NOTA S + PPT SOPHIE SCHIETTEKATTE

Transcriptie

1 FAMILIERECHT NOTA S + PPT SOPHIE SCHIETTEKATTE 1

2 Inhoudsopgave Woord vooraf DEEL I.VERTICALE RELATIES TITEL I. AFSTAMMING Hoofdstuk 1. ALGEMEEN AFDELING 1. BEGRIP AFDELING 2. OPENBARE ORDE-KARAKTER VAN HET AFSTAMMINGSRECHT AFDELING 3. BLOED-EN AANVERWANTSCHAP Bloedverwantschap Aanverwantschap Systeem van de graden AFDELING 4. AFSTAMMINGS-EN ERFRECHT EN HET EVRM Belgisch recht beoordeeld door de Straatsburgse instanties A. Arrest Marckx 13 juni B. Arrest Vermeire 29 november Art 8 EVRM: directe werking in familierecht? AFDELING 5. BELGISCH AFSTAMMINGS-EN ERFRECHT IN HET LICHT VAN HET GRONDWETTELIJK GELIJKHEIDS-EN NON-DISCRIMINATIEBEGINSEL Beperkte doorwerking van het oude erfrecht bij wijze van overgangsmaatregel A. Erfrecht van een niet-erkend buitenhuwelijks kind B. Erfrecht van een overspelig kind a patre C. Synthese De nalatenschap is opengevallen voor 13 juni De nalatenschap is opengevallen in de periode vanaf 13 juni 1979, maar voor 6 juni De nalatenschap is opengevallen na 6 juni Hoofdstuk 2. VASTSTELLING VAN DE AFSTAMMING AFDELING 1. VASTSTELLING MOEDERSCHAP Vermelding van de naam van de moeder in geboorteakte (art 312, 1 juncto art 57, 2 BW) Erkenning door een vrouw (art 313 BW) Gerechtelijke vaststelling van moederschap (art 314 BW) AFDELING 2. DE VASTSTELLING VAN HET VADERSCHAP Afstamming van vaderszijde binnen het huwelijk A. De vaderschapsregel (art 315 BW) B. Vermoedens Tijdvak van de verwekking Meest gunstige tijdstip: Omni meliore momento C. Uitzonderingen Afwezigheid Automatische uitschakeling van de vaderschapsregel in drie (eigenlijk vijf) gevallen, behoudens verklaring van handhaving D. Vaderschapsconflicten Opeenvolgende huwelijken van de moeder Bigamie in hoofde van de moeder Afstamming van vaderszijde buiten het huwelijk A. Vaderlijke erkenning Grondvoorwaarden a. Het vaderschap staat niet vast krachtens de vaderschapsregel ex art 315 of 317 BW (art 319 BW) b. Toestemming van de moeder en/of het kind (art 329bis BW) c. Geen absoluut huwelijksbeletsel tussen de erkenner en de moeder

3 2. Vormvereisten voor erkenning Modaliteiten van vaderlijke erkenning a. Erkenning door een man die niet de biologische vader is b. Erkenning door een onbekwame c. Prenatale erkenning d. Postume erkenning e. Opeenvolgende erkenningen f. Erkenning van een doodgeboren kind Declaratief karakter Publiciteit van een erkenning B. Gerechtelijke vaststelling van het vaderschap Grondvereisten a. het vaderschap staat niet vast krachtens de vaderschapsregel, noch op grond van een erkenning b. Afwezigheid van succesvol uitgeoefend recht van verzet (art 322 BW) c. Afwezigheid van absoluut huwelijksbeletsel tussen moeder en vermeende vader Bewijs (art 324 BW) a. Bewijs door bezit van staat tav de vermeende vader (art 324, eerste lid BW) b. Bewijs door alle wettelijke middelen (art 324, tweede lid BW) c. Bewijs door een vermoeden van vaderschap wegens geslachtsgemeenschap met de moeder gedurende het wettelijk tijdperk van de verwekking (art 324, derde lid BW) Procedureregels a. Titularissen van de vordering b. Termijn (art 331ter BW) c. Partijen in het geding d. Vertegenwoordiging e. Materieel en territoriaal bevoegde rechtbank f. Wijzen van gedinginleiding Uitwerking van het vonnis Publiciteit Bijkomende vormvereiste bij overspelige kinderen a patre Hoofdstuk 3. BETWISTING VAN DE AFSTAMMING AFDELING 1. BETWISTING VAN MOEDERSCHAP Betwisting van het wettelijk vastgesteld moederschap (art 312, 2 BW) A. Ontvankelijkheid Afwezigheid van bezit van staat Titularissen van de vordering Termijn B. Gegrondheid Betwisting moederlijke erkenning A. Ontvankelijkheid B. Gegrondheid Betwisting gerechtelijk vastgesteld moederschap AFDELING 2. BETWISTING VAN VADERSCHAP Betwisting vaderschap echtgenoot A. Ontvankelijkheid Afwezigheid van bezit van staat t.a.v. de echtgenoot (art. 318, 1 eerste lid BW) Toestemming van de echtgenoot tot K.I. of een andere daad die de voortplanting tot doel had (art. 318, 4 BW) De levende en levensvatbare geboorte van het kind (art. 331bis BW) Titularissen (art. 318, 1, eerste lid BW) Termijnen a. Vordering van de moeder b. Vordering van de echtgenoot c. Vordering van de beweerde biologische vader d. Vordering van het kind

