Biologie. Vrije Universiteit Amsterdam

Transcriptie

1 Biologie Vrije Universiteit Amsterdam Mei 2010

2 Uitgave: Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) Catharijnesingel 56 Postbus RA Utrecht Telefoon: Fax: Internet: QANU Tekst en cijfermateriaal uit deze uitgave mogen, na toestemming van QANU en voorzien van bronvermelding, door middel van druk, fotokopie, of op welke andere wijze dan ook, worden overgenomen. 2 QANU / Biologie, Vrije Universiteit Amsterdam

3 INHOUD Voorwoord 5 Voorwoord voorzitter visitatiecommissie 7 Deel I Algemeen deel 9 1. Inleiding Taak en samenstelling van de commissie Betrokken opleidingen Werkwijze van de commissie 13 Deel II Opleidingsdeel De bacheloropleidingen Biologie en Gezondheid en Leven aan de Vrije Universiteit Amsterdam The master s programmes Biology and Ecology offered by VU University Amsterdam 57 Bijlagen 93 Bijlage A: Curricula vitae van de leden van de visitatiecommissie 95 Bijlage B: Domeinspecifiek referentiekader 97 Bijlage C: Bezoekprogramma 101 QANU / Biologie, Vrije Universiteit Amsterdam 3

4 4 QANU / Biologie, Vrije Universiteit Amsterdam

5 VOORWOORD Dit rapport beschrijft de bevindingen van de visitatiecommissie Biologie 2009 met betrekking tot de opleidingen op het terrein van de biologie die worden verzorgd door vijf Nederlandse universiteiten. Het is onderdeel van de kwaliteitsbeoordeling van universitaire bachelor- en masteropleidingen in Nederland. Het doel van het rapport is om een betrouwbaar beeld te geven van de resultaten van de voor beoordeling voorgelegde opleidingen, om een terugkoppeling te geven naar de interne kwaliteitszorg van de betrokken organisaties en om als basis te dienen voor accreditatie van de betrokken opleidingen door de Nederlands- Vlaamse Accreditatie Organisatie (NVAO). De stichting Quality Assurance Netherlands Universities (QANU) beoogt onafhankelijke, objectieve en kritische beoordelingen te laten plaatsvinden en opbouwende kritiek te leveren, zo veel mogelijk uitgaande van een gestandaardiseerde set van kwaliteitscriteria, maar met oog voor specifieke omstandigheden. De visitatiecommissie Biologie 2009 heeft haar taken met grote betrokkenheid uitgevoerd. De opleidingen zijn op een grondige en zorgvuldige manier beoordeeld. Wij verwachten dat de oordelen en de aanbevelingen in zorgvuldige overweging worden genomen door de betrokken instellingen en opleidingen. Wij danken de voorzitter en de leden van de visitatiecommissie voor hun bereidheid deel te nemen aan deze beoordeling en voor de toewijding waarmee ze hun taak hebben uitgevoerd. Onze dank gaat ook uit naar de medewerkers van de betrokken afdelingen en opleidingen voor hun inspanningen en hun medewerking aan deze beoordeling. Quality Assurance Netherlands Universities mr. C.J. Peels directeur drs. J.G.F. Veldhuis voorzitter bestuur QANU / Biologie, Vrije Universiteit Amsterdam 5

6 6 QANU / Biologie, Vrije Universiteit Amsterdam

7 VOORWOORD VOORZITTER VISITATIECOMMISSIE De onderwijsvisitatiecommissie Biologie 2009 heeft met veel waardering waargenomen dat het biologieonderwijs in de door haar bezochte instellingen met een groot gevoel van verantwoordelijkheid wordt gegeven en op een alleszins passend niveau. Een visitatiebezoek is een collegiaal bezoek van peers, geen bezoek van een examencommissie. Waar mogelijk zijn complimenten gegeven en heeft de commissie proberen mee te denken met de opleidingen, waar nodig zijn positief kritische opmerkingen gemaakt. De commissie heeft zich bewust verre gehouden van de beoordelingsinflatie zoals die helaas gebruikelijk is geworden in de onderzoekswereld, waar voldoendes inmiddels goede redenen vormen om een groep op te heffen. In lijn met de richtlijnen van de QANU werd voor het oordeel voldoende de omschrijving zoals van een goede academische opleiding verwacht mag worden gebruikt, terwijl het oordeel goed werd bewaard voor een extra compliment. Deze manier van beoordelen maakte het ook mogelijk om echte onvoldoendes te geven wanneer er iets mis was. Dat bleek niet nodig: er is niets mis met de beoordeelde opleidingen. De gesprekken hebben zich alle in een prettige, open en collegiale sfeer afgespeeld, die helaas door het strikte format van de verslaggeving amper in dit rapport is te herkennen. Vooral inhoud en organisatie van de opleiding kregen de aandacht, terwijl steekproefsgewijs werd getest of de opleiding/faculteit/instelling het onderwijsproces onder controle heeft. Overal heeft de commissie gevraagd naar de regie van de opleiding, en heeft zij een indruk proberen te krijgen van de strategische positie van de biologie binnen de universiteit. Ook kregen het arbeidsveld en de relatie tussen de opleiding en de lerarenopleiding overal aandacht. Bij de beoordeling van de opleidingen stond het concept van de eenheid van de biologie centraal. Een goede biologieopleiding is geen verzameling cursussen en stages met een nietje erdoor. Niet alleen ligt deze eenheid aan de basis van het begrip van het levende systeem, zij biedt ook het beste uitgangspunt voor de groeiende samenwerking met andere disciplines op terreinen die door sommigen nu al worden samengevat als de Nieuwe Biologie. De commissie kijkt terug op een geanimeerde en nuttige reeks bezoeken, en hoopt dat de opleidingen hun voordeel kunnen doen met de rapporten. Het protocol voorziet niet in de beoordeling van individuen. Ware dit het geval geweest, dan had de commissie bij alle opleidingen het oordeel excellent gegeven aan die collega s die er met veel inzet in slagen om ondanks de steeds hogere golven, de tegenwind en een inkrimpende bemanning hun schip op koers te houden. De opleidingen weten wel wie dat zijn, de hogere echelons hopelijk ook. Prof.dr Jan W. Kijne Voorzitter onderwijsvisitatiecommissie Biologie QANU / Biologie, Vrije Universiteit Amsterdam 7

