Agrohandelsrapport 2008

Transcriptie

1 Agrohandelsrapport 2008 Departement Landbouw en Visserij afdeling Monitoring en Studie Tom Van Bogaert Johan Janssens Jonathan Platteau Vincent Samborski

2 Agrohandelsrapport 2008 Tom Van Bogaert, Johan Janssens, Jonathan Platteau, Vincent Samborski september 2009 Rapport, 75 p. Depotnummer: D/2009/3241/351 Departement Landbouw en Visserij afdeling Monitoring en Studie Ellipsgebouw (6de verdieping) Koning Albert II - laan 35, bus Brussel Tel Fax ams@vlaanderen.be Vermenigvuldiging en/of overname van gegevens zijn toegestaan mits de bron expliciet vermeld wordt: Van Bogaert T., Janssens J., Platteau J. & Samborski V. (2009) Agrohandelsrapport 2008, Departement Landbouw en Visserij, afdeling Monitoring en Studie, Brussel. Wij doen ons best om alle informatie, webpagina's en downloadbare documenten voor iedereen maximaal toegankelijk te maken. Indien u echter toch problemen ondervindt om bepaalde gegevens te raadplegen, willen wij u graag hierbij helpen. U kunt steeds contact met ons opnemen. Wilt u op de hoogte gehouden worden van onze nieuwste publicaties, schrijf u dan in op de AMS-nieuwsflash via de onderstaande link: 2

3 AGROHANDELSRAPPORT

4 4

5 Inhoudsopgave Samenvatting... 6 Inleiding Totale Belgische handel Belgische agrarische handel Totale Belgische agrarische handel Akkerbouwproducten Dierlijke producten Tuinbouwproducten Agro-industriële producten Andere landbouw- en visserijproducten Onze buurlanden en de nieuwe EU-lidstaten Aandeel van Vlaanderen Europese agrarische handel Totale agrarische handel Akkerbouwproducten Dierlijke producten Tuinbouwproducten Agro-industriële producten Andere landbouw- en visserijproducten Aandeel in totale handel De EU in vergelijking met andere agrohandelsnaties Aandeel in wereldhandel Vooruitblik op Lijst met figuren Lijst met tabellen Bijlagen

6 Samenvatting De Belgische handel in landbouwproducten laat in 2008 een positief saldo optekenen. In vergelijking met 2007 is het agrarische handelsoverschot toegenomen met 5,5%. Het bedraagt nu 3,5 miljard euro. Het totale Belgische handelssaldo is geslonken van 12,9 miljard euro in 2007 tot 4,1 miljard euro in Dat blijkt uit cijfers van Eurostat, die verwerkt zijn in het jaarlijkse Agrohandelsrapport. In- en uitvoer van landbouwproducten nemen significant toe ten opzichte van In 2008 is de uitvoer van landbouwproducten goed voor 34,1 miljard euro (+13,5%), terwijl de invoer op 30,6 miljard euro (+14,5%) afklokt. Het aandeel van de invoer van landbouwproducten in de totale Belgische handel bedraagt 9,6% en dat van de uitvoer zelfs 10,6%, wat wijst op het niet te onderschatten belang van de agrosector voor de Belgische export. Uit cijfers van de Nationale Bank van België blijkt dat Vlaanderen verantwoordelijk is voor 82% van de nationale invoer en 83% van de nationale uitvoer van landbouwproducten. Meer nog dan in de totale Belgische handel zijn de EU-lidstaten de belangrijkste partners in de landbouwhandel. 73% van de ingevoerde landbouwproducten is uit de EU afkomstig en 84% van de uitgevoerde landbouwproducten gaat naar EU-lidstaten. Binnen de EU zijn vooral de buurlanden van groot belang. Haast 62% van de landbouwinvoer komt uit Nederland, Duitsland, Luxemburg, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Dat vijftal is met 67% ook de grootste afzetmarkt voor Belgische landbouwproducten. De twaalf nieuwe EUlidstaten nemen aan belang toe, al blijft hun aandeel in onze invoer (2,5%) en uitvoer (4%) beperkt. Wat de landen buiten de EU betreft is de invoer (27% van de totale landbouwimport) traditioneel groter dan de uitvoer (16% van de totale landbouwexport), zodat het handelstekort met die landen 2,9 miljard euro bedraagt. Het Verenigd Koninkrijk en Duitsland dragen het meest bij tot het Belgische handelsoverschot voor landbouwproducten, met een positief saldo van respectievelijk 2 miljard euro en 1,6 miljard euro. Luxemburg, Frankrijk, Spanje, Griekenland en Zweden volgen. Polen haalt Tsjechië in als belangrijkste landbouwhandelspartner in Oost-Europa. Een handelstekort bij landbouwproducten heeft België in de EU enkel met Nederland en, in mindere mate, met Litouwen. Bij de agrarische in- en uitvoer bestaat de top drie telkens uit Frankrijk, Nederland en Duitsland. In 2008 is voor 10,9 miljard euro aan akkerbouwproducten ingevoerd in België. Hiermee is akkerbouw goed voor meer dan een derde van de totale invoer van landbouwproducten. Producten als kool- en raapzaad, soja, koffie, cacao en oliehoudende bijproducten worden massaal ingevoerd uit niet-eu-landen. Akkerbouw neemt met 11,1 miljard euro 32% van de totale uitvoer van landbouwproducten voor zijn rekening. Graanproducten zijn het belangrijkste exportproduct, vooral dankzij banketbakkerswerk mout, tarwemeel en deegwaren. De voornaamste landen die bijdragen tot het handelsoverschot zijn het Verenigd Koninkrijk, Spanje en Duitsland. Dierlijke producten zijn met 5,3 miljard euro goed voor 17% van de Belgische invoer van landbouwproducten. De totale uitvoer van dierlijke producten bedraagt 7,1 miljard euro. Dat is 21% van de totale landbouwexport. Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Italië dragen het meest bij tot het ruime handelsoverschot. Zuivelproducten vertegenwoordigen 48% van de invoerwaarde en 39% van de uitvoerwaarde van dierlijke producten. Het belangrijkste 6

7 exportproduct is vers varkensvlees, gevolgd door onder meer kalfs- en rundvlees, gevogelte en zuivelbereidingen 19% van de totale Belgische invoer van landbouwproducten is toe te wijzen aan tuinbouwproducten. Van de 5,9 miljard euro aan ingevoerde tuinbouwproducten is ruim de helft afkomstig van landen van buiten de EU. Het gaat hierbij vooral om zuidvruchten (o.a. bananen, ananassen, vijgen, dadels en kiwi s). In 2008 is voor 6,2 miljard euro aan tuinbouwproducten uitgevoerd. Dat is 18% van de totale uitvoer van landbouwproducten. De uitvoer van tuinbouwproducten is bijna volledig bestemd voor EU-landen. Het handelsoverschot is grotendeels te danken aan de uitvoer van diepvriesgroenten, fruitsappen, verse peren en tomaten. Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk zijn in termen van saldo de belangrijkste handelspartners. Er is in 2008 voor een totale waarde van 3,2 miljard euro aan agro-industriële producten ingevoerd in België. Dat komt overeen met bijna 11% van de totale invoer van landbouwproducten. De uitvoer van agro-industriële producten bedraagt 5 miljard euro of 15% van de totale uitvoer van landbouwproducten. Het duidelijke handelsoverschot is grotendeels toe te schrijven aan Frankrijk, op ruime afstand gevolgd door Spanje en Italië. Meststoffen vormen het belangrijkste product binnen de handel van agro-industriële producten. België voert vooral stikstofhoudende en samengestelde meststoffen uit en voert kalihoudende meststoffen in. België is ook een exportland van bestrijdingsmiddelen en landbouwmaterieel. De categorie andere landbouw- en visserijproducten is goed voor een totale invoerwaarde van 5,3 miljard euro. Dat komt overeen met een aandeel van 17% in de totale agrarische invoer. De uitvoer van de andere landbouw- en visserijproducten bedraagt 4,6 miljard euro. Dat is 14% van de totale Belgische uitvoer van landbouwproducten. Het handelstekort heeft voornamelijk te maken met het negatieve saldo met onze buurlanden Frankrijk en Nederland. Uit Frankrijk importeert België grote hoeveelheden wijn, alcohol, limonade en water. Uit Nederland voert België heel wat dierenvoeder en schaal- en weekdieren in. Met de landen buiten de EU heeft België een handelsoverschot, wat voornamelijk te danken is aan dranken en dierenvoeders. België heeft het vierde grootste handelsoverschot van alle EU-lidstaten. Enkel Nederland, Frankrijk en Denemarken doen beter. België neemt 7,7% van de landbouwinvoer en 9% van de landbouwuitvoer van de EU voor zijn rekening. Het staat daarmee respectievelijk op de zesde en de vierde plaats. Bij de agro-industriële producten is België zelfs de tweede grootste exporteur. De hoge cijfers voor België wijzen erop dat ons land bij uitstek een open economie heeft die leeft van in- en uitvoer en doorvoer van producten. De havens spelen hierin een belangrijke rol. In totaal voeren alle EU-lidstaten voor een totale waarde van 399 miljard euro aan landbouwproducten in. De totale exportwaarde bedraagt 381 miljard euro. Het tekort in de Europese agrohandel is vooral toe te schrijven aan het Verenigd Koninkrijk, Italië, Zweden, Portugal, Duitsland en Griekenland. In de totale handel van de EU-lidstaten is de landbouwhandel goed voor circa 9,5% van de in- en uitvoerwaarde. Akkerbouwproducten vertegenwoordigen zowel bij in- als uitvoer de grootste waarde, vóór dierlijke producten en andere landbouw- en visserijproducten. Volgens een rapport van de Europese Commissie is de EU wereldwijd nummer één in de landbouwhandel. Als de interne handel binnen de EU-lidstaten buiten beschouwing gelaten wordt, voert de EU in 2008 landbouwproducten in voor een handelswaarde van 129 miljard dollar. Dat is heel wat meer dan de Verenigde Staten, Japan en China. Brazilië is de 7

8 belangrijkste leverancier van de EU, vóór Argentinië en de Verenigde Staten. De EU is in 2008 met een uitvoerwaarde van 122 miljard dollar ook de grootste landbouwexporteur ter wereld, nagenoeg ex-aequo met de Verenigde Staten. De Verenigde Staten blijven de grootste afzetmarkt voor Europese landbouwproducten, maar de voorsprong met Rusland wordt kleiner. Landen waarin landbouwgrondstoffen en bulkwaren (bv. sojabonen) een belangrijk deel van de uitvoerwaarde innemen, zoals Brazilië en Argentinië, noteren dankzij de hoge prijzen voor die producten sinds 2006 een enorme groei van de exportcijfers. De EU voert vooral eindproducten (zoals wijn en voedselbereidingen) en intermediaire producten (zoals etherische oliën) uit. Uit de cijfers van de FAO blijkt dat België in 2006 met 4,1% van de uitgevoerde agrarische producten de zesde grootste landbouwexporteur ter wereld is. Net zoals in 2005 wordt ons land voorafgegaan door de VS, Nederland, Frankrijk, Duitsland en Brazilië. België neemt in ,4% van de wereldimport voor zijn rekening en staat daarmee op de negende plaats. China rukt op als agrarisch invoerland en duldt enkel de VS en Duitsland voor zich. Brazilië heeft het grootste agrarische handelssaldo. België is nummer vijftien en staat daarmee twee plaatsen hoger dan in Ten slotte blijkt uit de eerste cijfers van 2009 dat de Belgische landbouwhandel goed stand houdt in tijden van financiële en economische crisis. Terwijl in het eerste kwartaal van 2009 de totale in- en uitvoer met maar liefst 20% zakt in vergelijking met dezelfde periode in 2008, blijft de daling in de agrohandel beperkt tot 3%. Het totale handelsoverschot (2 miljard euro) daalt met 25%, het agrarische saldo (1 miljard euro) met 3%. De daling van het agrohandelsoverschot is volledig terug te voeren op de agro-industriële producten (-35%) en de tuinbouwproducten (-67%). De uitvoer van meststoffen keldert in het eerste kwartaal van 2009 en de invoer van vers en verwerkt fruit zit in de lift. In de EU zakt de landbouwexport met 12% en de landbouwimport met 9% in vergelijking met het eerste kwartaal van