4 e. Vordering van de bloedverwanten van de overleden echtgenoot f. Vordering van de vorige echtgenoot B. Gegrondheid Betwisting op tegenbewijs Betwisting op eenvoudige verklaring C. Partijen in het geding betwisting vaderlijke erkenning A. Ontvankelijkheid Algemene ontvankelijkheidsvoorwaarden a. Afwezigheid van bezit van staat t.a.v. de erkenner (art. 330, 1, eerste lid BW) 50 b. Een levensvatbaar geboren kind Bijzondere ontvankelijkheidsvoorwaarde voor betwisting door de erkenner zelf of degene die tot de erkenning hebben toegestemd : wilsgebrek (art. 330, 1, tweede lid BW) 50 B. Gegrondheid C. Procedureregels Titularissen Termijnen (art. 330, 1, vierde lid BW) Betwisting gerechtelijk vastgesteld vaderschap Hoofdstuk 4. CASUSSEN Hoofdstuk 5. GEVOLGEN VAN DE AFSTAMMING AFDELING 1. ALGEMEEN De regel Uitzonderingen mbt de overspelige afstamming A. Verlies van huwelijksvoordelen en schenkingen (art. 334ter, eerste en vierde lid BW) Ratio legis Verklaring van handhaving bij notariële akte Derden te goeder trouw B. Uitsluiting van erfrecht AFDELING 2. FAMILIENAAM Algemeen Verkrijging van de familienaam volgens de regels bepaald in artikel 335 BW A. Enkel de afstamming van vaderszijde staat vast B. Enkel de afstamming van moederszijde staat vast C. De afstamming van moederszijde en vaderszijde komen tegelijk vast te staan D. De afstamming van moederszijde komt vast te staan na deze van vaderszijde E. De afstamming van vaderszijde komt vast te staan na deze van moederszijde F. De afstamming van een meerderjarige wordt gewijzigd Gelijkheid Naam van de vondeling (art. 58 BW) Naamsbetwisting Naamsverandering A. Verandering van familienaam B. Verandering van voornaam Naamsverbetering A. Vordering tot verbetering van de akte van de burgerlijke stand na een gerechtelijke procedure (art Ger.W.) B. Verbetering van een materiële misslag door de ABS (art BW) AFDELING 3. WETTELIJKE ERFOPVOLGING Algemeen Voorwaarden om te erven A. Bestaan bij openvallen vd nalatenschap

5 B. De erflater overleven C. Niet onwaardig zijn Algemene gronden van onwaardigheid Bijzondere gronden van onwaardigheid Aanvaarding en verwerping van de nalatenschap A. Zuivere aanvaarding B. Verwerping van de nalatenschap C. Aanvaarding onder voorrecht van boedelbeschrijving Vereffening en verdeling Erfrechtelijke reserve en beschikbaar deel Basisregels die de toebedeling van een erfenis tussen bloedverwanten bepalen A. De orde B. De lijn C. De graad Begrip Belang van de graad D. Plaatsvervulling E. Kloving Toebedeling binnen de erforden A. Toebedeling binnen de eerste orde B. Toebedeling binnen de tweede orde C. Toebedeling binnen de derde orde D. Toebedeling binnen de vierde orde Erfrecht langstlevende echtgenoot A. In samenloop met afstammelingen van de erflater B. In samenloop met andere bloedverwanten dan afstammelingen van de erflater C. In een nalatenschap zonder erfgerechtigde bloedverwanten van de erflater D. Bij gehuurde gezinswoning E. Omzetting van het vruchtgebruik van de LLE Erfrecht langstlevende wettelijk samenwonende partner Anomaal erfrecht Wettelijke erfopvolging: CASUSSEN AFDELING 4. ALIMENTATIE De gemeenrechtelijke familiale onderhoudsverplichting A. Tussen welke personen? Tussen bloedverwanten in de rechte lijn (art. 205 j 207 BW) Tussen schoonouders en schoonkinderen (art. 206 j 207 BW) B. Voorwerp van de onderhoudsverplichting C. Grondvoorwaarden van het recht op levensonderhoud (art 208 BW) Behoeften van de schuldeiser Vermogen van de schuldenaar D. Juridische kenmerken van de gemeenrechtelijke familiale onderhoudsverplichting wederkerig (art 207 BW) van dwingend recht veranderlijk (art BW) persoonlijk Toegekende uitkeringen zijn ten dele niet vatbaar voor beslag (art bis j , 1 Ger. W.) E. Pluraliteit van onderhoudsplichtigen F. Pluraliteit van onderhoudsgerechtigden G. Verhaal

6 1. de onderhoudsplichtige heeft geen verhaal op de onderhoudsgerechtigde (behoudens bedrog) de onderhoudsplichtige heeft een verhaal op zijn medeschuldenaar de derde-betaler heeft een verhaal op de onderhoudsplichtige(n), dat verjaart na 10 jaar het OCMW heeft een eigen verhaalsrecht voor de kosten van maatschappelijke dienstverlening (wet 8 juli 1976) en het leefloon (wet 26 mei 2002) H. Gerechtelijke stappen tegen de in gebreke blijvende onderhoudsplichtige Algemeen De bevoegde rechter Gedinginleidend stuk Het vorderen van onderhoudsgeld voor het verleden Methodes van gedwongen tenuitvoerlegging a. Privaatrechtelijk: beslag en ontvangstmachtiging b. Publiekrechtelijk: het verlenen van voorschotten en het invorderen van onderhoudsgelden door de Dienst voor alimentatievorderingen bij de FOD Financiën 124 c. Strafsanctie bij wanbetaling van alimentatie De verplichtingen van ouders om te zorgen voor hun kinderen A. De bijzondere onderhoudsplicht van de ouders Voorwerp van de onderhoudsplicht (obligatio) Grondslag en bijzondere kenmerken Voortbestaan van de verplichting na de meerderjarigheid Bijdrage van elke ouder (contributio) in verhouding tot zijn respectieve aandeel in de samengevoegde middelen Kosten waarin de ouders dienen bij te dragen Invordering van de onderhoudsbijdrage Kindrekening (art. 203bis, 4 BW) Indexering van rechtswege (art 203quater, 1 BW) Vordering ad futurum (art. 203quater, 2 BW) Bijzondere rechtspleging voor uitkeringen tot levensonderhoud Verband tussen art. 203 en art. 371 BW B. De bijzondere onderhoudsverplichting van de stiefouder en de langstlevende wettelijk samenwonende partner van de ouder Aard Voorwerp Draagplicht van de onderhoudsplichtige C. De bijzondere onderhoudsplicht van de vermoedelijke verwekker (art BW) Inleiding Ontvankelijkheidsvereisten Grondvereisten a. Bewijs b. Tegebewijs c. Gemeenschap met meerdere mannen Procedure a. Het persoonlijke karakter van de vordering b. Vertegenwoordiging c. Termijn d. Rechtspleging Gevolgen a. Onderhoudsuitkering b. Huwelijksbeletselen (art 341 BW) Onderhoudsvorderingen ten laste van de nalatenschap (Art. 205bis BW) AFDELING 5. OUDERLIJK GEZAG TITEL II. ADOPTIE Hoofdstuk 1. ALGEMEEN AFDELING 1. DEFINITIE

