Bestrijding van wortelvlieg in peen 2014

Transcriptie

1 Bestrijding van wortelvlieg in peen 2014 Januari 2015 Projectnummer Productschap Tuinbouw: Proefnummers Proeftuin Zwaagdijk: en ing. J. de Lange Proeftuin Zwaagdijk Tolweg ND Zwaagdijk-Oost Telefoon +31-(0) Fax +31-(0)

2 SAMENVATTING Door Proeftuin Zwaagdijk werd in 2014 onderzoek uitgevoerd met als doel het vinden van een of meer nieuwe producten tegen de wortelvlieg (Psila rosae) in peen door middel van gewasbespuitingen. Door het wegvallen van Perfekthion per 13 juni 2009 zijn er geen middelen meer voorhanden om de wortelvlieg te bestrijden en zien telers uit naar een alternatief. Gelukkig kon in 2010 en 2011 door een Dringend Vereiste Toelating en in 2012 via een vrijstelling op basis van artikel 38 Wgb Perfekthion nog worden gebruikt. In 2014 kon door een Tijdelijke Vrijstelling Coragen (maximaal 2 bespuitingen per teelt) worden toegepast. Dit is echter onvoldoende om peen het gehele jaar tegen de wortelvlieg te beschermen. Daarom wordt gezocht naar goede alternatieven naast Coragen. In overleg met de begeleidingscommissie van de landelijke peencommissie van LTOvollegrondsgroenten.net en het bedrijfsleven zijn verschillende perspectiefvolle middelen in de proeven opgenomen. Het onderzoek werd gefinancierd door de sector via het Productschap Tuinbouw. De proeven vonden plaats in Ens en Dronten. De wortelvlieg is de grootste plaag in peen. In Nederland heeft dit insect drie generaties per jaar: 1. Voorjaar: half april eind juni 2. Zomer: eind juli september 3. Najaar: september eind oktober De proeven richten zich op de eerste vlucht van de wortelvlieg op percelen waar op basis van een zware infectiedruk aan het eind van het voorgaande jaar. Hiervoor is nauw samengewerkt met De Groene Vlieg. De bespuitingen zijn uitgevoerd met een tractorspuit of handspuit op perslucht met 400 l water per ha. Hiermee werden de middelen uniform over de velden gespoten. De proeven hadden tien behandelingen die in vier herhalingen waren aangelegd. In 2014 was mei nat en juni warm en droog. Per proeflocatie zijn twee vanggroepen met vier vangplaten geplaatst om de vlucht van de wortelvlieg te volgen. Ongeveer zes weken na het eind van de eerste vlucht werden de proeven geoogst en beoordeeld op mate van aantasting door de made van de wortelvlieg. Conclusies 2014 De druk van de wortelvlieg in Dronten was behoorlijk hoog, maar leidde niet tot significante verschillen in aantasting. Op basis van de proef in peen in Ens en de gezamenlijke analyse van de granulaatbehandelingen kunnen de volgende conclusies worden getrokken. Behandelingen Coragen en 4, 5, 6, 8 en 9 hadden significant minder zware aantasting door larve de wortelvlieg dan onbehandeld. Opvallend sterk was behandeling 8, die een lager totaal percentage aangetaste peen en lagere index van de zwaarte van de aantasting had dan Coragen. Vydate en behandelingen 7 en 10 hadden geen betrouwbaar effect op de bestrijding van wortelvlieg. Het effect van granulaat behandeling 9 was beter dan van Vydate en onbehandeld. De toegepaste middelen waren selectief voor het gewas. 2

3 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING METHODE Algemeen Waarnemingen Statistiek RESULTATEN Het weer tijdens de proeven Wortelvliegdruk Wortelvlieg aantasting Ens (14428) Wortelvlieg aantasting Dronten (14429) Gezamenlijke analyse granulaat CONCLUSIES BIJLAGE 1. Proefopzet BIJLAGE 2. Foto s BIJLAGE 3. Resultaten per herhaling BIJLAGE 4. Weersgegevens BIJLAGE 5. GEP Certificaat Proeftuin Zwaagdijk

