BUITENLANDSE HANDEL VAN AGRARISCHE PRODUCTEN

Transcriptie

1 FOCUS BUITENLANDSE HANDEL VAN AGRARISCHE PRODUCTEN Stand van zaken 2015 INHOUD 1. Samenvatting 2. Aandeel agrohandel in Belgische handel 3. Aandeel voeding 4. Belgische agrarische handel 5.Aandeel van Vlaanderen 6. Stand van zaken Rusland 7. Effect van inflatie en wisselkoersen 8. Methode 1 SAMENVATTING België voerde in 2015 voor 41,9 miljard euro agrarische producten uit, ruim 4 procent meer dan in De totale invoer klokte af op 35,9 miljard euro. Het handelsoverschot steeg op jaarbasis van 4,6 miljard euro naar 6 miljard euro. Dat blijkt uit het nieuwe agrohandelsrapport, dat gebaseerd is op cijfers van de Comext-databank van Eurostat. Vooral de dierlijke producten en agro-industriële producten dragen bij tot het Belgische handelsoverschot, met elk een positief saldo van 2 miljard euro. Vlees blijft een belangrijk exportproduct met hoge uitvoerwaarden voor varkensvlees (1,2 miljard euro), kippenvlees (716 miljoen euro), rundvlees (685 miljoen euro) en vleesbereidingen (675 miljoen euro). Ons land exporteert ook veel meststoffen, gewasbeschermingsmiddelen en landbouwmateriaal. Traditionele sterkhouders als aardappelbereidingen, diepvriesgroenten, chocolade en bier blijven het goed doen. De zuivelsector en de sierteeltsector verloren daarentegen van hun pluimen in In de zuivelsector laten het Russische embargo, een daling van de vraag op de wereldmarkt en de gevolgen van de afschaffing van de melkquota zich voelen, met prijzen die een duikvlucht namen. De sierteeltsector kampte in 2015 met een daling van de consumentenvraag, zowel op de eigen markt als op buitenlandse markten.

2 2 AANDEEL AGROHANDEL IN TOTALE BELGISCHE HANDEL De totale Belgische invoer (alle sectoren) bleef in 2015 nagenoeg gelijk met 341,5 miljard euro in (+0,3%). De uitvoer is iets sterker toegenomen en bedroeg 360,6 miljard euro (+1,4%). Het handelsoverschot wordt groter en bedraagt 19 miljard euro (+25%). De export groeit jaar na jaar sterker dan de import. De agrohandel (verse en verwerkte producten en inclusief visserijproducten) had in 2015 een aandeel van 10,5% in de totale Belgische invoer en een aandeel van 11,6% in de totale Belgische uitvoer. 3 BELGISCHE AGRARISCHE HANDEL De totale invoerwaarde van agrarische producten (voeding + niet-voeding) bedroeg 35,9 miljard euro (+0,8%) en de uitvoerwaarde 41,9 miljard euro (+4,4%). Het handelsoverschot steeg van 4,6 miljard euro in 2014 naar 6 miljard euro in 2015 (+25%). De exportstijging is deels toe te schrijven aan de waardedaling van de euro in 2015, waardoor export naar landen buiten de eurozone interessanter wordt. De exportwaarde met landen buiten de EU is met 10% toegenomen in twee jaar tijd, terwijl de export naar EU-landen een stijging van 5% kende. Figuur 1: evolutie van de agrarische invoer, uitvoer en handelssaldo, België, in miljard euro, IMPORT EXPORT SALDO De agrarische handel is voor dit rapport opgedeeld in vijf productgroepen: akkerbouwproducten, dierlijke producten, tuinbouwproducten, agro-industriële producten en andere producten. Vooral de dierlijke producten en agro-industriële producten dragen bij tot het positieve saldo, met elk een overschot van 2 miljard euro (figuur 2). Bij de tuinbouwproducten halveerde het handelstekort naar 62 FOCUS: Buitenlandse handel van agrarische producten : stand van zaken 2015 pagina 2 van 22

3 miljoen euro door de import van exotische vruchten (bananen, ananas etc.) en fruitsappen. Het betreft dus hoofdzakelijk producten die België zelf niet kan produceren. Figuur 2: agrarische invoer, uitvoer en handelssaldo opgesplitst per productgroep, België, in miljard euro, import export saldo akkerbouwproducten dierlijke producten tuinbouwproducten agro-industriële producten andere (dranken, vis, enz.) In figuur 3 valt op dat de export van verwerkte en onverwerkte akkerbouwproducten het meest bijdraagt tot de exportwaarde (12,2 miljard euro). Met de landen buiten de EU is er sprake van een totaal handelstekort van 2,6 miljard euro. FOCUS: Buitenlandse handel van agrarische producten : stand van zaken 2015 pagina 3 van 22