7 AFDELING 2. HISTORIEK Hoofdstuk 2. GRONDVOORWAARDEN VOOR ADOPTIE AFDELING 1. INSTELLINGSVOORWAARDEN Wettige redenen (art BW) Het hoger belang van de minderjarige en eerbied voor de fundamentele rechten die hem op grond van het internationaal recht toekomen (art BW) Bekwaamheid en geschiktheid voor de adoptie van een minderjarige Wettige belangen AFDELING 2. VEREISTEN INZAKE BURGERLIJKE STAAT AFDELING 3. LEEFTIJDSVEREISTEN AFDELING 4. TOESTEMMINGSVEREISTEN Wettelijk vereiste toestemmingen Vorm van de toestemming Toestemming tot de adoptie zonder kennis van de identiteit van de adoptant(en) (art BW) Intrekking van de toestemming tijdens de procedure (art , tweede lid BW) Verhaal tegen toestemmingsweigering (art BW) Hoofdstuk 3. ADOPTIEPROCEDURE AFDELING 1. DE VOORBEREIDING TOT ADOPTIE AFDELING 2. RECHTSPLEGING Inleiding van de procedure A. Gedinginleidend stuk: eenzijdig verzoekschrift B. Bevoegde rechtbank Ratione materiae Ratione loci C. Bij het verzoekschrift te voegen stukken D. Kennisgeving van het verzoekschrift Onderzoek door het openbaar ministerie: inwinnen van inlichtingen en adviezen Maatschappelijk onderzoek Behandeling van de zaak + vonnis AFDELING 3. RECHTSMIDDELEN AFDELING 4. ADMINISTRATIEVE FORMALITEITEN Hoofdstuk 4. GEVOLGEN VAN DE ADOPTIE AFDELING 1. GEVOLGEN VAN DE GEWONE ADOPTIE Algemeen Naam (art tot 6 BW) A. Familienaam B. Voornaam Ouderlijk gezag (art tot 10 BW) Huwelijksbeletselen (art BW) Alimentatie (art BW) Erfrecht (art t.e.m BW) AFDELING 2. GEVOLGEN VAN DE VOLLE ADOPTIE Algemeen Ouderlijk gezag Naam Onderhoudsverplichtingen Erfrecht Hoofdstuk 5. BEËINDIGING VAN DE ADOPTIE AFDELING 1. HERZIENING VAN DE ADOPTIE(Art. 351 BW) AFDELING 2. HERROEPING VAN DE (GEWONE) ADOPTIE (Art tot 3 BW) AFDELING 3. NIEUWE ADOPTIE (Art en 2 BW)

8 AFDELING 4. VASTSTELLING VAN DE OORSPRONKELIJKE AFSTAMMING NA ADOPTIE (Art. 350 BW) 159 AFDELING 5. OMZETTING VAN GEWONE ADOPTIE IN VOLLE ADOPTIE (Art BW) 160 TITEL III. BESCHERMINGSSTATUTEN VAN MINDERJARIGEN Hoofdstuk 1. HET INTERNATIONAAL VERDRAG INZAKE DE RECHTEN VAN HET KIND 161 Hoofdstuk 2. HANDELINGS(ON)BEKWAAMHEID VAN DE MINDERJARIGE AFDELING 1. PRINCIPIËLE HANDELINGSONBEKWAAMHEID Materiële rechtshandelingen Proceshandelingen AFDELING 2. UITZONDERLIJKE HANDELINGSBEKWAAMHEID Handelingen die de minderjarige alleen mag verrichten A. Handelingen met een sterk persoonlijk karakter B. Bewarende patrimoniale handelingen C. Dagelijkse handelingen Rechtshandelingen die de minderjarige mag stellen behoudens verzet Handelingen die de minderjarige enkel mag verrichten met bijkomende toestemming of machtiging Handelingen die de minderjarige enkel mag verrichten met bijstand Hoofdstuk 3. OUDERLIJK GEZAG, VERBLIJF EN RECHT OP PERSOONLIJK CONTACT 165 AFDELING 1. ALGEMENE BESCHOUWINGEN IN VERBAND MET OUDERLIJK GEZAG Definitie en verantwoording Toepassingsgebied Evolutie Wettelijk kader Bestanddelen AFDELING 2. GEZAG OVER DE PERSOON VAN DE MINDERJARIGE Gezamenlijke gezagsuitoefening door beide ouders (REGEL) Uitsluitende gezagsuitoefening door één ouder (UITZONDERING) A. Regime B. Recht op persoonlijk contact en recht van toezicht voor de andere ouder Getemperde regimes Verblijfsregeling A. Ouders gaan akkoord B. Ouders gaan niet akkoord Regel: verblijfsco-ouderschap Uitzondering: ongelijk verdeeld verblijf AFDELING 3. RECHTEN OMTRENT HET VERMOGEN VAN DE MINDERJARIGE Ouderlijk goederenbeheer Ouderlijk vruchtgenot (art. 384 BW) AFDELING 4. RECHT OP PERSOONLIJK CONTACT Algemeen Titularissen A. Principieel contactgerechtigden Ouders (art. 374, 1, vierde lid BW) Grootouders (art. 375bis BW) B. Virtueel contactgerechtigden Modaliteiten AFDELING 5. SANCTIES BIJ NIET-NALEVING Misdrijf niet-afgifte van het kind Schadevergoeding wegens onrechtmatige daad

