DEEL I. DE WETTELIJKE MOEDERLIJKE AFSTAMMING

Transcriptie

1 INHOUD Voorwoord xix DEEL I. DE WETTELIJKE MOEDERLIJKE AFSTAMMING Patrick Senaeve HOOFDSTUK I. SITUERING HOOFDSTUK II. DE BETWISTING VAN DE WETTELIJKE MOEDERLIJKE AFSTAMMING Titularissen Termijn Afwezigheid van bezit van staat vereist Geen automatische vestiging van het moederschap van de betwistende werkelijke moeder DEEL II. DE VADERLIJKE AFSTAMMING BINNEN HET HUWELIJK Patrick Senaeve HOOFDSTUK I. DE VASTSTELLING VAN HET VADERSCHAP BINNEN HET HUWELIJK De inkrimping van de vaderschapsregel A. Situering B. Gevallen waarin de vaderschapsregel niet langer van toepassing is De uitschakeling van de vaderschapsregel voor de kinderen geboren na de ontbinding van het huwelijk verworpen De uitschakeling van de vaderschapsregel voor vier verdachte categorieën kinderen v

2 a. Gevallen waarin de vaderschapsregel wordt uitgeschakeld b. Werkwijze bij de geboorteaangifte c. Situatie bij een onterechte vermelding van de naam van de echtgenoot in de geboorteakte C. Uitschakeling van de vaderschapsregel niet absoluut D. Erkenning door de echtgenoot en onderzoek naar het vaderschap tegen de echtgenoot mogelijk E. Overgangsrecht Geen uitbreiding van de vaderschapsregel naar de wettelijke samenwoning HOOFDSTUK II. DE BETWISTING VAN HET VADERSCHAP BINNEN HET HUWELIJK De titularissen en de termijn inzake de vordering tot betwisting van het vaderschap van de echtgenoot A. De titularissen Situering Het ontzeggen van het betwistingsrecht aan de genetische vader en de rechtspraak van het Arbitragehof Het openstellen van het betwistingsrecht voor de genetische vader van het kind a. De genetische vader als nieuwe titularis b. Bijkomende vereiste voor en consequentie van het vorderingsrecht van de genetische vader B. De termijn Wetsgeschiedenis De aard van de termijn Het vorderingsrecht van de moeder Het vorderingsrecht van de (ex-)echtgenoot a. De nieuwe regeling b. Overgangsrecht Het vorderingsrecht van de man die het vaderschap opeist a. De nieuwe regeling b. Overgangsrecht vi

3 6. Het vorderingsrecht van het kind zelf a. De wijziging door de wet van 1 juli b. De bijkomende wijziging door de programmawet van 27 december c. Overgangsrecht Het vorderingsrecht van de verwanten in de rechte lijn van de echtgenoot Het vorderingsrecht van de vorige echtgenoot Gronden van niet-ontvankelijkheid van de vordering A. Het bezit van staat B. Geen instemming tot een daad die de voortplanting tot doel had Organisatie van de betwisting A. Vaderschapsbetwisting op tegenbewijs B. Vaderschapsbetwisting zonder bewijsvoering Mogelijkheid van in rechte optreden door de genetische vader vóór de geboorte A. Situering B. Het instellen van een vordering tot betwisting vóór de geboorte De situatie vóór de wet van 1 juli 2006 (oud afstammingsrecht) De situatie ingevolge de wet van 1 juli De situatie ingevolge de programmawet van 27 december C. Consequenties voor de naam van het kind Personen tegen wie de vordering moet worden ingesteld DEEL III. DE MOEDERLIJKE EN DE VADERLIJKE ERKENNING Gerd Verschelden HOOFDSTUK I. ERKENNING DOOR EEN VROUW Grondvoorwaarden A. De naam van de moeder is niet vermeld in de geboorteakte van het kind vii

4 B. Toestemming van de vader en/of het te erkennen kind Ratio van de toestemmingsvereiste Wettelijk vereiste toestemmingen Procedure na toestemmingsweigering C. Uit de erkenning blijkt geen op bloed- of aanverwantschap gesteund absoluut huwelijksbeletsel tussen de erkennende vrouw en de vader Vormvereisten Bijzondere publiciteit bij erkenning door een gehuwde vrouw: mededeling A. Toepassingsgebied van de beschermingsregeling B. Wijze waarop de mededeling geschiedt Kennisgeving Betekening C. Sanctie bij niet-naleving van de mededelingsverplichting. 106 HOOFDSTUK II. BETWISTING VAN DE MOEDERLIJKE ERKENNING Gemeenrechtelijke betwisting van een moederlijke erkenning (art. 330 B.W.) A. Ontvankelijkheidsvoorwaarden Algemeen: afwezigheid van bezit van staat t.a.v. de erkennende vrouw Bijzondere voorwaarde voor de erkennende vrouw en degenen die tot deze erkenning hebben toegestemd: een wilsgebrek Titularissen van de vordering Termijnen Partijen in het geding B. Gegrondheid van de vordering Bijzondere procedure tot nietigverklaring van een moederlijke erkenning (art. 329bis, 3 B.W.) HOOFDSTUK III. ERKENNING DOOR EEN MAN Grondvoorwaarden A. Het vaderschap staat niet vast krachtens artikel 315 of 317 B.W viii