4 1. INLEIDING Door Proeftuin Zwaagdijk werd in 2014 onderzoek uitgevoerd met als doel het vinden van één of meerdere nieuwe producten tegen de wortelvlieg in peen door gewasbespuitingen. In overleg met de begeleidingscommissie van de landelijke peencommissie van Vollegrondsgroenten.net en het bedrijfsleven zijn verschillende perspectiefvolle middelen in de proeven opgenomen. Het onderzoek werd gefinancierd vanuit de sector via Productschap Tuinbouw en is een vervolg op het onderzoek van de afgelopen jaren. Het project staat geregistreerd onder PT projectnummer: De proeven vonden plaats in Ens en Dronten. Dit rapport beschrijft de proeven en de proefresultaten die bij Proeftuin Zwaagdijk geregistreerd staan onder nummer en De wortelvlieg (Psila rosae) is een van de meest voorkomende plagen in peen. In Nederland heeft dit insect drie generaties per jaar: 4. Voorjaar: half april eind juni 5. Zomer: eind juli september 6. Najaar: september eind oktober Wortelvliegen overleven als poppen in de grond. De vliegen kunnen grote afstanden overbruggen, maar blijven meestal binnen 500 meter van waar ze uit de grond komen. De vliegen houden van beschutte plekken om te eten en te paren. Eitjes worden op of in de grond gelegd rond de plant. De jonge knagende larven doen zich eerst te goed aan de zijwortels. Als ze groter worden dringen ze de hoofdwortel binnen. De gangen die dan ontstaan kleuren roestbruin. Andere symptomen van infectie zijn vorkvormige wortels, groeiachterstand en draderige wortels. Eén larve kan meerdere planten aanvreten en beschadigen. Door het wegvallen van Perfekthion (dimethoaat) per 13 juni 2009 zijn er geen middelen meer voorhanden om de wortelvlieg te bestrijden en zien telers uit naar een alternatief. Gelukkig kon in 2014 door een tijdelijke vrijstelling Coragen (maximaal 2 bespuitingen per teelt) worden gebruikt. 2. METHODE 2.1 Algemeen In overleg met de begeleidingscommissie is het onderzoek gericht op de eerste vlucht. Voor het selecteren van de proeflocaties is nauw samengewerkt met De Groene Vlieg. Op percelen in Dronten en Ens waar in 2013 een zeer hoge vlucht was werd een hoge infectiedruk verwacht. De proefvelden werden aan de randen van de percelen aangelegd omdat daar de hoogste infectiedruk is. Omdat vliegen die in de rand van het perceel of op de onbehandelde velden zitten de bespuitingen zullen overleven is gekozen voor lange velden. Per perceel is de vlucht van de wortelvlieg met gele plakvallen voor en achteraan elke proef gevolgd. In overleg met de begeleidingscommissie (dhr. H. Eerkens van Agrifirm en dhr. H. Zondag) werd het begin van de bespuitingen vastgesteld. Hiertoe werd wekelijks een update van de vluchtgegevens van de wortelvlieg via de doorgestuurd. Hierbij is er rekening mee gehouden dat de wortelvliegen ongeveer een week na het uit de pop komen beginnen met het leggen van eitjes. De bespuitingen zijn uitgevoerd met 400 l water per ha met een tractorspuit op perslucht. Er werd 4 m breed gespoten met 8 doppen (TeeJet Airmix) op een dopafstand van 50 cm. Wanneer er een of twee behandelingen werden gespoten is dit meestal met de handspuit verricht. Deze spuit heeft een 1,5 m boom met 2 spleetdoppen Albus AVI ISO op 50 cm dopafstand en een kantdop Albus AVI OC In tabel 1 worden de behandelingen weergegeven. 4

5 Tabel 1. Behandelingen, bestrijding wortelvlieg in peen PT nr. middelen dosering werkzame stof methode 1 onbehandeld - n.v.t. 2 Coragen 0,175 liter rynaxypyr spuiten om 14 dagen 3 Vydate 10G 40 kg oxamyl volvelds cm inwerken Een samenvatting van de proefgegevens staat in tabel 2. In bijlage 1 zijn de proefopzet en plattegronden opgenomen. De proeven werden gezaaid met behulp van een pneumatische precisie zaaimachine. De proeven werden gezaaid met het ras Nerac op een rijafstand van 37,5 cm door loonwerker Cintégo uit Ens. Bemesting werd uitgevoerd volgens GAP waarvan de gegevens staan in tabel 2. Behandelingen 3 en 10 werden voor de grondbewerking volvelds gestrooid en behandeling 9 werd tijdens het zaaien met een granulaatstrooier toegediend. Tabel 2. Proefgegevens, bestrijding wortelvlieg in peen PT Poefnummer Locatie Ens Dronten Perceel Zwartemeerweg 18 Olsterweg 19 Teler dhr. A. Benedictus dhr. A.H.F. Huijs mans Zaaidatum + beh. 3, april april 2014 Aantal zaden/ha Nerac Nerac Veldgrootte bruto 8 rijen * 0,375 m (3 m) * 5 m = 15 m 2 bruto 8 rijen * 0,375 m (3 m) * 6,67 m = 20 m 2 Proefveldgrootte (excl. rand) 600 m m 2 Grondsoort lichte zeeklei zeeklei % afslibbaar 10 % (7% lutum) 35-45% % organische stof 1,7 % 2,5 % ph 7,9 7,0 Data standaard bespuitingen 21 mei, 2 en 16 juni 21 mei, 2 en 16 juni tegen wortelvlieg Extra spuitdata beh mei, 11 en 23 juni 26 mei, 11 en 23 juni Extra spuitdata beh en 30 mei, 6, 13, 20 en 27 juni 23 en 30 mei, 6, 13, 20 en 27 juni Bemesting per ha 75 kg N (18 april) 75 kg N (22 april) Voorvrucht peen peen Aantal herhalingen 4 4 Onkruid bestrijding per ha Afalon (linuron) 0,5 l + Stomp Afalon (linuron) 0,5 l + Stomp (pendimethalin) 2,0 l + Centium (clomazone) (pendimethalin) 2,0 l + Centium (clomazone) 0,2 l op 25 april Sencor W G (metribuzine) 0,05 kg + Boxer (prosulfocarb) 2,0 l op 22 mei 0,2 l op 16 april Sencor W G (metribuzine) 0,05 kg + Boxer (prosulfocarb) 2,0 l op 20 mei Aramo (tepraloxydim) 1,5 l op 3 juni Fungiciden geen geen Beregening niet van toepassing niet van toepassing Oogst 22 juli juli