9 Inleiding In dit rapport staat de Belgische handel in agrarische producten centraal. Om de analyses te maken die in de publicatie zijn beschreven is hoofdzakelijk gebruik gemaakt van data die door het Europees statistisch bureau Eurostat zijn verzameld. Voor het Vlaamse aandeel in de Belgische agrohandel is een beroep gedaan op gegevens van de Nationale Bank van België, voor het Belgische aandeel in de wereldhandel werd de FAO geraadpleegd. Een rapport van de Europese Commissie DG landbouw diende als basis voor de vergelijking van de EU met andere agrohandelsnaties. Alvorens de Belgische handel in agrarische producten tot op een diep niveau te analyseren, wordt eerst de totale Belgische handel in kaart gebracht. In het derde deel wordt de handel in Europese context geplaatst. De EU bestaat sinds 1 januari 2007 uit 27 lidstaten 1. In het laatste deel wordt de Belgische handel in voedingsproducten op wereldniveau bekeken. Om de handel in agrarische producten zo duidelijk mogelijk te bespreken, is ervoor gekozen om ze op te delen in vijf onderdelen: Akkerbouwproducten: bevat granen en graanproducten, peulvruchten, aardappelen, suikerhoudende gewassen en afgeleide producten, oliehoudende (zaai-)zaden en afgeleide producten; Dierlijke producten: bevat fok-, slacht- en gebruiksdieren, vers, gedroogd en gerookt vlees, vleesbereidingen, eieren, zuivelproducten, honing en andere dierlijke producten; Tuinbouwproducten: bevat verse, bevroren en geconserveerde groenten, groentesappen, olijfolie en bijproducten, groentebereidingen, aromatische planten, noten, vers fruit, bevroren en geconserveerde vruchten, jam en gelei, fruitsappen, andere fruitbereidingen en sierplanten; Agro-industriële producten: bevat meststoffen, bestrijdingsmiddelen en landbouwmaterieel; Andere landbouw- en visserijproducten: bevat vis, schaal- en weekdieren, andere zeeproducten, dranken en veevoeders. In de bijlagen zijn grafische voorstellingen van de handel in de vijf onderdelen terug te vinden, alsook invoer-, uitvoer- en saldotabellen per onderdeel, met daarin de handel met de EU-lidstaten per productgroep. Voor een goed begrip van de publicatie, dient vermeld te worden dat het hier enkel en alleen om monetaire waarden gaat en niet over volumes. Tot slot dient te worden opgemerkt dat de handelswaarden telkens uitgedrukt worden in lopende prijzen. Om de reële verschillen tussen de verschillende jaren te kunnen vergelijken moet rekening gehouden worden met de jaarlijkse inflatie. Die bedroeg volgens de Nationale Bank van België 1,79% in 2006, 1,82% in 2007 en 4,49% in De EU-lidstaten zijn België, Luxemburg, Nederland, Duitsland, Frankrijk, Verenigd Koninkrijk, Ierland, Spanje, Portugal, Denemarken, Zweden, Finland, Estland, Letland, Litouwen, Polen, Tsjechië, Slowakije, Slovenië, Griekenland, Italië, Cyprus, Malta, Oostenrijk, Hongarije, Roemenië en Bulgarije. 9

10 1. Totale Belgische handel Ook in 2008 zijn er in België meer producten uitgevoerd dan er zijn ingevoerd, zodat België een positief handelssaldo behoudt. In 2008 is voor ruim 323,3 miljard euro uitgevoerd, terwijl er voor 319,2 miljard euro aan producten zijn ingevoerd (Figuur 1). Het handelsoverschot bedraagt dus 4,1 miljard euro. Dat is veruit het laagste cijfer van de laagste jaren. In 2007 bedroeg het handelsoverschot nog 12,9 miljard euro. Dat komt omdat in vergelijking met het jaar ervoor de invoer (+5,9%) veel sterker gestegen is dan de uitvoer (+2,9%). Figuur 1: Totale Belgische handel, (in miljard euro) Invoer Uitvoer Saldo 10

11 België heeft met de andere EU-lidstaten een ruim handelsoverschot van 25,0 miljard euro (Figuur 2). Zowel invoer als uitvoer is gestegen, maar de invoer iets sterker. Daardoor is het handelssaldo met de EU-lidstaten er in vergelijking met 2007 met 4,3% op achteruitgegaan. De EU-landen zijn goed voor 70,3% van de totale Belgische invoer en nemen 77,1% van de Belgische uitvoer voor hun rekening. Figuur 2: Totale Belgische handel, intra-eu, (in miljard euro) Invoer Uitvoer Saldo De handel met landen buiten de EU vertoont een tegengesteld beeld: de invoer is duidelijk groter dan de uitvoer. Bovendien neemt de invoer van producten ook aanzienlijk sneller toe dan de uitvoer. In 2008 bedroeg het Belgische handelssaldo met niet-eu-landen -20,9 miljard euro. De uitvoer stagneerde, terwijl de invoer een serieuze sprong maakte (+9,5%), zodat in vergelijking met 2007 het handelstekort met 57,5% toenam (Figuur 3). Figuur 3: Totale Belgische handel, extra-eu, (in miljard euro) Invoer Uitvoer Saldo 11

12 2. Belgische agrarische handel De totale Belgische handel in landbouwproducten bestaat uit de handel in akkerbouwproducten, dierlijke producten, tuinbouwproducten, agro-industriële producten (landbouwmachines, meststoffen, bestrijdingsmiddelen) en andere landbouw- en visserijproducten (vis, dranken, veevoeders). Na een bespreking van de algemene cijfers (alle landbouwproducten), wordt op elk van deze onderdelen dieper ingegaan Totale Belgische agrarische handel De totale Belgische handel in landbouwproducten vertoont een positief handelssaldo. Zowel in- als uitvoer neemt significant toe. In tegenstelling tot de algemene tendens in de buitenlandse handel is het agrarische handelsoverschot in 2008 toegenomen met 5,5%. Het bedraagt nu 3,5 miljard euro. In 2008 is de totale uitvoer goed voor 34,1 miljard euro, terwijl de invoer van landbouwproducten 30,6 miljard euro bedraagt. Ter vergelijking: in 2007 werd er voor 30,1 miljard euro aan landbouwproducten uitgevoerd en voor 26,7 miljard euro ingevoerd, zodat de stijging in 2008 respectievelijk 13,5% en 14,5% bedraagt. (Figuur 4). Het aandeel van de invoer en de uitvoer van landbouwproducten in de totale Belgische handel bedraagt respectievelijk 9,6% en 10,6%, wat wijst op het niet te onderschatten belang van de agrosector voor de Belgische export. Figuur 4: Belgische agrarische handel, (in miljard euro) Invoer Uitvoer Saldo Bij de opsplitsing van de handel in landbouwproducten met EU-lidstaten en met niet-eulidstaten, valt op dat 73,0% van de ingevoerde landbouwproducten uit EU-lidstaten afkomstig is, en dat zelfs 84,3% van de uitgevoerde landbouwproducten naar EU-lidstaten gaat. Deze percentages liggen hoger dan bij de totale Belgische handel. 12

13 Het handelsoverschot met EU-landen bedraagt in ,4 miljard euro. Dat is een stijging met 8,8% in vergelijking met het jaar ervoor en met bijna de helft ten opzichte van De uitvoer stijgt in absolute cijfers sterker dan de invoer (Figuur 5). Figuur 5: Belgische agrarische handel, intra-eu, (in miljard euro) Invoer Uitvoer Saldo Zoals Figuur 6 aangeeft, is het handelssaldo met de niet-eu-landen al jaren negatief. In 2008 is de invoer in absolute cijfers aanzienlijk sterker gestegen dan de uitvoer, zodat het handelstekort groeide tot -2,9 miljard euro (+13,0%). Figuur 6: Belgische agrarische handel, extra-eu, (in miljard euro) Invoer Uitvoer Saldo Onze buurlanden zijn de belangrijkste handelspartners in de agrohandel. De beperkte transportkosten zijn hierin een heel belangrijke factor. In 2008 is 23,5% van de ingevoerde producten afkomstig uit Frankrijk, 23,0% uit Nederland en 12,0% uit Duitsland. Andere relatief grote leveranciers binnen de EU zijn Italië (3,1%), Verenigd Koninkrijk en Spanje (elk 2,7%) (Figuur 7). De niet-eu-landen nemen 27,0% van de Belgische landbouwimport voor hun rekening. 13

14 Figuur 7: Aandeel van 15 belangrijkste EU-leveranciers in Belgische agrarische invoer, (%) 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Frankrijk Nederland Duitsland Italië Verenigd Koninkrijk Spanje Polen Ierland Denemarken Oostenrijk Luxemburg Litouwen Zweden Portugal Hongarije Wat de uitvoer van onze agrarische producten betreft krijgen we eenzelfde beeld: 22,6% van onze uitgevoerde producten gaat naar Frankrijk, 18,9% naar Nederland en 15,6% naar Duitsland. Het Verenigd Koninkrijk volgt op een vierde plaats (8,3%), met duidelijke voorsprong op Italië (3,6%) en Spanje (3,2%). 15,7% van de landbouwexport gaat naar buiten de EU (Figuur 8). Figuur 8: Aandeel van 15 belangrijkste EU-afzetmarkten in Belgische agrarische uitvoer, (%) 25% 20% 15% 10% 5% 0% Frankrijk Nederland Duitsland Verenigd Koninkrijk Italië Spanje Luxemburg Polen Zweden Denemarken Griekenland Oostenrijk Ierland Tsjechië Portugal Uit Figuur 9 blijkt duidelijk dat het Verenigd Koninkrijk en Duitsland het meest bijdragen tot het Belgische handelsoverschot voor landbouwproducten, met een positief saldo van respectievelijk 2,0 miljard euro en 1,6 miljard euro. Luxemburg (567 miljoen euro) en Frankrijk (518 miljoen euro) zijn aan elkaar gewaagd. Daarna volgen Spanje (284 miljoen euro), Griekenland (278 miljoen euro), Zweden (275 miljoen euro) en Italië (266 miljoen euro). Polen (188 miljoen euro) haalt Tsjechië (181 miljoen euro) in als belangrijkste landbouwhandelspartner in Oost-Europa. Een handelstekort bij landbouwproducten heeft België in de EU enkel met Nederland (-613 miljoen euro) en in mindere mate met Litouwen (- 37 miljoen euro). 14

15 In vergelijking met 2007 is het handelsoverschot met Frankrijk (+75,0%) en Spanje (+51,0%) sterk gestegen. Procentueel is het handelstekort met Nederland nog sterker toegenomen (+130,7%) Het beperkte handelstekort met Ierland in 2006 en 2007 is omgebogen in een handelsoverschot van 29,5 miljoen euro. Figuur 9: Agrarisch handelssaldo met alle EU-lidstaten, (in miljoen euro) Frankrijk Nederland Duitsland Italië Verenigd Koninkrijk Ierland Denemarken Griekenland Portugal Spanje Luxemburg Zweden Finland Oostenrijk Malta Estland Letland Litouwen Polen Tsjechië Slowakije Hongarije Roemenie Bulgarije Slovenië Cyprus Figuur 10 geeft de opsplitsing weer van de handel in landbouwproducten in de diverse onderdelen. In het tweede deel van dit rapport, wordt dieper ingegaan op elk van de onderdelen van de handel in landbouwproducten. In de bijlagen zijn grafische voorstellingen van de handel in de vijf landbouwproductcategorieën terug te vinden, alsook invoer-, uitvoeren saldotabellen per onderdeel, met daarin de handel met de EU-lidstaten per productgroep. Figuur 10: Opsplitsing Belgische agrarische handel in de diverse onderdelen, 2008 (in miljard euro) invoer uitvoer saldo akkerbouwproducten tuinbouwproducten agro-industriële producten dierlijke producten andere landbouw- en visserijproducten 15

16 2.2. Akkerbouwproducten In 2008 is voor 10,9 miljard euro aan akkerbouwproducten ingevoerd in België. Hiermee is akkerbouw goed voor meer dan een derde van de totale invoer van landbouwproducten. 74,0% van de invoer van akkerbouwproducten is afkomstig van EU-landen. Het grootste aandeel van de ingevoerde akkerbouwproducten komt uit Frankrijk (2,8 miljard euro), Nederland (2,7 miljard euro) en Duitsland (1,3 miljard euro) (Figuur 11). De invoer uit die landen blijft stabiel. Het hoge percentage van Frankrijk is onder meer te danken aan nieteetbare akkerbouwproducten, bijproducten, granen in korrel en graanproducten, waar Frankrijk goed is voor tenminste 40% van onze invoer. Figuur 11 : Aandeel invoer akkerbouwproducten, 2008 (%) 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Frankrijk Nederland Duitsland Italië Verenigd Koninkrijk Ierland Denemarken Griekenland Portugal Spanje Luxemburg Zweden Finland Oostenrijk Malta Estland Letland Litouwen Polen Tsjechië Slowakije Hongarije Roemenie Bugarije Slovenië Cyprus Extra EU Op het vlak van de uitvoer van akkerbouwproducten krijgen we een gelijkaardig beeld. Akkerbouw is met 11,1 miljard euro goed voor 32,5% van de totale uitvoer van landbouwproducten. Van de totale uitvoer van akkerbouwproducten gaat 84,3% naar een EUlidstaat. Frankrijk (2,5 miljard euro), Nederland (2,4 miljard euro), Duitsland (1,5 miljard euro) en het Verenigd Koninkrijk (1,0 miljard euro) zijn de grootste afnemers van onze akkerbouwproducten (Figuur 12). Figuur 12: Aandeel uitvoer akkerbouwproducten, 2008 (%) 25% 20% 15% 10% 5% 0% Frankrijk Nederland Duitsland Italië Verenigd Koninkrijk Ierland Denemarken Griekenland Portugal Spanje Luxemburg Zweden Finland Oostenrijk Malta Estland Letland Litouwen Polen Tsjechië Slowakije Hongarije Roemenie Bugarije Slovenië Cyprus Extra EU 16