4 Figuur 3: in- en uitvoerwaarde van de vijf producthoofdcategorieën, in miljard euro, , ,9 2,8 9,8 0,5 1,1 5,7 7,1 6,4 3,7 3,8 2,1 3,1 1,4 1,3 0,4 1,0 1,1 5,6 5,0 export intra EU import intra EU export extra EU import extra EU 3.1 AKKERBOUWPRODUCTEN De groep akkerbouwgewassen omvat de graangewassen, de aardappelen, de oliehoudende zaden (koolzaad, mosterdzaad, lijnzaad), de industriële gewassen (zoals katoen, vlas en hennep), droge peulvruchten en tot slot de uitheemse gewassen (zoals theebladen, cacao, koffiebonen en rijst). Naast de ruwe producten omvat de groep ook een hele reeks verwerkte producten zoals gebak, pralines en chocolade. De handel in onverwerkte en verwerkte akkerbouwproducten nam tussen 1999 en 2015 gestaag toe. In 2015 bedroeg de importwaarde 13,7 miljard euro (+4,5%), de exportwaarde 15 miljard (+9,5%). FOCUS: Buitenlandse handel van agrarische producten : stand van zaken 2015 pagina 4 van 22

5 Figuur 4: evolutie van de in- en uitvoerwaarde van akkerbouwproducten, in miljard euro, import akkerbouw export akkerbouw De sterkste toename in de uitvoer deed zich voor bij de overige gewassen en meer bepaald bij de (her)export van cacaobonen (+46% tegenover 2014), koffie (+43%), hop (+70%) en tabak (+70%) door een toegenomen vraag naar die producten. Dat valt uiteraard ook op in de hogere invoercijfers. Ook nevenproducten van granen (stro, maalderijafval) vertoonden een exporttoename met meer dan 20%. Tabel 1: import en export van akkerbouwproducten (hoofdgroepen), in miljoen euro, , evolutie evolutie import import export export aardappelen ,1% ,2% graanproducten ,2% ,5% granen in korrel ,9% % oliehoudende producten ,3% ,6% overige gewassen ,4% ,3% suikerhoudende producten ,6% ,3% bijproducten van granen ,2% ,3% bijproducten van suikerraffinaderij ,2% ,1% afgeleide producten ,6% ,1% droge peulvruchten ,1% ,4% zaaigoed ,2% % totaal akkerbouwproducten ,5% ,5% FOCUS: Buitenlandse handel van agrarische producten : stand van zaken 2015 pagina 5 van 22

6 Figuur 5: productgroepen met de hoogste in- en uitvoerwaarden, akkerbouwproducten, in miljoen euro, 2015 zachte tarwe olieh. bijproducten cacao kool- en raapzaad koffieproducten koffie suikerwerk meelpreparaten oliën tabaksproducten tabak aardappelbereidingen banketbakkerswerk chocoladeproducten import export Import van akkerbouwproducten Bij de verwerkte producten valt vooral de invoer van chocoladeproducten op, met een waarde van bijna 1,5 miljard euro, wat meer dan de helft is van de categorie afgeleide producten. 79% van de importwaarde wordt gerealiseerd met Frankrijk, Nederland en Duitsland. Het betreft hier in de eerste plaats cacaoboter, de belangrijkste grondstof voor onze chocolade-industrie, gevolgd door chocopasta. De importwaarde van cacaobonen uit Ivoorkust (427 miljoen euro) nam met 30% toe (+8,5% in tonnage), maar ongeveer twee derde daarvan wordt opnieuw uitgevoerd. Ivoorkust en Ghana hebben samen een aandeel van 74% in de totale Belgische importhoeveelheid van cacao naar België. De invoer van oliën bedroeg 1,2 miljard euro. 29% daarvan heeft betrekking op palmolie, 20% op verwerkte koolzaadolie en 16% op zonnebloemolie. De oliën worden industrieel gebruikt bij de vervaardiging van voedingsproducten. De invoerwaarde van onverwerkt koolzaad bedroeg 949 miljoen euro in % van de totale invoerwaarde van koolzaad is voor rekening van drie landen: Frankrijk (235 miljoen euro), Australië (227 miljoen euro) en Oekraïne (104 miljoen euro). Koolzaad wordt aangewend voor de vervaardiging van plantaardige olie in de voedingsindustrie en wordt tevens ook vermengd met diesel tot biobrandstof. FOCUS: Buitenlandse handel van agrarische producten : stand van zaken 2015 pagina 6 van 22