5 B. Toestemming van de moeder en/of het kind (art. 329bis B.W.) Wettelijk vereiste toestemmingen a. Het kind is meerderjarig of ontvoogd b. Het kind is een niet ontvoogde minderjarige wiens ouder bekend en in leven is en in de mogelijkheid verkeert zijn wil te uiten c. Het kind is een niet ontvoogde minderjarige zonder bekende ouder of met een ouder die overleden is dan wel in de onmogelijkheid verkeert zijn wil te uiten Vorm van de toestemming en ogenblik waarop zij moet worden gegeven Toestemmingsweigering en het geding dat daarop volgt C. Uit de erkenning blijkt geen op bloed- of aanverwantschap gesteund absoluut huwelijksbeletsel tussen de erkenner en de moeder (art. 321 B.W.) Totaal verboden erkenningen waaruit een absoluut huwelijksbeletsel blijkt Voorwaardelijk toegelaten erkenningen waaruit een absoluut huwelijksbeletsel blijkt Toegelaten erkenningen waaruit een relatief huwelijksbeletsel blijkt Toegelaten erkenningen waaruit geen huwelijksbeletsel blijkt Geding na toestemmingsweigering A. Bevoegde rechtbank B. Gedinginleidend stuk C. Afwezigheid van termijn om de vordering in te leiden D. Vertegenwoordiging van het te erkennen kind Het kind is jonger dan twaalf jaar Het kind heeft de volle leeftijd van twaalf jaar bereikt. 139 E. Verzoeningspoging door de rechtbank F. Oordeel van de rechtbank bij gebrek aan verzoening Ratio en ontstaansgeschiedenis van de nieuwe wettelijke regeling Bewijs dat de aspirant-erkenner niet de biologische vader is ix

6 3. Afwezigheid van bewijs van biologisch niet-vaderschap van de aspirant-erkenner a. Het te erkennen kind is jonger dan één jaar op het tijdstip van inleiding van de procedure b. Het te erkennen kind is ouder dan één jaar op het tijdstip van inleiding van de procedure Samenvatting Beoordeling G. Bijzonder geval: de aspirant-erkenner wordt vervolgd wegens verkrachting van de moeder Ratio en ontstaansgeschiedenis van een bijzondere beschermingsregeling Toepassingsgebied Inhoud van de bescherming tegen de verkrachter Kritische bedenkingen H. Behandeling van de zaak in raadkamer I. Situatie en verdere verloop na het oordeel dat de erkenning kan plaatsvinden Erkenning van een overspelig kind a matre A. Afschaffing van de procedure tot voorafgaande machtiging B. Overgangsregeling Erkenning door een gehuwd man van een overspelig kind a patre A. Afschaffing van de homologatieprocedure B. Invoering van een mededelingsverplichting, op straffe van relatieve niet-tegenwerpelijkheid Toepassingsgebied van de beschermingsregeling Wijze waarop de mededeling geschiedt Sanctie bij niet-mededeling a. Relatieve niet-tegenwerpelijkheid b. Erfrechtelijke consequenties C. Overgangsregeling Erkenning van een verwekt kind vóór de geboorte A. Toelaatbaarheid B. Nut Doodgeboren kind A. Vermelding van de naam van de vader in de akte van aangifte van een levenloos kind x