17 Wat akkerbouwproducten betreft, haalt België een positief handelssaldo van 246 miljoen euro. De voornaamste landen die bijdragen tot dat positieve saldo zijn het Verenigd Koninkrijk (758 miljoen euro), Spanje (243 miljoen euro) en Duitsland (233 miljoen euro) met een (voor België) positief saldo. Wat onmiddellijk opvalt in Figuur 13 is het negatieve handelssaldo met de landen buiten de EU. België heeft hier een handelstekort van 1,1 miljard euro. Producten als kool- en raapzaad, soja, koffie, cacao en oliehoudende bijproducten worden massaal ingevoerd uit niet-europese landen. Bij de EU-lidstaten is er een duidelijk negatief handelssaldo met Nederland (-312 miljoen euro) en Frankrijk (-213 miljoen euro) (Figuur 13). Figuur 13: Handelssaldo van akkerbouwproducten, 2008 (in miljoen euro) Frankrijk Nederland Duitsland Italië Verenigd Koninkrijk Ierland Denemarken Griekenland Portugal Spanje Luxemburg Zweden Finland Oostenrijk Malta Estland Letland Litouwen Polen Tsjechië Slowakije Hongarije Roemenie Bulgarije Slovenië Cyprus Extra EU Figuur 14 en Figuur 15 geven de samenstelling van de groep akkerbouwproducten weer bij de in- en uitvoer. Hieruit blijkt dat vijf categorieën goed zijn voor drie kwart van de invoer: graanproducten (17%), afgeleide producten en granen in korrel (elk 15%), oliehoudende producten (14%) en overige gewassen (13%). Individuele producten die veel meer in- dan uitgevoerd worden, zijn oliën, kool- en raapzaad, zachte tarwe en gerst. Wat de uitvoer betreft, merken we op dat de granen in korrel slechts een aandeel van 6% hebben, wat betekent dat deze producten vooral in eigen land verder verwerkt of verkocht worden. De afgeleide producten nemen een aandeel van 24% in, omdat cacao, tabak en koffie verder uitgevoerd worden vanuit onze havens. Graanproducten zijn bij de akkerbouwproducten met 28% het belangrijkste exportproduct, vooral dankzij banketbakkerswerk mout, tarwemeel en deegwaren. 17

18 Figuur 14: Aandeel productcategorieën in de totale akkerbouwproducten, invoer, 2008 (%) 15,1% 0,4% 14,8% 1,5% 12,7% 17,9% 5,2% 13,9% 8,9% 0,9% 0,4% 0,6% 4,0% 0,6% 2,9% Granen in korrel Graanproducten Bijproducten van granen Droge peulvruchten Aardappelen Suikerhoudende gew assen Suikerhoudende producten Bijproducten van suikerraffinaderij Oliehoudende zaden Oliehoudende producten Oliehoudende bijproducten Overige gew assen Zaaigoed Afgeleide producten Niet eetbare akkerbouw producten Figuur 15 : Aandeel productcategorieën in de totale akkerbouwproducten, uitvoer, 2008 (%) 0,7% 6,1% 23,6% 27,2% 0,2% 8,8% 0,5% 0,3% 3,4% 9,3% 2,3% 9,1% 0,9% 0,2% 7,5% Granen in korrel Graanproducten Bijproducten van granen Droge peulvruchten Aardappelen Suikerhoudende gew assen Suikerhoudende producten Bijproducten van suikerraffinaderij Oliehoudende zaden Oliehoudende producten Oliehoudende bijproducten Overige gew assen Zaaigoed Afgeleide producten Niet eetbare akkerbouw producten (zie Bijlage 1, Bijlage 2 en Bijlage 3 voor een grafische voorstelling van de handelsstromen en meer gedetailleerde tabellen met handelscijfers op productgroepniveau.) 18

19 Focus op granen in korrel: Granen in korrel, voornamelijk tarwe, gerst, maïs en rijst, zijn verantwoordelijk voor 14,8% van de invoerwaarde en 6,0% van de uitvoerwaarde van akkerbouwproducten. Het handelstekort voor granen in korrel loopt op tot 938 miljoen euro. België importeert uit Frankrijk (724 miljoen euro) en exporteert naar Nederland (254 miljoen euro). Figuur 16: Aandeel in- en uitvoer van granen in korrel naar en vanuit EU-landen, 2008 (%) 19

20 Focus op aardappelen: Aardappelen zijn verantwoordelijk voor 2,9% van de invoerwaarde en 9,0% van uitvoerwaarde van akkerbouwproducten. Het handelsoverschot bedraagt 687 miljoen euro. De Belgische aardappel vindt vooral aftrek in Frankrijk (295 miljoen euro) en Nederland (205 miljoen euro). Nederland is ook de belangrijkste leverancier van aardappelen (140 miljoen euro). Figuur 17: Aandeel in- en uitvoer van aardappelen naar en vanuit EU-landen, 2008 (%) 20

21 2.3. Dierlijke producten In 2008 is de invoer van dierlijke producten met 5,3 miljard euro goed voor 17,2% van de Belgische invoer van landbouwproducten. 91,3% hiervan is afkomstig van EU-lidstaten. De dierlijke producten worden voornamelijk ingevoerd uit Nederland (1,5 miljard euro), Frankrijk (1,4 miljard euro) en Duitsland (892 miljoen euro), samen bijna drie kwart van de totale invoer van dierlijke producten. Op ruime afstand volgen het Verenigd Koninkrijk, Italië, Ierland en Spanje, waarvan de invoer telkens meer dan 100 miljoen euro bedraagt (Figuur 18). Figuur 18: Aandeel invoer dierlijke producten, 2008 (%) 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Frankrijk Nederland Duitsland Italië Verenigd Koninkrijk Ierland Denemarken Griekenland Portugal Spanje Luxemburg Zweden Finland Oostenrijk Malta Estland Letland Litouwen Polen Tsjechië Slowakije Hongarije Roemenie Bugarije Slovenië Cyprus Extra EU De uitvoer van dierlijke producten geeft een gelijkaardig beeld: 88,4% van de totale uitvoer van 7,1 miljard euro gaat naar EU-lidstaten. 70% van de uitvoer gaat naar Nederland (1,7 miljard euro), Duitsland (1,4 miljard euro), Frankrijk (1,3 miljard euro) en het Verenigd Koninkrijk (631 miljoen euro) (Figuur 19). Figuur 19: Aandeel uitvoer dierlijke producten, 2008 (%) 25% 20% 15% 10% 5% 0% Frankrijk Nederland Duitsland Italië Verenigd Koninkrijk Ierland Denemarken Griekenland Portugal Spanje Luxemburg Zweden Finland Oostenrijk Malta Estland Letland Litouwen Polen Tsjechië Slowakije Hongarije Roemenie Bugarije Slovenië Cyprus Extra EU 21

22 Dankzij de sterke uitvoer, vooral binnen de EU, heeft België een handelsoverschot van dierlijke producten van 1,8 miljard euro. De voornaamste landen die bijdragen tot dit overschot zijn Duitsland (466 miljoen euro), het Verenigd Koninkrijk (428 miljoen euro) en Italië (244 miljoen euro) met een (voor België) positief saldo. Met slechts vier landen uit de EU-27 heeft België een handelstekort op het vlak van dierlijke producten: Frankrijk (-136 miljoen euro), Ierland (-114 miljoen euro), Hongarije (-13 miljoen euro) en Slowakije (-6 miljoen euro) (Figuur 20). Figuur 20: Handelssaldo van dierlijke producten, 2008 (in miljoen euro) Frankrijk Nederland Duitsland Italië Verenigd Koninkrijk Ierland Denemarken Griekenland Portugal Spanje Luxemburg Zweden Finland Oostenrijk Malta Estland Letland Litouwen Polen Tsjechië Slowakije Hongarije Roemenie Bugarije Slovenië Cyprus Extra EU Figuur 21 en Figuur 22 geven de samenstelling binnen deze productcategorie weer. Het valt onmiddellijk op dat de zuivelproducten 48% van de invoerwaarde van dierlijke producten vertegenwoordigen. Het gaat in volgorde van belangrijkheid om kaas (goed voor meer dan een derde van de invoer), boter, melk en room. De invoer van vers vlees neemt 21% in. Schapen en geitenvlees en bevroren vlees worden duidelijk meer ingevoerd dan uitgevoerd. Bij de exportwaarde vertoont de uitvoer van vers vlees een aandeel van 38%, voornamelijk toe te schrijven aan de uitvoer van varkensvlees, maar ook van kalfs- en rundvlees en gevogelte. Bij de zuivelproducten (39%) zijn de belangrijkste exportproducten zuivelbereidingen, boter en kaas. 22

23 Figuur 21 : Aandeel van de productcategorieën in de totale dierlijke producten, invoer, 2008 (%) 0,5% 2,3% 3,3% 0,8% 8,2% 48,1% 21,1% 2,3% 11,5% 1,8% Fokdieren Slacht- en gebruiksdieren Vers vlees Gedroogd en gerookt vlees Vleesbereidingen Eieren Zuivelproducten Bijenhonig Andere dierlijke producten Niet eetbare dierlijke producten Figuur 22: Aandeel van de productcategorieën in de totale dierlijke producten, uitvoer, 2008 (%) 2,6% 0,3% 0,9% 0,9% 4,2% Fokdieren 38,7% 38,1% Slacht- en gebruiksdieren Vers vlees Gedroogd en gerookt vlees Vleesbereidingen 1,3% 11,4% 1,7% Eieren Zuivelproducten Bijenhonig Andere dierlijke producten Niet eetbare dierlijke producten (zie Bijlage 4, Bijlage 5 en Bijlage 6 voor een grafische voorstelling van de handelsstromen en meer gedetailleerde tabellen met handelscijfers op productgroepniveau.) 23

24 Focus op varkensvlees: De handel in vers varkensvlees is verantwoordelijk voor 2,2% van de invoerwaarde en 17,0% van de uitvoerwaarde van dierlijke producten. Het handelsoverschot voor varkensvlees bedraagt 1,1 miljard euro. Duitsland is veruit de belangrijkste afzetmarkt voor Belgisch varkensvlees (610 miljoen euro), op ruime afstand gevolgd door Italië (90 miljoen euro), Nederland (79 miljoen euro), het Verenigd Koninkrijk (66 miljoen euro) en Polen (59 miljoen euro). De voornaamste leveranciers zijn Duitsland en Nederland, met elk een kleine 30 miljoen euro. Figuur 23: Aandeel in- en uitvoer van varkens naar en vanuit EU-landen, 2008 (%) 24

25 Focus op zuivelproducten: De handel in zuivelproducten is verantwoordelijk voor 48,1% van de invoerwaarde en 38,7% van de uitvoerwaarde van dierlijke producten. Het Belgische handelsoverschot voor zuivel bedraagt 208 miljoen euro. België voert vooral in uit Nederland (774 miljoen euro), Frankrijk (756 miljoen euro) en Duitsland (535 miljoen euro). Bij de export is de volgorde hetzelfde: Nederland (545 miljoen euro) voor Frankrijk (531 miljoen euro) en Duitsland (373 miljoen euro). Het positieve handelssaldo is te danken aan de export naar derde landen (492 miljoen euro). Figuur 24: Aandeel in- en uitvoer van zuivelproducten naar en vanuit EU-landen, 2008 (%) 25