8 8 QANU / Biologie, Vrije Universiteit Amsterdam

9 DEEL I: ALGEMEEN DEEL QANU / Biologie, Vrije Universiteit Amsterdam 9

10 10 QANU / Biologie, Vrije Universiteit Amsterdam

11 1. Inleiding In dit rapport brengt de onderwijsvisitatiecommissie Biologie (hierna: de commissie) verslag uit van haar bevindingen. Het rapport bestaat uit twee delen: een algemeen deel (I) en een opleidingsdeel (II). Het algemene deel gaat in op de taak, de samenstelling en de werkwijze van de commissie en geeft een beschrijving van de uitgangspunten van de commissie. In het opleidingsdeel beschrijft de commissie de beoordeelde opleidingen aan de hand van de onderwerpen en facetten uit het Accreditatiekader bestaande opleidingen van de NVAO. 2. Taak en samenstelling van de commissie Taak van de commissie De taak van de commissie was het uitvoeren van een visitatie van 19 opleidingen op het gebied van de biologie op basis van en in overeenstemming met het Accreditatiekader bestaande opleidingen van de NVAO. De commissie heeft op basis van door of namens de opleidingen aangeleverde informatie en door middel van ter plaatse gevoerde gesprekken een oordeel gegeven over de verschillende aspecten van de kwaliteit van de opleidingen, zoals beschreven in het NVAO-kader. Samenstelling van de commissie Tot voorzitter, tevens lid van de commissie, werd benoemd: prof. dr J.W. (Jan) Kijne, emeritus hoogleraar BioScience, Universiteit Leiden; Tot lid van de commissie werden benoemd: prof. dr J. (Jannie) Borst, Nederlands Kanker Instituut Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis, bijzonder hoogleraar experimentele oncologie, Universiteit van Amsterdam; K.C. (Kimo) van Dijk, Universiteit van Amsterdam, studentlid; prof. dr W.P.M. (Wiel) Hoekstra, emeritus hoogleraar algemene microbiologie, Universiteit Utrecht; prof. dr F. (Frans) Ollevier, emeritus hoogleraar aquatische ecologie, Katholieke Universiteit Leuven; prof. dr J.L. (Jeanine) Olsen, hoogleraar mariene ecologie en evolutie, Rijksuniversiteit Groningen; prof. dr S.E. (Sjoerd) Wendelaar Bonga, emeritus hoogleraar dierkunde, Radboud Universiteit Nijmegen. Drs S. (Sietze) Looijenga, medewerker van het bureau van QANU, was projectleider voor de visitatie en secretaris van de commissie tijdens de bezoeken aan Wageningen Universiteit, de Radboud Universiteit Nijmegen en de Rijksuniversiteit Groningen. Tijdens het bezoek aan de Universiteit Utrecht werd de commissie ondersteund door drs S.E. (Saskia) Tiethoff, destijds medewerker van het bureau van QANU. Tijdens het bezoek aan de Vrije Universiteit QANU / Biologie, Vrije Universiteit Amsterdam 11

12 Amsterdam werd het secretariaat gevoerd door drs ir W.J.A.M. (Wil) Meulepas, freelance medewerker van QANU. Tijdens de startvergadering van de commissie, die door de heren Kijne, Hoekstra en Van Dijk en de dames Borst en Olsen werd bijgewoond, werd de heer Hoekstra gekozen tot vicevoorzitter van de commissie. De heer Kijne heeft, naast zijn inhoudelijke, ook zijn onderwijsdeskundige expertise ingebracht in de visitatie en tijdens de bezoeken van de visitatiecommissie extra aandacht besteed aan de onderwijskundige aspecten van het beoordelingskader. De leden van de commissie hebben allen de onafhankelijkheidsverklaring ondertekend die QANU hanteert voor haar visitaties. De heren Kijne en Van Dijk hebben aan alle bezoeken deelgenomen. De heer Hoekstra heeft aan alle bezoeken behalve dat aan de Universiteit Utrecht deelgenomen, mevrouw Borst aan alle bezoeken behalve dat aan Wageningen Universiteit, de heer Ollevier aan de bezoeken aan de Radboud Universiteit Nijmegen en de Rijksuniversiteit Groningen, mevrouw Olsen aan de bezoeken aan Wageningen Universiteit en de Universiteit Utrecht, en de heer Wendelaar Bonga aan de bezoeken aan Wageningen Universiteit, de Universiteit Utrecht en de Vrije Universiteit Amsterdam. De curricula vitae van de leden van de commissie zijn opgenomen in bijlage A. 3. Betrokken opleidingen De commissie beoordeelde de volgende opleidingen: Instelling: Opleiding (CROHO-nummer): Variant(en): Vervaldatum accreditatie: Wageningen Universiteit: B Biologie (56860) Voltijd (bezoek: oktober 2009) M Biology (66860) Voltijd Radboud Universiteit (bezoek: oktober 2009) Rijksuniversiteit Groningen (bezoek: november 2009) B Biologie (56860) Voltijd M Biology (66860) Voltijd M Medische Biologie (60610) Voltijd B Biologie (56860) Voltijd B Life Science and Technology (56286) Voltijd M Biology (66860) Voltijd M Biomedical Sciences (66990) Voltijd M Ecology and Evolution (60365) Voltijd M Marine Biology (60609) Voltijd M Medical and Pharmaceutical Sciences (60611) Voltijd M Molecular Biology & Biotechnology (60612) Voltijd Universiteit Utrecht B Biologie (56860) Voltijd (bezoek: november 2009) M Biologische Wetenschappen (60293) Voltijd Vrije Universiteit Amsterdam (bezoek: 1-2 december 2009) B Gezondheid en Leven (50509) Voltijd B Biologie (56860) Voltijd M Biology (66860) Voltijd M Ecology (60607) Voltijd QANU / Biologie, Vrije Universiteit Amsterdam

13 4. Werkwijze van de commissie Startvergadering Op 18 september 2009 hield de commissie haar startvergadering. Tijdens deze vergadering werd de commissie geïnstalleerd door de voorzitter van het bestuur van QANU, de heer J.G.F. Veldhuis, waarna zij haar taakstelling en werkwijze besprak en het voorstel voor een domeinspecifiek referentiekader voor de visitatie formeel vaststelde. Het domeinspecifiek referentiekader is opgenomen in bijlage B. De commissie heeft tijdens haar startvergadering een voorstel van haar voorzitter voor een aantal algemene uitgangspunten besproken en aanvaard. De voorbereiding op de bezoeken De projectleider heeft de zelfevaluatierapporten van de opleidingen gecontroleerd op kwaliteit en volledigheid en, in overleg met de voorzitter van de commissie, bepaald of de rapporten gebruikt konden worden voor de voorbereidingen op de bezoeken van de commissie. In alle gevallen voldeden de zelfstudies aan de eisen die daaraan gesteld mogen worden. De commissieleden hebben voorafgaand aan elk bezoek de zelfevaluatierapporten van de te beoordelen opleidingen bestudeerd en op basis daarvan vragen en opmerkingen geformuleerd. Zij hebben daarnaast voorafgaand aan elk bezoek enkele bachelor- en masterscripties gelezen die waren geselecteerd en verdeeld door de voorzitter. Tijdens een voorbereidende vergadering aan het begin van elk bezoek heeft de commissie de zelfevaluatierapporten, de vooraf geformuleerde vragen en opmerkingen en de afstudeerscripties besproken en de te voeren gesprekken voorbereid. De bezoeken van de commissie De bezoeken van de commissie hebben plaatsgevonden in de maanden oktober, november en december van het jaar De commissie heeft per bezoek een bezoekprogramma opgesteld dat voorzag in gesprekken met vertegenwoordigers van alle relevante groepen belanghebbenden (zie bijlage C). De projectleider heeft steeds, voorafgaand aan de bezoeken, nadere afspraken gemaakt met de contactpersoon van de betrokken instelling c.q. opleidingen over de precieze invulling van het programma. De commissie heeft tijdens elk bezoek gesproken met bachelorstudenten, masterstudenten en docenten. Zij heeft verder in alle gevallen een gesprek gevoerd met een vertegenwoordiging van het faculteitsbestuur, met het opleidingsbestuur of -management, een aantal afgestudeerden, de leden van de Opleidingscommissies en Examencommissies en de studieadviseurs of -begeleiders. Verder heeft zij tijdens het bezoek aanvullend materiaal bestudeerd en een spreekuur georganiseerd voor studenten of docenten die de commissie separaat wilden spreken. De commissie gebruikte het grootste deel van de laatste middag van het bezoek voor het formuleren van haar oordeel over de opleidingen en voor de voorbereiding van de mondelinge rapportage. Zij heeft bij de beoordeling de door QANU opgestelde checklist, die het Accreditatiekader van de NVAO volgt, als uitgangspunt gehanteerd. Aan het einde van een bezoek heeft de voorzitter steeds een mondelinge rapportage gegeven van de eerste bevindingen van de commissie. QANU / Biologie, Vrije Universiteit Amsterdam 13