9 3. Fysieke dwang op kinderen? Uitvoeringsmaatregelen ex art. 387ter BW A. Toepassingsgebied B. Maatregelen Hoofdstuk 4. VOOGDIJ OVER MINDERJARIGEN AFDELING 1. ONTSTAAN (art. 389 BW) AFDELING 2. ORGANISATIE Bevoegde rechter Aanwijzing van de voogd De toeziende voogd AFDELING 3. WERKING VAN DE VOOGDIJ Algemeen Taken van voogd en vrederechter bij aanvang van de voogdij Goederenbeheer door de voogd AFDELING 4. EINDE VAN DE VOOGDIJ EN DEFINITIEVE VOOGDIJREKENING Hoofdstuk 5. PLEEGVOOGDIJ AFDELING 1. OMSCHRIJVING EN PRAKTISCH NUT AFDELING 2. GRONDVEREISTEN AFDELING 3. VORMVEREISTEN (art. 475ter BW) AFDELING 4. GEVOLGEN (art. 475quater BW) AFDELING 5. EINDE (art. 475quinquies-sexies BW) Hoofdstuk 6. ONTVOOGDING AFDELING 1. OMSCHRIJVING EN NUT AFDELING 2. VORMEN Wettelijke ontvoogding Gerechtelijke ontvoogding AFDELING 3. RECHTSSTATUUT VAN DE ONTVOOGDE MINDERJARIGE AFDELING 4. EINDE VAN DE ONTVOOGDING AFDELING 5. SANCTIES VAN DE ONBEKWAAMHEID VAN DE ONTVOOGDE TITEL IV. BESCHERMDE MEERDERJARIGEN Hoofdstuk 1. PUBLIEKRECHTELIJKE MAATREGELEN HOUDENDE VRIJHEIDSBEROVING 187 AFDELING 1. DE IN EEN PSYCHIATRISCHE DIENST OPGENOMEN OF IN EEN GEZIN VERPLEEGDE GEESTESZIEKE Mensenrechtelijke bescherming van geesteszieken De wet van 26 juni 1990 betreffende de bescherming van de persoon van de geesteszieke A. De gedwongen opname in een psychiatrische dienst Opneming ter observatie Het verder verblijf B. De gedwongen verpleging in een gezin (art wet bescherming persoon geesteszieke) AFDELING 2. DE GEÏNTERNEERDE PERSOON MET EEN GEESTESSTOORNIS Hoofdstuk 2. PRIVAATRECHTELIJKE BESCHERMINGSSTATUTEN AFDELING 1. VERLENGDE MINDERJARIGHEID Toepassingsgebied Statuut AFDELING 2. VOORLOPIG BEWIND Inleiding Toepassingsgebied Procedure A. Aanstelling van de voorlopig bewindvoerder B. Publiciteit

10 4. Gevolgen A. Algemeen B. Bevoegdheden van de voorlopig bewindvoerder Einde (art. 488bis, d) BW) Sancties (art. 488bis, i) en j) BW) AFDELING 3. GERECHTELIJKE ONBEKWAAMVERKLARING Toepassingsgebied Procedure Gevolgen Einde Sancties AFDELING 4. BIJSTAND VAN EEN GERECHTELIJK RAADSMAN Toepassingsgebied Gevolgen Sanctie AFDELING 5. HET NIEUWE BESCHERMINGSSTATUUT Stand van zaken Waarom een nieuwe wet? Het nieuwe beschermingsstatuut A. Burgerlijk Wetboek (boek 1) Hoofdstuk II. Beschermde personen (art. 488/1-493) Afdeling 1. Het toepassingsgebied (art /2 BW) Afdeling 2. Buitengerechtelijke bescherming (art /2) Afdeling 3. Rechterlijke bescherming (art. 492 e.v. BW) a. Verhouding rechterlijk! buitengerechtelijk (combinatie kan) b. De beoordeling van de bekwaamheid: c. Het gemeen recht (als de vrederechter niets bepaald heeft): d. Optreden bij (hoogst)persoonlijke rechtshandelingen (na onbekwaamverkl.) e. Tijdstip van aanvang: f. Aanpassing g. Evaluatie h. Publiciteit i. Sanctionering (handelen in strijd met de handelingsonbekwaamheid) (art. 493 BW) B. Burgerlijk Wetboek (boek 1) Hoofdstuk II/1. Het bewind (art ) Afdeling 1 en 2 (art BW): Verband tussen handelingsonbekwaamheid en bewind Afdeling 3. Organisatie van het bewind (art. 496) Afdeling 4. De werking van het bewind a. Onderafdeling 1. Algemene bepalingen (art. 497 BW) b. Onderafdeling 2. Bijstand (art. 498 BW) c. Onderafdeling 3. Vertegenwoordiging en beheer (art. 499 BW) d. Onderafdeling 4. Het bewind uitgeoefend door de ouders (art. 500) e. Onderafdeling 5. Vertrouwenspersoon (art. 501 BW) Afdeling 5. De beëindiging van het bewind (art. 502) Overgangsrecht A. Beginselen B. Bij afwezigheid van nieuwe rechterlijke beschermingsmaatregel Voorlopig bewind Onbekwaamverklaring en verlengde minderjarigheid Bijstand door gerechtelijk raadsman Verhouding tot bijzondere wetten DEEL II.HORIZONTALE RELATIES