6 De proeven zijn uitgevoerd volgens GEP ( zie bijlage 6) en volgens de richtlijnen van EPPO PP 1/14 (4) Chamaepsila rosae, EPPO PP1/135 (3) fytotoxiciteitsonderzoek en volgens de instructies van de PD. De middelen werden aan het eind van de middag (na uur) of begin van de avond gespoten. 2.2 Waarnemingen Waarneming van de wortelvlieg wordt in Nederland vooral gedaan door De Groene Vlieg en is gebaseerd op het vangen van de vliegen door het gebruik van gele vangplaten die in het gewas staan onder een hoek van 45. Per proeflocatie zijn twee vanggroepen met vier vangplaten geplaatst om de vlucht van de wortelvlieg te volgen. De vangsten zijn iedere week geteld. Hiernaast is de voorspelling van de vlucht gevolgd door het model voor wortelvlieg van Dacom (zie bijlage 4). Bij de beoordeling van de gewasstand en fytotoxiciteit zijn cijfers gegeven van 1 tot 9, waarbij: 1 = zeer slechte gewasstand, veel fyto en 9 = goede gewasstand, geen fyto. Per veld werden ten minste 100 wortels beoordeeld op aantasting door de made van de wortelvlieg. Hiervoor werd in het midden van het veld peen uit de 3 e en 4 e rij geoogst Voor de beoordeling werd de peen gespoeld, zodat de vraatgangen goed zichtbaar werden. Er is gesorteerd in in percentage oppervlak met schade in de volgende klassen: Vrij van aantasting:0%; Lichte aantasting:1-5%; Matige aantasting 5-25%; Zware aantasting 25-50% oppervlakte peen beschadigd door de made van de wortelvlieg. Nog zwaarder beschadigde peen (> 50% aantasting) werd dit jaar niet in de proeven aangetroffen. Uit de indeling van de peen in verschillende mate van aantasting werd een index van de zwaarte van de aantasting bepaald. De index werd zo berekend dat 0 geen enkele schade was en bij 100 alle planten zwaar aangetast door de made van de wortelvlieg. De formule voor de index was: (aantal peen met lichte aantasting + (2x aantal peen met matige aantasting) + (3x aantal peen met zware aantasting)) / 300 * 100. Om de productie bij de oogst te bepalen werd het aantal planten van 4 m 1 rij geteld en gesorteerd in goed en te klein voor verkoop. 2.3 Statistiek Met behulp van de variantie-analyse (Anova) is bepaald of de behandelingen significant van elkaar verschillen. Er is gewerkt met een betrouwbaarheid van 95% (P = 0,05). Als de P een waarde heeft die kleiner is dan of gelijk is aan 0,05 dan zijn er betrouwbare verschillen tussen de behandelingen. De Lsd (Least significant difference) geeft het kleinst betrouwbare verschil aan. Indien het verschil tussen twee getallen groter is dan de Lsd dan is het verschil betrouwbaar. Voor de duidelijkheid is dit in de tabel weergegeven met letters. Wordt een behandeling gekwalificeerd met a en de andere met b dan is er sprake van een significant verschil, echter verschillen tussen a en ab zijn niet significant. Als de P een waarde tussen de 0,05 en 0,1 heeft, dan kan men spreken over een tendens als de uitkomsten in de lijn van de verwachting liggen. 6