26 2.4. Tuinbouwproducten 19,4% van de totale Belgische invoer van landbouwproducten is toe te wijzen aan tuinbouwproducten. Van de 5,9 miljard euro aan ingevoerde tuinbouwproducten is ruim de helft afkomstig van lidstaten van buiten de EU. Het gaat hierbij hoofdzakelijk om zuidvruchten en fruitsappen. De andere helft van de ingevoerde tuinbouwproducten is voornamelijk afkomstig van Nederland (1,0 miljard euro), Frankrijk (621 miljoen euro), Spanje (434 miljoen euro), Duitsland (329 miljoen euro) en Italië (225 miljoen euro) (Figuur 25). Figuur 25: Aandeel invoer tuinbouwproducten, 2008 (%) 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Frankrijk Nederland Duitsland Italië Verenigd Koninkrijk Ierland Denemarken Griekenland Portugal Spanje Luxemburg Zweden Finland Oostenrijk Malta Estland Letland Litouwen Polen Tsjechië Slowakije Hongarije Roemenie Bugarije Slovenië Cyprus Extra EU In 2008 is voor 6,2 miljard euro aan tuinbouwproducten uitgevoerd. Dat is goed voor 18,3 % van de totale uitvoer van landbouwproducten. In tegenstelling tot de invoer, is de uitvoer van tuinbouwproducten bijna volledig bestemd voor EU-landen. Bijna de helft van de totale uitvoer aan tuinbouwproducten gaat naar Duitsland en Frankrijk (elk 1,5 miljard euro). Daarna volgen Nederland (957 miljoen euro) en het Verenigd Koninkrijk (639 miljoen euro). In de nieuwe lidstaten is Polen de belangrijkste klant (164 miljoen euro). Slechts 6,7% van onze uitvoer van tuinbouwproducten is bestemd voor landen buiten de EU (Figuur 26). 26

27 Figuur 26: Aandeel uitvoer tuinbouwproducten, 2008 (%) 25% 20% 15% 10% 5% 0% Frankrijk Nederland Duitsland Italië Verenigd Koninkrijk Ierland Denemarken Griekenland Portugal Spanje Luxemburg Zweden Finland Oostenrijk Malta Estland Letland Litouwen Polen Tsjechië Slowakije Hongarije Roemenie Bugarije Slovenië Cyprus Extra EU Ondanks het enorme handelstekort met landen buiten de EU (-2,6 miljard euro), heeft België nog altijd een handelsoverschot voor tuinbouwproducten van 299 miljoen euro. Dat is wel een derde minder dan in Het positieve saldo heeft België vooral te danken aan Duitsland (+1,1 miljard euro), Frankrijk (+836 miljoen euro) en het Verenigd Koninkrijk (+592 miljoen euro). België heeft bij de tuinbouwproducten een handelstekort met Spanje (-259 miljoen euro), Nederland (-87 miljoen euro) en Italië (-58 miljoen euro) (Figuur 27). De positieve saldi zijn onder meer te danken aan de uitvoer van diepvriesgroenten, fruitsappen, jam en gelei, verse peren, tomaten, aardbeien en prei. De negatieve saldi komen onder andere door de massale invoer van citrus- en zuidvruchten, groente- en fruitbereidingen, druiven en noten. Figuur 27: Handelssaldo van tuinbouwproducten, 2008 (in miljoen euro) Frankrijk Nederland Duitsland Italië Verenigd kon. Ierland Denemarken Griekenland Portugal Spanje Luxemburg Sweden Finland Oostenrijk Malta Estland Letland Litouwen Polen Tsjechië Slowakije Hongarije Slovenië Cyprus Extra EU

28 Bij de productgroepen valt op dat vers fruit zowel bij de invoer als de uitvoer op de eerste plaats staat (Figuur 28 en Figuur 29). Zuidvruchten (o.a. bananen, ananassen, vijgen, dadels en kiwi s) nemen hierbij meer dan de helft voor hun rekening, omdat ze massaal in- en uitgevoerd worden, wat wijst op de rol van België als doorvoerland en het belang van de haven van Antwerpen. Hetzelfde geldt voor verwerkt fruit, voornamelijk fruitsappen. Verwerkte groenten zijn goed voor een vijfde van de uitvoer, waarbij vooral diepvriesgroenten een groot exportsucces zijn. Figuur 28: Aandeel van de productgroepen in de totale tuinbouwproducten, invoer, 2008 (%) 4,3% 1,0% 9,8% 9,8% 0,7% 13,2% Verse groenten Aromatische planten Verwerkte groenten Vers fruit 18,3% Verwerkt fruit Olijfolie en bijproducten Noten Niet eetbare tuinbouwproducten 42,9% Figuur 29: Aandeel van de productgroepen in de totale tuinbouwproducten, uitvoer, 2008 (%) 2,2% 0,2% 10,4% 10,2% 0,5% Verse groenten 20,2% Aromatische planten Verwerkte groenten Vers fruit 20,9% Verwerkt fruit Olijfolie en bijproducten Noten Niet eetbare tuinbouwproducten 35,5% (zie Bijlage 7, Bijlage 8 en Bijlage 9 voor een grafische voorstelling van de handelsstromen en meer gedetailleerde tabellen met handelscijfers op productgroepniveau.) 28

29 Focus op diepvriesgroenten: De handel in diepvriesgroenten is verantwoordelijk voor 4,9% van de invoerwaarde en 14,0% van de uitvoerwaarde van tuinbouwproducten. Het handelsoverschot voor diepvriesgroenten bedraagt 584 miljoen euro. Frankrijk (224 miljoen euro) is de belangrijkste afnemer van diepvriesgroenten, voor Duitsland (195 miljoen euro) en het Verenigd Koninkrijk (131 miljoen euro). Frankrijk (76 miljoen euro) is ook de grootste leverancier, gevolgd door Nederland (54 miljoen euro). Figuur 30: Aandeel in- en uitvoer van diepvriesgroenten naar en vanuit EU-landen, 2008 (%) 29

30 Focus op tomaten: De handel in verse tomaten is verantwoordelijk voor 1,6% van de invoerwaarde en 3,2% van de uitvoerwaarde van tuinbouwproducten. Het handelsoverschot voor verse tomaten bedraagt 101 miljoen euro. België voert tomaten in uit Nederland (39 miljoen euro), Spanje (26 miljoen euro) en Frankrijk (22 miljoen euro). De belangrijkste afnemers zijn Duitsland (73 miljoen euro) en Frankrijk (44 miljoen euro). De derde landen zijn goed voor een export van 29 miljoen euro en dragen aldus bij tot het positieve handelssaldo voor tomaten. Figuur 31: Aandeel in- en uitvoer van tomaten naar en vanuit EU-landen, 2008 (%) 30

31 Focus op peren: De handel in verse peren is verantwoordelijk voor 0,9% van de invoerwaarde en 3,5% van de uitvoerwaarde van tuinbouwproducten. Het handelssaldo voor peren bedraagt 170 miljoen euro. België voert vooral peren in uit derde landen (21 miljoen euro) en uit Nederland (17 miljoen euro). De grootste afzetmarkt voor peren binnen de EU is het Verenigd Koninkrijk (27 miljoen euro), gevolgd door Nederland (25 miljoen euro), Spanje (22 miljoen euro) en Frankrijk (21 miljoen euro). Ook in de export is het aandeel van de derde landen (93 miljoen euro) groot te noemen. Figuur 32: Aandeel in- en uitvoer van peren naar en vanuit EU-landen, 2008 (%) 31

32 2.5. Agro-industriële producten De groep agro-industriële producten bestaat uit landbouwmaterieel, meststoffen en bestrijdingsmiddelen. Hiervan is in 2008 voor een totale waarde van 3,2 miljard euro ingevoerd in België. Dat komt overeen met 10,5% van de totale invoer van landbouwproducten. Ruime twee derde (67,7%) is afkomstig van EU-landen. De voornaamste landen waaruit onze invoer van agro-industriële producten afkomstig is, zijn Duitsland (692 miljoen euro), Nederland (524 miljoen euro) en Frankrijk (383 miljoen euro) (Figuur 33). Figuur 33: Aandeel invoer agro-industriële producten, 2008 (%) 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Frankrijk Nederland Duitsland Italië Verenigd kon. Ierland Denemarken Griekenland Portugal Spanje Luxemburg Zweden Finland Oostenrijk Malta Estland Letland Litouwen Polen Tsjechië Slowakije Hongarije Roemenie Bugarije Slovenië Cyprus Extra EU De uitvoer van agro-industriële producten bedraagt in ,0 miljard euro, wat overeenkomt met 14,8% van de totale uitvoer van landbouwproducten. 73,8% van de uitvoer van agro-industriële producten is bestemd voor EU-lidstaten. Hiervan zijn de voornaamste bestemmingen Frankrijk (1,2 miljard euro), Duitsland (556 miljoen euro) en Nederland (490 miljoen euro) (Figuur 34). Figuur 34: Aandeel uitvoer agro-industriële producten, 2008 (%) 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Frankrijk Nederland Duitsland Italië Verenigd kon. Ierland Denemarken Griekenland Portugal Spanje Luxemburg Zweden Finland Oostenrijk Malta Estland Letland Litouwen Polen Tsjechië Slowakije Hongarije Roemenie Bugarije Slovenië Cyprus Extra EU 32

33 Wat de agro-industriële producten betreft heeft België een handelsoverschot van 1,8 miljard euro. Dit is voor het grootste deel toe te schrijven aan Frankrijk (858 miljoen euro), dat op ruime afstand gevolgd wordt door Spanje (195 miljoen euro) en Italië (108 miljoen euro). Met drie EU-lidstaten heeft België een handelstekort: Duitsland (-136 miljoen euro), Litouwen (- 59 miljoen euro) en Nederland (-33 miljoen euro) (Figuur 35). De negatieve saldi zijn voornamelijk te wijten aan de invoer van kalihoudende meststoffen, tractoren en landbouwwerktuigen uit Duitsland en de invoer van stikstofhoudende meststoffen uit Litouwen. De uitschieters in het handelsoverschot met Frankrijk zijn stikstofhoudende meststoffen, werktuigen en materieel en samengestelde meststoffen. Figuur 35: Handelssaldo agro-industriële producten, 2008 (in miljoen euro) Frankrijk Nederland Duitsland Italië Verenigd Koninkrijk Ierland Denemarken Griekenland Portugal Spanje Luxemburg Zweden Finland Oostenrijk Malta Estland Letland Litouwen Polen Tsjechië Slowakije Hongarije Roemenie Bugarije Slovenië Cyprus Extra EU Uit Figuur 36 en Figuur 37 blijkt dat meststoffen het belangrijkste product vormen binnen de handel van agro-industriële producten. De invoer is goed voor 1,3 miljard euro, de uitvoer voor bijna 2 miljard euro. Bij het saldo valt op dat België vooral stikstofhoudende en samengestelde meststoffen uitvoert en kalihoudende meststoffen invoert. België is ook een uitvoerland van bestrijdingsmiddelen en landbouwmaterieel (elk ruim 1,5 miljard euro). Figuur 36: Aandeel van de verschillende productgroepen in de totale agro-industriële producten, invoer, 2008 (%) 40,3% 40,9% Meststoffen Bestrijdingsmiddelen Landbouwmaterieel 18,8% 33

34 Figuur 37: Aandeel van de verschillende productgroepen in de totale agro-industriële producten, uitvoer, 2008 (%) 30,8% 38,8% Meststoffen Bestrijdingsmiddelen Landbouwmaterieel 30,4% (zie Bijlage 10, Bijlage 11 en Bijlage 12 voor een grafische voorstelling van de handelsstromen en meer gedetailleerde tabellen met handelscijfers op productgroepniveau.) 34

35 2.6. Andere landbouw- en visserijproducten De categorie andere landbouw- en visserijproducten bestaat uit vis, schaal- en weekdieren, dranken, oliën en vetten en veevoeders. In 2008 is hiervan voor een totale waarde van 5,3 miljard euro ingevoerd. Dat komt overeen met een aandeel van 17,4% in de totale agrarische invoer. Het grootste deel van de invoer van deze producten (82,7%) is afkomstig van lidstaten van de EU. Maar liefst 60 % van de ingevoerde producten komt uit Frankrijk (2,0 miljard euro) en Nederland (1,2 miljard euro) (Figuur 38). Figuur 38: Aandeel invoer andere landbouw- en visserijproducten, 2008 (%) 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Frankrijk Nederland Duitsland Italië Verenigd Koninkrijk Ierland Denemarken Griekenland Portugal Spanje Luxemburg Zweden Finland Oostenrijk Malta Estland Letland Litouwen Polen Tsjechië Slowakije Hongarije Roemenie Bugarije Slovenië Cyprus Extra EU De uitvoer van de andere landbouw- en visserijproducten bedraagt 4,6 miljard euro. Dat is 13,6% van de totale Belgische uitvoer van landbouwproducten. Opnieuw zijn Frankrijk (1,2 miljard euro) en Nederland (898 miljoen euro) veruit de voornaamste handelspartners. Samen nemen ze 44% van de Belgische export voor hun rekening. Op ruime afstand volgen Duitsland (385 miljoen euro) en Verenigd Koninkrijk (314 miljoen euro). In totaal gaat 77,4% van de uitvoer van deze producten naar de lidstaten van de EU (Figuur 39). 35

