Lokaal waterbeleid: meer dan je dacht

Transcriptie

1 Lokaal waterbeleid: meer dan je dacht Studiedag waterbeleid voor lokale besturen Verslag werksessies Reeks(en): 1 en 2 Werksessie: 6 watertoets in de praktijk. Begeleiders: Verslaggeving: Filip Raymaekers (VMM, afdeling operationeel waterbeheer) Stijn Sneyers (IOK) Stefaan Verreu (Leiedal) Rhea Denissen (IOK) Stijn Sneyers verwelkomt en stelt de begeleiders voor. Filip Raymaekers licht het instrument van de watertoets toe en schetst de verdere evoluties: Filip Raymaekers verspreidt een bundel met daarin een samenvatting van watertoets en aandachtspunten. Deze punten worden als leidraad gebruikt bij het opmaken van een watertoetsadvies. Watertoets= de beoordeling van schadelijke effecten op het watersysteem; De watertoets dekt alle mogelijke schadelijke effecten op het watersysteem. Het doorlopen van de watertoets garandeert volledigheid. Met betrekking tot het uitvoeren van de watertoets voor vergunningen werd in 2006 een uitvoeringsbesluit goedgekeurd dat regelt hoe de watertoets voor uiteenlopende vergunningsaanvragen uitgevoerd dient te worden. In het geval van mogelijke schadelijke effecten aan het watersysteem zijn in opeenvolgende stappen milderen, herstellen en compenseren aan de orde. De watertoets is gebaseerd op een getrapte aanpak die voorwaarden kan opleggen aan de vergunning of het plan. Pas in laatste instantie wordt een vergunning geweigerd. De waterparagraaf vormt het besluit van de watertoets voor een bepaald dossier. In de waterparagraaf kunnen aanvullende zaken opgelegd worden om schadelijke effecten te remediëren. Voor de watertoets in het geval van vergunningen zijn in het uitvoeringsbesluit verschillende beslissingsbomen uitgewerkt met betrekking tot de verschillende richtlijnen. In geval het resultaat van een dergelijke beslissingsboom een mogelijk schadelijk effect aangeeft en een drempel overschrijdt moet de uitvoerder van de watertoets een advies opvragen bij de gepaste adviesverlenende instantie. VMM meldt dat sinds de decreetswijziging van 25 mei 2007 deze adviesvraag effectief een verplichting is. Bij de watertoets wordt gebruik gemaakt van 7 watertoetskaarten die in bijlage bij het uitvoeringsbesluit zijn opgenomen. Vergunningsaanvragen zouden alle elementen moeten bevatten die de vergunningverlener in staat stellen de watertoets volledig en correct uit te voeren. Momenteel ligt een ontwerp van een nieuw uitvoeringsbesluit voor dat de inhoud van het besluit van 2006 moet afstemmen op de decreetswijziging van Lokaal Waterbeleid: meer dan je dacht - Studiedag waterbeleid voor lokale besturen 23 september /5

2 Wat als de aanvraag betrekking heeft op woongebied in overstromingsgevoelig gebied? Kan je volledig verbieden van te bouwen in dergelijk woongebied? Antwoord: dit maakt geen verschil uit, want de watertoetsrichtlijnen en kaarten houden geen rekening met bestemmingen. Er bestaan wel verschillen in de situaties. Voor aanvragen voor het verder invullen in overstromingsgebied van reeds aangesneden bouwzones (bv. voor een woning tussen andere reeds vergunde woningen) zullen meestal voorwaarden worden opgelegd om overstromingsvrij te bouwen en om ingenomen overstromingsruimte te compenseren. Nieuwe aansnijdingen van nog niet bebouwde bouwzones waarbij veel ruimte voor water verloren gaat (niet alleen in volume maar ook in oppervlakte) en compensatie daarvan problematisch is kunnen leiden tot een negatief advies.. De vergunningverlener, die ook de watertoets uitvoert, is uiteindelijk verantwoordelijk voor het al of niet verlenen van de vergunning of het goedkeuren van het plan. In sommige gemeenten bestaat het uitvoeren van de watertoets enkel uit het nakijken of het betreffende