7 3. RESULTATEN 3.1 Het weer tijdens de proeven Onderstaande weersgegevens zijn afkomstig van het KNMI en zijn landelijke gemiddelden. In bijlage 5 is een overzicht van het weer in Ens geven April 2014: Zeer zacht, gemiddeld over het land normale hoeveelheid zon en neerslag Met in De Bilt een gemiddelde temperatuur van 12,1 C tegen 9,2 C normaal, eindigde april op de vierde plaats in de rij van zachtste aprilmaanden sinds In het midden van de maand daalde de temperatuur naar normale waarden voor de tijd van het jaar. Met gemiddeld over het land 38 mm week de hoeveelheid neerslag niet veel af van het langjarig gemiddelde van 44 mm. Opvallend waren de zomers aandoende buien die vergezeld van onweer en hagel lokaal overlast veroorzaakten op 23, 24, 25, 29 en 30 april. Landelijk gemiddeld scheen de zon 180 uren tegen 178 uren normaal. Mei 2014: Normale temperatuur en aantal zonuren, nat De gemiddelde temperatuur is in De Bilt uitgekomen op 13,2 C, vrijwel gelijk aan het langjarig gemiddelde van 13,1 C. Na het rustige begin van de maand volgde van 6 tot en met 14 mei een wisselvallig, somber en nat tijdvak. Naar het einde van de maand toe werd het weer steeds wisselvalliger. Meestal was het daarbij warmer dan normaal. Mei was gemiddeld over het land een natte maand met 98 mm regen tegen 61 mm normaal. Het aantal zonuren is gemiddeld over het land uitgekomen op 209 tegen 213 zonuren normaal. Juni 2014: Vrij warm, vrij zonnig en vrij droog Met in De Bilt een gemiddelde temperatuur die is uitgekomen op 16,2 C was juni vrij warm. Het langjarig gemiddelde bedraagt 15,6 C. De drie zomerse dagen vielen allemaal in de eerste helft van de maand. Juni was gemiddeld over het land een vrij droge maand. Landelijk gemiddeld viel er 47 mm, tegen 68 mm normaal. De meeste dagen verliepen droog, de meeste neerslag viel tijdens enkele zware buien. Het aantal zonuren gemiddeld over het land is uitgekomen op 227 uur en daarmee is juni vrij zonnig, normaal is 201 uur. Juli 2014: Zeer warm, vrij nat en vrijwel normale hoeveelheid zon Met een gemiddelde temperatuur van circa 19,8 C tegen een langjarig gemiddelde van 17,9 C was juli een zeer warme maand. De Bilt telde veertien zomerse dagen en twee tropische dagen. Gemiddeld over het land viel er 94 mm neerslag en daarmee was juli vrij nat. Het langjarig gemiddelde bedraagt 78 mm. De verschillen in het land waren echter groot door het buiige karakter van de neerslag. aantal uren zonneschijn bedroeg 222, vrijwel gelijk aan het gemiddelde van 212 uren. 7

8 3.2 Wortelvliegdruk Zoals figuur 1 laat zien was de wortelvliegdruk in Ens hoger dan in Dronten. De eerste wortelvliegen in de regio werden in de week van 24 april in Lelystad gevangen. Na half mei was de druk in Ens en Dronten hoog genoeg om met de bespuitingen te beginnen. Figuur 1. Infectiedruk wortelvlieg 2014 (gemiddeld aantal wortelvliegen per 4 plak vallen). 35 gemiddeld aantal wortelvlieg per locatie apr 24-apr 1-mei 8-mei 15-mei 22-mei 29-mei 5-jun 12-jun 19-jun 26-jun 3-jul Lelystad Dronten Ens 8