36 Figuur 39: Aandeel uitvoer andere landbouw- en visserijproducten, 2008 (%) 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Frankrijk Nederland Duitsland Italië Verenigd Koninkrijk Ierland Denemarken Griekenland Portugal Spanje Luxemburg Zweden Finland Oostenrijk Malta Estland Letland Litouwen Polen Tsjechië Slowakije Hongarije Roemenie Bugarije Slovenië Cyprus Extra EU Aangezien de invoer van de andere landbouw- en visserijproducten de uitvoer ruim overstijgt, heeft België hiervoor een aanzienlijk handelstekort. In 2008 bedraagt het handelssaldo voor deze producten -683 miljoen euro. Dat heeft voornamelijk te maken met het negatieve saldo met onze buurlanden Frankrijk (-809 miljoen euro) en Nederland (-315 miljoen euro). Uit Frankrijk importeert België grote hoeveelheden wijn, alcohol, limonade en water, zodat het handelstekort met Frankrijk voor dranken meer dan een miljard euro bedraagt. Uit Nederland voert België heel wat dierenvoeder en schaal- en weekdieren (waaronder mosselen) in. Kleinere handelstekorten heeft België met Denemarken, Zweden en Litouwen, drie visleveranciers, en met Duitsland, Oostenrijk, Portugal en Italië, vier drankleveranciers. Met de landen buiten de EU heeft België een handelsoverschot van 126 miljoen euro, wat voornamelijk te danken is aan dranken en dierenvoeders (Figuur 40). Figuur 40: Handelssaldo van andere landbouw- en visserijproducten met EU-landen, 2008 (in miljoen euro) Frankrijk Nederland Duitsland Italië Verenigd kon. Ierland Denemarken Griekenland Portugal Spanje Luxemburg Zweden Finland Oostenrijk Malta Estland Letland Litouwen Polen Tsjechië Slowakije Hongarije Roemenie Bulgarije Slovenië Cyprus Extra EU Binnen de andere landbouw- en visserijproducten nemen de dranken veruit de belangrijkste plaats in, zowel voor invoer (2,4 miljard euro) als voor uitvoer (1,9 miljard euro) (Figuur 41, Figuur 42). Het belangrijkste importproduct is wijn (1,1 miljard euro); het exportproduct met 36

37 het grootste handelsoverschot is bier (uitvoerwaarde van 622 miljoen euro). Bij de invoer zijn vis, schaal- en weekdieren en dierenvoeding elk goed voor ruim 700 miljoen euro. Bij de uitvoer valt op dat de dierenvoeders (702 miljoen euro) op de voet gevolgd worden door margarine en spijsvetten (656 miljoen euro) en water en limonade (635 miljoen euro). Figuur 41 : Aandeel van de productcategorieën in de andere landbouw- en visserijproducten, invoer, 2008 (%) 7,0% 14,6% Vis Schaal- en weekdieren 45,4% 0,6% 4,9% 13,9% Andere zeeproducten en derivaten Oliën en vetten niet elders genoemd Dierenvoeders Dranken 13,5% Producten niet elders genoemd Figuur 42: Aandeel van de productcategorieën in de andere landbouw- en visserijproducten, uitvoer, 2008 (%) 10,4% 8,6% 9,4% Vis Schaal- en weekdieren 40,9% 15,1% 0,8% 14,8% Andere zeeproducten en derivaten Oliën en vetten niet elders genoemd Dierenvoeders Dranken Producten niet elders genoemd (zie Bijlage 13, Bijlage 14 en Bijlage 15 voor een grafische voorstelling van de handelsstromen en meer gedetailleerde tabellen met handelscijfers op productgroepniveau.) 37

38 2.7. Onze buurlanden en de nieuwe EU-lidstaten Bijna drie kwart van de totale Belgische invoer van landbouwproducten komt uit EUlidstaten. Een diepere analyse van deze gegevens toont aan dat 61,7% van de invoer uit onze vijf buurlanden komt: Nederland, Duitsland, Luxemburg, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk 2. 2,5% is afkomstig van de twaalf nieuwe lidstaten 3. De landen buiten de EU zijn goed voor 27,0% van de landbouwimport, wat een stijging van bijna een procent in vergelijking met vorig jaar is (Figuur 43). Figuur 43: Aandeel van buurlanden en nieuwe EU-lidstaten in Belgische invoer van landbouwproducten, 2008 (%) Rest EU-lidstaten 8,9% Nieuwe EU-lidstaten 2,5% Buiten EU 27,0% Buurlanden 61,7% De verdeling van de landbouwinvoer over de verschillende productgroepen levert interessante resultaten op. Bij de buurlanden is het aandeel van de akkerbouwproducten met 37,7% het grootst, maar ook dierlijke producten (21,8%) en andere landbouw- en visserijproducten (20,4%) scoren hoog (Figuur 44). Bij de nieuwe EU-lidstaten staan akkerbouwproducten (34,0%) eveneens op de eerste plaats, maar vooral het hoge percentage van agro-industriële producten (29,3%) en het lage percentage van de andere landbouw- en visserijproducten (5,8%) springen in het oog. Uit landen buiten de EU betrekt België vooral tuinbouwproducten (36,5%) en akkerbouwproducten (34,2%). Dierlijke producten (5,6%) scoren bij deze landen het laagst. 2 De territoriale wateren van het Verenigd Koninkrijk en België (tienmijlszone) grenzen aan elkaar, vandaar dat, ondanks het ontbreken van een fysieke grens, van buurlanden gesproken kan worden. 3 Polen, Tsjechië, Slowakije, Hongarije, Slovenië, Estland, Letland, Litouwen, Cyprus en Malta zijn sinds 1 mei 2004 lid van de EU. Roemenië en Bulgarije traden op 1 januari 2007 toe. 38

39 Figuur 44: Overzicht van Belgische agrarische invoer uit buurlanden en nieuwe EU-lidstaten, 2008 (in miljard euro) Buurlanden Buiten EU Nieuwe EUlidstaten Rest EUlidstaten Agro-industriële producten Andere producten Tuinbouw Dierlijke producten Akkerbouw De EU-lidstaten zijn veruit de grootste afzetmarkt voor Belgische landbouwproducten. 84,3% van de totale uitvoer is in 2008 voor EU-partners bestemd. De vijf bovengenoemde buurlanden van België zijn de grootste afnemers met 67,4% van de totale uitvoer. 4,0% is bestemd voor de twaalf nieuwe EU-lidstaten. In 2007 was dat nog maar 2,9%. In vergelijking met de invoer van landbouwproducten nemen de landen buiten de EU een geringer aandeel (15,7%) in. Het resterende aandeel gaat naar de negen overige EU-lidstaten (12,9%). Figuur 45 laat het overwicht van de buurlanden in de uitvoer van landbouwproducten duidelijk zien. Figuur 45: Aandeel van buurlanden en nieuwe EU-lidstaten in totale uitvoer van landbouwproducten, 2008 (%) Rest EU-lidstaten 12,9% Nieuwe EU-lidstaten 4,0% Buiten EU 15,7% Buurlanden 67,4% België voert naar de vijf buurlanden vooral akkerbouwproducten (33,4%), dierlijke producten (22,3%) en tuinbouwproducten (20,3%) uit (Figuur 46). Bij de export naar de twaalf nieuwe EU-lidstaten zijn de agro-industriële producten (26,9%) heel sterk vertegenwoordigd. Ze scoren nagenoeg ex aequo met de tuinbouwproducten (26,7%) en laten de 39

40 akkerbouwproducten (22,7%) ruim achter zich. Bij de uitvoer van landbouwproducten naar landen buiten de EU valt het hoge percentage van de andere landbouw- en visserijproducten (19,6%) op en het lage percentage van de tuinbouwproducten (7,8%). Net als bij de buurlanden staan de akkerbouwproducten (32,5%) op één. De agro-industriële producten (24,7%) prijken op de tweede plaats. Figuur 46: Overzicht van Belgische agrarische uitvoer uit buurlanden en nieuwe EU-lidstaten, 2008 (in miljard euro) Agro-industriële producten Andere producten Tuinbouw Dierlijke producten Akkerbouw 0 Buurlanden Buiten EU Nieuwe EUlidstaten Rest EUlidstaten Wanneer het Belgisch handelssaldo voor de diverse onderdelen van de landbouwproducten vergeleken wordt naar de opdeling van landen, vallen er enkele dingen onmiddellijk op (Figuur 47). België heeft een ruim handelsoverschot van 4,1 miljard euro met zijn buurlanden en dankt dat vooral aan tuinbouwproducten (2,6 miljard euro) en dierlijke producten (1,0 miljard euro). Enkel bij de andere landbouw- en visserijproducten (-913 miljoen euro) heeft België een handelstekort met zijn buurlanden. De agrohandel met de landen buiten de EU levert daarentegen een handelstekort op van in totaal -2,9 miljard euro. Dat is uitsluitend te wijten aan tuinbouwproducten (-2,6 miljard euro) en akkerbouwproducten (-1,1 miljard euro). België heeft een agrarisch handelsoverschot met de twaalf nieuwe EU-lidstaten en de negen resterende EU-landen van respectievelijk 621 miljoen euro en 1,7 miljard euro. Opvallend is dat het saldo hier in alle productgroepen positief is. De agro-industriële producten staan in de twee regio s op de tweede plaats wat het handelsoverschot betreft, na de tuinbouwproducten (nieuwe lidstaten) en akkerbouwproducten (overige EU-landen). 40

41 Figuur 47: Overzicht van Belgische agrarische handelsbalans met buurlanden en nieuwe EU-lidstaten, 2008 (in miljard euro) Buurlanden Buiten EU Nieuwe EUlidstaten Rest EUlidstaten Agro-industriële producten Andere producten Tuinbouw Dierlijke producten Akkerbouw Aandeel van Vlaanderen Uit de analyse van de handelsgegevens van de Nationale Bank van België (NBB) blijkt dat Vlaanderen verantwoordelijk is voor ruim 82,3% van de Belgische invoer van landbouwproducten. Het Vlaamse aandeel in de uitvoer van landbouwproducten ligt nog net iets hoger: 82,7%. Deze cijfers zijn niet zomaar te vergelijken met de bovenstaande gegevens, omdat er een andere definitie van landbouwproducten gehanteerd wordt. Zo vallen o.a. de agro-industriële producten niet onder de definitie. Uit de gegevens van het NBB blijkt bovendien dat het Brussels Hoofdstedelijk Gewest een netto-importeur is, terwijl Vlaanderen en Wallonië een duidelijk handelsoverschot hebben. Het handelsoverschot van Vlaanderen (1,6 miljard euro) is dubbel zo groot als dat van Wallonië (775 miljoen euro). Het Brussels handelstekort bedraagt 559 miljoen euro. 41

42 3. Europese agrarische handel In het derde onderdeel van dit rapport is het de bedoeling om de Belgische handel in landbouwproducten te vergelijken met cijfers voor buitenlandse handel van de andere Europese landen. Het gaat hier niet alleen om de handel van België met de Europese landen, maar om een vergelijking van de invoer, uitvoer en het handelssaldo tussen de andere Europese landen. De interne handel tussen de lidstaten wordt hierbij meegerekend. Op basis van een rapport van de Europese Commissie wordt de Europese Unie ten slotte als één entiteit vergeleken met andere agrohandelsnaties zoals de Verenigde Staten, Brazilië, Rusland en China. De interne handel wordt in 3.8. niet meegerekend Totale agrarische handel Alle 27 lidstaten van de EU hebben in 2008 voor een totale waarde van 399 miljard euro aan landbouwproducten ingevoerd. Dat is 13,5% meer dan het jaar ervoor, toen Bulgarije en Roemenië, twee kleinere agrohandelslanden, nog niet meegerekend werden. Het aandeel van België in het totaal is van 7,6% gestegen naar 7,7%. België is hiermee het zesde grootste invoerland van de EU, na Duitsland (16,4%), Frankrijk (11,9%), het Verenigd Koninkrijk (11,7%), Nederland (9,6%) en Italië (9,2%) (Figuur 48). Figuur 48: Invoer van landbouwproducten door de EU-lidstaten, 2008 (in miljard euro) Frankrijk Nederland Duitsland Italië Verenigd Koninkrijk Ierland Denemarken Griekenland Portugal Spanje België Luxemburg Zweden Finland Oostenrijk Malta Estland Letland Litouwen Polen Tsjechië Slowakije Hongarije Roemenië Bulgarije Slovenië Cyprus Op het vlak van de uitvoer van landbouwproducten staat België net als vorig jaar op een vierde plaats. Met een aandeel van 9,0% (+0,1%) van de totale uitvoerwaarde van alle EUlidstaten, moet ons land enkel Duitsland (16,1%), Nederland (15,8%) en Frankrijk (14,0%) voorlaten. Italië (8,0%) en Spanje (7,6%) volgen op de voet (Figuur 49). De totale exportwaarde van de EU-lidstaten bedraagt 381 miljard euro, 13% meer dan in