14 De bestudering van het materiaal tijdens de bezoeken De commissie heeft tijdens haar bezoeken aanvullend materiaal bestudeerd dat zij vooraf ter inzage had gevraagd. Zij heeft veelvuldig gebruik gemaakt van de mogelijkheid om informatie uit de zelfstudie of de gevoerde gesprekken te verifiëren met behulp van dat materiaal. De commissie had de opleidingen gevraagd om de volgende documenten ter beschikking te stellen: alle eindwerkstukken of scripties die in de zelfstudie worden vermeld (ook bachelorscripties); de formulieren die worden gebruikt in het kader van de beoordeling van de scripties; voorlichtingsmateriaal (folders, brochures); studiemateriaal: verplichte literatuur, handboeken, syllabi, readers, studiehandleidingen; voorbeelden van werkstukken, portfolio s, onderzoeksverslagen en stageverslagen; scriptiereglementen, richtlijnen voor het maken van werkstukken; stagereglementen, stagehandleidingen; reglementen met betrekking tot tentamens en examens, toetshandleidingen; toetsmaterialen (opdrachten, tentamens en dergelijke); verslagen van recente vergaderingen van de Opleidingscommissie en de Examencommissie; materiaal met betrekking tot de evaluatie van colleges en curricula, studententevredenheidsmonitoren; alumni-enquêtes; verslagen of rapporten van relevante ad hoc-commissies; jaarverslagen (onderwijs, onderzoek, laatste drie jaar). In een aantal gevallen heeft de commissie tijdens een bezoek om aanvullende documentatie gevraagd. De opleidingen hebben naar de overtuiging van de commissie al het mogelijke gedaan om de commissie te voorzien van de informatie die zij wilde bestuderen. De beslisregels Het accreditatiestelsel kent een vierpuntsschaal voor de beoordeling van de facetten (onvoldoende, voldoende, goed of excellent) en een tweepuntsschaal voor de beoordeling van de onderwerpen (voldoende of onvoldoende). De commissie heeft bij het bepalen van haar oordelen voor de facetten de beslisregels van QANU gevolgd. Deze zijn: de beoordeling onvoldoende geeft aan dat de opleiding niet voldoet aan de criteria voor basiskwaliteit die gelden voor het desbetreffende facet; de beoordeling voldoende geeft aan dat de opleiding voldoet aan de criteria voor basiskwaliteit die gelden voor het desbetreffende facet; de beoordeling goed geeft aan dat de opleiding aantoonbaar uitstijgt boven het niveau dat wordt vastgelegd door de criteria voor basiskwaliteit die gelden voor het desbetreffende facet; de beoordeling excellent geeft aan dat de opleiding als een voorbeeld van best practice mag worden beschouwd met betrekking tot het desbetreffende facet. 14 QANU / Biologie, Vrije Universiteit Amsterdam

15 De rapporten De commissie heeft ervoor gekozen om bij het schrijven van de beoordelingsrapporten opleidingen te bundelen in één rapport waar dat mogelijk was. Zij heeft zich daarin voor een deel laten leiden door de keuzes van de te beoordelen opleidingen, die zelf hebben bepaald of hun zelfevaluatierapport in het Nederlands of in het Engels is geschreven. Het is in een aantal gevallen onvermijdelijk dat de beoordelingsrapporten (net als de zelfevaluatierapporten) enige overlap vertonen: de opleidingen van een instelling maken gebruik van dezelfde faciliteiten, worden verzorgd door dezelfde groep docenten en hanteren hetzelfde systeem voor de interne kwaliteitszorg. De secretarissen van de commissie hebben, op basis van de bevindingen van de commissie tijdens de bezoeken, voor alle opleidingen conceptrapporten opgesteld. De projectleider heeft de conceptrapporten, in overeenstemming met de binnen de commissie gemaakte afspraken, in eerste instantie uitgebreid besproken met de voorzitter van de commissie en vervolgens verspreid onder de overige commissieleden. De projectleider heeft de opmerkingen van de voorzitter en de overige commissieleden verwerkt in de conceptrapporten en die vervolgens, in het kader van de hoor-wederhoorprocedure, voorgelegd aan de betrokken faculteiten en opleidingen met het verzoek eventuele feitelijke onjuistheden of andere verbeterpunten te identificeren. De reacties van de faculteiten op de conceptrapporten zijn voorgelegd aan de voorzitter van de commissie. De definitieve versie van dit beoordelingsrapport, waarin de opmerkingen en suggesties van de faculteit zijn verwerkt, is vastgesteld in mei QANU / Biologie, Vrije Universiteit Amsterdam 15