9 3.3 Wortelvlieg aantasting Ens (14428) Het proefveld in Ens werd 18 april gezaaid. Voor 10 mei stond de peen boven de grond. Vanaf begin mei werden de vallen voor de wortelvlieg geplaatst. Na bespuitingen op 21 mei, 2 en 16 juni werden de velden geoogst op 22 juli. Op 7 juli was bij onbehandeld, Vydate en een experimentele granulaat behandeling al een oogst uitgevoerd. Dit om de werkingsduur van de behandelingen vast te stellen. In de proef werd geen fytotoxiciteit ten opzichte van onbehandeld door de bespuitingen tegen de wortelvlieg waargenomen. De bespuitingen waren dus selectief voor het gewas Na enkele zware buien ontstonden verschillen in gewasstand, maar er was ook een effect van de behandelingen op de gewasstand. Na het schoonspoelen van de geoogste peen werd de mate van aantasting beoordeeld. Hieruit kwamen duidelijke verschillen tussen de behandelingen naar voren. In tabel 3 staan de resultaten van de aantasting van alle behandelingen en in tabel 4 alleen die met onbehandeld en granulaat op 7 juli. Tabellen 5 en 6 geven overzichten van de beoordelingen en productie. Tabel 3. Resultaten beoordelingen aantasting wortelvlieg, locatie Ens. Bestrijding wortelvlieg in peen, PT peen Ens PT % aantasting per klasse 22 juli juli nr. behandeling % peen goed % peen 1-5% schade % peen 6-25% schade % peen 26-50% schade totaal % aangetast index aantasting 1 onbehandeld 72 ab 13 bcd 11 4 c 28 cd 16 c 2 Coragen 82 bc 10 bcd 7 1 ab 18 bc 9 b 3 Vydate volveld 70 a 16 d 11 4 c 31 d 16 c 4 82 bc 11 bcd 7 1 ab 18 bc 9 b 5 86 cd 7 ab 7 0 ab 15 ab 7 ab 6 85 cd 9 abc 6 1 ab 15 ab 8 ab 7 78 abc 12 bcd 9 2 abc 22 bcd 11 bc 8 96 d 4 a 1 0 a 5 a 2 a 9 85 cd 7 ab 8 1 ab 15 ab 8 ab abc 15 cd 8 3 bc 25 bcd 13 bc P 0,004 0,015 0,118 0,027 0,004 0,005 LSD (P = 0,05) Bij onbehandeld was 28% van de peen aangetast door de made van de wortelvlieg. Behandelingen 5, 6, 8 en 9 hadden een vergelijkbaar hoog percentage goede peen zonder aantasting. De verschillen in aantasting kwamen betrouwbaar naar voren in het percentage licht aangetaste peen (1-5% schade), het percentage zwaar aangetaste peen (26-50% schade), het totaal percentage peen met aantasting en index van de zwaarte van de schade door de wortelvlieg. Onbehandeld, Vydate en behandelingen 7 en 10 hadden een vergelijkbaar totaal percentage aangetaste peen. Behandelingen 5, 6, 8 en 9 hadden een significant lager percentage aangetaste peen dan onbehandeld. Dit kwam ook zo naar voren in de index van de zwaarte van de aantasting, waarbij ook Coragen en behandeling 4 beter waren dan onbehandeld. Opvallend sterk was behandeling 8 die een lager totaal percentage aangetaste peen en lagere index van de zwaarte van de aantasting had dan Coragen. Hiernaast was het effect van de granulaat behandeling 9 betrouwbaar beter dan van onbehandeld en Vydate. 9

10 Tabel 4. Resultaten beoordeling aantasting 7 juli, locatie Ens. Bestrijding wortelvlieg in peen, PT peen Ens PT 7 juli gewicht (100 wortels) 7 juli aantasting wortelvlieg nr. behandeling totaal gew (g) gew aangetast (g) % gew. aangetast % aangetast index aantasting 1 onbehandeld 790 b Vydate volveld 609 ab a P 0,088 0,125 0,173 0,371 0,401 LSD (P = 0,05) Bij een vroege waarneming op 7 juli had onbehandeld een hoger gemiddeld wortelgewicht dan behandeling 9. Behandeling 9 had het laagste percentage aantasting, maar dit was niet significant. Tabel 5. Resultaten beoordelingen, locatie Ens. Bestrijding wortelvlieg in peen, PT peen Ens PT 27 juni 22 juli 2014* nr. behandeling gewas stand gewas kleur gewas stand gewas kleur 1 onbehandeld 7,4 7,5 6,8 a 6,8 a 2 Coragen 7,0 7,5 7,3 bc 7,3 ab 3 Vydate volveld 7,4 7,5 6,8 a 7,1 ab 4 7,6 7,8 7,5 c 7,5 b 5 7,6 7,8 7,1 abc 7,1 ab 6 7,3 7,8 7,3 bc 7,3 ab 7 7,3 7,5 7,1 abc 7,4 b 8 7,5 7,6 7,3 bc 7,5 b 9 7,4 7,3 7,0 ab 6,8 a 10 7,1 7,3 6,9 ab 7,1 ab P 0,638 0,176 0,029 0,065 LSD (P = 0,05) 0,7 0,4 0,4 0,5 * bij 4 van de 40 velden werd de gewasstand en kleur ingeschat door Genstat i.v.m. de structuur van de grond. Bij de gewasbeoordeling op 27 juni waren er geen betrouwbare verschillen tussen de behandelingen. Bij de oogst op 22 juli was zichtbaar dat de behandelingen met een relatief hoog percentage aangetaste peen een mindere gewasstand en gewaskleur hadden. Dit was onder andere zichtbaar bij onbehandeld en Vydate. 10