43 Figuur 49: Uitvoer van landbouwproducten door de EU-lidstaten, 2008 (in miljard euro) Frankrijk Nederland Duitsland Italië Verenigd Koninkrijk Ierland Denemarken Griekenland Portugal Spanje België Luxemburg Zweden Finland Oostenrijk Malta Estland Letland Litouwen Polen Tsjechië Slowakije Hongarije Roemenië Bulgarije Slovenië Cyprus De EU heeft in 2008 voor de landbouwproducten een handelstekort van 18,0 miljard euro. Dat is vooral te wijten aan het Verenigd Koninkrijk (-25,5 miljard euro), Italië (-6,0 miljard euro), Zweden (-5,1 miljard euro), Portugal (-4,1 miljard euro), Duitsland (-4,0 miljard euro) en Griekenland (-3,5 miljard euro). Het Belgische handelssaldo van +3,5 miljard euro is het vierde grootste overschot van alle EU-lidstaten. Nederland (+21,8 miljard euro), Frankrijk (+5,9 miljard euro) en Denemarken (+5,0 miljard euro) scoren nog beter, maar België doet het duidelijk beter dan Ierland (+1,7 miljard euro), Hongarije (+1,6 miljard euro) en Polen (+0,9 miljard euro) (Figuur 50). Figuur 50: Saldo voor de handel in landbouwproducten door de EU-lidstaten, 2008 (in miljard euro) Frankrijk Nederland Duitsland Italië Verenigd Koninkrijk Ierland Denemarken Griekenland Portugal Spanje België Luxemburg Zweden Finland Oostenrijk Malta Estland Letland Litouwen Polen Tsjechië Slowakije Hongarije Roemenië Bulgarije Slovenië Cyprus

44 3.2. Akkerbouwproducten Voor akkerbouwproducten bevindt België zich bij de toplanden, zeker wat uitvoer betreft (vierde plaats met 10,6%). België is een van de zeven Europese landen met een positief handelssaldo voor akkerbouwproducten. Frankrijk, Hongarije en Nederland hebben het grootste handelsoverschot, terwijl Spanje, het Verenigd Koninkrijk en Italië de grootste handelstekorten hebben (Figuur 51). Figuur 51: Invoer, uitvoer en saldo van akkerbouwproducten door de EU-lidstaten, 2008 (in miljard euro) Invo er Uitvo er Saldo 44

45 3.3. Dierlijke producten Ook voor dierlijke producten kan België mooie cijfers voorleggen. België is in de EU namelijk met 7,8% van de totale uitvoerwaarde de vijfde grootste exporteur van dierlijke producten en heeft met een saldo van +1,8 miljard euro het zevende grootste handelsoverschot. Nederland, Denemarken en Frankrijk hebben het grootste handelsoverschot, terwijl het Verenigd Koninkrijk en Italië een duidelijk tekort hebben in de dierlijke productie (Figuur 52). Figuur 52: Invoer, uitvoer en saldo van dierlijke producten door de EU-lidstaten, 2008 (in miljard euro) Frankrijk Nederland Duitsland Italië Verenigd Koninkrijk Ierland Denemarken Griekenland Portugal Spanje België Luxemburg Zweden Finland Oostenrijk Malta Estland Letland Litouwen Polen Tsjechië Slowakije Hongarije Roemenië Bulgarije Slovenië Cyprus Invoer Uitvoer Saldo 45

46 3.4. Tuinbouwproducten Op het vlak van tuinbouwproducten is België (10,1%) de vierde grootste uitvoerder van de EU na Nederland (25,6%), Spanje (20,5%) en Italië (13,2%). Aangezien België bijna evenveel tuinbouwproducten invoert als uitvoert, haalt het een licht positieve balans van 299 miljoen euro. Ook Spanje, Nederland en Italië, en in mindere mate Griekenland, Polen en Hongarije hebben in 2008 een handelsoverschot bij de tuinbouwproducten. Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk vertonen daarentegen heel sterke handelstekorten (Figuur 53). Figuur 53: Invoer, uitvoer en saldo van tuinbouwproducten door de EU-lidstaten, 2008 (in miljard euro) Invoer Uitvoer Saldo 46

47 3.5. Agro-industriële producten België is met 8,3% van de invoerwaarde de vierde grootste invoerder van agro-industriële producten en met 11,7% van de uitvoerwaarde de tweede grootste uitvoerder. Alleen Duitsland (24,8%) voert meer uit. Het ruime handelsoverschot van België (1,8 miljard euro) wordt enkel overtroffen door Duitsland (5,7 miljard euro) en Italië (2,1 miljard euro). Nederland volgt België op de voet met 1,7 miljard euro. Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Ierland en Spanje hebben een duidelijk handelstekort bij de agro-industriële producten (Figuur 54). Figuur 54: Invoer, uitvoer en saldo van agro-industriële producten door de EU-lidstaten, 2008 (in miljard euro) Invoer Uitvoer Saldo 47

48 3.6. Andere landbouw- en visserijproducten Zoals af te leiden valt uit Figuur 55 is België in 2008 de 7 e grootste invoerder van andere landbouw- en visserijproducten en behaalt het de 8 e plaats voor de uitvoer ervan. België neemt 6,9% van de Europese invoer voor zijn rekening en 5,8% van de uitvoer. Ons land heeft een handelstekort van 683 miljoen euro. Frankrijk en Nederland, de twee grootste exporteurs van de EU, hebben ook het grootste handelsoverschot, respectievelijk 7,0 miljard euro en 3,3 miljard euro. Ernstige handelstekorten zijn er voor het Verenigd Koninkrijk (-2,1 miljard euro), Spanje (-1,9 miljard euro) en Duitsland (-1,7 miljard euro). Figuur 55: Invoer, uitvoer en saldo van andere landbouw- en visserijproducten door de EU-lidstaten, 2008 (in miljard euro) Frankrijk Nederland Duitsland Italië Verenigd Koninkrijk Ierland Denemarken Griekenland Portugal Spanje België Luxemburg Zweden Finland Oostenrijk Malta Estland Letland Litouwen Polen Tsjechië Slowakije Hongarije Roemenië Bulgarije Slovenië Cyprus Invoer Uitvoer Saldo 48

49 3.7. Aandeel in totale handel Figuur 56 geeft een overzicht van de totale handel van elke EU-lidstaat. Hieruit blijkt meteen dat Duitsland de grootste exporteur van de EU is (24,8%), op ruime afstand gevolgd door Nederland (10,7%), Frankrijk (10,3%) en Italië (9,1%). België prijkt op de vijfde plaats met 8,1% van de uitvoerwaarde en doet daarmee beter dan het Verenigd Koninkrijk (7,8%) en Spanje (4,6%). Wat de invoer betreft, staat Duitsland ook op nummer één met 19,6% van de invoerwaarde. De eerste achtervolgers zijn Frankrijk (11,5%), het Verenigd Koninkrijk (10,3%), Nederland (9,3%) en Italië (9,0%). België is met 7,7% de zesde grootste invoerder van de EU, net voor Spanje (6,5%). De relatief hoge cijfers voor België wijzen erop dat ons land bij uitstek een open economie heeft die leeft van in- en uitvoer van producten. De havens spelen hierin een belangrijke rol. Duitsland heeft met 175,5 miljard euro veruit het grootste handelsoverschot van alle EUlanden. Nederland (40,7 miljard euro) en Ierland (27,9 miljard euro) vervolledigen de top drie. Zweden (11,0 miljard euro) is vierde. België staat op de vijfde plaats met een handelsoverschot van 4,1 miljard euro. De enige andere landen met een positief handelssaldo, zijn Finland, Denemarken en Tsjechië. In het totaal heeft de EU een ruim handelstekort van 162,8 miljard euro. Dat enorme cijfer is vooral te wijten aan het Verenigd Koninkrijk (-118 miljard euro), Spanje (-90,5 miljard euro) en Frankrijk (-68,2 miljard euro). Wat ten slotte ook opvalt, is dat de 12 nieuwe lidstaten (Polen, Tsjechië, Slowakije, Slovenië, Estland, Letland, Litouwen, Hongarije, Cyprus, Malta, Roemenië en Bulgarije) op het gebied van buitenlandse handel nog altijd minder belangrijk zijn. Ze vertegenwoordigen in de EU 12,4% van de invoerwaarde en 11,0% van de uitvoerwaarde. Tsjechië heeft als enige van de groep een handelsoverschot (3,3 miljard euro). De grootste handelstekorten hebben Polen (- 24,6 miljard euro), Roemenië (-22,7 miljard euro) en Bulgarije (-10,1 miljard euro). Figuur 56: Invoer, uitvoer en saldo van alle producten door elke EU-lidstaat, 2008 (in miljard euro) Frankrijk Nederland Duitsland Italië Verenigd Koninkrijk Ierland Denemarken Griekenland Portugal Spanje België Luxemburg Zweden Finland Oostenrijk Malta Estland Letland Litouwen Polen Tsjechië Slowakije Hongarije Roemenië Bulgarije Slovenië Cyprus invoer uitvoer saldo Het aandeel van de in- en uitvoer van landbouwproducten in de totale handel van elke lidstaat van de EU wordt weergegeven in Figuur 57 en Figuur 58. Van de totale invoer van alle EUlanden is 9,6% voor rekening van landbouwproducten. België bevindt zich exact op het Europese gemiddelde. De landen waar het aandeel van de invoer van landbouwproducten het grootst is, zijn Letland (16,0%), Denemarken (15,8%), Malta (14,9%), Griekenland (14,3%), 49

50 Cyprus en Litouwen (elk 14,1%). Het aandeel van de invoer van landbouwproducten in de totale handel ligt het laagst in Hongarije (5,9%). Bij de onderverdeling in productgroepen valt op dat akkerbouwproducten in de EU met haast een derde van de totale landbouwinvoer de grootste invoerwaarde vertegenwoordigen. Dierlijke producten (19,9%), andere landbouw- en visserijproducten (19,4%) en tuinbouwproducten (19,0%) liggen dicht bij elkaar. Ten slotte volgen de agro-industriële producten (9,7%). Bij de Belgische landbouwinvoer zijn de verhoudingen gelijkaardig, al is de volgorde lichtjes verschillend: tuinbouwproducten staan op nummer twee en dierlijke producten pas op vier. Akkerbouwproducten zijn in België goed voor 35,5% van de landbouwinvoer (Figuur 57). Figuur 57: Aandeel van de agrarische invoer in de totale handel van alle EU-lidstaten, 2008 (%) 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% Nederland Duitsland Italië Verenigd Koninkrijk Ierland Denemarken Griekenland Portugal Spanje België Luxemburg Zweden Finland Oostenrijk Malta Estland Letland Litouwen Polen Tsjechië Slowakije Hongarije Roemenië Bulgarije Slovenië Cyprus EU Akkerbouwproducten Dierlijke producten Tuinbouwproducten Andere landbouw- en visserijproducten Agro-industriële producten Wat onmiddellijk opvalt in Figuur 58 is het hoge percentage dat landbouw inneemt in de totale export van Griekenland (24,0%), Litouwen (23,2%), Cyprus (20,8%) en Denemarken (21,4%). Het Europese gemiddelde bedraagt 9,5%. België ligt met 10,6% een procent boven dat gemiddelde. Finland heeft de laagste waarde en voert 3,7% aan landbouwproducten uit. De akkerbouwproducten zijn in de EU ook bij de uitvoer de productgroep met de hoogste waarde. Ze nemen 27,6% in van de uitvoer van landbouwproducten. De dierlijke producten staan met 23,9% op de tweede plaats, voor de andere landbouw- en visserijproducten (21,0%) en tuinbouwproducten (16,2%). De agro-industriële producten maken 11,3% van de landbouwuitvoer uit. In België scoren de andere landbouw- en visserijproducten (13,6%) duidelijk minder goed, terwijl de akkerbouwproducten (32,5%) en de agro-industriële producten (14,8%) het Europese gemiddelde ruim overtreffen (Figuur 58). Figuur 58: Aandeel van de agrarische uitvoer in de totale handel van de EU-lidstaten, 2008 (%) 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Nederland Duitsland Italië Verenigd Koninkrijk Ierland Denemarken Griekenland Portugal Spanje België Luxemburg Zweden Finland Oostenrijk Malta Estland Letland Litouwen Polen Tsjechië Slowakije Hongarije Roemenië Bulgarije Slovenië Cyprus EU Akkerbouwproducten Dierlijke producten Tuinbouwproducten Andere landbouw- en visserijproducten Agro-industriële producten 50