16 16 QANU / Biologie, Vrije Universiteit Amsterdam

17 DEEL II: OPLEIDINGSDEEL QANU / Biologie, Vrije Universiteit Amsterdam 17

18 18 QANU / Biologie, Vrije Universiteit Amsterdam

19 1. De bacheloropleidingen Biologie en Gezondheid en Leven aan de Vrije Universiteit Amsterdam Administratieve gegevens Bacheloropleiding Biologie: Naam opleiding: Biologie CROHO-nummer: Niveau: bachelor Oriëntatie: wo Studielast: 180 EC Graad: Bachelor of Science Variant(en): voltijd Locatie(s): Amsterdam Einddatum accreditatie: 6 juli 2011 Bacheloropleiding Gezondheid en Leven: Naam opleiding: Gezondheid en Leven CROHO-nummer: Niveau: bachelor Oriëntatie: wo Studielast: 180 EC Graad: Bachelor of Science Variant(en): voltijd Locatie(s): Amsterdam Einddatum accreditatie: 6 april 2011 Het bezoek van de visitatiecommissie Biologie aan de Faculteit der Aard- en Levenswetenschappen van de Vrije Universiteit Amsterdam vond plaats op 1 en 2 december Structuur en organisatie van de faculteit De bacheloropleidingen Biologie en Gezondheid en Leven worden aangeboden door de Faculteit der Aard- en Levenswetenschappen (FALW) van de Vrije Universiteit Amsterdam (hierna: Vrije Universiteit). Deze faculteit kent twee aandachtsgebieden, het domein van de Earth Sciences, dat zich voornamelijk richt op de niet-levende systemen, en dat van de Health and Life Sciences, met een focus op de levende systemen. Het bacheloronderwijs wordt verzorgd binnen de Undergraduate School for Health and Life Sciences, waarin vier bacheloropleidingen (waaronder Biologie en Gezondheid en Leven) zijn ondergebracht, en de Undergraduate School for Earth and Environmental Sciences, met twee bacheloropleidingen. Het masteronderwijs is georganiseerd binnen twee Graduate Schools, die in totaal 13 masteropleidingen aanbieden. De faculteit heeft het bestaande opleidingsaanbod uitgebreid met een bacheloropleiding Gezondheid en Leven. Deze opleiding is in 2005 gestart op de Vrije Universiteit, locatie Zwolle. Vanaf 2007 vindt de uitvoering van de opleiding in haar geheel plaats op de locatie Amsterdam. QANU / Biologie, Vrije Universiteit Amsterdam 19

20 Het faculteitsbestuur (FB), dat bestaat uit drie leden van het wetenschappelijk personeel, is eindverantwoordelijk voor de opleidingen. De decaan is voorzitter, de andere leden zijn respectievelijk portefeuillehouder onderwijs en portefeuillehouder onderzoek. De vergaderingen van het bestuur kunnen worden bijgewoond door één student en één lid van het ondersteunend personeel, die beiden recht van advies hebben. Het bestuur laat zich eveneens ondersteunen en adviseren door de directeur bedrijfsvoering, de onderwijsdirectie en de directeuren van de wetenschappelijke afdelingen. De onderwijsdirecteuren van de Undergraduate Schools vormen de onderwijsdirectie, die verantwoordelijk is voor beleidsvoorbereiding en uitvoering op gebied van het onderwijs. Elke opleiding heeft een opleidingsdirecteur, die verantwoordelijk is voor de inhoud van de opleiding. Een opleidingscoördinator ondersteunt de opleidingsdirecteur en de onderwijsdirecteur in opleidingsspecifieke zaken. Tenslotte heeft elke opleiding een Opleidingscommissie, waarin ook studenten vertegenwoordigd zijn, die het bestuur van de faculteit, de onderwijsdirectie en de opleidingsdirecteur adviseert over alle voorkomende zaken op onderwijsgebied Het beoordelingskader Doelstellingen opleiding F1: Domeinspecifieke eisen De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Beschrijving De bacheloropleiding Biologie heeft een breed en oriënterend karakter en is met name gericht op doorstroming naar een aansluitende masteropleiding. Wat de eindkwalificaties betreft is is er afstemming op landelijk niveau binnen het Overleg Hoger Onderwijs Biowetenschappen (OHOB). Het wetenschappelijk domein van de Biologie, waarvan de laatste beschrijving in 2003 door de Kamer Biologie van de KNAW werd vastgesteld, is recent geactualiseerd en wordt door de opleiding als leidraad gebruikt. De opleiding beoogt te beantwoorden aan de criteria die hierin zijn opgenomen. Het eerste jaar richt zich op het verwerven van basiskennis, inzicht en vaardigheden, die in het tweede en derde jaar worden verdiept. De afgestudeerde bachelorstudent heeft een brede algemene kennis van en inzicht in alle in de biologie te onderscheiden organisatieniveaus (van molecuul tot ecosysteem). Aansluiting bij het vakgebied en beroepspraktijk wordt voorts verzekerd door docenten die nauw betrokken zijn bij het wetenschappelijk onderzoek en door implementatie van de nieuwste ontwikkelingen in het vakgebied. Door gebruikmaking van Engelstalige vakliteratuur en de aansluiting bij het internationale collegiale netwerk van de docenten wordt voor de opleiding een internationaal kader gecreëerd, dat de opleiding ook in internationale context voldoende aansluiting geeft. De zelfstudie bevat een overzicht van de eindtermen van de opleiding, die zijn georganiseerd op basis van de Dublin-descriptoren. De eindtermen die betrekking hebben op de Dublindescriptor Kennis en inzicht zijn bijvoorbeeld de volgende: De bachelor 1. heeft biologische basiskennis op de terreinen biochemie en celbiologie (inzicht in moleculaire en cellulaire processen in planten en dierenrijk), genetica (inclusief de 20 QANU / Biologie, Vrije Universiteit Amsterdam

21 ontwikkeling van organismen), evolutiebiologie (ontstaan en ontwikkeling van leven, processen van soortvorming, verwantschap tussen en binnen taxa, bouwplannen van de belangrijkste groepen), microbiologie, ecologie (inzicht in de ecosystemen, de ecologische processen die daarbinnen een rol spelen en de onderlinge samenhang van die processen) en dier- en plantenfysiologie (het functioneren op supracellulair niveau, inzicht in de bouw en functie van de belangrijkste weefsels, organen en orgaansystemen en de regulatie van hun werking); 2. beheerst het vocabulaire behorende bij de biologische basiskennis; 3. heeft kennis van de belangrijkste theorieën uit de biologie; 4. bezit kennis en beheersing van laboratoriumvaardigheden die nodig zijn voor moleculair, cellulair, fysiologisch en ecologisch onderzoek; 5. bezit kennis en inzicht in statistische basisprincipes 6. kan een biologisch probleem vertalen naar een model en aan dit model berekeningen uitvoeren; 7. heeft kennis van en inzicht in de wijze waarop biologische vraagstukken van belang zijn voor de maatschappij, welke instanties daarbij een rol spelen, hoe de informatiestromen hierover lopen en wat de maatschappelijke en ethische implicaties van deze vraagstukken zijn; 8. heeft kennis en inzicht in ethische en veiligheidsaspecten van biologisch onderzoek; 9. is in staat te werken met computerprogramma s op het gebied van: tekstverwerking, spreadsheets, modelleren, statistische verwerking, grafische weergave, presentaties, beheer van databases en raadpleging van wetenschappelijke literatuur. De eindtermen die betrekking hebben op de Dublin-descriptor Toepassen van kennis en inzicht zijn: De bachelor: 1. kan op systematische wijze gegevens verzamelen d.m.v. waarnemingen tijdens (laboratorium) onderzoek en veldwerk, met behulp van literatuuronderzoek of internetbronnen; 2. kan de verzamelde gegevens en waarnemingen in onderlinge samenhang brengen, opslaan, interpreteren en onder begeleiding verwerken in een wetenschappelijk rapport dat voldoet aan de facultaire richtlijnen; 3. kan op systematische wijze soorten en levensgemeenschappen in het veld herkennen en beschrijven, in onderlinge samenhang en in relatie tot het milieu; 4. kan inhoudelijk bijdragen aan wetenschappelijke discussies met betrekking tot wetenschappelijk onderzoek; 5. heeft kennis van de statistiek en inzicht in de mogelijkheden en beperkingen van statistisch onderzoek en kan een statistisch onderzoek opzetten en uitvoeren (onder begeleiding); 6. is in staat om op deelgebieden van de biologie een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van wetenschappelijke kennis; 7. is in staat een specifieke biologische vraagstelling te definiëren, hypothesen op te stellen en verklaringen te vormen en een strategie te bepalen voor een oplossing en deze strategie uit te voeren (onder begeleiding); 8. kan op hoofdlijnen onderzoek analyseren, zowel met betrekking tot de opzet en uitvoering van onderzoek als de resultaten daarvan; 9. kan multidisciplinair denken en verbanden leggen tussen verschillende informatieinhouden; 10. is in staat om maatschappelijke problemen te vertalen naar biologisch onderzoek. QANU / Biologie, Vrije Universiteit Amsterdam 21