11 Tabel 6. Resultaten productie, locatie Ens. Bestrijding wortelvlieg in peen, PT peen Ens PT 22 juli / 100 peen 25 juli 2014 / 4 m 1 nr. behandeling totaal gewicht (kg) gewicht aangetast (kg) totaal # peen totaal gewicht (kg) % peen te klein 1 onbehandeld 1,1 a 0,3 bcd 584 4, Coragen 1,5 bcd 0,3 bcd 520 5, Vydate volveld 1,3 abc 0,4 cd 542 4, ,5 bcd 0,3 bcd 502 5, ,4 abcd 0,2 abc 535 5, ,5 bcd 0,3 bcd 485 5, ,2 abc 0,3 bcd 535 4, ,6 cd 0,1 a 518 5, ,2 ab 0,1 ab 574 4, ,6 d 0,4 d 459 4,8 44 P 0,062 0,048 0,363 0,256 0,326 LSD (P = 0,05) 0,3 0, ,2 14 In productie (gewicht van de 100 beoordeelde peen) was er op 22 juli een tendens dat de minder effectieve behandelingen gemiddeld genomen achter bleven bij de beste behandelingen. Behandeling 10 vormde hierop een uitzondering. Uit de oogstbepaling op 4 m 1 rij kwamen op 25 juli geen significante verschillen naar voren. Peen met made van de wortelvlieg. 11

12 3.4 Wortelvlieg aantasting Dronten (14429) Het proefveld in Dronten werd 11 april gezaaid. Na bespuitingen op dezelfde data als in Ens werden de velden geoogst op 21 juli. Op 7 juli was bij onbehandeld, Vydate en een experimentele granulaat behandeling een eerste oogst uitgevoerd. Het perceel werd half mei getroffen door zware buien. Uit de beoordelingen van de geoogste peen kwamen geen verschillen tussen de behandelingen naar voren. In tabel 6 staan de resultaten van alle behandelingen en in tabel 7 alleen die met onbehandeld en granulaat. In tabellen 8 en 9 staan de resultaten van de gewaswaarnemingen en productie vermeld. Tabel 6. Resultaten aantasting wortelvlieg 21 juli, locatie Dronten. Bestrijding wortelvlieg in peen, PT Dronten aantasting wortelvlieg 21 juli 2014 nr. behandeling % peen goed % peen 1-5% schade % peen 6-25% schade % peen 26-50% schade totaal % aangetast index aantasting 1 onbehandeld Coragen Vydate volveld P 0,509 0,898 0,549 0,531 0,521 0,379 LSD (P = 0,05) 9,2 4,6 5,9 2,6 9,1 5,7 Bij de oogst op 21 juli waren er geen significante verschillen in percentage aangetaste peen tussen de behandelingen. Dit is enigszins vreemd omdat er gemiddeld wel 15% aangetaste peen was. Tabel 7. Resultaten beoordeling aantasting 7 juli, locatie Dronten. Bestrijding wortelvlieg in peen, PT peen Dronten 7 juli gewicht (100 wortels) 7 juli aantasting wortelvlieg nr. behandeling totaal gew (g) gew aangetast (g) % gew. aangetast % aangetast index aantasting 1 onbehandeld ab Vydate volveld b a P 0,543 0,082 0,143 0,285 0,417 LSD (P = 0,05) In lijn met de proef in Ens had behandeling 9 het laagste percentage aantasting, maar dit was niet significant. Er was een tendens dat behandeling 9 een lager gewicht aangetaste peen had dan Vydate. 12

13 Tabel 8. Resultaten beoordelingen, locatie Dronten. Bestrijding wortelvlieg in peen, PT Dronten 21 mei 27 juni 2014 % fyto / gewas nr. behandeling gewas stand gewas stand gewas kleur verkleuring 1 onbehandeld 5,8 6,6 7,6 2,3 a 2 Coragen 6,3 7,4 7,8 4,5 abc 3 Vydate volveld 5,5 6,3 7,5 5,0 abc 4 5,5 6,9 7,6 3,5 ab 5 6,3 7,3 7,8 3,8 ab 6 5,5 6,9 7,5 7,5 c 7 6,0 7,0 7,5 6,3 bc 8 6,3 6,6 7,8 3,8 ab 9 6,3 6,9 7,6 5,5 abc 10 6,3 7,5 7,9 3,0 ab P 0,372 0,283 0,846 0,083 LSD (P = 0,05) 1,0 1,0 0,5 3,3 Uit de gewasbeoordelingen kwamen op 21 mei en 27 juni geen betrouwbare verschillen naar voren qua gewasstand of gewaskleur. Op 27 juni was er een tendens dat behandeling 6 meer gewasverkleuring had dan onbehandeld en behandelingen 4, 5, 8 en 10. Ook behandeling 7 leek wat meer gewasverkleuring te hebben dan onbehandeld. Tabel 9. Resultaten productie, locatie Dronten. Bestrijding wortelvlieg in peen, PT Dronten productie 21 juli / 100 peen productie 25 juli / 4 m 1 nr. behandeling totaal gew. (kg/100 peen) gew. aangetast (kg) totaal # peen totaal gew. (kg) % klein 1 onbehandeld 1,9 0, , Coragen 1,8 0, , Vydate volveld 2,0 0, , ,8 0, , ,9 0, , ,0 0, , ,8 0, , ,9 0, , ,9 0, , ,0 0, ,3 31 P 0,933 0,564 0,972 0,321 0,437 LSD (P = 0,05) 0,4 0,2 90 0,8 13 Bij de oogst om de aantasting door wortelvlieg te bepalen op 21 juli en de productiebepaling op 25 juli per 4 strekkende meter rij peen kwamen geen verschillen in aantal peen of productie naar voren. 13