7 3.1.2 Export van akkerbouwproducten Aardappelbereidingen blijven een belangrijk exportproduct. België staat aan de wereldtop, zowel voor de hoeveelheid verwerkte aardappelen (net geen 4 miljoen ton) als voor de totale exportwaarde (1,5 miljard euro). 840 miljoen euro of 56% van de exportwaarde wordt gerealiseerd met onze buurlanden Frankrijk, Nederland en het Verenigd Koninkrijk. Brazilië is met 40 miljoen euro de belangrijkste afnemer buiten de EU-28. De export van banketbakkerswerk bedroeg 1,65 miljard euro (+2% tegenover 2014). De producten die aan dit enorme bedrag bijdragen zijn gezouten en ongezouten gebak (810 miljoen euro) en zoete koekjes (224 miljoen euro). Ook voor chocoladeproducten, onze befaamde Belgian Chocolates, zijn onze buurlanden onze belangrijkste klanten, met een exportwaarde van 1,7 miljard euro (64%). De Verenigde Staten voeren voor 108 miljoen euro aan pralines in en zijn onze belangrijkste klant buiten de EU-28, nog voor Luxemburg, Spanje en Italië. Andere belangrijke overzeese importeurs zijn Japan (56 miljoen euro) en Canada (44 miljoen euro). 3.2 DIERLIJKE PRODUCTEN De dierlijke producten omvatten de slacht- en gebruiksdieren, fokdieren, alle onverwerkte en verwerkte vleesproducten, de zuivelproducten, eieren, honing en de producten die niet voor menselijke consumptie zijn bestemd (bv wol en pelzen). De dierlijke producten zijn belangrijk voor de export met een positieve handelsbalans van bijna 2 miljard euro. Voor de eerste keer sinds de periode is er een daling van de in- en uitvoerwaarde. De uitvoerwaarde daalde in 2015 met 3,4% en de invoerwaarde met bijna 5%. Figuur 6: import en export van dierlijke producten, in miljard euro, import export FOCUS: Buitenlandse handel van agrarische producten : stand van zaken 2015 pagina 7 van 22

8 De uitvoerwaarde van gedroogd en gerookt vlees daalde met 25% en de uitvoerwaarde van zuivelproducten daalde met 12%. De crisis in de zuivelsector had in 2015 gevolgen voor de buitenlandse handel. Terwijl de sector melding maakt van productietoenames voor melkpoeder (+22%), kaas (+19%) en boter (+27%) (bron: FOD Economie), resulteerde dat in 2015 toch in een daling van de in- en uitvoerwaarde. Oorzaak is de sterke prijsdaling voor melkpoeder (-57% voor magere melkpoeder en - 48% voor volle melkpoeder in de periode januari 2014-augustus 2015) op de wereldmarkt (bron: FOD Economie). Dat is het gevolg van een overaanbod op Europees niveau. Deze prijsdaling zet zich ook door in de prijzen van melk en afgeleide producten van melk. De Russische boycot en de daling van de vraag op de Chinese markt hebben eveneens een invloed gehad op de dalende zuivelexport. Tot slot steeg de handel in honing met meer dan 40%. Ook de in- en uitvoer van eieren vertoonde sterke groeicijfers met een stijging van de invoerwaarde met 15% en van de uitvoerwaarde met 20%. Tabel 2: import en export van dierlijke producten, in miljoen euro, import import export export slacht- en gebruiksdieren ,3% ,5% vers vlees ,7% ,2% vleesbereidingen ,5% ,5% gedroogd en gerookt vlees ,9% ,7% eieren ,4% ,5% honing ,4% ,5% fokdieren ,3% ,4% zuivelproducten ,9% ,7% niet-eetbare dierlijke producten ,2% ,9% andere dierlijke producten ,0% ,1% totaal dierlijke producten ,9% ,4% FOCUS: Buitenlandse handel van agrarische producten : stand van zaken 2015 pagina 8 van 22

9 Figuur 7: productgroepen met de hoogste in- en uitvoerwaarden, dierlijke producten, in miljoen euro, 2015 vers en bevroren vlees eieren vleesbereidingen zuivelbereidingen boter melkpoeder kalfs- en rundvlees kippenvlees varkensvlees melk kaas import export Import van dierlijke producten Kaas is het belangrijkste ingevoerde product, met een waarde van 1 miljard euro. 83% van alle kaas komt uit Frankrijk (385 miljoen euro), Nederland (337 miljoen euro) en Duitsland (134 miljoen euro). Opvallend is de invoer van goedkope honing uit China en Vietnam. Er werd 16% meer honing ingevoerd dan in De invoerwaarde kende bijna een verdubbeling ten opzichte van 2012 en bedroeg 82 miljoen euro in De populariteit van Chinese honing wordt met argusogen bekeken, aangezien de goedkope (dumping-?) prijzen als een bedreiging gezien worden voor de Europese professionele bijenhouders en er argwaan is over de kwaliteit van het product (gebruik van antibiotica). De invoer van vers vlees (-6%) en zuivelproducten (-9%) lag beduidend lager. Enkel de invoer van schapen- en geitenvlees gaat er nog op vooruit met ton (+3%) en een invoerwaarde van 184 miljoen euro (+8%). De invoer van pluimveevlees is weliswaar gestegen met 6%, maar de invoerwaarde daalde met 13% naar 232 miljoen euro. De invoerwaarde van varkensvlees liep terug met 3% Export van dierlijke producten De grootste uitvoerwaarden zijn voor de volgende producten: varkensvlees (1,2 miljard euro), kippenvlees (716 miljoen euro), kalfs- en rundvlees (685 miljoen euro), vleesbereidingen (675 miljoen euro), zuivelbereidingen (602 miljoen euro) en kaas (560 miljoen euro). De uitgevoerde hoeveelheden van varkensvlees stegen van ton naar ton, een toename met bijna 6%. Toch daalde de uitvoerwaarde met 5% door de slechte prijzen. De belangrijkste FOCUS: Buitenlandse handel van agrarische producten : stand van zaken 2015 pagina 9 van 22