51 3.8. De EU in vergelijking met andere agrohandelsnaties Een recent rapport van de Europese Commissie (EU Agri-Trade: Moving through Turbulent Times, juli 2009) geeft een overzicht van de landbouwhandel van de Europese Unie op basis van cijfers van de Global Trade Atlas (GTA) en Comext/Eurostat. De Europese Unie wordt gezien als één entiteit en vergeleken met belangrijke agrohandelsnaties zoals de Verenigde Staten, Rusland, Brazilië, Japan en China. De interne handel tussen de EU-lidstaten wordt hier dus buiten beschouwing gelaten. Uit het rapport blijkt dat de EU wereldwijd nummer één is in de landbouwhandel. Bij de import van landbouwproducten is de EU in 2008 goed voor een handelswaarde van 129 miljard dollar. Daarmee laat ze haar dichtste rivaal de Verenigde Staten (86 miljard dollar) ver achter zich. Daarna komen Japan (57 miljard dollar) en China (56 miljard dollar), dat zijn invoer sinds zag vervijfvoudigen (Figuur 59). Rusland en Canada volgen. De EU neemt in de periode bijna 20% van de mondiale landbouwinvoer voor zijn rekening, de VS 14%. Figuur 59: Landbouwinvoer van EU 27, Verenigde Staten, Japan en China, 2008 (in miljard dollar) gem gem EU-27 VS Japan China Bron: Global Trade Atlas & Eurostat voor EU-27 Sinds 2003 is de EU ook de belangrijkste landbouwexporteur van de wereld. In 2008 voert de EU landbouwproducten uit ter waarde van 122 miljard dollar, wat nagenoeg een ex-aequo oplevert met de Verenigde Staten (121,7 miljard dollar). Beide nemen circa 17% van de wereldexport voor hun rekening. Hun marktaandeel is in de laatste jaren teruggelopen, omdat concurrenten, in de eerste plaats Brazilië, een nog snellere groei kennen. Brazilië is in 2008 de derde grootste landbouwexporteur met een exportwaarde van 56 miljard euro, vier keer zo veel als in (Figuur 60). Canada en Argentinië staan op de plaatsen vier en vijf. 51

52 Figuur 60: Landbouwuitvoer van EU 27, Verenigde Staten en Brazilië, 2008 (in miljard dollar) gem gem EU-27 VS Brazilië Bron: Global Trade Atlas & Eurostat voor EU-27 De landen waarin landbouwgrondstoffen en bulkwaren een belangrijk deel van de export innemen, profiteren van de hoge prijzen van die grondstoffen in de laatste jaren. Vandaar dat Brazilië (+80%) en Argentinië (+60%) sinds 2006 een enorme groei laten optekenen en dat de VS hun handelsoverschot spectaculair zagen stijgen van nog geen 4 miljard dollar in 2005 tot meer dan 35 miljard dollar in Brazilië heeft met ruim 50 miljard dollar het grootste overschot in de landbouwhandel. Voor invoerlanden betekenen die hoge prijzen echter hogere invoerkosten. De EU heeft in 2008 een handelstekort van 4,7 miljard euro, twee miljard euro meer dan in Dat ligt aan de hogere kosten voor commodity s (grondstoffen en bulkwaren zoals sojabonen) en intermediaire producten (zoals plantaardige oliën en raapzaad), die samen haast de helft van de invoerwaarde vertegenwoordigen. Toch is het Europese handelssaldo niet uitzonderlijk te noemen als je het vergelijkt met vroegere jaren. De EU heeft traditioneel een klein tekort in de agrohandel. Eindproducten zijn in de EU goed voor 51% van de invoerwaarde van landbouwproducten. Dat is aanzienlijk lager dan in de Verenigde Staten, Australië en Rusland, maar hoger dan in China, Brazilië en Argentinië. De drie laatste landen importeren veeleer grondstoffen en bulkwaren om ze verder te verwerken. Het aandeel van de intermediaire producten in de Europese landbouwinvoer is door de gestegen prijzen toegenomen tot 29%. De resterende 20% bestaat uit grondstoffen en bulkwaren. Bij de individuele producten staat sojameel (intermediair product) op de eerste plaats met 5,2 miljard euro. Het tweede importproduct is koffie (eindproduct) met 4,6 miljard euro, gevolgd door sojabonen (commodity) met 4 miljard dollar. Bananen (2,8 miljard euro) en cacaobonen (2,1 miljard euro) vervolledigen de top vijf. Deze vijf belangrijkste producten vertegenwoordigen 24% van de invoerwaarde van de EU in De EU voert vooral eindproducten uit (67% van de totale landbouwuitvoer) en in mindere mate intermediaire producten (23%) en bulkwaren (10%). Maar liefst 12 van de 15 belangrijkste exportproducten behoren tot de categorie van de eindproducten. De 52

53 uitzonderingen op de regel zijn tarwe, melk en room en etherische oliën. Het belangrijkste exportproduct van de EU is wijn, goed voor 4,3 miljard euro uitvoerwaarde. Daarna volgen etherische oliën (3,1 miljard euro), voedselbereidingen (3 miljard euro), whisky (2,7 miljard euro) en tarwe (2,3 miljard euro). Samen nemen deze producten circa 20% van de totale export in. De EU blijft de belangrijkste importeur van landbouwproducten van zogenaamde ontwikkelingslanden, want 70% van haar import komt uit die landen (bijna een kwart uit Brazilië en Argentinië). In de VS bedraagt dat cijfer 47%. Ook in Japan, Canada, Australië en Nieuw-Zeeland ligt dat percentage lager. Brazilië is in 2008 met 13 miljard euro de belangrijkste leverancier van de EU, voor Argentinië (8 miljard euro) en de Verenigde Staten (7,8 miljard euro). China en Turkije volgen op plaatsen vier en vijf. Wat de Europese landbouwuitvoer betreft, valt op dat de Amerikaanse markt aan belang inboet. De export naar de VS slonk in 2007 en de achteruitgang met nog eens een miljard euro in 2008 kan een indicatie zijn voor de impact van de recessie op de Amerikaanse vraag naar eindproducten. De Verenigde Staten blijven in 2008 met 13 miljard euro niettemin de belangrijkste afzetmarkt van de EU. De Europese landbouwexport wordt in toenemende mate afhankelijk van de Russische markt. De export naar Rusland stijgt sinds 2005 jaarlijks gemiddeld met een miljard euro, waartoe vooral de eindproducten bijdragen. Rusland is met bijna 9 miljard euro de tweede grootste afzetmarkt en gaat Zwitserland (6 miljard euro) en Japan (4 miljard euro) vooraf. Noorwegen en Canada volgen. 53

54 4. Aandeel in wereldhandel Omdat de FAO een andere classificatie gebruikt en de agro-industriële producten niet opneemt in de voedingsstatistieken, zijn de cijfers die in dit onderdeel vermeld worden, niet zomaar vergelijkbaar met bovenstaande analyses. Daarom zijn die cijfers enkel gebruikt om het aandeel van de Belgische handel in de wereldhandel in landbouwproducten te kunnen inschatten. België is volgens de recentst gepubliceerde cijfers van de FAO (Food and Agriculture Organization) de zesde grootste exporteur van agrarische producten ter wereld. 4,1% van de uitgevoerde agrarische producten is in 2006 afkomstig van België. Dat betekent zeker niet dat België een even groot percentage produceert, want ons land importeert als doorvoerland ook heel wat producten om ze daarna te exporteren. Net zoals in 2005 wordt België voorafgegaan door de VS, Nederland, Frankrijk, Duitsland en Brazilië. China komt nieuw binnen in de top 10 en vervangt het Verenigd Koninkrijk op de negende plaats (Tabel 1). Tabel 1: Top 10 van wereldexport van agrarische producten, 2006 (%) Land van oorsprong Aandeel in totale wereldexport Verenigde Staten 9,89% Nederland 7,61% Frankrijk 6,98% Duitsland 6,56% Brazilië 4,81% België 4,07% Italië 3,86% Spanje 3,71% China 3,63% Canada 2,90% Bron: FAO Ook op het vlak van import van agrarische producten bevindt België zich in de top 10. 3,4% van de invoer op wereldvlak gebeurt door België. De Verenigde Staten en Duitsland blijven in 2006 de belangrijkste importeurs van landbouwproducten. China rukt in vergelijking met 2005 vijf plaatsen op en is goed voor 6,4% van de wereldimport, bijna twee procent meer dan het jaar ervoor (Tabel 2). 54

55 Tabel 2: Top 10 van wereldimport van agrarische producten, 2006 (%) Land van bestemming Aandeel in totale wereldimport Verenigde Staten 9,06% Duitsland 7,73% China 6,36% Verenigd Koninkrijk 6,14% Japan 5,67% Frankrijk 4,99% Italië 4,71% Nederland 4,29% België 3,42% Spanje 2,90% België staat volgens de FAO in 2006 op de vijftiende plaats in de rangschikking van het grootste agrarisch handelsoverschot. Dat is twee plaatsen hoger dan in Ook in absolute cijfers stijgt het Belgische saldo met 650 miljoen dollar. De top vijf bestaat nog steeds uit Brazilië, Nederland, Argentinië; Australië en Frankrijk. In de top twintig staan zeven EUlidstaten (Tabel 3). Tabel 3: Top 20 van handelssaldo van agrarische producten, 2006 (in miljoen dollar) Land Saldo Brazilië Nederland Argentinië Australië Frankrijk Thailand Nieuw Zeeland Indonesië Denemarken Maleisië Canada Ierland Spanje India België Verenigde Staten Chili Polen Colombia Ivoorkust

56 5. Vooruitblik op 2009 De handelscijfers voor het eerste kwartaal van 2009 zijn al bekend. De vraag is vooral in welke mate de financiële en economische crisis effect heeft op de buitenlandse landbouwhandel. In het eerste kwartaal van 2009 is in België zowel de import als de export van landbouwproducten met ruim 3% gezakt in vergelijking met dezelfde periode in Er is voor een waarde van 6,8 miljard euro aan landbouwproducten ingevoerd. In vergelijking met 2008 is er een sterke daling bij de akkerbouwproducten (-9,3%), de andere landbouw- en visserijproducten (-8,5%) en de dierlijke producten (-8,1%). Er is daarentegen een opvallende stijging bij de tuinbouwproducten (+12,9%) en de agro-industriële producten (+6,6%). De tuinbouwproducten (1,4 miljard euro) rukken daardoor op naar de tweede plaats, na de akkerbouwproducten (2,3 miljard euro), maar vóór de dierlijke producten (1,2 miljard euro). De uitvoerwaarde in het eerste kwartaal van 2009 bedraagt 7,8 miljard euro. Vooral de agroindustriële producten (-10,3%) gaan er in vergelijking met 2008 aanzienlijk op achteruit, maar ook de dierlijke producten (-4,6%), de akkerbouwproducten (-3,8%) en de andere landbouwen visserijproducten (-0,5%) kennen een daling. Enkel de tuinbouwproducten (+2,8%) gaan in tegen de trend. De volgorde blijft ongewijzigd, met op één de akkerbouwproducten (2,6 miljard euro), op twee de dierlijke producten (1,6 miljard euro) en op drie de tuinbouwproducten (1,5 miljard euro). Tot slot valt op dat januari en februari 2009 voor de landbouwhandel zwakke maanden zijn in vergelijking met 2008, maar dat er in maart een ommekeer plaatsvindt. De invoer stijgt met 0,2% in maart, de uitvoer zelfs met 2,7%. De Belgische landbouw noteert ook in het eerste kwartaal van 2009 een positief handelssaldo van 1,0 miljard euro. Dat is een daling met 3,1% in vergelijking met dezelfde periode in Nochtans verdubbelt het handelsoverschot bij de akkerbouwproducten (243 miljoen euro) en doen ook de dierlijke producten (441 miljoen euro) het uitstekend. Het handelstekort bij de andere landbouw- en visserijproducten (-45 miljoen euro) slinkt. De daling van het agrohandelsoverschot is dus volledig terug te voeren op de agro-industriële producten (317 miljoen euro) en de tuinbouwproducten (61 miljoen euro). Zij zien hun overschot krimpen met respectievelijk 35,1% en 66,8%. De uitvoer van meststoffen keldert in het eerste kwartaal van 2009 en de invoer van vers en verwerkt fruit zit in de lift. In vergelijking met 2008 is bij het agrarische handelssaldo alleen februari een zwakke maand (een daling van bijna 25%), want in januari en maart is het overschot gegroeid (Figuur 61). 56