22 De opleiding heeft ook eindtermen gedefinieerd die betrekking hebben op de overige Dublindescriptoren. Omdat er geen expliciete eisen bestaan waaraan een wetenschappelijke opleiding Gezondheid en Leven moet voldoen, is voor de inrichting van deze opleiding aansluiting gezocht bij de referentiekaders van deelgebieden van de humane levenswetenschappen zoals Biologie, Algemene gezondheidswetenschappen en Biomedische wetenschappen. De opleiding beoogt studenten op te leiden die actuele gezondheidsvraagstukken kunnen bestuderen en beoordelen vanuit een breed perspectief van invalshoeken, van molecuul tot maatschappij. De aansluiting met deze deelgebieden is niet zozeer gezocht vanuit de behoefte om een (nieuw) beroepenveld te bedienen of om een gat in de markt op te vullen, maar om een verbeterde bijdrage te leveren aan de persoonlijke ontwikkeling van studenten die opteren voor een opleiding Biomedische Wetenschappen of Gezondheidswetenschappen. De opleiding beoogt biomedici op te leiden met een betere patiëntgerichtheid en een beter gevoel voor maatschappelijke behoeften, en gezondheidswetenschappers op te leiden met kennis van het bètawetenschappelijk onderzoek. Een bredere kijk maakt hun werk volgens de opleiding waardevoller. Deze aansluiting wordt gereflecteerd in de eindtermen van de opleiding, waarin de brede benadering van gezondheidsaspecten van de mens weerspiegeld wordt in het grote aantal eindtermen die betrekking hebben op de verwerving van vakkennis. Die eindtermen zijn wederom georganiseerd op basis van de Dublin-descriptoren. De eindtermen die betrekking hebben op de Dublin-descriptor Kennis en inzicht zijn bijvoorbeeld de volgende: 1. De bachelor heeft basiskennis op de terreinen biochemie en celbiologie (inzicht in moleculaire en cellulaire processen), genetica, evolutiebiologie (ontstaan en ontwikkeling van leven, in het bijzonder van de mens), microbiologie, immunologie en fysiologie (het functioneren op supracellulair niveau en de regulatie daarvan door neuronale en hormonale systemen). 2. De bachelor heeft basiskennis van de bouw en functie van de belangrijkste weefsels, organen, en orgaansystemen en inzicht in de theorie omtrent hun werking en de interactie tussen milieu en organisme. 3. De bachelor heeft inzicht in de begrippen gezondheid en ziekte, basiskennis van de problematiek van ziek zijn op verschillende niveaus: ontstaan, verspreiding en verloop van ziekten, behandelstrategieën, preventie, relatie met leefstijl, psyche en sociale omgeving. 4. De bachelor heeft basiskennis van en inzicht in de relatie tussen genetische afwijkingen en ziekten, de wijze waarop die wordt onderzocht en de toepassingsgebieden van genetische kennis in de gezondheidszorg. 5. De bachelor heeft inzicht in de maatschappelijke en culturele context waarin gezondheid beleefd wordt, in de invloed van deze context op gezondheidsbeleving en in de eisen die daaruit voortvloeien voor de gezondheidszorg. 6. De bachelor heeft basiskennis van en inzicht in de biomedische, psychologische en sociale aspecten van belangrijke probleemgebieden op het terrein van gezondheid. 7. De bachelor heeft inzicht in de methodologie van kwalitatief onderzoek en/of bètaonderzoek, afhankelijk van de gekozen major(en). 8. De bachelor heeft kennis en inzicht in de basisprincipes van de epidemiologie en de statistiek. 9. De bachelor is in staat te werken met computerprogramma s op het gebied van: data bases, statistische verwerking en grafische weergave, presentaties, databases van wetenschappelijke literatuur. 22 QANU / Biologie, Vrije Universiteit Amsterdam

23 10. De bachelor bezit basiskennis en enige beheersing van laboratoriumvaardigheden die nodig zijn voor moleculair, cellulair, anatomisch, fysiologisch en toxicologisch onderzoek. 11. (Specifiek voor de gezondheidswetenschappelijke major:) De bachelor heeft kennis van en inzicht in de wijze waarop de gezondheidsproblematiek wordt benaderd in de gezondheidszorg, welke instanties daarbij van belang zijn, hoe de informatiestromen hierover lopen en wat de sociaaleconomische implicaties van deze problemen zijn. 12. (Specifiek voor de biomedische major:) De bachelor heeft kennis van en inzicht in de wijze waarop de gezondheidsproblematiek wordt benaderd in biomedisch onderzoek en welke instanties daarbij van belang zijn. De eindtermen die betrekking hebben op de Dublin-descriptor Toepassen van kennis en inzicht zijn: 1. De bachelor kan op het gebied van zijn/haar major op systematische wijze gegevens verzamelen d.m.v. waarneming tijdens (laboratorium) onderzoek, aan de hand van literatuuronderzoek of onderzoek van andere bronnen; deze waarnemingen in onderlinge samenhang brengen, opslaan, interpreteren en de waarnemingen verwerken in een wetenschappelijk rapport (onder begeleiding). 2. De bachelor kan inhoudelijk bijdragen aan wetenschappelijke discussies met betrekking tot wetenschappelijk onderzoek. 3. De bachelor heeft kennis van en inzicht in de mogelijkheden en beperkingen van onderzoeksmethodologie en kan een epidemiologisch onderzoek opzetten en uitvoeren (onder begeleiding). 4. De bachelor kan op het gebied van zijn/haar major, op hoofdlijnen onderzoek analyseren, zowel met betrekking tot de opzet en uitvoering van onderzoek als de resultaten daarvan. 5. De bachelor is in staat een specifieke biomedische of gezondheidswetenschappelijke (afhankelijk van de gekozen major) vraagstelling te definiëren, hypothesen op te stellen en verklaringen te vormen en een strategie te bepalen voor een oplossing en deze strategie uit te voeren (onder begeleiding). 6. De bachelor is in staat om op deelgebieden van het vakgebied een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van wetenschappelijke kennis. 7. De bachelor kan multidisciplinair denken en verbanden leggen tussen verschillende informatie-inhouden. 8. De bachelor is in staat om maatschappelijke problemen te vertalen naar biomedisch of gezondheidswetenschappelijk onderzoek, afhankelijk van de gekozen major. 9. De bachelor kan, afhankelijk van de gekozen major, een biomedisch of gezondheidswetenschappelijk probleem vertalen naar een model en aan dit model berekeningen uitvoeren. De opleiding heeft ook eindtermen gedefinieerd die betrekking hebben op de overige Dublindescriptoren. Oordeel De commissie heeft de eindtermen van beide bacheloropleidingen bestudeerd en vergeleken met haar domeinspecifieke referentiekader. Zij heeft vastgesteld dat de doelstelling van de bacheloropleiding Biologie, om een brede en oriënterende opleiding aan te bieden die voorbereidt op een masteropleiding, aansluit op de algemene doelstelling zoals die is vastgelegd in het referentiekader. Zij heeft ook vastgesteld dat de eindtermen van de opleiding voldoende overeenkomen met de eindkwalificaties uit datzelfde referentiekader. De eindtermen van de opleiding zijn op een duidelijke en inzichtelijke manier ingedeeld. De eindtermen die QANU / Biologie, Vrije Universiteit Amsterdam 23

