BESTRIJDING ECHTE MEELDAUW IN SLUITKOOL

Transcriptie

1 BESTRIJDING ECHTE MEELDAUW IN SLUITKOOL Februari 2012 Ing J. de Lange PT projectnummer: Proefnummers Zwaagdijk: en Proeftuin Zwaagdijk Tolweg ND Zwaagdijk-Oost Telefoon (0228) Fax (0228)

2 SAMENVATTING In 2010 en 2011 heeft Proeftuin Zwaagdijk proeven tegen echte meeldauw in sluitkool uitgevoerd in opdracht van telers met financiering via het Productschap Tuinbouw. Echte meeldauw is de laatste jaren in toenemende mate een probleem in de teelt van sluitkool. Verschillende toegelaten middelen hebben een effect op echte meeldauw alleen is het onduidelijk welk middel in sluitkool het beste resultaat geeft. Het doel van het onderzoek is een middelenvergelijking met bestaande en experimentele middelen waardoor telers en vertegenwoordigers kunnen bepalen welke middelen het meest effectief in sluitkool zijn. Echte meeldauw (Erysiphe cruciferarum) kenmerkt zich door het ontstaan van vlekken met een wit poederachtig mycelium op de boven- en onderkant van de bladeren. Bij sluitkool treft men de schimmel echter vooral aan op de zijkant van de kool. Bij verdergaande aantasting kan een groot deel van de kool bedekt worden met een wit poeder. In tegenstelling tot spruitkool gaat het omblad niet snel verloren door de aantasting en is er weinig invloed op de kwantitatieve productie. De meeste aantasting wordt bij koolgewassen waargenomen bij droog weer. De schimmel dringt met een kiembuis de plantencellen binnen om er voedsel en water uit te zuigen, waardoor het weefsel verzwakt. Het beeld van schimmelplekken is paars / zwart wanneer het wittige schimmelpluis verdwijnt. De fijne zwarte spikkeltjes die op de schimmelplek ontstaan zijn een gewasreactie. Om de kool veilingklaar te maken moet er relatief veel blad worden verwijderd voordat de kool is opgeknapt. Dit vermindert de kwaliteit, maar kost bovendien veel tijd en dus geld, waardoor het rendement sterk verslechtert. De kerngroep sluitkool heeft aangegeven dat Colmar vatbaar is voor echte meeldauw. Daarom is dit ras in beide jaren uitgeplant op het sluitkoolplatform in Warmenhuizen. De standaard behandeling van de proeven die in vier herhalingen werden aangelegd was Score 250 SC. De bespuitingen werden vanaf juli om de drie weken uitgevoerd. Beide jaren kenmerkten zicht door een droog voorjaar en natte zomer. In 2010 werd de proef aangetast door sphaerella, Sclerotinia, witte roest en grauw. In 2011 werd de kool aangetast door echte meeldauw, sphaerella, Alternaria, en grauw. De behandelingen hadden geen invloed op de productie. In 2011 bleek dat de behandelingen Score + Squall, Signum + Agral Gold, Nativo en behandeling 9 twee weken na de laatste bespuiting nog kleine hoeveelheden residu van gewasbeschermingsmiddelen in het geoogste product hadden. De gehalten lagen minstens een factor 20 onder de Europese MRL. Op basis van de proeven in Warmenhuizen in 2010 en 2011 kunnen de volgende conclusies worden getrokken. Rudis is het sterkste middel tegen echte meeldauw in sluitkool. Hiernaast bleek in beide jaren dat Rudis een goed effect op sphaeralla, Alternaria en grauw, maar niet op witte roest. Twee experimentele behandelingen waren in 2011 vergelijkbaar sterk tegen echte meeldauw als Rudis. De behandeling Score + Certain had in 2011 een lager percentage met echte meeldauw dan alleen Score. 2

3 INHOUDSOPGAVE SAMENVATTING INLEIDING METHODE Algemeen Waarnemingen Statistische analyse RESULTATEN Algemeen Het weer tijdens de proeven Effectiviteit Effectiviteit CONCLUSIES Conclusies Conclusies Eindconclusie 2010/ BIJLAGEN 1. Proefopzet en veldschema Omstandigheden tijdens de bespuitingen Foto s Cijfers per herhaling GEP certificaat Proeftuin Zwaagdijk

4 1. INLEIDING In 2010 en 2011 heeft Proeftuin Zwaagdijk een proef in sluitkool tegen echte meeldauw uitgevoerd in opdracht van telers met financiering via het Productschap Tuinbouw. Echte meeldauw is de laatste jaren in toenemende mate een probleem in de teelt van sluitkool. Verschillende toegelaten middelen hebben een effect op echte meeldauw alleen is het onduidelijk welk middel in sluitkool het beste resultaat geeft. Het doel van het onderzoek is een middelenvergelijking met bestaande en experimentele middelen waardoor telers en vertegenwoordigers kunnen bepalen welke middelen het meest effectief in sluitkool zijn. Omdat in 2010 nauwelijks aantasting door echte meeldauw in de proef ontstond is de proef in 2011 herhaald. In dit verslag staan de methode en resultaten evenals de weeromstandigheden tijdens de bespuitingen en de proeven. De proeven zijn bij Proeftuin Zwaagdijk geregistreerd onder nummers en Het PT projectnummer is: Bij de toekenning van het project zijn door het PAC twee voorwaarden gegeven. Ten eerste werd gevraagd per behandeling een residubepaling te doen en ten tweede werd gevraagd de betekenis van echte meeldauw voor de opbrengst en kwaliteit van sluitkool aan te geven. De residu s staan in dit rapport onder de resultaten beschreven, hieronder volgt de betekenis van echte meeldauw in sluitkool. Echte meeldauw (Erysiphe cruciferarum) kenmerkt zich door het ontstaan van vlekken met een wit poederachtig mycelium op de boven- en onderkant van de bladeren. Bij sluitkool treft men de schimmel echter vooral aan op de zijkant van de kool. Bij verdergaande aantasting kan een groot deel van de kool bedekt worden met een wit poeder. In tegenstelling tot spruitkool gaat het omblad niet snel verloren door de aantasting en is er weinig invloed op de kwantitatieve productie. De meeste aantasting wordt bij koolgewassen waargenomen bij droog weer. De schimmel dringt met een kiembuis de plantencellen binnen om er voedsel en water uit te zuigen, waardoor het weefsel verzwakt. Het beeld van schimmelplekken is paars / zwart wanneer het wittige schimmelpluis verdwijnt. De fijne zwarte spikkeltjes die op de schimmelplek ontstaan zijn een gewasreactie. Om de kool veilingklaar te maken moet er relatief veel blad worden verwijderd voordat de kool is opgeknapt. Dit vermindert de kwaliteit, maar kost bovendien veel tijd en dus geld, waardoor het rendement sterk verslechtert. Beschrijving overige beoordeelde ziekten Witte roest (Albugo candida) is een schimmel die zich ontwikkelt bij een temperatuur tussen de 5 en 25 C. Voor een infectie is een bladnat-periode van slechts enkele uren voldoende. Het zichtbaar worden van een aantasting door deze schimmel kan afhankelijk van de omstandigheden één tot enkele weken duren. sphaerella brassicicola, ook wel ringvlekkenziekte genoemd, is een schimmel die zich het best ontwikkelt bij een temperatuur tussen de 10 tot 18 C en vochtige omstandigheden. Voor een geslaagde infectie is een bladnatperiode van tenminste een dag essentieel. Vooral de volgroeide, oude bladen worden geïnfecteerd waardoor grijsbruine plekken ontstaan. De schade is vooral kwalitatieve schade aan de kool en opbrengstderving door vroegtijdig bladverlies en afval bij het schonen. Schoningswerk betekent meer arbeid. Alternaria (A. brassicae en A. brassicicola) wordt ook wel spikkelziekte genoemd. De vlekken zijn in verschillende koolgewassen, zeker in een jong stadium niet gemakkelijk van sphaerella te onderscheiden. De vlekken zijn in het begin (licht)bruin, vaak omringd 4