11 TITEL I. HUWELIJK Hoofdstuk 1. ALGEMEEN AFDELING 1. DEFINITIE AFDELING 2. VERDRAGSRECHTELIJKE BESCHERMING AFDELING 3. STATISTIEK Hoofdstuk 2. GRONDVEREISTEN OM TE TROUWEN AFDELING 1. TWEE PERSONEN VAN VERSCHILLEND OF HETZELFDE GESLACHT AFDELING 2. HUWBARE LEEFTIJD AFDELING 3. TOESTEMMING VAN DE AANSTAANDE ECHTGENOTEN Algemeen Verloving Gemis aan toestemming A. Huwelijk van geesteszieken B. Schijnhuwelijk C. Gedwongen huwelijk Gebrek in de toestemming AFDELING 4. INSTEMMING VAN DE OUDERS AFDELING 5. GEEN VORIG NIET-ONTBONDEN HUWELIJK AFDELING 6. GEEN VERWANTSCHAP IN VERBODEN GRAAD (HUWELIJKSBELETSELEN) Bloedverwantschap in verboden graad A. In de rechte lijn B. In de zijlijn Aanverwantschap in verboden graad A. In de rechte lijn B. In de zijlijn Vermoede bloedverwantschap na een vonnis waarbij de vermoedelijke verwekker veroordeeld is tot alimentatie Verwantschap in verboden graad van adoptie Hoofdstuk 3. VORMVEREISTEN OM TE TROUWEN AFDELING 1. VOOR HET AANGAAN VAN HET HUWELIJK: DE HUWELIJKSAANGIFTE Aangifteplicht A. Bevoegde ambtenaar van de burgerlijke stand B. Mogelijkheid tot vrijstelling C. Overhandiging van zekere documenten Informatie omtrent de getuigen bij het huwelijk Wachttermijn Weigering de akte van aangifte op te maken AFDELING 2. BIJ HET SLUITEN VAN HET HUWELIJK: DE HUWELIJKSVOLTREKKING Hoofdstuk 4. SANCTIEREGELING AFDELING 1. VOORKOMENDE HUWELIJKSBELETSELEN AFDELING 2. VERNIETIGENDE HUWELIJKSBELETSELEN. NIETIGVERKLARING VAN HET HUWELIJK Volstrekte nietigheidsgronden Betrekkelijke nietigheidsgrond Gevolgen van de nietigverklaring Putatief huwelijk (art 201 BW) Nietigverklaring van het huwelijk en kinderen Hoofdstuk 5. BEWIJS VAN HET HUWELIJK Hoofdstuk 6. GEVOLGEN VAN HET HUWELIJK AFDELING 1. HET PRIMAIR HUWELIJKSSTELSEL De artikelen 212 tot 224 BW

12 A. Artikel 212 imperatieve bepalingen De artikelen 212 tot 224 BW zijn van toepassing door het enkele feit van het huwelijk De artikelen 212 tot 224 BW zijn imperatieve bepalingen De (gelijke) handelingsbekwaamheid van echtgenoten B. Artikel BW Persoonlijke huwelijksverplichtingen Samenwoningsverplichting Getrouwheidsverplichting Hulpverplichting Bijstandsverplichting C. Artikel 215 BW Bescherming van de gezinswoning Voorwerp van de bescherming De bescherming a. Welke bescherming geniet de gezinswoning? b. Welke bescherming geniet het huisraad? D. Artikel 216 BW Beroepskeuze Het recht een beroep uit te oefenen zonder instemming van de andere echtgenoot Het recht de naam van de andere echtgenoot in beroepsbetrekkingen te gebruiken 237 E. Artikel 217 BW Inning en besteding van inkomsten F. Artikel 218 BW Openen van een bankrekening Iedere echtgenoot kan, zonder de instemming van de andere, op zijn naam een depositorekening voor geld of effecten doen openen of een brandkast huren Vermoeden van uitsluitende bestuursbevoegdheid t.o.v. de bewaarnemer of verhuurder (art. 218, tweede lid BW) Kennisgeving aan de echtgenoot Sancties G. Artikel 219 BW Lastgeving tussen echtgenoten H. Artikel 220 BW Gerechtelijke indeplaatsstelling I. Artikel 221 BW Bijdrage in de lasten van het huwelijk Lasten van het huwelijk Bijdrage naar vermogen Bijzondere uitvoeringssanctie: de ontvangstmachtiging (art. 221, tweede lid BW) 240 J. Artikel 222 BW Hoofdelijkheid van huishoudelijke schulden K. Artikel 223 BW Dringende en voorlopige maatregelen L. Artikel 224 BW Nietigverklaring van bepaalde handelingen AFDELING 2. HET WETTELIJK SECUNDAIR HUWELIJKSVERMOGENSSTELSEL Algemeen Actief A. Baten van de eigen vermogens Goederen eigen omwille van hun oorsprong (art 1399 BW) a. Goederen van voor het huwelijk (tegenwoordige goederen) b. Goederen om niet verkregen tijdens huwelijk (toekomstige goederen) c. Bewijs van het eigen karakter van een goed Goederen eigen omwille van hun aard a. Accessoria b. Strikt persoonlijke goederen B. Baten van gemeenschappelijk vermogen (art 1405 BW) C. Twee bijzondere problemen Handelszaak Cliënteel van een vrij beroep Passief A. Onderscheid tussen bijdrage en verbintenis B. Definitief passief (art BW) Eigen schulden

