Hoogvliet ligt toepassing hier voor de hand. Het project beoogt om vooral een organisatorisch probleem op te lossen. Leerpunten Duurzaam slopen is een keten van processen en het komt alleen op gang wanneer alle partijen in die keten bereid zijn om te participeren. Duurzaam slopen is te beschouwen als een innovatie voor het sloopproces. Zeker in de startfase gaat zo n innovatie gepaard met investeringen en meerkosten. Net als in de rest van de bouw worden sloopwerken uitgevoerd door de goedkoopste aanbieder. Ruimte voor innovatie is dan ver te zoeken. Innovaties vragen om een ontwikkeltraject waarbij bij elk project en in samenspel met alle betrokken partijen de innovatie wordt geperfectioneerd en doorontwikkeld. Bij een aanbestedingsvorm waarbij steeds de goedkoopste het werk krijgt, ontbreekt de continuïteit om door te ontwikkelen. Professionals, betrokken bij het bouwen en beheren van woningen staan argwanend tegenover het gebruik van gebruikte materialen. Er is veel overredingskracht nodig om ze te overtuigen van de kwaliteit van de producten en de professionaliteit van de aanbieders van de producten.

5 De norm Als men wilt duurzaam slopen, dan wilt men streven naar de ISO certificering. Deze norm is wereldwijd toegepast om milieumanagementensystemen op te zetten en te certificeren. En vele bedrijven streven naar de ISO certificering om vooruitgang op gebied van hergebruik van materialen af te dwingen. Een milieumanagementsysteem is, bij voorkeur, een onderdeel van het gangbare managementsysteem en richt zich speciaal op het beheersen en verbeteren van prestaties op milieugebied. Via een milieumanagementsysteem wordt structureel aandacht besteed aan milieu in de bedrijfsvoering. Hierbij staan twee belangrijke uitgangspunten centraal. Voldoen aan wet- en regelgeving en het beheersing van milieurisico s. Streven naar een permanente verbetering van de milieuprestaties van uw organisatie. ISO is een internationaal geaccepteerde norm die aangeeft waaraan een goed milieumanagementsysteem zou moeten voldoen. Desgewenst kan een milieumanagementsysteem ook worden gecertificeerd volgens deze norm. De (tweede versie van deze) norm is in 2004 uitgebracht door de International Organization for Standardization (ISO) en door het Nederlands Normalisatie Instituut (NEN) vertaald. De volledige officiële norm is te bestellen bij NEN. Eigen mening Ikzelf vind duurzaam slopen een gewaagd alternatief voor een beter milieu. Zoals eerder vermeld is samenwerken tussen verschillende partijen absoluut nodig voor deze uitdaging een realiteit te maken. Ik vind dit goed. Meer samenwerking en meer werk tijdens de sloop en hergebruik betekent meer jobs, dus vermindering van de werkloosheid. Uiteindelijk is de mens er ook niet van bewust hoeveel nuttig materiaal eigenlijk verkwist wordt met de sloop van woningen en hoe slecht dit ook wel niet is voor het milieu. Architecten en aannemers moeten intensiever rekening houden dit soort mogelijkheden. Zelf ben ik blij dit te hebben kunnen onderzoeken. Ik heb er veel uit opgestoken en zal er ook nog meer uit opsteken want het boeit me zeer, duurzaam bouwen is uiteindelijk ook een groot gespreksonderwerp in onze opleiding.

6 Bronnen Tijdschriften Boeken Websites Puur bouwen, Sloop en hergebruik, æneas: mei M. Dusar, Cursus Ecologie, PHL: 2005 Keramische producten haalbaarheidsstudie Hoogvliet Dubo centrum