5 door een bleekgele rand. De vlekken scheuren gemakkelijk en groeien over nerven heen. De vlekken bevatten dikwijls een puntje in het midden met kringen eromheen (het lijkt net op de brandplek van een brandende peuk). Vanuit het midden van de vlek ontstaat in een verder stadium een gat en het aangetaste weefsel later donkerbruin tot zwart. In tegenstelling tot sphaerella heeft Alternaria bruine sporen op de rijpe vlekken en geen zwarte puntjes (vruchtlichaampjes). Sclerotinia (rattenkeutelziekte) wordt veroorzaakt S. sclerotiorum of S. minor. De eerstgenoemde heeft een veel grotere waardplantreeks dan de tweede en grotere (5-10 mm) sclerotiën. De symptomen zijn vaak vergelijkbaar, maar S. minor kan alleen vanuit de grond de plant infecteren, terwijl S. sclerotiorum ascosporen vormt. Deze sporen kunnen bijvoorbeeld op bloemblaadjes, beschadigd weefsel of afgestorven weefsel kiemen en van hieruit de plant infecteren. De eerste symptomen zijn bleekbruine waterige, zachte plekken. Onder gunstige omstandigheden vormt zich het typische witte schimmelpluis, vaak met sclerotiën. Grauw is een naam voor de fijne stipjes of sluier op de kop van de kool, die hierdoor niet meer frisgroen is. Grauw kan worden veroorzaakt door afrijping, invloeden van zonlicht en gewasbeschermingsmiddelen, maar wellicht ook door valse en echte meeldauw schimmelaantasting. 2. METHODE 2.1. Algemeen De kerngroep sluitkool heeft aangegeven dat het rascolmar vatbaar is voor echte meeldauw. Daarom is dit ras in beide jaren geplant. Vooraf kregen alle planten in 2010 een aangietbehandeling met Tracer op de tray (12,5 ml Tracer / 1000 planten) tegen uitval door vraat van de made van de koolvlieg. In 2011 werd het zaad gephytodript met Mundial. In beide jaren werd bij het zaaien en 2,15 g Gaucho 70WS per 1000 planten toegediend. De planten werden met een plantmachine op het proefperceel (het sluitkoolplatform) in Warmenhuizen geplant op een plantafstand was 50 * 50 cm. In tabellen 1a en 1b zijn de behandelingen naast de standaard Score 250 SC voor 2010 en 2011 weergegeven. Tabel 1a. Behandelingen bestrijding echte meeldauw in sluitkool, PT code object (toepassing) actieve stof dosering l of kg / ha 1 onbehandeld 2 Score 250 SC difenoconazool 0,5 l 3 Score + Certain 0,1% difenoconazool 0,5 l + 0,4 l 4 Score + Squall difenoconazool 0,5 l + 0,75l/100 l. 5 Signum WG + Agral Gold pyraclostrobin + boscalid 1,0 kg + 0,1 l 6 Horizon EC tebuconazool 1,0 l 7 Rudis SC prothioconazool 0,4 l 8 Nativo WG + Promotor trifloxystrobin + tebuconazool 0,4 kg + 0,3 l 9 exp. A 10 Amistar SC azoxystrobin 1,0 l In de proef werden bij een paar behandelingen middelen toegevoegd die voor een beter depositie of minder drift dienden te zorgen en daarmee een verbetering van de effectiviteit beoogden. Het middel dat bij behandeling 4 werd gebruikt was erg stroperig. Ook na oplossing in water bleef de spuitvloeistof olieachtig. Omdat het spuitbeeld bij de normale druk heel slecht was, is de dosering gehalveerd en de spuitdruk verdubbeld. 5

6 Tabel 1b. Behandelingen bestrijding echte meeldauw in sluitkool, PT code object (toepassing) werkzame stof l of kg / ha 1 onbehandeld Score (standaard) difenoconazool 0,5 l 3 Score + Certain (0,1%) difenoconazool 0,5 l + 0,4 l 4 Rudis SC prothioconazool 0,4 l 5 exp. B 6 Nativo WG trifloxystrobin + tebuconazool 0,40 kg 7 exp. C 8 exp. D 9 Signum +Promotor pyraclostrobin + boscalid 1,0 kg + 0,3 l 10 Amistar azoxystrobin 1,0 l In de praktijk wordt bij Nativo het toevoegen van een uitvloeier geadviseerd. In bijlage 1 zijn de proefopzet en het veldschema weergegeven. De omstandigheden tijdens het spuiten en de overige bespuitingen staan vermeld in bijlage 2. De bespuitingen werden uitgevoerd met 400 liter spuitvloeistof per ha. Als spuitapparatuur werd gebruik gemaakt van een tractorspuit met perslucht en een spuitboom van 6 m breed. De 12 doppen type Airmix hadden een dopafstand van 50 cm. De vloeistofdruk was 2,2 bar. Het spuitinterval was drie weken. De gewasbehandelingen werden in 2010 uitgevoerd op 23 juli (behandeling 4 op 26 juli), 13 augustus, 2 september, 29 september en 13 oktober. In 2011 werden de gewasbehandelingen uitgevoerd op 22 juli, 12 augustus, 1 september, 23 september en 14 oktober. In tabel 2 is een samenvatting gegeven van de belangrijkste proefgegevens. Tabel 2. Overzicht proefgegevens, Bestrijding van echte meeldauw in kool, PT. proefnummer plantdatum 19 mei mei 2011 ras Colmar Colmar voorvrucht aardappel aardappel % afslibbaar (% lutum) 16 (11) 16 (11) % organische stof 2,5 1,8 bemesting kg/ha 170 kg N als KAS 250 kg N/ha als KAS na het planten, 50 kg N/ha als kalksalpeter op 11 augustus. aantal herhalingen 4 4 spuitdata 23 juli (beh. 4 op 26 juli), 13 augustus, 2 en 29 september, 13 oktober 22 juli, 12 augustus, 1 september, 23 september en 14 oktober. beregening 16 juni 25 mm 13 en 19 mei 20 mm waarnemingen 31 augustus, 13 en 30 september, 18 en 28 oktober, 8, 12 en 18 november. 11 en 30 augustus, 14 en 30 september, 19 en 26 oktober en 9 november Waarnemingen Tijdens de teelt is bij iedere waarneming gelet op het optreden van echte meeldauw, witte roest, Alternaria en sphaerella. Hiernaast is valse meeldauw, Sclerotinia en grauw op de kolen beoordeeld. Tevens is de mate van fytotoxiciteit van gewasbeschermingsmiddelen beoordeeld. Bij de waarneming op ziekten is het aantal kolen met deze ziekte en het aantal vlekken of percentage oppervlak geteld of geschat. Hierbij werden per veld 40 kolen beoordeeld. Bij sphaerella is onderscheid gemaakt tussen aantasting op de kool en op het omblad. Bij enkele beoordelingen werd een per veld gegeven. Hierbij werd 6

7 beoordeeld met een schaal van 1 tot 9 waarbij (1 =veel schade of aantasting is en 9 = geen schade of geen aantasting). Uit de waarnemingen is het percentage kolen met aantasting en het gemiddeld aantal vlekken of percentage oppervlak met aantasting berekend. Twee weken na de laatste bespuiting in 2010 is van acht behandelingen een residumonster genomen. Hiervoor werd een mengmonster gemaakt van de vier velden per behandeling, waarbij per veld 5 kolen zijn bemonsterd. De analyse werd uitgevoerd door Grond-, gewasen milieulaboratorium Zeeuws-Vlaanderen b.v Statistische analyse De s in de tabellen zijn geanalyseerd met Genstat (Anova). In de tabellen wordt met een P de betrouwbaarheid aangegeven. Als de P een waarde heeft die kleiner of gelijk is aan 0,05 dan zijn er betrouwbare verschillen tussen de behandelingen. Met de LSD (kleinst betrouwbare verschil bij een P van 0,05) wordt aangegeven welke verschillen betrouwbaar zijn. Als een verschil tussen twee behandelingen groter is dan de LSD dan is dat verschil betrouwbaar. Dit wordt ook aangegeven door middel van letters in de tabellen. Als een van de letters van een behandeling overeenkomt met een andere behandeling dan is het verschil tussen deze twee behandelingen niet betrouwbaar. Wanneer de betrouwbaarheid (P) tussen 0,05 en 0,10 in ligt, zijn verschillen tussen de behandelingen niet betrouwbaar, maar kan worden gesproken van een tendens als de verschillen in lijn liggen met datgene wat werd verwacht. 7