7 B. Erkenning blijft onmogelijk Erkenning van een overleden kind Publiciteit A. Kantmelding (enkel) in de geboorteakte van het kind Problematisch karakter van deze algemene publiciteitsregeling Oplossingen B. Mededelingsverplichting na erkenning van een kind door een gehuwd man (art. 319bis B.W.) Kennisgeving Betekening C. Mededelingsverplichting van een zonder toestemming(en) gedane erkenning (art. 329bis, 3 B.W.) Uitwerking van een erkenning A. Declaratief karakter van een erkenning B. Beperkte uitwerking van een erkenning door een gehuwde ouder die niet aan diens echtgeno(ot(e) is meegedeeld (art. 313, 3 en art. 319bis, 3de lid B.W.) C. Beperkte uitwerking van een erkenning zonder de voorafgaande toestemming(en) (art. 329bis, 3, 6de lid B.W.) HOOFDSTUK IV. BETWISTING VAN DE VADERLIJKE ERKENNING Gemeenrechtelijke betwisting van een vaderlijke erkenning (art. 330 B.W.) A. Algemene ontvankelijkheidsvoorwaarden Afwezigheid van bezit van staat ten aanzien van de erkennende man Een levensvatbaar geboren kind B. Bijzondere ontvankelijkheidsvoorwaarde voor de erkennende man en degenen die tot de erkenning hebben toegestemd: een wilsgebrek C. Titularissen van de vordering Beperking van het aantal vorderingsgerechtigden Overgangsregeling Uitsluiting van bepaalde vorderingsgerechtigden D. Termijnen Vorderingsrecht van de moeder xi

8 2. Vorderingsrecht van het kind Vorderingsrecht van de erkenner Vorderingsrecht van de man die het vaderschap opeist E. Partijen in het geding F. Vertegenwoordiging van het erkende kind Als verweerder a. De betwistingvordering wordt ingeleid door de erkenner b. De betwistingvordering wordt ingeleid door de moeder c. De betwistingvordering wordt ingeleid door de man die het vaderschap opeist Als eiser G. Gegrondheid van de vordering Nietigverklaring van een zonder toestemmingen gedane erkenning (art. 329bis, 3 B.W.) A. Toepassingsgebied B. Bezit van staat t.a.v. de erkenner is geen onontvankelijkheidsgrond C. Procedureregels Titularissen van de vordering Termijn Partijen in het geding Vertegenwoordiging van het erkende kind a. Als verweerder b. Als eiser Bevoegde rechtbank Gedingleidend stuk en procedureverloop C. Oordeel van de rechtbank over de gegrondheid van de vordering DEEL IV. HET ONDERZOEK NAAR HET MOEDERSCHAP EN NAAR HET VADERSCHAP Frederik Swennen HOOFDSTUK I. INLEIDING xii

9 HOOFDSTUK II. VESTIGING VAN DE AFSTAMMING Materieel toepassingsgebied A. Onderzoek naar het moederschap B. Onderzoek naar het vaderschap Regeling Overgangsregeling Ontvankelijkheid en gegrondheid van de vordering A. Inleiding B. Ontvankelijkheid van de vordering Incestueuze afstamming (art. 314, 2de lid en 325 B.W.) 229 a. Regeling b. Overgangsregeling Vetorecht meerderjarig of ontvoogd kind (art. 332quinquies, 1 B.W.) a. Regeling b. Overgangsregeling C. De gegrondheid van de vordering Kennelijke strijdigheid van de vaststelling van de afstamming met de belangen van het kind (art. 332quinquies, 2 B.W.) a. Regeling b. Overgangsregeling Bewijs van (de afwezigheid van) de biologische band (art. 332quinquies, 3 B.W.) De exceptie van verkrachting (art. 332quinquies, 4 B.W.) a. Inleiding b. Regeling c. Overgangsregeling d. Beoordeling Partijen in het geding A. Titularissen van de vordering (art. 332ter, 1ste en 2de lid B.W.) B. Vertegenwoordiging (art. 331sexies B.W.) Termijn voor de vordering (art. 331ter B.W.) De verplichting tot betekening van de beslissing (art. 322, 2de lid B.W.) xiii

10 HOOFDSTUK III. BETWISTING VAN DE AFSTAMMING DEEL V. DE GEVOLGEN VAN DE AFSTAMMING DE VORDERING TOT UITKERING VOOR LEVENSONDERHOUD TEGEN DE VERMOEDELIJKE VERWEKKER Frederik Swennen HOOFDSTUK I. INLEIDING HOOFDSTUK II. DE GEVOLGEN VAN DE AFSTAMMING De verplichting tot betekening van de beslissing waarbij de overspelige vaderlijke afstamming wordt vastgesteld (art. 322, 2de lid B.W.) De opvoeding van het overspelige kind in de echtelijke verblijfplaats (oud art. 334bis B.W.) De vermogensrechtelijke bestraffing van de overspelige echtgenoot (art. 334ter B.W.) De naam (art. 335 B.W.) A. Ook het a patre overspelige kind krijgt vadersnaam (art. 335, 1 en 3, 2de lid B.W.) B. De wijziging van moedersnaam naar vadersnaam (art. 335, 3, 2de lid B.W.) C. Weerslag van de vaststelling van afstammingsbanden van een meerderjarig kind op zijn naam (art. 335, 4 B.W.) Vruchtgebruik van de langstlevende echtgenoot in samenloop met overspelige kinderen (oud art. 745quater, 1, 2de lid B.W.) A. Regeling B. Overgangsregeling Vruchtgebruik van de langstlevende echtgenoot in samenloop met stiefkinderen (art. 745quinquies, 2, 1ste lid B.W.) Uitsluiting van overspelige kinderen uit de verdeling in natura van de nalatenschap (oud art. 837 B.W.) A. Regeling xiv