10 bestemmingen blijven Duitsland en Polen, waar 62% van al het varkensvlees dat we uitvoeren, afzetten. In 2015 steeg het marktaandeel van Polen van 22% naar 27%. Ook China voert alsmaar meer varkensvlees rechtstreeks in. Een tweede slachterij werd vorig jaar gecertificeerd om varkensvlees naar China te kunnen exporteren, waardoor de uitgevoerde volumes toenamen. De uitgevoerde hoeveelheid is meer dan verdubbeld van ton naar ton. Tabel 3: exportwaarden varkensvlees en aandeel in de totale export van de belangrijkste afzetlanden, in ton en miljoen euro, (in ton) % 2014 (waarde) 2015 (in ton) % 2015 (waarde) Nederland % 77, % 58,3 Frankrijk % 35, % 34,3 Duitsland % 509, % 427 Rusland ,2% 2, China ,5% 4, % 12,1 Polen % 264, % 307,6 Italië % 64, % 52,4 totale export % % TUINBOUWPRODUCTEN De tuinbouwproducten omvatten fruit, groenten, sierteeltproducten, aromatische planten en olijfolie. Zowel de in als de uitvoer van tuinbouwproducten bedroeg ongeveer 6,8 miljard euro, waardoor er sprake is van een klein handelstekort van 62 miljoen euro. Figuur 8: import en export van tuinbouwproducten, in miljoen euro, import export De export van tuinbouwproducten nam in geringe mate toe (+2%). Vooral voor de sierteeltsector was 2015 een slecht jaar op het vlak van in- en uitvoer. De invoerwaarde daalde met 39% en de uitvoerwaarde daalde met 24%. De in- en uitvoerwaarden van noten namen toe met respectievelijk 32% en met 60%. De handel in verse groenten kende in 2015 opvallend goede cijfers. De exportwaarde steeg met 21% van 670 miljoen euro naar 808 miljoen euro. De export van het vers fruit daalde daarentegen FOCUS: Buitenlandse handel van agrarische producten : stand van zaken 2015 pagina 10 van 22

11 met bijna 2%. Dat lag niet aan de appelen en de peren zoals men zou kunnen denken, maar aan een daling van de uitvoer (doorvoer) van zuidvruchten. Tabel 4: evolutie van de in- en uitvoerwaarden voor tuinbouwproducten, in miljoen euro, import import export export aromatische planten ,1% ,8% noten ,7% ,7% rubbers ,3% ,2% olijfoliën en bijproducten ,5% ,1% sierteelt ,3% % vers fruit ,3% ,7% verse groenten ,8% ,6% verwerkt fruit ,5% ,9% verwerkte groenten ,8% ,0% totaal tuinbouwproducten % % Bron: Departement Landbouw en Visserij op basis van Eurostat Figuur 9: productgroepen met de hoogste in- en uitvoerwaarden tuinbouw, in miljoen euro, 2015 noten peren tomaten geconserveerde groenten sierteeltproducten diepvriesgroenten fruitsappen zuidvruchten import export FOCUS: Buitenlandse handel van agrarische producten : stand van zaken 2015 pagina 11 van 22