24 betrekking hebben op kennis en inzicht sluiten bijvoorbeeld voldoende aan op de eerste drie eindkwalificaties uit het referentiekader. De commissie concludeert dat de eindtermen van de opleiding voldoen aan de eisen van (buitenlandse) vakgenoten. De commissie heeft verder vastgesteld dat de eindtermen van de opleiding ook voldoen aan de eisen van de beroepspraktijk. De eindtermen die zijn gerangschikt onder de tweede Dublin-descriptor, Toepassen van kennis en inzicht, verwijzen naar vaardigheden die studenten nodig hebben wanneer zij na hun opleiding de arbeidsmarkt betreden. De commissie is van oordeel dat de bacheloropleiding Biologie adequate eindkwalificaties hanteert die voldoende aansluiten op de (inter)nationale eisen van het vakgebied. De commissie heeft vastgesteld dat de bacheloropleiding Gezondheid en Leven aangeeft dat zij de eindtermen in belangrijke mate geënt heeft op die van bestaande opleidingen in de humane levenswetenschappen en dat zij vergelijkbare eisen stelt als de bacheloropleiding Biologie, met dien verstande dat het hier specifieke biomedische en gezondheidswetenschappelijke eindtermen betreft. De commissie realiseert zich dat deze opleiding een wezenlijk andere benadering hanteert. Zij kiest voor een brede benadering en hanteert in de eindtermen ter indicatie hiervan opmerkelijk vaak de term basiskennis. De commissie onderschrijft het uitgangspunt van de opleiding, maar vindt dat de opleiding haar doelstellingen en daarmee haar identiteit nog niet scherp heeft omschreven. De min of meer ingebouwde keuze van bachelorstudenten voor Biomedische wetenschappen of Gezondheidswetenschappen ontneemt hen de mogelijkheid om zich als brede biomedicus te verdiepen en om het uitgangspunt van de opleiding vorm te geven in de onderzoeksituatie van een masteropleiding. De commissie adviseert de faculteit en de opleiding daarom om de ontwikkeling van een aansluitende masteropleiding in overweging te nemen. De commissie heeft vastgesteld dat de opleiding voorziet in een duidelijke behoefte bij studenten, die bewust voor de opleiding kiezen en er zeer enthousiast en tevreden over zijn, omdat de opleiding hen mogelijkheden biedt die zij elders gemist hebben. De commissie heeft vastgesteld dat de eindtermen in voldoende mate aansluiten op de eisen van (buitenlandse) vakgenoten in vergelijkbare vakgebieden. Zij heeft vastgesteld dat de eindtermen die betrekking hebben op kennis en inzicht, verwijzen naar relevante (in veel gevallen interdisciplinaire) deelgebieden van onder meer de biologie, de chemie en de geneeskunde. Zij heeft ook opgemerkt dat de eindtermen (in het bijzonder de eindtermen onder de tweede Dublin-descriptor, Toepassen van kennis en inzicht) verwijzen naar vaardigheden die studenten nodig hebben wanneer zij na hun opleiding de arbeidsmarkt betreden en daarmee dus voldoen aan de eisen van de beroepspraktijk. De commissie onderschrijft het algemene uitgangspunt van de opleiding en stelt vast dat de eindtermen voldoen aan de eisen die daaraan gesteld worden, maar zij vindt daarbij dat de opleiding gebaat is bij een sterkere en duidelijk vastgelegde eenheid van visie die gebaseerd is op een helder en gemeenschappelijk draagvlak binnen de faculteit. De commissie concludeert dat beide bacheloropleidingen voldoen aan de criteria die gelden voor het facet dat betrekking heeft op de domeinspecifieke eisen. Bacheloropleiding Biologie: het oordeel van de commissie is voldoende. Bacheloropleiding Gezondheid en Leven: het oordeel van de commissie is voldoende. 24 QANU / Biologie, Vrije Universiteit Amsterdam