8 3. RESULTATEN 3.1 Algemeen 2010 In het algemeen was de schimmeldruk na een koele maand mei, een droge juni en hete en droge julimaand gering. Mogelijk dat hierdoor de ziekteontwikkeling in de natte maanden augustus en september ondanks voldoende infectiekansen in sluitkool in 2010 beperkt bleef. Echte meeldauw was in 2010 geen probleem en kwam in de proef bijna niet voor. Alleen eind augustus werden enkele kolen met de typische echte meeldauw vlekken gevonden. De velden 1, 21 en 40 hadden last van wateroverlast. Deze velden zijn bij de analyse door Genstat ingeschat. In bijlage 3 zijn foto s opgenomen van aantasting van kool met sphaerella en echte meeldauw Na twee warme droge maanden mei en juni nam de schimmeldruk vanaf juli toe. Naast echte meeldauw werd de proef in 2011 ook aangetast door Alternaria, sphaerella en grauw. Door veel neerslag in juli en augustus werd het erg nat op het proefveld. Er vielen echter geen planten weg, maar velden 21, 22 en 23 groeiden slechter en verloren het omblad sneller dan de overige velden. Daarom zijn alle waarnemingen van deze velden door Genstat ingeschat. 3.2 Het weer tijdens de proeven De hieronder gegeven beschrijving van het weer in de proefperiode is gebaseerd op maandelijkse rapportage van het KNMI in De Bilt (de genoemde gemiddelden zijn gemeten in de Bilt) voor de perioden juli-november. Juli 2010: Zeer warm, zeer zonnig en de normale hoeveelheid neerslag. Met een gemiddelde temperatuur van 19.9 C tegen 17,4 C normaal was Juli 2010 in de Bilt op vier na de warmste sinds De eerste drie weken hadden veel zomerse en enkele tropische dagen. Gemiddeld over het land viel 76 mm tegen een langjarig gemiddelde van 70 mm. Ondanks de neerslag hoort de periode april-juli bij de 5% droogste jaren. Gemiddeld over het land was juli zeer zonnig met 258 zonuren tegen 201 normaal. Augustus 2010: Zeer nat, somber en aan de koele kant. Gemiddeld over het land viel 170 mm neerslag, tegen 62 mm normaal. Daarmee was het de op één na natste oogstmaand sinds De meeste neerslag, 200 tot ca. 295 mm viel in een brede strook over het midden van het land. Een groot deel van daarvan, viel rond 26 augustus. Augustus was aan de koele kant met een gemiddelde temperatuur van 16,8 C tegen 17,2 C normaal en somber met gemiddeld over het land 170 zonuren tegen normaal 198. September 2010: Vrij koel, aan de natte kant en de normale hoeveelheid zon De gemiddelde maandtemperatuur lag in De Bilt met 13,6 C duidelijk onder het langjarig gemiddelde van 14,2 C. Met gemiddeld over het land 86 mm tegen 74 mm normaal was september aan de natte kant. De meeste neerslag viel in de kustgebieden. Landelijk gemiddeld scheen de zon in september 141 uren tegen 136 uren normaal. 8

9 Oktober 2010: Vrij zonnig en vrij droog, normale temperatuur De gemiddelde temperatuur in oktober in De Bilt is uitgekomen op 10,4 C, vrijwel gelijk aan het langjarig gemiddelde van 10,3 C. Begin oktober was zeer zacht, midden oktober koud. Gemiddeld over het land viel 70 mm neerslag gevallen 82 mm normaal. Het droogst was het in het oosten en zuidoosten van het land, in het westen en noorden viel de meeste neerslag. Het aantal uren zonneschijn gemiddeld over het land was 123 tegen 105 normaal. November 2010: Vrij koud, somber en gemiddelde neerslag De gemiddelde temperatuur in De Bilt in november was 5,8 C, tegen normaal 6,2 C. De eerste helft van de maand wisselden zeer zachte en wat koudere tijdvakken elkaar af en verliep nat. Gemiddeld over het land is 85 mm gevallen tegen een langjarig gemiddelde van 82 mm. November was somber met gemiddeld over het land 49 uren zonneschijn, tegen normaal 60 uren. Juli 2011: Zeer nat, koel en somber Juli was een zeer natte maand met weinig zon en lage temperaturen. Gemiddeld over het land viel 135 mm neerslag tegen 73 mm normaal. Daarmee eindigde juli 2011 op de 6e plaats in de rij van natste julimaanden sinds 1901.Vooral in het midden en westen viel veel regen. De maandsom kwam daar op diverse plaatsen ruim boven de 200 mm uit. In De Bilt is de gemiddelde temperatuur uitgekomen op 15,9 C, twee graden onder het langjarig gemiddelde van 17,9 C. Landelijk gemiddeld scheen de zon 158 uren tegen 212 uren normaal Augustus 2011: Vrij koel, somber en aan de natte kant Met in De Bilt een gemiddelde temperatuur van 16,9 C tegen een langjarig gemiddelde van 17,5 C, was augustus een vrij koele maand. Net zoals in een groot deel van juni en juli, was het weer ook in deze laatste zomer maand uitermate wisselvallig met op een groot aantal dagen regen. Augustus was een sombere maand met gemiddeld over het land 153 zonuren tegen een langjarig gemiddelde van 195 uren zonneschijn. Gemiddeld over het land viel 110 mm neerslag. Het langjarig gemiddeld bedraagt 78 mm. De meeste regen viel in het oosten van het land. September 2011: Zeer warm, aan de droge en zonnige kant De gemiddelde temperatuur over september is in De Bilt uitgekomen op 15,6 C, tegen een langjarig gemiddelde van 14,5 C. De eerste helft van september was wisselvallig, de tweede helft verliep vrij droog met in de laatste week warm nazomer weer. Met gemiddeld over het land 65 mm regen tegen een langjarig gemiddelde van 78 mm, was september aan de droge kant. De meeste neerslag viel in het noordwesten, het zuidoosten was vrij droog. Gemiddeld over het land scheen de zon ca. 162 uren tegen 143 uren normaal. Oktober 2011: Zacht, gemiddeld over het land zeer zonnig en vrij droog Oktober was een zachte maand met in De Bilt een gemiddelde temperatuur van 11,4 C, tegen 10,7 C normaal. De eerste dagen verliepen zonnig en zeer warm. Hierna wisselden zachte en vrij koude perioden elkaar af. Met gemiddeld over het land 154 zonuren, tegen een langjarig gemiddelde van 113 zonuren, was oktober een zeer zonnige maand. Gemiddeld over het land is 69 mm neerslag gevallen. De normale hoeveelheid bedraagt 83 mm. In het noorden van het land was oktober duidelijk natter dan in het zuiden. November 2011: Extreem droog, zeer zonnig en vrij zacht Vrijwel de gehele maand november werd het weer bepaald door krachtige hogedrukgebieden welke de regen op grote afstand hielden. Dit zorgde ervoor dat november extreem droog was 9