12 3.3.1 Import van tuinbouwproducten Ongeveer 70% van het ingevoerde vers fruit betreft tropische vruchten. Het betreft voornamelijk bananen uit Colombia (385 miljoen euro), Ecuador (207 miljoen euro) en Costa Rica (179 miljoen euro). 87% daarvan wordt verder doorgevoerd binnen Europa. Er werd verder ook voor 952 miljoen euro aan fruitsappen ingevoerd. De invoer van rozen kende een enorme terugloop. De invoerwaarde daalde van 141 miljoen euro naar 28 miljoen euro (-404%). De invoer van noten nam met 32% toe. Amandelen (147 miljoen euro en een groei van 45% tegenover vorig jaar), hazelnoten (79 miljoen euro) en pistachenoten (67 miljoen euro) zijn de belangrijkste soorten. De Verenigde Staten hebben met 150 miljoen euro een aandeel van een derde in de totale invoer van noten door België. Op de tweede plaats staat Nederland (67 miljoen euro) Export van tuinbouwproducten 87% van de uitgevoerde diepvriesgroenten is voor de Europese markt bestemd. Met een uitvoerwaarde van 1,2 miljard (+6% t.o.v. 2014) horen diepvriesgroenten bij de belangrijkste Belgische exportproducten. Duitsland (285 miljoen euro), Frankrijk (225 miljoen euro) en het Verenigd Koninkrijk (168 miljoen) zijn onze voornaamste klanten. De Verenigde Staten zijn, met 33 miljoen euro aan uitvoerwaarde, onze grootste afnemer van diepvriesgroenten buiten Europa. De uitvoerwaarde van sierteeltproducten (bloemen, sierplanten, boomkwekerijen) daalde met 24%. De sterke daling in de sierteeltsector is volgens de sectororganisatie AVBS enerzijds het gevolg van het Russisch embargo met de bekende toegenomen prijsdruk op de Europese markten. Anderzijds kampte de sector ook met een dalend aantal kopers in eigen land en met forse exportdalingen naar Nederland (- 49%) en Duitsland (-19%) ten opzichte van AVBS stelt ook een dalende belangstelling voor sierteeltproducten bij de jongere consument vast De Vlaamse sierteeltproducten worden vooral afgezet in Frankrijk (224 miljoen euro), Nederland (161 miljoen euro) en het Verenigd Koninkrijk (59 miljoen euro). 3.4 AGRO-INDUSTRIËLE PRODUCTEN De agro-industriële producten omvatten meststoffen, gewasbeschermingsmiddelen en landbouwmachines en werktuigen, stuk voor stuk belangrijke toeleveringssectoren voor de primaire sector. De export van agro-industriële producten nam toe van 4,8 miljard euro in 2014 tot 5 miljard in 2015, een toename van 5%. De invoerwaarde blijft al sinds 2012 stabiel, met een waarde die net boven de 3 miljard euro ligt. Het handelsoverschot voor agro-industriële producten is verder toegenomen met 18% tot 2 miljard euro. FOCUS: Buitenlandse handel van agrarische producten : stand van zaken 2015 pagina 12 van 22

13 Figuur 10: evolutie van de import en export van agro-industriële producten, in miljard euro, import De uitvoer van N-P-K meststoffen was goed voor bijna 2 miljard euro (+10,7%). De invoer van landbouwtrekkers kenden een terugval. Het aantal inschrijvingen van landbouwtractoren is volgens de cijfers van de FOD Economie gedaald van stuks in 2014 naar stuks in Een analyse van Landbouwleven gaf aan dat er meer kleine tractoren (met een vermogen van minder dan 50 PK) aangekocht werden en er 20% minder grote en dus duurdere tractoren werden gekocht, wat zeker invloed zal gehad hebben op de importwaarde. Tabel 5: import en export van de agro-industriële producten, in miljoen euro, evolutie evolutie import import export export meststoffen ,2% ,7% gewasbeschermingsmiddelen ,6% ,9% landbouwtrekkers ,3% ,3% landbouwmateriaal ,8% ,9% totaal agro-industriële producten ,4% ,3% export 3.5 OVERIGE PRODUCTEN (DRANKEN, VISSERIJPRODUCTEN ETC.) De overige producten groeperen vis en visproducten, alcoholische dranken, veevoeders, bepaalde oliën en vetten en diverse grond- en hulpstoffen voor de voedingsindustrie (gist, azijn, gedenatureerde alcohol, etc.). De Belgische export van deze groep nam met 6,4% tot bijna 7 miljard euro. De import nam met 0,4% toe en bedroeg 6,1 miljard euro. FOCUS: Buitenlandse handel van agrarische producten : stand van zaken 2015 pagina 13 van 22

14 Figuur 11: evolutie van de import en export van overige producten, in miljoen euro, import export Betekeniswaardige exporttoenames hadden vooral betrekking op vis (+14%), de dranken (+10%) en de veevoeders (+6,6%). Tabel 6: import en export van overige producten, evolutie , in miljoen euro import import export export andere oliën en vetten ,8% ,1% andere zeeproducten ,7% ;8% dranken ,5% ,9% vis ,4% ,8% schaal- en weekdieren ,4% ,5% veevoeders ,2% ,6% azijn, voedselpreparaten, gist, gedenatureerde alcohol ,2% ,8% totaal overige producten ,4% ,4% FOCUS: Buitenlandse handel van agrarische producten : stand van zaken 2015 pagina 14 van 22