13 a. Eigen omwille van hun oorsprong (art 1406 BW) b. Eigen omwille van hun aard (art 1407 BW) Gemeenschappelijke schulden (art 1408 BW) a. Schulden aangegaan door beide echtgenoten, gezamenlijk of hoofdelijk b. Schulden aangegaan door één echtgenoot ten behoeve van de huishouding en de opvoeding van de kinderen c. Schulden aangegaan door één echtgenoot in het belang van het gemeenschappelijk vermogen d. Schulden ten laste van giften die de gemeenschap toekomen e. Interesten van eigens schulden f. Onderhoudsschulden jegens bloedverwanten in de nederdalende lijn van één der echtgenoten g. Schulden waarvan niet bewezen is dat ze eigen zijn ingevolge enige wetsbepaling C. Voorlopig passief (art BW) Verhaalrecht van de schuldeisers m.b.t. eigen schulden a. Algemene regel: art BW b. Uitzondering: uitbreiding van het verhaalrecht art BW Verhaalrecht van de schuldeisers m.b.t. gemeenschappelijke schulden a. Algemene regel: art. 1414, eerste lid BW verhaal op de drie vermogens b. Uitzondering: beperking van het verhaalrecht tot twee vermogens (art. 1414, tweede lid BW) D. Aparte regeling voor schulden tussen echtgenoten (art BW) Bestuur A. Inleiding B. Bestuur van het gemeenschappelijk vermogen Begrip bestuur en doelgebondenheid van bestuur De regel: het gelijktijdig bestuur (art BW) a. Handelingen die onder het gelijktijdig bestuur vallen (exemplatieve opsomming; niet i/d wet) b. Gehoudenheid van de andere echtgenoot De eerste uitzondering: het alleenbestuur De tweede uitzondering: het gezamenlijk bestuur a. Daden van beschikking in het raam van een gezamenlijke beroepsuitoefening (art. 1417, tweede lid BW) b. Bepaalde gewichtige handelingen, steeds vatbaar voor nietigverklaring (art. 1418,1 BW) c. Bepaalde (iets minder) gewichtige handelingen, vatbaar voor nietigverklaring mits benadeling van de andere echtgenoot (art. 1418, 2 j art BW) d. Schenkingen van gemeenschapsgoederen (art BW) C. Bestuur van het eigen vermogen D. Beveiligingsmaatregelen en sancties Rechterlijke machtiging (art BW) Rechterlijk verbod (art BW) De nietigverklaring (art BW) De vergoeding (art BW) Ontneming van bestuursbevoegdheden (art BW) Gerechtelijke scheiding van goederen (art BW) Ontbinding. Vereffening. Verdeling A. Oorzaken en ogenblik van de ontbinding Overlijden van een echtgenoot Echtscheiding of scheiding van tafel en bed a. Echtscheiding en scheiding van tafel en bed o.g.v. onherstelbare ontwrichting (art Ger.W.) b. Bijzonder geval van overlijden vóór de overschrijving, maar na het in kracht van gewijsde treden v/h echtscheidingsvonnis c. Echtscheiding en scheiding van tafel en bed door onderlinge toestemming (art Ger.W.)

14 3. Gerechtelijke scheiding van goederen a. Titularissen van het vorderingsrecht b. Gronden c. Procedure en publiciteit d. Gevolgen De overgang naar een ander huwelijksvermogensstelsel De gerechtelijke verklaring van afwezigheid Gerechtelijke verklaring van overlijden Nietigverklaring van het huwelijk B. De post-communautaire onverdeeldheid De samenstelling van de onverdeelde massa Bijzondere problemen a. Bestuurshandelingen b. Aanrekening van tijdens de echtscheidingsprocedure betaalde onderhoudsgelden c. Woonstvergoeding d. Afbetaling van hypothecaire lening C. Boedelbeschrijving D. Vereffening Samenstelling van de boedels Opmaken van de vergoedingsrekeningen a. dwingend karakter b. Gevallen van vergoeding c. Bedrag van de vergoedingen (art BW) d. Bewijs van de vergoedingen (art. 1436, eerste lid BW) e. Interesten (art. 1436, tweede lid BW) f. Eindrekening inzake vergoedingen (art BW) g. Vergoedingen en handelszaak: een bijzonder probleem Verrekening van de lasten a. Betaling van de gemeenschappelijke schulden vóór de verdeling (art BW) 286 b. Betaling van de gemeenschappelijke schulden na de verdeling (art BW) Verrekening van de vergoedingen a. Een echtgenoot is vergoeding verschuldigd aan het gemeenschappelijk vermogen (art BW) b. Het gemeenschappelijk vermogen is vergoeding verschuldigd aan een echtgenoot (art en 1444 BW) E. De verdeling Beginsel van verdeling bij helften Recht van toewijzing bij voorrang (art BW)) Heling Kosten van vereffening en verdeling (art 1449 BW) Casussen vereffening en verdeling van het wettelijk stelsel A. Samenstellen van de boedels B. Opmaken van de vergoedingsrekeningen C. Verrekening van de lasten D. Verrekening van de vergoedingen E. Verdeling F. Overzicht G. Casussen