10 met slechts 9 mm neerslag ten opzichte van 82 mm normaal. Gemiddeld scheen de zon 95 uur ten opzichte van 63 uur normaal. Er was een bijzonder groot verschil tussen de hoeveelheid zonneschijn tussen het noorden en het zuiden van het land. In het zuiden was de hoeveelheid zonneschijn 127 uur ten opzichte van slechts 64 uur in het noorden. De temperatuur was 7,2 C ten opzichte van 6,7 C normaal. 3.3 Effectiviteit 2010 De kool groeide na het planten goed weg. De eerste preventieve bespuiting werd uitgevoerd op 23 juli. Tot begin augustus waren de planten in alle velden gezond. Bij geen van de waarnemingen werd fytotoxiciteit of residu van gewasbeschermingsmiddelen waargenomen. Eind augustus werd valse meeldauw in het gewas aangetroffen. De resultaten van de beoordelingen staan in tabellen 3, 4 en 5. De s per herhaling staan in bijlage 4. Tabel 3. Resultaten waarnemingen, Bestrijding van echte meeldauw in kool, PT code behandeling 31 augustus 13 september 30 september % opp. valse meeldauw omblad % grauw op kool (opp) % kool met grauw % kool + 1 onbehandeld 15,0 8,3 b 23,8 b 13,1 c 2 Score 8,0 3,0 a 10,0 a 1,9 ab 3 Score + Certain 12,5 3,3 a 5,6 a 2,5 ab 4 Score + Squall 13,8 2,5 a 9,4 a 1,9 ab 5 Signum + Agral Gold 5,8 2,5 a 6,3 a 2,5 ab 6 Horizon 14,5 2,0 a 10,0 a 2,1 ab 7 Rudis 11,3 1,8 a 6,3 a 0,6 a 8 Nativo + Promotor 10,5 2,5 a 6,3 a 1,9 ab 9 exp. A 8,3 2,3 a 7,5 a 0,6 a 10 Amistar 11,0 3,5 a 10,6 a 5,6 b P 0,336 <0,001 <0,001 <0,001 LSD (P = 0,05) 8,0 2,4 7,0 3,9 Een week na de eerste bespuiting kwam valse meeldauw in het gewas voor. De verschillen waren op 31 augustus echter niet significant. Het effect van de eerste bespuiting was wel zichtbaar in het gemiddeld percentage oppervlak van de kool met grauw. Dit was bij onbehandeld hoger dan bij de behandelingen. Op 13 september, de dag waarop de tweede bespuiting plaatsvond, was het percentage kolen met grauw bij onbehandeld met bijna 25% nog steeds hoger dan bij de behandelingen. De verschillen in het percentage kolen met grauw tussen de behandelingen was niet significant. Op 30 september, 2 dagen voor de 3 de bespuiting had onbehandeld het hoogste percentage kolen met sphaerella. Behandeling 7 en 9 hadden betrouwbaar minder kolen met spherella dan behandeling

11 Tabel 4. Resultaten waarnemingen, Bestrijding van echte meeldauw in kool, PT code behandeling 18 oktober 8 november % kool + op omblad % kool + % opp. op kool % pl. op kool of omblad % kool + Sclerotinia 1 onbehandeld 38,9 d 15,8 c 2,8 b 98,5 c 9,3 d 2 Score 2,5 a 3,1 ab 0,5 a 8,1 a 0,6 a 3 Score + Certain 5,6 ab 4,4 ab 0,5 a 5,0 a 4,4 abc 4 Score + Squall 4,4 ab 2,5 ab 0,5 a 8,1 a 5,6 bcd 5 Signum + Agral Gold 11,3 b 3,8 ab 0,5 a 20,0 a 2,5 ab 6 Horizon 3,1 ab 2,4 ab 1,4 ab 4,5 a 7,2 cd 7 Rudis 4,4 ab 0,6 a 0,5 a 6,9 a 5,0 bc 8 Nativo + Promotor 3,8 ab 1,3 a 0,5 a 4,4 a 3,8 abc 9 exp. A 2,5 a 0,6 a 0,4 a 3,8 a 2,5 ab 10 Amistar 23,1 c 10,0 bc 3,1 b 63,1 b 3,8 abc P <0,001 0,022 0,054 <0,001 0,010 LSD (P = 0,05) 8,2 8,5 2,0 17,3 4,1 18 oktober, vijf dagen na de vijfde en laatste bespuiting had onbehandeld het hoogste percentage kolen met aantasting door sphaerella op het omblad. Behandeling 10 had een hoger percentage planten met sphaerella vlekken op het omblad dan de overige behandelingen. Score en behandeling 9 hadden een lager percentage planten met sphaerella op het omblad dan behandeling 5. Onbehandeld had 18 oktober ook het hoogste percentage kolen met sphaerella vlekken. Behandelingen 7, 8 en 9 hadden een lager percentage kolen met sphaerella dan behandeling 10. Er was een tendens dat alle behandelingen behalve behandeling 6 een kleiner percentage oppervlak met sphaerella op de kool hadden dan onbehandeld en behandeling 10. Vier weken na de laatste bespuiting op 13 oktober hadden bijna alle planten sphaerella vlekken op het omblad of de kool. Behandeling 10 had meer planten met sphaerella dan de overige behandelingen. Het percentage kolen met Sclerotinia was het hoogst bij onbehandeld. Behandelingen 4 en 6 verschilden niet betrouwbaar van onbehandeld. Alleen Score had significant minder kolen met Sclerotinia dan behandelingen 4 en 7. 11

12 Tabel 5. Resultaten waarnemingen, Bestrijding van echte meeldauw in kool, PT code behandeling 12 november 18 november % kool + gem. # vlek /kool % kool + witte roest # vlek witte roest /kool 1 onbehandeld 88,2 c 9,6 b 5,7 0,06 abc 2 Score 8,8 a 0,1 a 2,5 0,03 ab 3 Score + Certain 5,0 a 0,2 a 4,4 0,07 abc 4 Score + Squall 7,5 a 0,1 a 6,3 0,13 bc 5 Signum + Agral Gold 15,6 a 0,3 a 0,0 0,01 a 6 Horizon 9,1 a 0,5 a 7,1 0,07 abc 7 Rudis 5,0 a 0,1 a 3,1 0,03 ab 8 Nativo + Promotor 10,6 a 0,2 a 3,1 0,03 ab 9 exp. A 3,8 a 0,1 a 6,3 0,16 c 10 Amistar 39,4 b 1,2 a 0,6 0,01 a P <0,001 <0,001 0,125 0,099 LSD (P = 0,05) 14,1 3,7 5,3 0,10 Op 12 november een kleine vijf weken na de laatste bespuiting heeft 88% van onbehandeld sphaerella vlekken op de kool. Behandeling 10 heeft met 39% aangetaste kool een hoger percentage kolen met sphaerella dan de overige behandelingen. De analyse van de beoordeling op witte roest gaf een tendens dat behandelingen 5 en 10 minder witte roest plekken hadden dan behandelingen 4 en 9. De infectiedruk van witte roest was vrij laag; geen van de behandelingen verschilde betrouwbaar van onbehandeld. De monsters voor residubepaling werden 28 oktober gesneden en enkele dagen bewaard bij 4 C. Uit de analysen op 2 november door het Grond-, gewas- en milieulaboratorium Zeeuws-Vlaanderen b.v. kwamen de resultaten die in tabel 6 zijn vermeld. De analysen zijn volgens de volgende eigen methode uitgevoerd: LC-MSp & LC-MSMS positieve pakket en LC-MSn & LC-MSMS negatieve pakket. Score 250 EC en behandelingen 3, 4 en 7 hebben volgens het etiket een veiligheidstermijn van 3 weken. Door de bemonstering van alle behandelingen 2 weken na de laatste bespuiting te nemen zijn de uitslagen onderling goed vergelijkbaar. Tabel 6. Resultaten residu analyse, Bestrijding van echte meeldauw in kool, PT code behandeling residu analyse (mg/kg) MRL EU (mg/kg) 2 Score geen residu 3 Score + Certain geen residu 4 Score + Squall difenoconazool 0,01 0,2 5 Signum + Agral Gold boscalid 0,01 2,0 7 Rudis geen residu 8 Nativo + Promotor tebuconazool 0,01 1,0 9 exp. A 0,02 onbekend 10 Amistar geen residu De gevonden gehalten lagen minstens een factor 20 onder de Europese MRL. 12