14 3.5 Gezamenlijke analyse granulaat Omdat in beide proeven bij de eerste waarneming van productie en mate van aantasting vergelijkbare resultaten lieten zien, is een gezamenlijke analyse uitgevoerd. De uitkomst hiervan is opgenomen in tabel 10. Tabel 10. Resultaten gezamenlijke analyse aantasting 7 juli. Bestrijding wortelvlieg in peen, PT & juli gewicht (100 wortels) 7 juli aantasting wortelvlieg nr. behandeling totaal gew (g) gew aangetast (g) % gew. aangetast % aangetast index aantasting 1 onbehandeld b 15,8 b 9,5 5,4 3 Vydate volveld ab 10,2 ab 9,5 4, a 3,7 a 3,6 1,9 P 0,123 0,025 0,043 0,112 0,169 LSD (P = 0,05) ,2 6,4 4,0 De behandelingen verschilden niet betrouwbaar in totaal gewicht. Het totaal gewicht van aangetaste peen en het percentage gewicht aangetaste peen was bij behandeling 9 betrouwbaar lage dan bij onbehandeld. Deze lijn zat ook in het percentage en index van de zwaarte aangetaste peen, maar was hierin niet significant. 14

15 4. CONCLUSIES De druk van de wortelvlieg in Dronten was behoorlijk hoog, maar leidde niet tot significante verschillen in aantasting. Op basis van de proef in peen in Ens en de gezamenlijke analyse van de granulaatbehandelingen kunnen de volgende conclusies worden getrokken. Behandelingen Coragen en 4, 5, 6, 8 en 9 hadden significant minder zware aantasting door larve de wortelvlieg dan onbehandeld. Opvallend sterk was behandeling 8, die een lager totaal percentage aangetaste peen en lagere index van de zwaarte van de aantasting had dan Coragen. Vydate en behandelingen 7 en 10 hadden geen betrouwbaar effect op de bestrijding van wortelvlieg. Het effect van granulaat behandeling 9 was beter dan Vydate en onbehandeld. De toegepaste middelen waren selectief voor het gewas. Van links naar rechts: licht, matig en zware schade door de made van de wortelvlieg 15

16 BIJLAGE 1. Proefopzet Bestrijding wortelvlieg in peen door middel van gewasbespuitingen. Poefnummer Locatie Ens Dronten Perceel Zwartemeerweg 18 Olsterweg 19 Teler dhr. A. Benedictus dhr. A.H.F. Huijs mans Zaaidatum 18 april april 2014 Aantal zaden ras Nerac / ha Nerac Nerac Veldgrootte bruto 8 rijen * 0,375 m (3 m) * 5 m = 15 m 2 bruto 8 rijen * 0,375 m (3 m) * 6,67 m = 20 m 2 Proefveld 600 m m 2 Bemesting: Gewasbescherming: Richtlijnen: 75 kg N/ha Volgens GAP, geen insecticiden. Volgens EPPO PP 1/14 (4) Chamaepsila rosae, EPPO PP1/135 (3) fytotoxologisch onderzoek en instructies volgens de fytosanitaire dienst. Aantal behandelingen: 10 nr. middelen dosering methode 1 onbehandeld - n.v.t. 2 Coragen 0,175 liter spuiten om 14 dagen 3 Vydate 10G 40 kg volvelds cm inwerken Aantal herhalingen: 4 Aantal velden: 40 Waarnemingen Effectiviteit: Beoordeling: Selectiviteit: Ongeveer 4-6 weken na de laatste bespuiting wordt per veld 4x 0,5 meter rug (of 4x 25 wortels) beoordeeld op de mate van aantasting. De geoogste peen wordt gesorteerd in: Vrij van aantasting: 0%; Lichte aantasting: 1-5%; Matige aantasting 6-25%; Zware aantasting >26 % oppervlakte peen Voor iedere bespuiting en 7 en 14 dagen na de laatste bespuiting per veld de gewasstand (grootte) en fytotoxiciteit beoordelen van schaal 9-1: (9 = goede stand, geen fytotoxiciteit, 1 = zeer slechte gewasstand, ernstige fytotoxiciteit). Eventuele symptomen worden beschreven. 16