15 Figuur 12: productgroepen met de hoogste in- en uitvoerwaarden andere producten, in miljoen euro, 2015 margarine en spijsvetten verse schaal- en weekdieren water en limonade veevoeders bier wijn verse vis import export Import van overige producten Frankrijk is onze belangrijkste drankenleverancier, met een invoerwaarde van 1,12 miljard euro. In de eerste plaats gaat het om wijn, met een waarde van 521 miljoen euro of 55% van de totale invoer van wijn naar België. Ook Spanje (108 miljoen euro) en Italië (78 miljoen euro) zijn belangrijke wijnleveraars. Frankrijk voert naar ons land ook heel wat water en frisdranken uit ter waarde van 473 miljoen euro. Dat is 4% meer dan in % van alle ingevoerde veevoeders wordt uit Nederland ingevoerd (532 miljoen euro) en ons land is daarmee ook de belangrijkste afnemer. België is ook voor de invoer van verse vis (990 miljoen euro) sterk afhankelijk van het buitenland. Zalm (208 miljoen euro) heeft hier een groot aandeel in. Verder voeren we ook heel wat tonijn (89 miljoen euro), tong (20 miljoen euro) en forel (11 miljoen euro) in. Dat is 27% van alle ingevoerde vis Export van overige producten De export van overige producten heeft vooral betrekking op onze bieren, met een uitvoerwaarde van 1,15 miljard euro in 2015 (+9% ten opzichte van 2014). Dat is 17% van alle export binnen deze groep producten. Bier is sterk exportgericht: in 2015 was meer dan twee derde van de productie is voor het buitenland bestemd (bron: Federatie Belgische Bierbrouwers). De toegenomen export compenseert momenteel ruimschoots de daling van de binnenlandse consumptie, dat in 2015 met 2% daalde. De uitgevoerde volumes naar landen buiten de EU-28 nam toe met 13%. De export van bier naar de Verenigde Staten nam verder toe van 180 miljoen liter in 2014 naar 190 miljoen liter in 2015, een stijging FOCUS: Buitenlandse handel van agrarische producten : stand van zaken 2015 pagina 15 van 22

16 van 5,5%. De uitvoerwaarde bedroeg 226 miljoen euro. De VS overtreffen hiermee zelfs ons buurland Nederland (169 miljoen euro). China (van 30 naar 45 miljoen liter) en Zuid-Korea (van 8 naar 16 miljoen liter) zijn groeiende afzetmarkten. Ook Canada (40 miljoen liter) deed het goed. Veevoeders gaan vlot het land uit (1,4 miljard euro). Onze buurlanden hebben een aandeel van 58% in de totale uitvoer voor dit product. De top drie wordt vervolledigd door water en frisdrank (875 miljoen euro). 4 AANDEEL VOEDINGSPRODUCTEN De agrohandelscijfers omvatten ook producten die niet voor menselijke consumptie bedoeld zijn. Deze groep omvat o.a. de agro-industriële producten (bv. werktuigen, meststoffen), sierteeltproducten, nieteetbare producten van dierlijke oorsprong en restproducten. De voedingsproducten omvatten ook grond- en hulpstoffen die gebruikt worden in de verwerkingsprocessen (zoetstoffen, granen, oliën en vetten, zetmeel, etc.). De voedingsproducten (vers en verwerkt) maakten in 2015 drie vierde uit van de totale Belgische exportwaarde en 79% van de Belgische importwaarde van alle agrarische producten. De uitvoerwaarde bedraagt 31,7 miljard euro en de invoerwaarde 28,2 miljard euro. 5 AANDEEL VAN VLAANDEREN Het Vlaamse aandeel in de Belgische in- en uitvoer wordt geraamd aan de hand van de buitenlandse handelscijfers van de Nationale Bank van België (NBB). De cijfers van de NBB worden berekend op basis van het nationaal concept, tegenover het communautair concept voor de cijfers van Eurostat gebruikt in deze publicatie. Door het nationaal concept te gebruiken wordt doorvoer voor een groot deel uit de cijfers weggewerkt. Hierdoor liggen deze cijfers iets lager dan die van Eurostat. Voor de totale handel in agrarische producten wordt het Vlaamse aandeel in de Belgische in- en uitvoer geraamd op respectievelijk 81,4% en 82,2%. Ten opzichte van 2014 is het aandeel van de import en export voor Vlaanderen hetzelfde gebleven. FOCUS: Buitenlandse handel van agrarische producten : stand van zaken 2015 pagina 16 van 22