13 3.4 Effectiviteit 2011 De kool groeide na het planten goed weg. De eerste preventieve bespuiting werd uitgevoerd op 22 juli. De eerste waarneming op ziekten werd op 11 augustus uitgevoerd. Bij geen van de waarnemingen werd fytotoxiciteit door de gewasbeschermingsmiddelen waargenomen. In augustus werd valse meeldauw in het gewas aangetroffen. Omdat de aantasting gering was en er geen betrouwbare verschillen tussen de behandelingen waren zijn deze s niet in het rapport opgenomen. Witte roest kwam tijdens de proefperiode niet voor. De resultaten van de beoordelingen staan in tabellen 7 tot en met 11. De s per herhaling zijn opgenomen in bijlage 4. Tabel 7. Resultaten waarnemingen echte meeldauw, Bestrijding van echte meeldauw in kool, PT proef okt 9-nov nr. behandeling % kool + echte meeldauw % oppervlak + echte meeldauw % kool + echte meeldauw echte meeldauw 1 onbehandeld 56 f 10 d 21 8,6 2 Score 33 e 5 bc 13 8,8 3 Score + Certain 20 bcd 4 ab 6 8,9 4 Rudis 8 a 1 a 1 9,0 5 exp. B 36 e 7 c 6 8,9 6 Nativo 31 de 6 bc 9 8,9 7 exp. C 18 abc 3 ab 4 8,9 8 exp. D 16 ab 2 a 3 9,0 9 Signum + Promotor 29 cde 6 bc 11 8,9 10 Amistar 30 de 6 bc 12 8,9 P <0,001 <0,001 0,132 0,366 LSD (P = 0,05) ,3 26 oktober, een kleine twee weken na de laatste bespuiting, was er een flinke aantasting echte meeldauw aanwezig. Onbehandeld had het hoogste percentage kool met echte meeldauw en het hoogst percentage oppervlak met echte meeldauw. Rudis had het laagste percentage kool met echte meeldauw, alleen behandelingen 7 en 8 waren hiermee vergelijkbaar. Score + Certain had een lager percentage kool met echte meeldauw dan Score. De overige behandelingen (behalve 7 en 8) waren vergelijkbaar met Score in percentage kool met echte meeldauw. De verschillen tussen de behandelingen in percentage oppervlak met echte meeldauw waren kleiner dan de verschillen in percentage kool met echte meeldauw. In figuur 1 is het percentage kool met echte meeldauw op 26 oktober in een staafdiagram weergegeven. Uit de eindwaarneming op 9 november kwam een redelijk vergelijkbare lijn naar voren als op 26 oktober, alleen lager, en de verschillen waren niet significant. 13

14 Figuur 1. Percentage kool met echte meeldauw op 26 oktober 2011 Tabel 8. Resultaten waarnemingen sphaerella, Bestrijding van echte meeldauw in kool, PT proef % planten (kool + omblad) met sphaerella nr. behandeling 11-aug 30-aug 14-sep 30-sep 1 onbehandeld 3 73 d 75 e 78 de 2 Score 1 29 ab 41 bc 40 b 3 Score + Certain 2 40 bc 41 bc 41 b 4 Rudis 1 6 a 1 a 3 a 5 exp. B 4 42 bc 48 bcd 48 bc 6 Nativo bcd 72 de 71 cde 7 exp. C 3 26 ab 36 b 34 b 8 exp. D 6 50 bcd 54 bcde 54 bcd 9 Signum + Promotor 3 46 bcd 58 bcde 51 bc 10 Amistar 5 56 cd 64 cde 86 e P 0,173 0,003 <0,001 <0,001 LSD (P = 0,05) Bij de waarneming op 11 augustus werden enkele planten met sphaerella aangetroffen. Vanaf 30 augustus had Rudis het laagste percentage kool met aantasting door sphaerella. Alleen op 30 augustus hadden Score en behandeling 7 een vergelijkbaar laag percentage planten met sphaerella als Rudis. De overige behandelingen, behalve Amistar, waren vergelijkbaar sterk tegen sphaerella als de standaard Score op 30 augustus. Op 14 september waren alle behandelingen vergelijkbaar met Score en hadden behalve behandeling 8, Signum en Amistar minder aantasting door sphaerella dan onbehandeld. Bij de waarneming op 30 september hadden behandeling 6 en Amistar meer aantasting dan Score. 14

15 Tabel 9. Vervolg resultaten waarnemingen sphaerella, Bestrijding van echte meeldauw in kool, PT proef sep 19-okt 9-nov nr. behandeling % oppervlak kool + % planten + omblad % planten + kool % planten kool 1 onbehandeld 15 cd 89 d 38 c 36 d 2 Score 5 ab 54 b 9 ab 4 ab 3 Score + Certain 5 ab 62 bc 7 ab 5 abc 4 Rudis 1 a 10 a 3 ab 1 a 5 exp. B 4 ab 57 b 10 ab 6 abc 6 Nativo 16 d 66 bcd 12 b 11 abc 7 exp. C 4 ab 47 b 0 a 3 ab 8 exp. D 9 bc 58 b 8 ab 4 ab 9 Signum + Promotor 6 ab 63 bc 11 b 17 c 10 Amistar 13 cd 84 cd 12 b 14 bc P 0,002 <0,001 <0,001 <0,001 LSD (P = 0,05) Op 30 september hadden Score + Certain, Rudis, Signum + Promotor en behandelingen 5, 7 en 8 een vergelijkbaar laag percentage oppervlak van de kool met sphaerella als standaard Score. 19 oktober had Rudis het laagste percentage planten met sphaerella op het omblad. Nativo en Amistar verschilden niet significant van onbehandeld in het percentage planten met sphaerella op het omblad op 19 oktober. De overige behandelingen waren vergelijkbaar met Score. Alle behandelingen hadden 19 oktober en 9 november een lager percentage planten met sphaerella op de kool dan onbehandeld. Behandeling 7 had 19 oktober doordat 1 veld werd ingeschat zelfs een lager percentage planten met sphaerella op de kool dan Signum + Promotor, Amistar en behandeling 6. Bij de eindwaarneming op 9 november hadden Score, Score + Certain, behandelingen 5, Nativo, 7 en 8 een vergelijkbaar laag percentage met sphaerella op de kool als Rudis. Alle behandelingen, behalve Signum + Promotor waren vergelijkbaar sterk tegen sphaerella op de kool als Score. Tabel 10. Resultaten waarnemingen Alternaria, Bestrijding van echte meeldauw in kool, PT proef % planten + Alternaria 26-okt % oppervlak + nr. behandeling 14-sep 30-sep 26-okt Alternaria 1 onbehandeld 14 b 43 d 41 c 8 c 2 Score 2 a 14 bc 13 ab 3 ab 3 Score + Certain -1 a 11 bc 7 ab 1 ab 4 Rudis -1 a 0 a 4 a 1 a 5 exp. B 1 a 14 bc 9 ab 2 ab 6 Nativo -1 a 10 abc 17 b 3 b 7 exp. C -1 a 5 ab 9 ab 2 ab 8 exp. D 1 a 6 ab 4 a 1 a 9 Signum + Promotor 1 a 10 bc 8 ab 1 ab 10 Amistar 4 a 15 c 16 b 3 b P <0,001 <0,001 <0,001 <0,001 LSD (P = 0,05)

16 Uit de waarnemingen op 14 en 30 september en 26 oktober bleek dat onbehandeld het hoogste percentage planten met Alternaria had. Op 30 september had alleen Rudis een lager percentage planten met Alternaria dan Score. Alleen Amistar had bij de waarnemingen op 30 september en 26 oktober een hoger percentage planten met Alternaria dan Rudis. Onbehandeld had 26 oktober ook het hoogste percentage oppervlak met Alternaria. De verschillen tussen de behandelingen in percentage oppervlak met Alternaria waren gering, waarbij alle behandelingen vergelijkbaar effectief waren als standaard Score. Nativo en Amistar hadden een iets hoger percentage oppervlak met Alternaria dan Rudis. Tabel 11. Resultaten waarnemingen grauw en slijtage, Bestrijding van echte meeldauw in kool, PT proef sep % kool + grauw 19-okt nr. behandeling grauw 19-okt 9-nov gezondheid slijtage 1 onbehandeld 7,6 a 66 e 58 b 7,0 a 6,9 a 2 Score 8,8 b 28 d 19 a 8,0 bcd 7,9 bc 3 Score + Certain 8,6 b 25 cd 7 a 7,4 ab 7,6 abc 4 Rudis 9,0 b 9 abc 14 a 8,4 d 8,3 c 5 exp. B 8,8 b 22 bcd 15 a 8,1 bcd 8,1 bc 6 Nativo 8,8 b 23 bcd 10 a 7,5 ab 7,5 abc 7 exp. C 8,9 b 3 a 12 a 8,3 cd 8,1 bc 8 exp. D 8,9 b 7 ab 10 a 8,0 bcd 7,6 abc 9 Signum + Promotor 8,6 b 11 abcd 5 a 7,8 bcd 7,6 abc 10 Amistar 8,4 b 16 abcd 20 a 7,6 abc 7,4 ab P 0,011 <0,001 <0,001 0,012 0,042 LSD (P = 0,05) 0, ,7 0,8 Grauw kwam het meest voor op de onbehandelde kool, alle behandelingen verminderden grauw. Op 14 september en 9 november waren de verschillen in grauw tussen de behandelingen niet significant. Op 19 oktober hadden Rudis, behandelingen 7 en 8, Signum + Promotor en Amistar een vergelijkbaar laag percentage kolen met grauw. Rudis en behandelingen 7 en 8 hadden een lager percentage kool met grauw dan Score op 19 oktober. Op 19 oktober werden ook beoordelingen uitgevoerd op gezondheid en slijtage van het gewas. De s voor onbehandeld waren het laagst. Alle behandelingen waren verder vergelijkbaar met Score. 16