perceel gelegen is in overstromingsgevoelig gebied. Antwoord: een dergelijke watertoets is per definitie onvolledig en beantwoordt niet aan het uitvoeringsbesluit. Dit houdt risico s in omdat de verleende bouwvergunning niet volledig is en juridisch kan aangevochten worden (aantal vergunningen werden reeds door de Raad van State geschorst). Bijkomend wordt in de groep vastgesteld dat gemeenten niet altijd alle specialistische kennis van het watersysteem voor het uitvoeren van de watertoets in huis heeft. Bovendien zou een vergunning om volledig correct te zijn, ook alle details moeten beschrijven (bv, dimensionering en lokatie van buffering), anders is een controle en handhaving achteraf niet mogelijk. Daarom precies werden de watertoets richtlijnen ingevoerd die de vergunningverlener doorverwijzen naar een adviesinstantie voor de gevallen waar schadelijke effecten mogelijk relevant zijn. Is de watertoets verplicht uit te voeren? Antwoord: Die is inderdaad decretaal verplicht voor de in het decreet in 2007 opgenomen lijst van vergunningen e.d. Kan de VMM de watertoets uitvoeren voor de gemeenten? Antwoord: de rol van de VMM is die van adviesverlener indien specifieke situaties dit vereisen. De watertoets op zich is de taak van de vergunningverlener en dus ook de gemeenten. Zij moeten de watertoets uitvoeren en desgevallend de adviezen verwerken in de waterparagraaf. Er wordt gesteld dat er wel gemeenten zijn die voor de uitvoering van de watertoets met betrekking tot dossiers die expertise vereisen, beroep doen op externe studiebureaus op basis van een langlopend contract. In het geval de gemeente zelf advies dient te geven voor projecten die afwateren naar onbevaarbare waterlopen die zij zelf beheren (bijvoorbeeld in geval van een categorie 3 waterloop), heeft ze er alle belang bij dit zeer gedegen te doen. Voor bepaalde gemeenten zijn er terreinen die afwateren naar een waterloop die beheerd wordt door een polder of een watering, maar die op zich buiten die polder of watering zijn gelegen. Meestal zijn er binnen eenzelfde gemeente ook meerdere waterbeheerders bevoegd om adviezen te geven. Dit zorgt ervoor dat voor burgers van eenzelfde gemeente andere resultaten mogelijk zijn. Antwoord: Dit is inderdaad op dit moment zo, als zou verwacht moeten kunnen worden dat in gelijkaardige situaties gelijkaardige adviezen gegeven worden. In ieder geval wordt er gewerkt aan een afstemming van de grenzen van polders en wateringen met afwateringsgrenzen. Is het geen goed idee om de gemeentelijke diensten een concreet voorbeeld te bezorgen van hoe een watertoets eruit moet zien? Antwoord: Voorbeelden van waterparagrafen kunnen teruggevonden worden op In het verleden werden er uitgebreide provinciale infosessies gegeven, bovendien zijn er nog steeds opleidingssessies lopende waarin op een ½ dag Lokaal Waterbeleid: meer dan je dacht - Studiedag waterbeleid voor lokale besturen 23 september /5

3 opleiding wordt gegeven in het watertoetsinstrument. Dit kan ook nog steeds aangevraagd worden bij VMM via Vaak worden de adviestermijnen fel overschreden terwijl de vergunningverlening vanuit het decreet ruimtelijke ordening wel strikt aan termijnen gebonden is van zodra gemeenten ontvoogd zullen zijn. Er wordt ook vastgesteld dat er soms toch tegenstrijdigheid zit in de adviezen die door verschillende instanties worden uitgebracht, bv. mbt richtcijfers voor buffering en vertraagde afvoer, waardoor het voor een gemeente zeer moeilijk, zo niet onmogelijk is, deze adviezen te verzoenen in een eenduidige waterparagraaf. Antwoord: Dit zou inderdaad niet het geval mogen zijn. Binnen de CIW wordt er momenteel gewerkt aan het op elkaar afstemmen van verschillende visies van