57 Figuur 61: Agrarisch handelssaldo per productcategorie, eerste kwartaal 2009 (in miljoen euro) Jan Feb 2008 Mrt 2008 Jan Feb 2009 Mrt 2009 Q Q Akkerbouwproducten Tuinbouwproducten Andere landbouw- en visserijproducten Dierlijke producten Agro-industriële producten Totaal Buitenlandse Handel In vergelijking met de totale Belgische handel houdt de landbouw goed stand in moeilijke tijden. In het eerste kwartaal van 2009 is de totale in- en uitvoer met maar liefst 20% gezakt ten opzichte van De import is goed voor 63,2 miljard euro, de export voor 65,2 miljard euro. Het handelsoverschot bedraagt dus 2,0 miljard euro. Dat is 661 miljoen euro of haast 25% minder dan in Ook in het rapport van de Europese Commissie over de buitenlandse agrohandel van de EU zonder de interne handel tussen de lidstaten staan cijfers van In de drie eerste maanden van het jaar bedraagt het EU-handelstekort 2,9 miljard euro, het hoogste peil in zeven jaar tijd. De totale export zakt met 12% t.o.v. dezelfde periode in 2008, wat voornamelijk aan de eindproducten toe te schrijven is. Hoewel diverse factoren een rol spelen, waaronder teruglopende prijzen (versterkt door de recessie) en wisselkoersen, suggereert de omvang en snelheid van de exportdaling, na verschillende jaren van groei, dat de crisis de boosdoener is: er is sprake van een gedaalde mondiale vraag naar voedsel, een lagere afzet van hoogwaardige eindproducten en een gebrek aan handelsfinanciering. Positief is wel dat in maart de exportdaling ten opzichte van % bedraagt, in februari is dat nog -15%. De vermindering van de import is in het eerste kwartaal van 2009 minder sterk (-9%) en bij de eindproducten zelfs miniem (-1,6%). Dat zou erop kunnen wijzen dat de Europese consumenten minder getroffen zijn door de crisis dan de consumenten in andere naties. 57

58 Lijst met figuren Figuur 1: Totale Belgische handel, (in miljard euro) Figuur 2: Totale Belgische handel, intra-eu, (in miljard euro) Figuur 3: Totale Belgische handel, extra-eu, (in miljard euro) Figuur 4: Belgische agrarische handel, (in miljard euro) Figuur 5: Belgische agrarische handel, intra-eu, (in miljard euro) Figuur 6: Belgische agrarische handel, extra-eu, (in miljard euro) Figuur 7: Aandeel van 15 belangrijkste EU-leveranciers in Belgische agrarische invoer, (%) Figuur 8: Aandeel van 15 belangrijkste EU-afzetmarkten in Belgische agrarische uitvoer, (%) Figuur 9: Agrarisch handelssaldo met alle EU-lidstaten, (in miljoen euro) Figuur 10: Opsplitsing Belgische agrarische handel in de diverse onderdelen, 2008 (in miljard euro) Figuur 11 : Aandeel invoer akkerbouwproducten, 2008 (%) Figuur 12: Aandeel uitvoer akkerbouwproducten, 2008 (%) Figuur 13: Handelssaldo van akkerbouwproducten, 2008 (in miljoen euro) Figuur 14: Aandeel productcategorieën in de totale akkerbouwproducten, invoer, 2008 (%) 18 Figuur 15 : Aandeel productcategorieën in de totale akkerbouwproducten, uitvoer, 2008 (%) Figuur 16: Aandeel in- en uitvoer van granen in korrel naar en vanuit EU-landen, 2008 (%) 19 Figuur 17: Aandeel in- en uitvoer van aardappelen naar en vanuit EU-landen, 2008 (%) Figuur 18: Aandeel invoer dierlijke producten, 2008 (%) Figuur 19: Aandeel uitvoer dierlijke producten, 2008 (%) Figuur 20: Handelssaldo van dierlijke producten, 2008 (in miljoen euro) Figuur 21 : Aandeel van de productcategorieën in de totale dierlijke producten, invoer, 2008 (%) Figuur 22: Aandeel van de productcategorieën in de totale dierlijke producten, uitvoer, 2008 (%) Figuur 23: Aandeel in- en uitvoer van varkens naar en vanuit EU-landen, 2008 (%) Figuur 24: Aandeel in- en uitvoer van zuivelproducten naar en vanuit EU-landen, 2008 (%) 25 Figuur 25: Aandeel invoer tuinbouwproducten, 2008 (%) Figuur 26: Aandeel uitvoer tuinbouwproducten, 2008 (%) Figuur 27: Handelssaldo van tuinbouwproducten, 2008 (in miljoen euro) Figuur 28: Aandeel van de productgroepen in de totale tuinbouwproducten, invoer, 2008 (%) Figuur 29: Aandeel van de productgroepen in de totale tuinbouwproducten, uitvoer, 2008 (%) Figuur 30: Aandeel in- en uitvoer van diepvriesgroenten naar en vanuit EU-landen, 2008 (%) Figuur 31: Aandeel in- en uitvoer van tomaten naar en vanuit EU-landen, 2008 (%) Figuur 32: Aandeel in- en uitvoer van peren naar en vanuit EU-landen, 2008 (%) Figuur 33: Aandeel invoer agro-industriële producten, 2008 (%) Figuur 34: Aandeel uitvoer agro-industriële producten, 2008 (%) Figuur 35: Handelssaldo agro-industriële producten, 2008 (in miljoen euro) Figuur 36: Aandeel van de verschillende productgroepen in de totale agro-industriële producten, invoer, 2008 (%) Figuur 37: Aandeel van de verschillende productgroepen in de totale agro-industriële producten, uitvoer, 2008 (%)

59 Figuur 38: Aandeel invoer andere landbouw- en visserijproducten, 2008 (%) Figuur 39: Aandeel uitvoer andere landbouw- en visserijproducten, 2008 (%) Figuur 40: Handelssaldo van andere landbouw- en visserijproducten met EU-landen, 2008 (in miljoen euro) Figuur 41 : Aandeel van de productcategorieën in de andere landbouw- en visserijproducten, invoer, 2008 (%) Figuur 42: Aandeel van de productcategorieën in de andere landbouw- en visserijproducten, uitvoer, 2008 (%) Figuur 43: Aandeel van buurlanden en nieuwe EU-lidstaten in Belgische invoer van landbouwproducten, 2008 (%) Figuur 44: Overzicht van Belgische agrarische invoer uit buurlanden en nieuwe EU-lidstaten, 2008 (in miljard euro) Figuur 45: Aandeel van buurlanden en nieuwe EU-lidstaten in totale uitvoer van landbouwproducten, 2008 (%) Figuur 46: Overzicht van Belgische agrarische uitvoer uit buurlanden en nieuwe EU-lidstaten, 2008 (in miljard euro) Figuur 47: Overzicht van Belgische agrarische handelsbalans met buurlanden en nieuwe EUlidstaten, 2008 (in miljard euro) Figuur 48: Invoer van landbouwproducten door de EU-lidstaten, 2008 (in miljard euro) Figuur 49: Uitvoer van landbouwproducten door de EU-lidstaten, 2008 (in miljard euro) Figuur 50: Saldo voor de handel in landbouwproducten door de EU-lidstaten, 2008 (in miljard euro) Figuur 51: Invoer, uitvoer en saldo van akkerbouwproducten door de EU-lidstaten, 2008 (in miljard euro) Figuur 52: Invoer, uitvoer en saldo van dierlijke producten door de EU-lidstaten, 2008 (in miljard euro) Figuur 53: Invoer, uitvoer en saldo van tuinbouwproducten door de EU-lidstaten, 2008 (in miljard euro) Figuur 54: Invoer, uitvoer en saldo van agro-industriële producten door de EU-lidstaten, 2008 (in miljard euro) Figuur 55: Invoer, uitvoer en saldo van andere landbouw- en visserijproducten door de EUlidstaten, 2008 (in miljard euro) Figuur 56: Invoer, uitvoer en saldo van alle producten door elke EU-lidstaat, 2008 (in miljard euro) Figuur 57: Aandeel van de agrarische invoer in de totale handel van alle EU-lidstaten, 2008 (%) Figuur 58: Aandeel van de agrarische uitvoer in de totale handel van de EU-lidstaten, 2008 (%) Figuur 59: Landbouwinvoer van EU 27, Verenigde Staten, Japan en China, 2008 (in miljard dollar) Figuur 60: Landbouwuitvoer van EU 27, Verenigde Staten en Brazilië, 2008 (in miljard dollar) Figuur 61: Agrarisch handelssaldo per productcategorie, eerste kwartaal 2009 (in miljoen euro) Lijst met tabellen Tabel 1: Top 10 van wereldexport van agrarische producten, 2006 (%) Tabel 2: Top 10 van wereldimport van agrarische producten, 2006 (%) Tabel 3: Top 20 van handelssaldo van agrarische producten, 2006 (in miljoen dollar)

60 Bijlagen Bijlage 1: Belgische invoer van akkerbouwproducten uit de EU-lidstaten, 2008 (%) Bijlage 2: Belgische uitvoer van akkerbouwproducten naar de EU-lidstaten, 2008 (%) Bijlage 3: Belgisch handelssaldo van akkerbouwproducten, 2008 (in duizend euro) Bijlage 4: Belgische invoer van dierlijke producten, 2008 (%) Bijlage 5: Belgische uitvoer van dierlijke producten, 2008 (%) Bijlage 6: Belgische handelssaldo van dierlijke producten, 2008 (in duizend euro) Bijlage 7: Belgische invoer van tuinbouwproducten, 2008 (%) Bijlage 8: Belgische uitvoer van tuinbouwproducten, 2008 (%) Bijlage 9: Belgisch handelssaldo van tuinbouwproducten, 2008 (in duizend euro) Bijlage 10: Belgische invoer van agro-industriële producten, 2008 (%) Bijlage 11: Belgische uitvoer van agro-industriële producten, 2008 (%) Bijlage 12: Belgisch handelssaldo van agro-industriële producten, 2008 (in duizend euro) Bijlage 13: Belgische invoer van andere landbouw- en visserijproducten, 2008 (%) Bijlage 14: Belgische uitvoer van andere landbouw- en visserijproducten, 2008 (%) Bijlage 15: Belgisch handelssaldo van andere landbouw- en visserijproducten, 2008 (in duizend euro)

61 Bijlage 1: Belgische invoer van akkerbouwproducten uit de EU-lidstaten, 2008 (%) 61

62 Bijlage 2: Belgische uitvoer van akkerbouwproducten naar de EU-lidstaten, 2008 (%) 62

63 Landen Bijlage 3: Belgisch handelssaldo van akkerbouwproducten, 2008 (in duizend euro) Granen in korrel Graan producten Bijproducten van granen: Droge peulvruchten Aardappelen Suikerhoudende gewassen Suikerhoudende producten Bijproducten suikerraffinaderij Oliehoudende zaden Oliehoudende producten Oliehoudende bijproducten Overige gewassen Zaaigoed Afgeleide producten Niet eetbare akkerbouwproducten Totaal akkerbouwproducten en derivaten Frankrijk Nederland Duitsland Italië Verenigd Koninkrijk Ierland Denemarken Griekenland Portugal Spanje Luxemburg Zweden Finland Oostenrijk Malta Estland Letland Litouwen Polen Tsjechië Slowakije Hongarije Roemenie Bulgarije Slovenië Cyprus Intra-EU Extra-EU Totaal

64 Bijlage 4: Belgische invoer van dierlijke producten, 2008 (%) 64

65 Bijlage 5: Belgische uitvoer van dierlijke producten, 2008 (%) 65

66 Bijlage 6: Belgische handelssaldo van dierlijke producten, 2008 (in duizend euro) Gedroogd en gerookt vlees Vleesbereidingen Eieren Zuivelproducten Bijenhonig Landen Fokdieren Slacht- en gebruiksdieren Vers vlees Frankrijk Nederland Duitsland Italië Verenigd Koninkrijk Ierland Denemarken Griekenland Portugal Spanje Luxemburg Zweden Finland Oostenrijk Malta Estland Letland Litouwen Polen Tsjechië Slowakije Hongarije Roemenie Bulgarije Slovenië Cyprus Intra-EU Extra-EU Andere dierlijke producten Niet eetbare dierlijke producten Totaal dierlijke producten en derivaten Totaal

67 Bijlage 7: Belgische invoer van tuinbouwproducten, 2008 (%) 67

68 Bijlage 8: Belgische uitvoer van tuinbouwproducten, 2008 (%) 68

69 Bijlage 9: Belgisch handelssaldo van tuinbouwproducten, 2008 (in duizend euro) Verse groenten Aromatische Verwerkte groenten Vers fruit Verwerkt fruit Olijfolie en bijproducten Noten Niet eetbare tuinbouwproducten Totaal tuinbouwproducten en derivaten Landen planten Frankrijk Nederland Duitsland Italië Verenigd Koninkrijk Ierland Denemarken Griekenland Portugal Spanje Luxemburg Zweden Finland Oostenrijk Malta Estland Letland Litouwen Polen Tsjechië Slowakije Hongarije Roemenie Bulgarije Slovenië Cyprus Intra-EU Extra-EU Totaal

70 Bijlage 10: Belgische invoer van agro-industriële producten, 2008 (%) 70

71 Bijlage 11: Belgische uitvoer van agro-industriële producten, 2008 (%) 71