17 4. CONCLUSIES Op basis van de proeven in Warmenhuizen in 2010 en 2011 kunnen de volgende conclusies worden getrokken. 4.1 Conclusies 2010 Echte meeldauw Het ras Colmar dat in 2009 gevoelig bleek voor echte meeldauw had op het proefperceel in 2010 geen aantasting door echte meeldauw. sphaerella Alle behandelingen waren effectief tegen sphaerella, maar Amistar het minst. Score en behandeling 9 waren sterker tegen sphaerella dan Signum + Agral Gold. Rudis was beter dan Amistar. Sclerotinia Behalve Score + Squall en Horizon hadden de behandelingen een effectiviteit tegen Sclerotinia. De effectiviteit van Score was in deze proef beter dan behandelingen Score + Squall en Horizon. Witte roest Signum + Agral Gold en Amistar waren relatief sterk tegen witte roest, maar verschilden niet betrouwbaar verschillend van onbehandeld. Grauw De behandelingen waren vergelijkbaar effectief tegen grauw op de kool. Residu Score + Squall, Signum + Agral Gold, Nativo en behandeling 9 hadden twee weken na de laatste bespuiting nog kleine hoeveelheden residu van gewasbeschermingsmiddelen in het geoogste product. De gehalten lagen minstens een factor 20 onder de Europese MRL. Selectiviteit De toegepaste middelen waren selectief voor het gewas en lieten geen zichtbaar residu op het gewas na. 4.2 Conclusies 2011 Echte meeldauw Rudis had het laagste percentage kool met echte meeldauw. Alleen behandelingen 7 en 8 waren vergelijkbaar sterk als Rudis. De behandeling met Score + Certain had op 26 oktober een lager percentage planten met echte meeldauw dan Score. sphaerella Alle behandelingen hadden een lager percentage planten met sphaerella op de kool dan onbehandeld. Rudis was bij de gewasbeoordelingen het sterkst tegen 17

18 sphaerella. Nativo en Amistar verschilden in percentage planten met sphaerella op het omblad niet betrouwbaar van onbehandeld. Signum + Promotor had bij de eindbeoordeling een hoger percentage kool met sphaerella dan Score. Alternaria Alle behandelingen hadden een effect of Alternaria. De effectiviteit van Rudis en behandelingen 7 en 8 waren bij alle waarnemingen vergelijkbaar sterk. Hiernaast waren alle behandelingen vergelijkbaar met Score. Grauw De behandelingen waren effectief tegen grauw op de kool. Rudis en behandelingen 7 en 8 hadden minder grauw dan Score. Signum + Promotor en Amistar hadden een vergelijkbaar laag percentage kool met grauw als Rudis en behandelingen 7 en 8. Selectiviteit De toegepaste middelen waren selectief voor het gewas. Echte meeldauw in sluitkool 4.3 Eindconclusie 2010/2011 Op basis van de resultaten in 2011 kan worden gesteld dat Rudis het sterkste middel is tegen echte meeldauw in sluitkool. Hiernaast heeft Rudis een goed effect op sphaeralla, Alternaria en grauw, maar niet op witte roest. 18

19 1. Proefopzet en veldschema Proefplaats: sluitkoolplatform, Dergmeerweg 30, Warmenhuizen. Doel: vergelijken effectiviteit middelen tegen echte meeldauw. Ras: Colmar. Plantdatum: 11 mei Plantafstand: 50*50 cm. Veldgrootte: bruto veld 6 m * 4,0 m (12 rijen * 8 rijen) = 24 m². Proefveldgrootte: 10 * 4 * 24 = 960 m². Bemesting: 1000 kg KAS / ha. Gewasbescherming: insecten als praktijk door Proeftuin Zwaagdijk, geen fungiciden. Aantal objecten: 10 Objecten 2010: code object (toepassing) l of kg / ha werkzame stof 1 onbehandeld 2 Score (standaard) 0,5 l difenoconazool 3 Score + Certain 0,5 l + 0,4 l difenoconazool 4 Score + Squall 0,5 l + difenoconazool 0,75l/100 l. 5 Signum + Agral Gold 1,0 kg + 0,1 l pyraclostrobin + boscalid 6 Horizon 1,0 l tebuconazool 7 Rudis 0,4 l prothioconazool 8 Nativo + uitvloeier 0,4 kg + 0,3 l trifloxystrobin + tebuconazool 9 exp. A 10 Amistar 1,0 l azoxystrobin Objecten 2011: code object (toepassing) l of kg / ha werkzame stof 1 onbehandeld Score (standaard) 0,5 l difenoconazool 3 Score + Certain (0,1%) 0,5 l + 0,4 l difenoconazool 4 Rudis 0,4 l prothioconazool 5 exp. B 6 Nativo 0,40 kg trifloxystrobin + tebuconazool 7 exp. C 8 exp. D 9 Signum + Promotor 1,0 kg + 0,3 l pyraclostrobin + boscalid 10 Amistar 1,0 l azoxystrobin Voor beide jaren: Hoeveelheid water: 400 l/ha. Druk: ca. 3,5 Bar bij de fles. Spuitapparatuur: tractorspuit op perslucht: spuitboom 6,0 m twaalf doppen: Airmix XR 110 dopafstand: 50 cm. Aantal herhalingen: 4. Aantal velden: 40. Eerste bespuiting: preventief (start medio juli), spuitinterval 3 weken. Infectie: door keus gevoelig ras. Waarnemingen: bij iedere beoordeling grootte van het gewas (BBCH-code). Gewasbeoordeling: per datum worden 40 kolen beoordeeld op wel of niet aangetast. 19

20 (eerst op blad, later waarneming 1 9 op de kool) sphearella zeer veel aantasting geen aantasting witte roest zeer veel aantasting geen aantasting Alternaria zeer veel aantasting geen aantasting echte meeldauw zeer veel aantasting geen aantasting valse meeldauw zeer veel aantasting geen aantasting fytotoxiciteit veel schade geen schade Aantal beoordelingen: vanaf aantasting globaal om de 4 weken. Registratie: klimaatgegevens en overige teeltmaatregelen tijdens proef. Oogst: bepaal aantal vlekken per ziekte op de kool bij de oogst (intensieve waarneming). Bereken: Rapportage: percentage & mate van aantasting per ziekte. zodra aantasting wordt waargenomen wordt dit gemeld. Verslag uitvoering en resultaten in Word inclusief digitale foto s. Plattegrond Warmenhuizen Plattegrond Warmenhuizen ,5 meter rand veld beh veld beh ,0 meter rand 1,0 meter rand veld beh veld beh ,0 meter rand lengte proeven = 20 *4 m = 80 m. breedte proeven = 2 * 6 meter =12 m. 20

21 2. Omstandigheden tijdens de bespuitingen De omstandigheden tijdens de bespuitingen v/d echte meeldauwproeven waren als volgt: datum juli 26 juli 13 augustus 2 september tijd % bewolkt vochtigheid grond droog droog nat vochtig vochtigheid gewas droog droog droog droog BBCH code (gewasstadium) relatieve luchtvochtigheid (%) windrichting en -snelheid (m/s) ZW 2 NW 4 ZW 3 N 1,5 temperatuur (C ) opmerking behalve 4 alleen beh. 4 datum september 13 oktober tijd % bewolkt vochtigheid grond nat vochtig vochtigheid gewas droog (drupje) droog BBCH code (gewasstadium) relatieve luchtvochtigheid (%) windrichting en -snelheid (m/s) O 2 N 1 temperatuur (C ) opmerking datum juli 12 augustus 1 september tijd % bewolkt vochtigheid grond vochtig vochtig vochtig vochtigheid gewas droog droog droog BBCH code (gewasstadium) relatieve luchtvochtigheid (%) windrichting en -snelheid (m/s) N 3,5 W 2,5 W 2 temperatuur (C ) datum september 14 oktober tijd % bewolkt vochtigheid grond vochtig vochtig vochtigheid gewas droog droog BBCH code (gewasstadium) relatieve luchtvochtigheid (%) windrichting en -snelheid (m/s) W 3 Z 1 temperatuur (C ) * vochtigheid grond / gewas = droog, vochtig of nat 21