waterbeheerders, dit zou in feite al lang gebeurd moeten zijn maar is geen eenvoudige opdracht. Er wordt aangevuld dat hierdoor in bepaalde gemeenten/steden immers de neiging ontstaat toch weer eigen kaarten (waterlopen, infiltratiecapaciteit, ) te gaan samenstellen om werkbare instrumenten te hebben. Terwijl effectief infiltratiecapaciteiten in kaart brengen specialistenwerk is dat een grondige analyse vergt. Is het watertoetsinstrument vrij toegankelijk? Iedereen heeft hier inderdaad toegang toe op Wat wordt verstaan onder waterdoorlatende verhardingen? Er dient een onderscheid gemaakt te worden in halfdoorlatend en doorlatend. Voorbeelden zijn doorlatende betonklinkers, waterdoorlatend asfalt (poreus), dolomiet (onderhoudsgevoelig + discussie omdat dit dicht kan slibben), losse steenstroken, grasdallen, Aandachtspunt is dat eveneens de fundering waterdoorlatend dient te zijn. Bij het toepassen van de watertoets zijn er mogelijke gebieden die op de watertoetskaarten niet specifiek zijn aangeduid maar waar je op basis van gebiedskennis wel weet hebt van specifieke problemen of aandachtspunten. Hoe moet je hier mee omgaan, heb je een juridische grond om hier maatregelen op te leggen? Je hebt bij de beoordeling in feite altijd de plicht om rekening te houden met de informatie waarover je beschikt. Over klei die dagzoomt, kwelzones, ed staat niets op kaart, maar de kennis hierover kan een rol spelen in bepaalde dossiers. Die kennis moet gebruikt worden! Het is uiteraard handig dat referentiekaarten zijn, maar in deze materie is de deskundigheid en een terreinkennis even relevant. Hierin ligt een grote verantwoordelijkheid voor de uitvoerder van de watertoets. Bovendien wordt er gevraagd om fouten of aanvullingen op de watertoetskaarten te melden (via het contactformulier op de watertoets website)! In het watertoetsinstrument worden geen uitspraken gedaan over niet-geklasseerde waterlopen. Antwoord: Deze worden wel degelijk in rekening gebracht, maar als adviesinstantie geldt de beheerder van de eerstvolgende waterloop waarin de niet geklasseerde waterloop uitmondt.. In het geval van niet-geklasseerde waterlopen spelen de aangelanden een rol en is het Burgerlijk Wetboek van toepassing. In dit geval er is er bv. geen erfdienstbaarheid in de vijf-meter strook voor de waterbeheerder. Vaststelling is echter dat soms woningen geplaatst worden op de rand van een dergelijke waterloop. Dit is wettelijk niet voldoende geregeld, maar kan het onderhoud van de waterloop wel ernstig belemmeren. Het Veldwetboek vermeldt dat je de afwatering van hogergelegen gronden niet mag belemmeren. Ook hier is het ingrijpen weer makkelijker in een vroege fase, bijvoorbeeld bij de opmaak van het GRS, bij de opmaak van het RUP, en in laatste instantie bij de verkavelingsvergunning. Wie of welke dienst voert de watertoets uit in gemeenten? In praktijk verwerkt ruimtelijke ordening de vergunningsaanvragen, wat vaak inhoudt dat enkel de kaart met overstromingsgevoelige gebieden nagekeken wordt. Lokaal Waterbeleid: meer dan je dacht - Studiedag waterbeleid voor lokale besturen 23 september /5

4 Hierover zijn binnen de gemeentelijke diensten afspraken te maken. Er wordt toegelicht dat in een bepaalde stad de dienst ruimtelijke ordening de eerste verwerking doet en dat alles wat niet standaard is, dus van zodra aandachtspunten aan de orde zijn, bezorgd wordt aan de dienst milieu voor het uitwerken van de watertoets en waterparagraaf. Het is in ieder geval belangrijk dat alle richtlijnen behandeld worden en alle beslissingbomen doorlopen worden! Stefaan Verreu licht een case toe met betrekking tot een hydraulische studie uitgewerkt voor een verkaveling die vervat zat in de opmaak van een RUP. Heeft dit