15 23/09/2013 Woord vooraf mondeling examen op bureau van verschelden Lise Voet contacteren over erfrecht Lynn de schrijver huwelijksvermogensrecht Leermateriaal: Handboek familierecht. Aanvullen met actualisering op minerva!!! Leuk: boek volgt dia s en les, exact dezelfde structuur Recent: grote wijzigingen met meerderjarige onbekwamen en invoering familierechtbank Dia s altijd voor de les beschikbaar, zeer belangrijk om aan te vullen met nota s Wetboek: actuele editie BW en Ger W beste oplossing voor dit vak: VRG Aanraden met kleuren te werken en op versch manieren onderstrepen om de structuur van de les in te zien Hoe goed ge met het wetboek kunt werken wordt ook getoetst op het mondeling examen. De leerstof: 2 grote delen: verticale familiale relaties (ouders en kinderen en me beetje goede wil ook de geesteszieken) Ook wettelijke erfrecht. (Er bestaat ook conventioneel: testamenten en schenkingen) Deze les is enkel wat er in de wet staat, volgend jaar familiale vermogensplanning: overeenkomsten die van het wettelijk stelsel afwijken Goed structuur van de lessen kennen en verbanden leggen! bescherming van meerderjarigen -> nieuw: bewind horizontale familierecht: tussen partners, gelijken Huwelijk veel langer bij stilstaan want veel meer gevolgen Primair huwelijksstelsel: rechten en verplichtingen van echtgenoten (wa wordt voorgelezen bij huwelijk) Wettelijk secundair huwelijksvermogensstelsel (als ge geen overeenkomst hebt bij ne notaris voor ge trouwt) Lessen en hoe studeren -hoorcolleges: verschelden (PO in tweede semester: advies over wettelijke samenwoning, clausules van EOT OK schrijven zeker ivm kinderen, pleitzaak voor levende magistraten in 15

16 gerechtsgebouw zelf, in gebouw van hof van beroep, ter voorbereiding processtuk maken) (juridisch schrijven: klassieke noot bij recent vonnis of arrest, begeleid door katrien vereecke) mondeling examen is maar de helft van de evaluatie! Daarbuiten: 3 casussen afstamming, wettelijke erfopvolging en vereffening/verdeling wettelijk huwelijksvermogensstelsel Deze stof dan ook niet meer praktisch toepassen op mondeling examen zelf. Ter voorbereiding 3 casusgerichte hoorcolleges plenaire oefeningen! GEEn vragen via mail, wel afspraak maken via mail. Eindcompetenties -> zie slides Vooral belgisch familierecht, niet zoveel europees of internationaal Ook inzicht in historische evolutie! Arrest Marckx!!!! Invloed van familierecht door ethiek, politiek, sociologie, economie (bv mogen homo s trouwen, bv mensen trouwen minder = sociologisch vraagstuk recht hinkt achter en moet zich aanpassen) Moet het familierecht structuur geven aan de mensen of moet het de wensen van de mensen dienen? 2 compleet verschillende visie, vroeger structuur en nu ten dienste van de mensen. Politieke keuzes maken, bv gaan we de naamgeving veranderen omdat de mensen willen dat het kind ook de naam van de moeder kan dragen. Elk land maakt andere politieke keuzes door invloed van politiek, zal als laatste geharmoniseerd worden. Internationale verdragen: evrm en rechten van het kind Casussen kunnen oplossen! 3 oefeningen Kritische houding! Zeer veel discriminaties in familierecht vooral bv in afstammingsrecht, door rechtspraak GH helemaal anders toepassen dan hoe in de wet staat EXAMEN 1. niet-periodegebonden evaluatie (50%): die 3 casussen (3-3-4) 2. periodegebonden evaluatie (50%): mondeling examen iedereen krijgt 3 vragen ( 1 over afstamming enzo, dan een vraag over de rest van verticale relaties en dan een vraag over horizontale relaties) Die vragen beginne algemeen, alsmaar meer bijvragen tot ge niets meer weet. Ook toetsen of ge met uw wetboek kunt werken. Het is veel beter van bij een vraag niet direct te antwoorden maar eerst uw wetboek te nemen en gestructureerd adhv de wet en wat er mss is bij gezien in de les te vertellen. Ook kleine toepassingen, bv iemand heeft geld en moet aan die en die en die geld betalen, hoe gaat da in zijn werk, da zijn eigenlijk eenvoudige casussen. Op 6 december weten we wanneer we examen hebben. FSA regelt dat. Dan binnen die dag zelf kunt ge uw moment kiezen via reservatieprocedure op minerva. Hoe studeren? Enkel het belangrijkste vanbuiten leren, het noodzakelijke, de dias en wat er verteld wordt geven de essentie weer. Maar de dias zelf zijn niet voldoende om alles te 16

17 begrijpen. Dia s moet ge samenleggen met het handboek. Studentencursus van anatal jaren geleden is totaal onbetrouwbaar. Tip: maak eigen samenvatting, blokschema. Dat is dia s + nota s + nog extra uit het handboek (= naslagwerk, onmogelijk om helemaal te memoriseren) Wat wel vanbuiten leren? Wat niet in het wetboek staat. Ong 70% staat wel in het wetboek, maar niet altijd even duidelijk als het in de les wordt verteld. Ook op het examen alles kunnen terugvinden in het wetboek. Als ge het antwoord weet en ge vindt het ni in het wetboek dan maakt ge ne slechte indruk. Het wetboek is uw vriend. Ook toepassingsgericht studeren, goed link tussen theorie en praktijk leggen: dat wordt in de les gedaan, boek is heel droog 17