22 De algemene bespuitingen die op de percelen werden uitgevoerd staan in onderstaande overzichten. Proef 10444, 2010 bestrijding datum middel dosering/ha onkruid 28 mei Butisan S 2,0 l 11 juni Butisan S + 0, 25 l Lentragran WP 1,0 kg insecten 11 juni Xen Tari 1,0 kg 22 juni Tracer 480 SC 0,2 l 25 augustus, 13 september Karate met Zeon + 0,05 l Agral Gold 0,1 l Proef 11463, 2011 bestrijding datum middel dosering/ha onkruiden 13 mei 2011 Butisan S + 3,0 l Centium 360 CS 0,2 l 1 juni 2011 Butisan S + 0,25 l insecten 30 juni, 29 juli, 19 augustus, 9 september, 4 oktober 2011 Lentagran Karate Zeon + Agral Gold 1,0 kg 0,05 l 0,10 l 22

23 3. Foto s Foto 1. Aantasting door echte meeldauw, onbehandeld 27 augustus Foto 2. Overzicht proefveld echte meeldauw in Warmenhuizen, 2 november

24 Foto 3. Jong gewas van de echte meeldauw proef in Warmenhuizen, 6 juni Foto 4. Gezond vol gewas van de echte meeldauw proef in Warmenhuizen, 21 juli

25 Foto 5. Blad met echte meeldauw (rechts) en sphaerella, 19 oktober Foto 6. Kool met aantasting door echte meeldauw (midden boven) en sphaerella, 9 november

26 4. Cijfers per herhaling Resultaten 2010 code behandeling dose hh veld 31 augustus 13 sep. 30 sep. 18 oktober % valse meeld. omblad % grauw op kool (opp) % kool + op omblad % opp. op kool % kool + grauw % kool + % kool + 1 onbehandeld -- A ,5 12, ,5 1 onbehandeld -- B ,5 12,5 7 47, onbehandeld -- C , onbehandeld -- D * * * * 2 Score 0,5 A ,5 2,5 0 2 Score 0,5 B ,5 2,5 0,5 2,5 0 2 Score 0,5 C ,5 0, Score 0,5 D ,5 2,5 0,5 0 2,5 3 Score + Certain 0,5 + 0,4 A ,5 0 0,5 5 2,5 3 Score + Certain 0,5 + 0,4 B ,5 10 7,5 3 Score + Certain 0,5 + 0,4 C ,5 5 0,5 2,5 2,5 3 Score + Certain 0,5 + 0,4 D ,5 5 0, Score + Squall 0,5 + 0,375 A ,5 0, Score + Squall 0,5 + 0,375 B ,5 7,5 0 4 Score + Squall 0,5 + 0,375 C ,5 0 0,5 7,5 2,5 4 Score + Squall 0,5 + 0,375 D ,5 2,5 2,5 5 Signum + AG 1,0 + 0,1 A ,5 7,5 0 5 Signum + AG 1,0 + 0,1 B ,5 7,5 0,5 2,5 5 5 Signum + AG 1,0 + 0,1 C ,5 2,5 0, Signum + AG 1,0 + 0,1 D , Horizon 1 A * * * * 6 Horizon 1 B ,5 0,5 7,5 5 6 Horizon 1 C , ,5 2,5 6 Horizon 1 D ,5 0 0,5 2,5 2,5 7 Rudis 0,4 A ,5 0 2,5 7 Rudis 0,4 B ,5 0, Rudis 0,4 C ,5 0 0,5 7,5 0 7 Rudis 0,4 D ,5 0 0, Nativo + Pro. 0,4 + 0,3 A ,5 0 0,5 7,5 0 8 Nativo + Pro. 0,4 + 0,3 B ,5 0, Nativo + Pro. 0,4 + 0,3 C ,5 5 0,5 7,5 0 8 Nativo + Pro. 0,4 + 0,3 D , exp. A A , exp. A B ,5 2,5 0 9 exp. A C ,5 0,5 2,5 2,5 9 exp. A D ,5 0 0, Amistar 1 A , Amistar 1 B ,5 12, ,5 10 Amistar 1 C ,5 10 Amistar 1 D ,5 5 0,5 17,5 5 * s zijn door Genstat ingeschat i.v.m. wateroverlast. 26

27 Vervolg beoordelingen per herhaling 2010 code behandeling dose hh veld 8 november 12 november 18 november % pl. gem. # op kool of omblad % kool + Sclerotinia % kool + vlek /kool % kool + witte roest # vlek witte roest /kool 1 onbehandeld -- A 7 97, ,00 2,5 0,03 1 onbehandeld -- B ,58 12,5 0,13 1 onbehandeld -- C ,35 2,5 0,03 1 onbehandeld -- D 40 * * * * * * 2 Score 0,5 A 3 5 2,5 20 0,28 2,5 0,03 2 Score 0,5 B ,5 0,10 2,5 0,05 2 Score 0,5 C 26 7, ,05 0 0,00 2 Score 0,5 D ,5 0,08 5 0,05 3 Score + Certain 0,5 + 0,4 A ,08 5 0,05 3 Score + Certain 0,5 + 0,4 B 17 7, , ,18 3 Score + Certain 0,5 + 0,4 C 22 7, ,13 0 0,00 3 Score + Certain 0,5 + 0,4 D ,5 5 0,05 2,5 0,05 4 Score + Squall 0,5 + 0,375 A 2 5 2,5 7,5 0,10 2,5 0,03 4 Score + Squall 0,5 + 0,375 B 11 12,5 12,5 5 0, ,45 4 Score + Squall 0,5 + 0,375 C ,5 5 0,05 0 0,00 4 Score + Squall 0,5 + 0,375 D ,5 0,15 2,5 0,03 5 Signum + AG 1,0 + 0,1 A 5 12, ,23 0 0,00 5 Signum + AG 1,0 + 0,1 B ,15 0 0,00 5 Signum + AG 1,0 + 0,1 C ,5 25 0,60 0 0,00 5 Signum + AG 1,0 + 0,1 D 36 7,5 2,5 7,5 0,13 0 0,03 6 Horizon 1 A 1 * * * * * * 6 Horizon 1 B ,5 15 0,18 17,5 0,20 6 Horizon 1 C 25 2,5 5 7,5 0,08 5 0,05 6 Horizon 1 D ,5 0 0,00 0 0,00 7 Rudis 0,4 A ,5 10 0,13 2,5 0,03 7 Rudis 0,4 B ,5 0 0,00 5 0,05 7 Rudis 0,4 C 23 7, ,05 0 0,00 7 Rudis 0,4 D ,25 5 0,05 8 Nativo + Pro. 0,4 + 0,3 A ,23 0 0,00 8 Nativo + Pro. 0,4 + 0,3 B ,5 10 0,13 5 0,05 8 Nativo + Pro. 0,4 + 0,3 C ,15 0 0,00 8 Nativo + Pro. 0,4 + 0,3 D 35 12,5 2,5 7,5 0,10 7,5 0,08 9 exp. A A ,15 5 0,13 9 exp. A B 18 2, , ,30 9 exp. A C ,5 0,05 2,5 0,05 9 exp. A D 37 7,5 0 2,5 0,03 7,5 0,15 10 Amistar 1 A 8 57, ,13 0 0,00 10 Amistar 1 B 16 72, ,88 5 0,08 10 Amistar 1 C ,5 * * * * 10 Amistar 1 D 31 27,5 2,5 12,5 0,18 0 0,00 27