17 Tabel 7: Belgische en Vlaamse handel van agrarische producten, in miljoen euro en percentage, 2015 Belgische handel Vlaamse handel % Vlaamse handel invoer uitvoer invoer uitvoer invoer uitvoer akkerbouw, waarvan: % 82% - aardappelbereidingen % 64% - afgeleide producten van cacao % 91% - banketbakkerswerk % 82% - granen in korrel % 83% - oliehoudende zaden % 84% - oliën % 94% dierlijke producten, waarvan: % 79% - varkensvlees % 95% - zuivelproducten % 66% tuinbouw, waarvan: % 86% - diepvriesgroenten % 94% - fruitsappen % 98% - zuidvruchten % 93% agro-industriële producten, waarvan: % 84% - bestrijdingsmiddelen % 78% - landbouwmaterieel % 92% - meststoffen % 81% andere producten, waarvan: % 82% - bier % 84% - veevoeders % 94% - vis % 83% - wijn % 70% totale agrohandel % 82% Bron: Nationale Bank van België 6 IMPACT EMBARGO RUSLAND OP DE HANDEL 6.1 EVOLUTIE VAN DE EXPORTHOEVEELHEDEN In 2015 werd het embargo voor Rusland met een jaar verlengd. De zwaarst getroffen agrarische producten door het embargo waren appelen, peren, tomaten, varkensvlees en melk en melkpoeder. Tabel 8 vergelijkt de evolutie van de uitgevoerde tonnages van deze producten vanuit België. De geëxporteerde hoeveelheden appelen lagen bijna het hele jaar hoger dan in De cijfers van Eurostat geven aan dat er voor enkele producten onder embargo meer uitvoer was in 2015, ondanks het FOCUS: Buitenlandse handel van agrarische producten : stand van zaken 2015 pagina 17 van 22

18 wegvallen van Rusland als bestemming. Zo werden er 36% meer appelen uitgevoerd en 7% meer varkensvlees. Het uitgevoerde volume appelen bedroeg ruim ton. De export van peren daalde met 5% en bedroeg ton. De volle en magere melkpoeder zag zijn volume dalen met 13%. In uitvoerwaarde betekende dat zelfs een daling van 60%. Ondanks de mindere export bij peren, steeg de exportwaarde voor dit product toch met 6% door de relatief goede prijs. Tabel 8: evolutie van de export van de belangrijkste producten onder Russisch embargo, Export (in ton) Evolutie Export (in miljoen euro) Evolutie appelen % 112,5 127,6 +13% peren % 212,5 224,6 +6% varkensvlees % 1.245, ,1-5% melkpoeder % 722,2 452,6-60% tomaten % 227,9 261,3 +15% wortelen % 42,7 53,6 +26% 6.2 EXPORT BINNEN EN BUITEN DE EU In tabel 9 worden de exporthoeveelheden opgesplitst in enkele relevante landengroepen: de Oost- Europese landen, de overige landen van de EU, de niet-europese buurlanden van Rusland en de rest van de wereld. De export van appelen, peren, tomaten, varkensvlees en melkpoeder naar landen buiten Europa daalde in 2015 met 61%, terwijl de export van dezelfde producten naar Oost-Europa met 43% toenam. Hier valt vooral de sterke toename op in de uitvoer van appelen, peren en varkensvlees naar de aan Rusland grenzende Oost-Europese landen. Die voerden dubbel zoveel peren in als in 2014, voor appelen was dat bijna een viervoud. In het geval van varkensvlees is er een toename van 26% naar Oost-Europa en van 14% naar landen buiten Europa, maar een afname van 3% binnen de EU-28. Polen is voor de uitvoer van vleesvarkens intussen onze tweede grootste afzetmarkt binnen Europa geworden na Duitsland, met een marktaandeel van 27%. De export naar de niet-europese satellietstaten rond Rusland en andere niet-eu-landen is sterk afgenomen en verschoof naar de Oost-Europese landen van de EU. De stijging van de afzet naar de nieuwe groei-economieën buiten de EU is nog niet helemaal zichtbaar. India voerde bijna ton meer appelen in dan in Maar voor Canada, China en Brazilië was er in 2015 nog geen weerspiegeling in de handelscijfers. FOCUS: Buitenlandse handel van agrarische producten : stand van zaken 2015 pagina 18 van 22

19 Tabel 9: evolutie van de uitvoer van producten onder embargo naar landengroepen, in ton, EU-landen min Oost- Satellietrepublieken Oost-Europa (**) Europa Rusland (*) Rest wereld appelen peren varkensvlees melkpoeder tomaten (*) Armenië, Kazachstan, Oekraïne, Wit-Rusland, Azerbeidzjan (**) Polen, Tsjechië, Slovakije, Letland, Litouwen, Estland, Roemenië, Bulgarije FOCUS: Buitenlandse handel van agrarische producten : stand van zaken 2015 pagina 19 van 22