25 F2: Niveau: Bachelor en Master De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor of een Master. Beschrijving Het niveau van de opleidingen wordt volgens de zelfstudies bepaald door de eindkwalificaties die studenten tijdens de opleiding verwerven. Beide opleidingen hebben hun eindtermen gedefinieerd in termen van de Dublin-descriptoren. De eindkwalificaties sluiten volgens de zelfstudies zowel naar inhoud als naar niveau aan bij deze descriptoren. Beide opleidingen hebben volgens de zelfstudies het niveau van een (wetenschappelijke) bacheloropleiding. Het niveau komt onder meer tot uitdrukking in de mogelijkheden die afgestudeerden hebben om door te stromen naar masteropleidingen (zie F3). De kennis en inzichten die studenten verwerven zijn van een academisch basisniveau. Zij zijn aan het einde van de opleiding in staat om de kennis en de inzichten onder begeleiding toe te passen. Oordeel De commissie heeft de eindtermen van de bacheloropleidingen Biologie en Gezondheid en Leven bestudeerd vanuit het perspectief van het niveau en vastgesteld dat die eindtermen expliciet geformuleerd zijn in termen van de Dublin-descriptoren en dat zij het niveau van de opleiding op een adequate manier beschrijven. Zij kan zich vinden in de manier waarop de eindtermen zijn gerangschikt onder de Dublin-descriptoren. Zij is van oordeel dat de eindtermen duidelijk maken dat afgestudeerden kennis en inzicht, vaardigheden en attitudes verwerven op een academisch basisniveau dat een goed uitgangspunt vormt voor de specialisatie en verdieping die hoort bij de masterfase. De eindtermen van de bacheloropleiding Biologie verwijzen bijvoorbeeld naar biologische basiskennis, kennis van de belangrijkste theorieën uit de biologie en de vaardigheid om onder begeleiding een specifieke biologische vraagstelling te definiëren, hypothesen op te stellen en verklaringen te vormen, een strategie te bepalen voor een oplossing en deze strategie uit te voeren. De eindtermen van de bacheloropleiding Gezondheid en Leven verwijzen onder meer naar basiskennis van de bouw en functie van de belangrijkste weefsels, organen, en orgaansystemen en inzicht in de theorie omtrent hun werking en de interactie tussen milieu en organisme, naar basiskennis van en inzicht in de biomedische, psychologische en sociale aspecten van belangrijke probleemgebieden op het terrein van gezondheid, en naar de vaardigheid om onder begeleiding een epidemiologisch onderzoek op te zetten en uit te voeren. De commissie is van oordeel dat de eindtermen van de bacheloropleiding Gezondheid en Leven duidelijk maken dat de opleiding breed is en niet voorbereidt op een masteropleiding waarin het concept van de brede biomedicus verder wordt uitgediept. Dat gegeven heeft gevolgen voor de diepte die studenten tijdens de opleiding bereiken. Zoals al eerder opgemerkt, vindt de commissie dat de opleiding baat zou hebben bij een krachtige visie op de doelstellingen, waarbij het niveau overeenkomstig kan worden aangepast. Zij benadrukt dat het niveau dat wordt gedefinieerd in de eindtermen aansluit op het niveau dat is vastgelegd in de Dublin-descriptoren voor bacheloropleidingen. De commissie is daarom van oordeel dat beide bacheloropleidingen voldoen aan het criterium dat betrekking heeft op het niveau. Bacheloropleiding Biologie: het oordeel van de commissie is voldoende. Bacheloropleiding Gezondheid en Leven: het oordeel van de commissie is voldoende. QANU / Biologie, Vrije Universiteit Amsterdam 25

26 F3: Oriëntatie WO: De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de volgende beschrijvingen van een Bachelor en een Master: De eindkwalificaties zijn ontleend aan eisen vanuit de wetenschappelijke discipline, de internationale wetenschapsbeoefening en voor daarvoor in aanmerking komende opleidingen de relevante praktijk in het toekomstige beroepenveld. Een WO-bachelor heeft de kwalificaties voor toegang tot tenminste één verdere WO-studie op masterniveau en eventueel voor het betreden van de arbeidsmarkt. Een WO-master heeft de kwalificaties om zelfstandig wetenschappelijk onderzoek te verrichten of multi- en interdisciplinaire vraagstukken op te lossen in een beroepspraktijk waarvoor een WO-opleiding vereist is of dienstig is. Beschrijving Beide bacheloropleidingen hebben volgens de zelfstudies een wetenschappelijke oriëntatie, die tot uiting komt in de eindkwalificaties, in het bijzonder in de eindkwalificaties die vallen onder Toepassen van kennis en inzicht, Oordeelsvorming, Communicatie en Leervaardigheden. De eindkwalicaties van de bacheloropleiding Gezondheid en Leven verwijzen bijvoorbeeld naar de vaardigheid om problemen wetenschappelijk te benaderen, naar logisch nadenken en analytisch en kritisch denken, naar de vaardigheid om onder begeleiding wetenschappelijk onderzoek op te zetten en uit te voeren. De eindkwalificaties van de bacheloropleiding Biologie bevatten soortgelijke verwijzingen. Studenten die de bacheloropleiding Biologie hebben afgerond, hebben directe toegang tot de masteropleidingen Biology, Ecology, Biomolecular Sciences (specialisatie Molecular Cell Biology) en MPA (Management, Policy Analysis and Entrepreneurship in Health and Life Sciences) van de Vrije Universiteit. Onder voorwaarden en na beoordeling door de betreffende Examencommissie kunnen zij ook worden toegelaten tot de masteropleidingen Biomolecular Sciences (specialisatie Systems Biology) en Neurosciences die ook door de Vrije Universiteit worden verzorgd. Studenten die binnen de bacheloropleiding Gezondheid en Leven de major Biomedische wetenschappen hebben gevolgd, hebben directe toegang tot de masteropleiding Biomedical Sciences van de Vrije Universiteit. Studenten met een bachelordiploma Gezondheid en Leven met een major Gezondheidswetenschappen hebben directe toegang tot de masteropleiding Health Sciences van de Vrije Universiteit. Daarnaast hebben de afgestudeerden, onder voorwaarden, ook toegang tot andere masteropleidingen aan de Vrije Universiteit, te weten: Biomolecular Sciences, Neurosciences, Oncology, MPA (Management, Policy-Analysis and Entrepreneurship in the Health and Life Sciences) en LCD (Life Style and Chronic Disorders). Voor deze doorstroommogelijkheden heeft de opleiding nadere afspraken gemaakt met de betreffende masteropleidingen. Oordeel De commissie heeft de eindtermen van de bacheloropleidingen Biologie en Gezondheid en Leven bestudeerd vanuit het perspectief van de oriëntatie. Zij heeft al eerder, onder F1, vastgesteld dat de eindtermen van beide opleidingen in voldoende mate aansluiten bij de eisen vanuit de wetenschappelijke discipline (c.q. de vakgenoten in binnen- en buitenland) en de relevante beroepspraktijk. Zij stelt verder vast dat de afgestudeerden van de opleidingen zonder voorwaarden vooraf kunnen doorstromen naar verschillende masteropleidingen en dat zij ook in aanmerking komen voor toelating tot andere selectieve masteropleidingen, en concludeert op basis daarvan dat de afgestudeerden van beide opleidingen beschikken over de kwalificaties voor toegang tot een vervolgopleiding. De commissie is ook van oordeel dat de eindkwalificaties van beide bacheloropleidingen adequaat aansluiten bij de eisen van de internationale wetenschapsbeoefening. Zij heeft vastgesteld dat de eindtermen expliciet verwijzen naar aspecten van wetenschappelijke 26 QANU / Biologie, Vrije Universiteit Amsterdam