11 B. Overgangsregeling Huwelijksvoordelen in samenloop met niet-gemeenschappelijke kinderen (art B.W.) HOOFDSTUK III. DE VORDERING TOT UITKERING VOOR LEVENSONDER- HOUD TEGEN DE VERMOEDELIJKE VERWEKKER DEEL VI. DE AFSTAMMING NA MEDISCH BEGELEIDE VOORTPLANTING Tim Wuyts INLEIDING HOOFDSTUK I. BESTAAT ER EEN RECHT OP EEN KIND? Vanuit mensenrechtelijk perspectief De MBV-wet HOOFDSTUK II. TOEPASSINGSGEBIED Medisch begeleide voortplanting A. Definitie B. Uitvoering Toegang tot medisch begeleide voortplanting A. Personen B. Medische indicaties C. Leeftijd HOOFDSTUK III. AFSTAMMING NA MEDISCH BEGELEIDE VOORTPLANTING Inleiding A. Draagwijdte B. Ratio legis C. Beginselen C. Praktische gevolgen D. Plan van het onderzoek xv

12 2. Heteroseksueel (echt)paar A. Langs moederszijde Vaststelling van rechtswege Erkenning Onderzoek naar moederschap Betwisting van de afstamming B. Langs vaderszijde Vaderschap van rechtswege a. De vaderschapsregel b. Gevolgen van de uitdrukkelijke toestemming van de echtgenoot c. Wijze waarop de toestemming wordt gegeven d. Belang van het huwelijk e. Opvolgend huwelijk Erkenning Onderzoek naar vaderschap Betwisting van de afstamming Vordering tegen de verwekker Homoseksueel (echt)paar A. De bio-fysiologische moeder B. De lesbische meemoeder Alleenstaande moeder A. Langs moederszijde B. Tweede afstammingsband? HOOFDSTUK IV. ANONIMITEIT VAN HET DONORSCHAP Groeiende consensus over het bestaan van een recht op kennis van de genetische oorsprong A. Aandacht in de voorbereidende werken B. Het adoptierecht C. Artikelen 3 en 7 I.V.R.K D. Artikel 8 E.V.R.M Recht op informatie over het jeugdbeschermingsverleden Gebrek aan consensus over het behoud van de anonimiteit van de donor xvi

13 3. Recht op identiteit bij de vaststelling van een afstammingsband Recht op identiteit bij anoniem bevallen Besluit MBV-wet A. Beginsel B. Niet-anonieme donatie C. Registratie en mededeling van bepaalde gegevens D. Toetsing aan het I.V.R.K. en het E.V.R.M E. Anonimiteit en huwelijksbeletselen? Het beroepsgeheim HOOFDSTUK V. DRAAGMOEDERSCHAP Wettelijke omkadering De afdwingbaarheid van de draagmoederschapsovereenkomst Afstamming na draagmoederschap A. Volgens de gewone regels inzake afstamming Beginsel Afstamming langs moederszijde Afstamming langs vaderszijde a. Kind geboren binnen het huwelijk b. Kind geboren buiten het huwelijk B. Adoptie Besluit HOOFDSTUK VI. AFSTAMMING NA OVERLIJDEN VAN ÉÉN VAN DE WENS- OUDERS Toelaatbaarheid A. Algemeen B. Post-mortem implantatie van overtallige embryo s C. Post-mortem inseminatie van overtallige gameten D. Intrekking van de toestemming bedoeld in artikelen 7, 13 en 42 MBV-wet xvii

14 E. Verstrijken van de bewaartermijn Bewaring van overtallige embryo s Bewaring van overtallige gameten Termijn voor implantatie en inseminatie Gevolgen A. Afstamming Algemeen Langs moederszijde Langs vaderszijde B. Naamgeving C. Erfrecht Geen afstammingsband met wensvader Wel een afstammingsband met wensvader D. Schenkingen E. Onderhoudsvorderingen Onderhoudsvordering tegen de verwekker? Onderhoudsplicht op grond van een vastgestelde afstammingsband? F. Recht op identiteit? G. Doodgeboren kinderen BIJLAGE: GECOÖRDINEERDE VERSIE VAN DE WETTEN VAN 1 JULI 2006, 27 DECEMBER 2006, 10 MEI 2007, 15 MEI 2007 EN 6 JULI xviii