studiewerk invloed gehad op het aantal woningen dat gerealiseerd zal worden in de verkaveling? Neen, het bufferbekken dat voorzien dient te worden wordt buiten de woonzone aangelegd. Voorwaarde is wel dat de verkavelaar eerst de benodigde percelen hiervoor dient te verwerven. Welke oppervlakte verharding is voorzien? De verkaveling is ongeveer 3 ha groot, waarvan aangenomen wordt dat ½ verhard zal worden. Bovendien wordt 2 ha dakoppervlakte van bestaande bedrijven aangesloten op de regenwaterafvoer. Hierop is de buffering berekend met als bijkomend aandachtspunt dat het hemelwater gebufferd moet kunnen worden als de beek op z n hoogste peil staat. Komt men soms tot het besluit dat niet gebouwd mag worden? Op dit moment van de planning/verkavelingsaanvraag is er enkel weet van compensaties die opgelegd worden. Die moeten dan wel volledig onderbouwd zijn op basis van modelleringen. Daarbij wordt opgemerkt dat bij compensaties te weinig rekening wordt gehouden met de grondwaterstand zodat in de praktijk soms toch geen extra volume gecreëerd wordt. Er wordt aangevuld dat wel in een veel vroeger stadium, bij de opmaak van een GRS, nog wel uitspraken mogelijk zijn die aanleiding geven tot het niet bebouwen van een gebied. In een GRS kan voorzien worden dat een bepaalde zone niet aangesneden wordt voor woningbouw en op een andere plaats gecompenseerd wordt. Er zijn GRS en waarin dit is opgenomen, maar nog geen voorbeelden van RUP s waarin dit effectief juridisch vertaald is. Een dergelijke compensatie is extra buffercapaciteit creëren, moet dit binnen een bepaalde afstand gebeuren? Dit moet in ieder geval binnen hetzelfde afstroomgebied, maar dient verder geval per geval bekeken te worden. De initiatiefnemer is wel verantwoordelijk en moet hiervoor desnoods grond verwerven. Er zijn geen mogelijkheden op financiële compensatie. En de compensatie moet gerealiseerd zijn vóór het project zelf gerealiseerd wordt. Stijn Sneyers licht een case toe met betrekking tot de maatregelen die genomen worden bij de aanleg van een regionaal bedrijventerrein. Hoe wordt afgedwongen dat bedrijven afzonderlijk het hun opgelegde bufferniveau halen? Hier schieten de stedenbouwkundige voorschriften van het gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan tekort. Dit wordt geregeld bij het toewijzingsbeleid, door de uitvoering van een aantal maatregelen op te nemen in de verkoopsvoorwaarden: de verplichte buffercapaciteit op het bedrijfsperceel (vertraagde afvoer met een maximaal debiet van 10 l/s/ha met een verplichte overloop op het eigen terrein). De collectieve buffering reduceert het maximaal debiet van de zone verder tot 5 l/s/ha. Wie controleert of bedrijven dit ook effectief uitvoeren? Dit zal in overleg gebeuren tussen de stad als opdrachtgever en de instantie die als inrichter/beheerder optreedt. Vergunningsaanvragen dienen er in eerste instantie op afgetoetst te worden. En verder zullen de vergunningen die afgeleverd worden ook andere zaken bevatten die gecontroleerd dienen te worden. Hier ligt een grote verantwoordelijkheid wat betreft opvolging. Lokaal Waterbeleid: meer dan je dacht - Studiedag waterbeleid voor lokale besturen 23 september /5

5 Bedrijven die een buffergracht of ondergrondse buffer aanleggen werken met een debietsbegrenzer met een kleine uitstroom. Wat is hier de norm en technisch haalbaar? De ideale technische uitvoering hangt af van een aantal factoren, zoals het volume water dat zich situeert boven de uitstroom. Dit is een technische kwestie waarin het ideaal kan variëren van geval tot geval, maar een minimumdiameter van 200 mm is steeds aangewezen. Lokaal Waterbeleid: meer dan je dacht - Studiedag waterbeleid voor lokale besturen 23 september /5