28 Resultaten 2011 proef aug 30-aug 14 september 30 september 19 oktober nr. behandeling her veld % pl. + % pl + % pl. + % pl. + Alt grauw % pl. + % pl. + Alt % opp. % pl + omblad % pl + kool % kool + grauw gezondheid 1 onbehandeld A 7 2,5 77,5 80,0 25,0 8,0 80,0 55,0 20,0 95,0 47,5 100,0 6,5 6,0 1 onbehandeld B 15 2,5 92,5 92,5 17,5 8,0 87,5 37,5 15,0 92,5 55,0 67,5 7,0 7,0 1 onbehandeld C 28 0,0 50,0 57,5 0,0 8,5 72,5 40,0 15,0 85,0 15,0 35,0 8,0 7,5 1 onbehandeld D 40 5,0 70,0 70,0 15,0 6,0 70,0 40,0 10,0 85,0 35,0 62,5 6,5 7,0 2 Score (standaard) A 3 0,0 27,5 62,5 0,0 8,5 47,5 15,0 5,0 45,0 10,0 27,5 8,0 7,0 2 Score (standaard) B 13 2,5 42,5 42,5 0,0 8,5 55,0 22,5 5,0 75,0 7,5 45,0 7,5 8,0 2 Score (standaard) C 26 0,0 12,5 22,5 2,5 9,0 20,0 10,0 3,0 35,0 7,5 10,0 8,5 8,0 2 Score (standaard) D 38 0,0 32,5 37,5 5,0 9,0 37,5 10,0 5,0 62,5 10,0 27,5 8,0 8,5 3 Score + Certain A 9 0,0 40,0 40,0 0,0 9,0 40,0 10,0 5,0 70,0 5,0 55,0 7,0 7,0 3 Score + Certain B 17 7,5 52,5 52,5 0,0 8,5 40,0 15,0 5,0 50,0 12,5 25,0 7,0 7,0 3 Score + Certain C 22 * * * * * * * * * * * * * 3 Score + Certain D 32 0,0 40,0 42,5 0,0 8,0 50,0 10,0 5,0 75,0 10,0 7,5 8,0 8,5 4 Rudis A 1 0,0 2,5 2,5 0,0 9,0 5,0 0,0 1,0 10,0 2,5 7,5 8,0 8,5 4 Rudis B 11 0,0 5,0 5,0 0,0 9,0 5,0 0,0 1,0 12,5 2,5 15,0 9,0 8,5 4 Rudis C 24 0,0 7,5 * * 9,0 * * * 10,0 5,0 7,5 8,0 7,5 4 Rudis D 34 2,5 7,5 7,5 0,0 9,0 5,0 2,5 1,0 7,5 0,0 7,5 8,5 8,5 5 exp. B A 5 0,0 35,0 55,0 0,0 9,0 32,5 15,0 2,0 57,5 10,0 25,0 8,0 8,0 5 exp. B B 19 2,5 27,5 32,5 0,0 9,0 30,0 5,0 3,0 37,5 12,5 20,0 8,0 8,0 5 exp. B C 30 7,5 55,0 55,0 0,0 8,5 65,0 12,5 7,0 67,5 7,5 15,0 8,0 8,5 5 exp. B D 36 5,0 50,0 50,0 5,0 8,5 62,5 22,5 5,0 65,0 10,0 27,5 8,5 8,0 6 Nativo A 2 10,0 22,5 47,5 0,0 9,0 40,0 7,5 5,0 60,0 7,5 22,5 8,0 8,0 6 Nativo B 12 17,5 100,0 100,0 0,0 8,5 92,5 17,5 30,0 97,5 25,0 40,0 7,0 7,0 6 Nativo C 25 0,0 7,5 * * 9,0 * * * 27,5 2,5 5,0 8,0 7,0 6 Nativo D 39 12,5 67,5 80,0 0,0 8,5 87,5 5,0 15,0 77,5 12,5 25,0 7,0 8,0 7 exp. C A 10 0,0 27,5 40,0 0,0 9,0 52,5 10,0 7,0 62,5 2,5 15,0 8,0 7,5 7 exp. C B 14 7,5 22,5 40,0 0,0 8,5 22,5 2,5 3,0 52,5 0,0 0,0 8,0 8,0 7 exp. C C 23 * * * * * * * * * * * * * 7 exp. C D 33 2,5 40,0 40,0 0,0 9,0 32,5 5,0 3,0 35,0 2,5 5,0 8,5 8,5 slijtage 28

29 proef aug 30-aug 14 september 30 september 19 oktober nr. behandeling her veld % pl. + % pl + % pl. + % pl. + Alt grauw % pl. + % pl. + Alt % opp. % pl + omblad % pl + kool % kool + grauw gezondheid 8 exp. D A 4 7,5 52,5 70,0 0,0 9,0 57,5 7,5 10,0 70,0 7,5 15,0 8,0 7,0 8 exp. D B 20 2,5 27,5 27,5 0,0 8,5 27,5 0,0 3,0 15,0 5,0 2,5 8,0 7,0 8 exp. D C 29 10,0 42,5 42,5 0,0 9,0 57,5 7,5 7,0 65,0 5,0 5,0 8,0 8,5 8 exp. D D 35 2,5 77,5 77,5 2,5 9,0 75,0 7,5 15,0 80,0 15,0 5,0 8,0 8,0 9 Signum + Promotor A 6 5,0 45,0 72,5 0,0 9,0 62,5 2,5 7,0 70,0 12,5 22,5 7,0 7,0 9 Signum + Promotor B 18 0,0 75,0 85,0 0,0 8,0 67,5 10,0 7,0 82,5 10,0 5,0 7,0 7,0 9 Signum + Promotor C 27 0,0 27,5 37,5 2,5 9,0 27,5 10,0 3,0 47,5 5,0 10,0 8,5 8,0 9 Signum + Promotor D 37 5,0 37,5 37,5 0,0 8,5 47,5 17,5 5,0 52,5 17,5 7,5 8,5 8,5 10 Amistar A 8 0,0 65,0 82,5 5,0 8,5 85,0 17,5 20,0 82,5 7,5 45,0 7,5 7,5 10 Amistar B 16 17,5 50,0 55,0 0,0 8,5 87,5 5,0 10,0 85,0 32,5 7,5 7,0 6,5 10 Amistar C 21 * * * * * * * * * * * * * 10 Amistar D 31 0,0 67,5 67,5 10,0 8,0 90,0 25,0 10,0 92,5 2,5 7,5 8,0 8,0 Vervolg resultaten 2011 slijtage proef oktober 9 november nr. behandeling dosering/ha her veld % pl + Alt % opp. Alt % kool + EM % opp EM EM % pl + EM grauw % kool + grauw % pl + 1 onbehandeld - A 7 57,5 10,0 52,5 8,0 8,9 7,5 7,3 77,5 8,1 50,0 1 onbehandeld - B 15 52,5 10,0 42,5 8,0 8,9 7,5 7,9 70,0 8,0 55,0 1 onbehandeld - C 28 15,0 3,0 57,5 10,0 8,8 15,0 8,8 20,0 8,8 15,0 1 onbehandeld - D 40 37,5 7,0 70,0 15,0 7,8 55,0 7,9 62,5 8,6 25,0 2 Score (standaard) 0,5 l A 3 15,0 3,0 25,0 3,0 8,9 5,0 8,9 7,5 9,0 5,0 2 Score (standaard) 0,5 l B 13 20,0 4,0 17,5 3,0 8,9 10,0 8,8 20,0 9,0 5,0 2 Score (standaard) 0,5 l C 26 10,0 2,0 45,0 7,0 8,7 20,0 8,4 40,0 8,9 5,0 2 Score (standaard) 0,5 l D 38 7,5 1,0 42,5 8,0 8,8 15,0 8,9 7,5 9,0 2,5 3 Score + Certain 0,5 l + 0,4 l A 9 15,0 3,0 7,5 2,0 8,9 7,5 8,9 10,0 9,0 5,0 3 Score + Certain 0,5 l + 0,4 l B 17 2,5 1,0 25,0 5,0 9,0 0,0 8,9 7,5 9,0 5,0 3 Score + Certain 0,5 l + 0,4 l C 22 * * * * * * * * * * 3 Score + Certain 0,5 l + 0,4 l D 32 7,5 1,0 22,5 3,0 8,9 10,0 8,9 7,5 8,9 10,0 29