20 7 HET EFFECT VAN INFLATIE EN WISSELKOERSEN OP DE IN- EN UITVOERCIJFERS De evolutiecijfers van in- en uitgevoerde agrarische producten worden beïnvloed door de grondstoffenen energieprijzen, die in de productiekosten en uiteindelijk in de verkoopprijs worden doorgerekend. Om de cijfers te nuanceren wordt in de volgende grafiek de jaarlijkse prijsstijgingen uitgezet van verse en verwerkte voedingsproducten voor de periode Dat slaat enkel op de export van goederen aangezien import afhankelijk is van de inflatie/deflatietoestand in andere landen. De gemiddelde prijsstijging voor alle voedingsproducten in België (bewerkt + niet bewerkt) bedroeg 30%. Er zijn uiteraard verschillen per producten. De prijzen van oliën en vetten namen de voorbije tien jaar het sterkst toe, met meer dan 40%. Fruit was in 2015 amper 20% duurder dan in Door de Rusland-crisis kenden groenten en fruit belangrijke prijsdalingen, wat zich vertaalt in een tijdelijke knik in de figuur. In 2015 namen de prijzen voor groenten en fruit opnieuw toe door de slechte oogst. Door de lage prijzen stegen de vlees- en groenteprijzen met minder dan 30% in de periode Figuur 13: veranderingspercentages van de consumptieprijzen (index 2004=100) voor voedingsproducten, België Brood en granen Vlees Vis en zeevruchten Melk, kaas en eieren Oliën en vetten Fruit Groenten Suiker, jam, honing, chocolade en snoepgoed Voeding n.e.g. Totaal voeding Bron: FOD Economie ADS, NBB De lage euro-dollarkoers in 2015 speelde in het voordeel van de export met landen buiten de EU. Producten uit de eurozone worden immers goedkoper voor landen die in dollar betalen, wat de uitvoer uit de EU stimuleert. In het jaar 2014 was 1 euro nog 1,40 USD waard. In 2015 zakte de waarde naar een ondergrens van 1,05 USD. FOCUS: Buitenlandse handel van agrarische producten : stand van zaken 2015 pagina 20 van 22

21 8. METHODE De cijfers in dit rapport zijn afkomstig van de Comext-databank van Eurostat. Ze zijn een weergave van de rechtstreekse in- en uitvoerbewegingen van goederen tussen twee landen. Doorvoer van producten zit eveneens in de cijfers, aangezien België een belangrijk transitland is met de havens van Antwerpen en Zeebrugge. Van ingevoerde producten is het aandeel dat verder geëxporteerd wordt naar andere landen niet bekend. Het rapport geeft ook een korte stand van zaken over de producten die door het Russisch embargo zijn getroffen. FOCUS: Buitenlandse handel van agrarische producten : stand van zaken 2015 pagina 21 van 22

22 BRONNEN Belgapom, 9 maart 2016, De Belgische friet verovert de wereld! Belgische aardappelverwerkende industrie zet opvallende groei verder in Belga, 19 mei 2016, Dalend bierverbruik in België gecompenseerd door sterke exportstijging Boerenbond, 8 april 2016, Stijgende melkaanvoer, dalende melkprijzen De Redactie, 8 januari 2016, Melkproductie in ons land ondanks lage prijzen nooit zo hoog Eurostat, Comext Federatie Belgische Bierbrouwers, 2016, Annual Report 2015 FOD Economie, 2016, Effect Russische boycot op prijzen en uitvoer van een aantal landbouwproducten: situatie eerste kwartaal 2016 FOD Economie (Persbericht), 7 juli 2016, Zuivelsector blijft verder doorgroeien in 2015 FOD Economie, 2015, Belgische uitvoerprestaties op het vlak van agrovoeding INR-Prijzenobservatorium, Analyse van de prijzen: jaarverslag 2015 van het Instituut voor Nationale Rekeningen Landbouwleven, 19 februari 2016, EU export op recordniveau in 2015, zuivel blijft minpunt Landbouwleven, Tractorverkoop in 2015: meer kleine verkocht, minder grote VILT, 23 februari 2016, Jarenlange exporthausse in sierteelt eindigt in 2015 VILT, 7 maart 2016, Opnieuw record voor Belgische aardappelverwerking VILT, 31 maart 2016, Melkprijs met derde gedaald sinds Russisch embargo VILT, 10 april 2016, België heeft andere exporttoppers dan bier en friet VILT, 19 april 2016, België voerde vorig jaar 320 mln liter wijn in Vermenigvuldiging en/of overname van gegevens zijn toegestaan mits de bron expliciet vermeld wordt: Samborski V. (2016) Buitenlandse handel van agrarische producten: stand van zaken in 2015, Departement Landbouw en Visserij, afdeling Monitoring en Studie, Brussel. Depotnummer: D/2016/3241/210. FOCUS: Buitenlandse handel van agrarische producten : stand van zaken 2015 pagina 22 van 22