18 DEEL I. VERTICALE RELATIES TITEL I. AFSTAMMING Hoofdstuk 1. ALGEMEEN AFDELING 1. BEGRIP Verschillende betekenissen: Algemeen " bloedverwantschap Bijzonder " ouderschap Oorspronkelijke afstamming = afstamming Wijst in de omgangstaal op bloedverwantschap Als ge da individualiseert komt ge tot een ouder-kind relatie (zie frans: la filiation) Verschil tussen biologische en juridische afstamming. In familierecht gaat het om de juridische afstamming. OPGELET: deze is niet altijd in overeenstemming met biologische afstamming Ge kunt er bv aan twijfelen of u juridische vader wel u biologische is, uw moeder kan bv overspelig gewest zijn. Dan zitten we met afstammingsproblemen. Bv Delphine Boël: voor Albert de juridische vader kan zijn moet eerst het juridisch vaderschap van Jacques Boel betwisten. Ook veel problemen: heeft ze wel een vorderingsrecht, is er geen bezit van staat,? Meeste afstammingsprocedures zijn om juridische vaderschap in overeenstemming te brengen met biologisch. Waarom zo belangrijk? Belang van de afstamming: diverse gevolgen: 1. Wettelijk erfrecht is gekoppeld aan juridische. (alimentatie kan bv wel obv biologisch alleen) 2. Alimentatie 3. Ouderlijk gezag. Afstamming bepaalt wie ouder is van welk kind en omgekeerd 4. Familienaam: van mijn papa, juridisch Onderscheid oorspronkelijke afstamming versus adoptieve afstamming Conceptueel: oorspronkelijke afstamming werkt declaratief: geeft iets aan wat altijd al heeft bestaan = terugwerkende kracht. 18

19 Vb een wijze van afstamming: vaderlijke erkenning = wijze van vestigen vd afstammingsband, werkt declaratief, das een wilsverklaring, da kan mits toestemming vd moeder. Als dat geacteerd wordt dan werkt die afstammingsband terug in de tijd tot de verwekking van dat kind! Ge wordt verwacht vanaf de conceptie vader geweest te zijn van kind. Ook bij gerechtelijke vaststelling van vaderschap, das retroactief. Papa is dood maar juridisch ist u papa ni dan nog gerechtelijk laten vaststellen, da werkt retroactief, declaratief dus dan ben ik al kind vanaf mijn verwekking dus ook erfgerechtigd in nalatenschap van mijn papa. Oorspronkelijke afstamming is gebaseerd op de biologische werkelijkheid, maar niet altijd, ook socio-affectief aspect speelt mee. Wilsverklaring primeert, maar alst ni waar is dan procedures om te betwisten. Adoptie is socio-affectief concept, los van biologische realiteit werkt maar heel klein beetje terug in de tijd. Constitutief van aard, vestigt iets wat voordien nog niet bestond. Werkt terug tot neerlegging van verzoekschrift tot adoptie. Onderscheid biologisch, socio-affectief moet ge met een korrel zout nemen, geen absolute tegenstelling. Idealiter valt da samen. Adoptie is per definitie niet biologisch georiënteerd, vandaar het verschil. AFDELING 2. OPENBARE ORDE-KARAKTER VAN HET AFSTAMMINGSRECHT Het afstammingsrecht raakt integraal de openbare orde; heeft een ordenend karakter want stelt u plaats vast in de juridische afstammingsboom. Men kan er niet van afwijken bij overeenkomst, dus geen deals over afstamming. Welke deal in de praktijk: draagmoederschapscontracten de vrouw die het kind baart is juridisch de moeder, door het feit da zij het kind baart wordt zij de moeder. In context van draagmoederschap baart de draagmoeder het kind dus de moeder is de draagmoeder. Da wil men natuurlijk ni bij draagmoederschap, de wensmoeder moet de moeder worden, da staat in het contract, de wensouders krijgen alle ouderlijke rechten en plichten. Da mag niet, strijdig met art BW, dus zo een contract is nietig. Problematische is dat de draagmoeder geen ouder kan worden als gevolg van het baren van het kind, ze wordt uit ouderlijk gezag ontzet door contract, dat mag niet en dat is net de essentie. Er zijn trucen om dat op te lossen, om te zorgen dat die regel niet speelt. AFDELING 3. BLOED-EN AANVERWANTSCHAP 1. Bloedverwantschap Op basis van afstamming Er zijn 2 soorten bloedverwanten: - IN RECHTE LIJN: stammen van elkaar af, maw uzelf tov u vader, grootvader, kinderen, achterkleinkinderen ascendenten (in opgaande lijn) en descendenten (neerdalend) 19

20 - IN ZIJLIJN: stammen niet rechtstreeks van elkaar af maar wel een gemeenschappelijke stamouder. Uzelf tov oom of tante gemeenschappelijke stamvader: u grootvader. Neven en nichten onderling ook grootouders als gemeenschappelijke stamouders in zijlijn: moeilijk woord: collateralen EXAMEN: bv wat is een stiefbroer: als u stiefmoeder een kind heeft is da u stiefbroer. Hij is geen bloedverwant en ook geen aanverwant. Uw stiefmoeder is wel een aanverwant. Anders is het met halfzus: dat zijn bloedverwanten eh want ze hebben een gemeenschappelijke ouder. Probleem stiefouder en stiefkind begrippen zijn uitgedijd, stief is enkel als er een huwelijk is, niet bij samenwonen. 2. Aanverwantschap Op basis van huwelijk aanverwanten: - bloedverwanten van de echtgenoot (bv uw schoonbroer, schoonmoeder, ) - echtgenoten van de bloedverwanten (bv uw schoonzoon, schoonbroer, ) -> heeft te maken met huwelijk en is daar ook toe beperkt. Niet uitgebreid naar wettelijk samenwonen bv, degene die me mijn zus samenwoont is juridisch gezien niet mijn schoonbroer 3. Systeem van de graden In hoeveelste graad staat gij tav van familieleden? bloedverwanten: elke generatie is een graad in rechte lijn, niet in de zijlijn Gijzelf tov u zus : 2 graden want ge moet opklimmen naar gemeenschappelijke stamouder en dan neerdalen naar uzelf dus van u zus naar u ouders naar u zus aanverwantschap: zelfde systeem, maar geen graad voor het huwelijk dat de aanverwantschap deed ontstaan 20