27 vorming, zoals de vaardigheid om problemen wetenschappelijk te benaderen, om (onder begeleiding) een onderzoek op te zetten en uit te voeren. Ook aspecten van algemene academische vorming, zoals communicatieve vaardigheden, de vaardigheid om te reflecteren op het eigen denken en handelen en kennis van de maatschappelijke en ethische aspecten van wetenschappelijk onderzoek, komen expliciet aan de orde in de eindtermen. De commissie is daarom van oordeel dat beide opleidingen voldoen aan de criteria die betrekking hebben op de oriëntatie. Bacheloropleiding Biologie: het oordeel van de commissie is voldoende. Bacheloropleiding Gezondheid en Leven: het oordeel van de commissie is voldoende. Oordeel over het onderwerp Doelstellingen opleiding Op basis van de beoordelingen per facet komt de commissie tot een samenvattend oordeel over het onderwerp Doelstellingen opleiding. Voor de bacheloropleiding Biologie is het oordeel voldoende. Voor de bacheloropleiding Gezondheid en Leven is het oordeel voldoende Programma Beschrijving van de programma s De bacheloropleiding Biologie kent een verplicht programma met een omvang van 114 EC. De verplichte onderdelen zijn geprogrammeerd in het eerste en het tweede jaar, in samenhangende blokken van 12 EC, waarin kennis en vaardigheden thematisch worden aangeboden. De thema s die aan de orde komen zijn bijvoorbeeld Cyclus van het leven, Genen, hersenen en gedrag, Regulatie en afweer bij dieren en Kust en mariene ecosystemen. Na het thematisch onderwijs kiezen studenten onderdelen (met een omvang van elk 6 EC) waarin zij zich verbreden of verdiepen in deelgebieden van de biologie. Zij kunnen bijvoorbeeld kiezen uit Systeemecologie, Moleculaire microbiologie of Evolutionaire ecologie en gedrag. De bachelorstage van 24 EC vormt het afsluitende onderdeel van het keuzeprogramma. Voordat studenten aan deze stage beginnen, volgen zij het laatste verplichte onderdeel, een verdiepende cursus Methodologie en statistiek. De opleiding kent daarnaast een traject Oriëntatie op studie, loopbaan en maatschappij, parallel aan de cursussen in het tweede semester van het tweede jaar en het eerste semester van het derde jaar. De bacheloropleiding Gezondheid en Leven kent een programma dat is opgebouwd uit blokken die in de meeste gevallen een omvang van 6 EC hebben. Het programma van het eerste jaar is oriënterend van karakter en geheel verplicht. Het omvat zowel biomedische als gezondheidswetenschappelijke thema s. In het tweede en derde jaar richten studenten in belangrijke mate zelf hun programma in. Zo werken zij toe naar een biomedische of gezondheidswetenschappelijke major. Zij volgen enkele verplichte vakken: methodologisch onderwijs (12 EC), Wetenschappelijk onderzoek in de praktijk (6 EC), en, vanaf studiejaar , Bedreiging en bescherming II (6 EC). Daarnaast volgen zij keuzevakken die een verdieping bieden in de disciplines van de biomedische- of gezondheidswetenschappen of in een combinatie van deze disciplines. In het derde jaar specialiseren zij zich verder tijdens hun bachelorstage (24 EC). Zij kiezen voor hun stage een onderwerp dat past binnen de major. De major bestaat uit zes tweede- of derdejaarsvakken van 6 EC en een bachelorstage van 24 EC, en heeft dus een totale omvang van 60 EC. QANU / Biologie, Vrije Universiteit Amsterdam 27

28 F4: Eisen WO Het programma sluit aan bij de volgende criteria voor het programma van een HBO- of een WO-opleiding: Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats in interactie tussen het onderwijs en het wetenschappelijk onderzoek binnen relevante disciplines. Het programma sluit aan bij ontwikkelingen in de relevante wetenschappelijke discipline(s) door aantoonbare verbanden met actuele wetenschappelijke theorieën. Het programma waarborgt de ontwikkeling van vaardigheden op het gebied van wetenschappelijk onderzoek. Bij daarvoor in aanmerking komende opleidingen heeft het programma aantoonbare verbanden met de actuele praktijk van de relevante beroepen. Beschrijving Beide bacheloropleidingen zijn volgens de zelfstudies wetenschappelijke opleidingen die de basis leggen voor en een eerste aanzet geven tot wetenschappelijke verdieping en het uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek. In het programma van de bacheloropleiding Biologie krijgt de interactie van onderwijs met onderzoek gestalte in de praktische onderdelen die in elke verplichte cursus aanwezig zijn, de werkgroepen waarin aan opdrachten wordt gewerkt, de primaire en secundaire literatuur die naast studieboeken aangedragen wordt, en de voorbeelden die gebruikt worden in hoor- en werkcolleges, die veelal ontleend zijn aan de onderzoekspraktijk van het wetenschappelijk personeel dat de cursussen verzorgt. Praktische laboratorium- en veldwerkonderdelen worden zoveel mogelijk vanuit een wetenschappelijke vraag benaderd, waardoor die onderdelen een duidelijke verwevenheid met wetenschappelijk onderzoek kennen. Het programma besteedt expliciet aandacht aan onderzoeksvaardigheden (inclusief gegevensanalyse en presentatie van resultaten) in de cursus Methodologie en onderzoek in de Biologie in het eerste jaar, de cursus Methodologie en Statistiek II in het tweede jaar, en tijdens de onderzoeksstage in het derde jaar. De interactie met onderzoek krijgt in het programma van de bacheloropleiding Gezondheid en Leven expliciet gestalte in een opvolgende serie van onderzoeksgerichte onderdelen. In het eerste jaar gaat het vooral om de cursus Humane Levenscyclus III, in het tweede jaar om de cursus Wetenschappelijk Onderzoek in de Praktijk, en in het derde jaar om de bachelorstage. De opdrachten en practica in verschillende cursussen van het bachelorprogramma sluiten rechtstreeks aan bij het onderzoek van de desbetreffende docenten. Tijdens de cursussen wordt gebruik gemaakt van recent verschenen (Engelstalige) boeken en van door de docent samengestelde syllabi met primaire vakliteratuur. In de bachelorstage participeren studenten in lopend onderzoek van de wetenschappelijke afdelingen binnen de Vrije Universiteit of het VUmc of van externe onderzoeksgroepen. Voor beide bacheloropleidingen geldt dat studenten onderzoeksvaardigheden cumulatief ontwikkelen. Het verwerven van deze vaardigheden is een continu proces waarin studenten steeds verder vorderen. Studenten van de bacheloropleiding Biologie ontwikkelen vaardigheden met betrekking tot informatieverwerving en -verwerking tijdens literatuuronderzoek, werkgroepopdrachten en het schrijven van een verslag. Zij verwerven onderzoeksmethodologische kennis en vaardigheden die met name in de cursus Methodologie en onderzoek in de Biologie worden geoefend. In de cursus Methodologie en Statistiek II vindt een verdieping plaats van statistische vaardigheden. De technische en laboratoriumvaardigheden worden specifiek getraind in de laboratoriumpractica en de computerpractica die vooral in het eerste en het tweede jaar plaatsvinden. Vaardigheden die gerelateerd zijn aan het functioneren van biologen in het veld (het herkennen van soorten, het doen van gestandaardiseerde veldwaarnemingen, het uitzetten van plots en het uitvoeren van bemonsteringen) worden in een leerlijn van drie 28 QANU / Biologie, Vrije Universiteit Amsterdam