17 Oogst: ongeveer 6 weken na de laatste bespuiting bepalen productie 2 x 2 m rij van de verkoopbare wortels (Van de geoogste peen worden 100 wortels op effectiviteit beoordeeld). Registratie: - bij iedere toepassing en waarneming: BBCH-code. - de vlucht wortelvlieg wordt per veld gevolgd. - max., gem. en min. temperatuur, neerslag, RV en windsnelheid, windrichting tijdens proef, evenals % bewolking en vochtigheid grond en gewas tijdens de bespuitingen registreren. 17

18 Plattegrond Dronten (14429) Plattegrond Ens (14428) veld beh 40 1D 39 3D 38 6D 37 8D 36 9D 35 5D 34 2D 33 10D 32 4D 31 7D 30 1C 29 8C 28 2C 27 6C 26 9C 25 3C 24 5C 23 7C 22 4C 21 10C 20 2B 19 6B 18 4B 17 7B 16 1B 15 10B 14 5B 13 3B 12 8B 11 9B 10 7A 9 2A 8 1A 7 6A 6 4A 5 3A 4 8A 3 9A 2 5A 1 10A veld beh 36 2D 35 8D 34 3D 33 9D 32 5D 31 6D 30 1D 29 7D 28 4D 27 9C 26 4C 25 7C 24 1C 23 8C 22 2C 21 5C 20 3C 19 6C 18 5B 17 1B 16 9B 15 8B 14 2B 13 6B 12 4B 11 7B 10 3B 9 5A 8 8A 7 3A 6 6A 5 1A 4 2A 3 7A 2 4A 1 9A 18

19 Gegevens tijdens de bespuitingen Proef Ens Datum 21 mei 23 mei 26 mei 30 mei 2 juni 6 juni tijd % wolken BBCH code (gewasstadium) vochtigheid grond* droog droog droog vochtig droog vochtig vochtigheid gewas* droog droog droog droog droog droog RV (%) windrichting en snelheid (m/s) Z 2 Z 2 NO 3 W 2 windstil N 2 temperatuur (ºC) 23 16, , behandelingen allemaal** 7 7, 10 7 allemaal 7 * = nat, vochtig of droog. ** Allemaal = behandelingen 2, 4, 5, 6, 7, 8 en 10. Proef Ens Datum 11 juni 13 juni 16 juni 20 juni 23 juni 27 juni tijd % wolken BBCH code (gewasstadium) vochtigheid grond droog droog droog nat droog droog vochtigheid gewas droog droog droog droog droog droog RV (%) windrichting en snelheid (m/s) W 2 W 4 W 4 NW 3 NW 3 NW 2 temperatuur (ºC) behandelingen 7, 10 7 allemaal 7 7, 10 7 Proef Dronten Datum 21 mei 23 mei 26 mei 30 mei 2 juni 6 juni tijd % wolken BBCH code (gewasstadium) vochtigheid grond* droog droog droog nat droog nat vochtigheid gewas* droog droog droog droog droog droog RV (%) windrichting en snelheid (m/s) Z 2 Z 1 NO 3 W 1,5 windstil N 2 temperatuur (ºC) , behandelingen allemaal** 7 7, 10 7 allemaal 7 Proef Dronten Datum 11 juni 13 juni 16 juni 20 juni 23 juni 27 juni tijd % wolken BBCH code (gewasstadium) vochtigheid grond droog droog droog droog droog droog vochtigheid gewas droog droog droog droog droog droog RV (%) windrichting en snelheid (m/s) W 1 W 3 W 4 NW 2 NW 2 NW 2 temperatuur (ºC) behandelingen 7, 10 7 allemaal 7 7,

20 BIJLAGE 2. Foto s foto 1: peen proefveld in Ens 6 juni foto 2: aangetaste peen per 100 peen van 4 herhalingen, onbehandeld (beh. 1), Vydate (beh. 3) en behandeling 9 uit Ens, 7 juli foto 3: totaal aangetaste peen behandelingen 8 (links) 9 (midden) en 10 (rechts) 22 juli

21 foto 4: nat proefveld in Dronten, 30 mei foto 5: gewas peen proef in Dronten met bij behandeling 7 wat gewasverkleuring, 27 juni foto 6: overzicht aantasting wortelvlieg (in de zakjes naast de zakken met veldnummer) van boven naar beneden behandelingen 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 en 8. Proef Dronten, 21 juli

22 BIJLAGE 3. Resultaten per herhaling Proef Ens peen Ens 27 juni 27 juli / 100 peen 22 juli % aantasting peen totaal gew. (kg) gew. aangetast (kg) % peen % peen % peen nr. behandeling hh veld stand kleur goed 1-5% 6-25% 1 onbehandeld A 6 8,5 8,0 1,59 0, onbehandeld B 18 6,5 7,0 0,97 0, onbehandeld C 29 7,0 7,0 1,05 0, onbehandeld D 40 7,5 8,0 0,87 0, Coragen A 10 7,0 8,0 1,98 0, Coragen B 19 7,0 7,0 1,30 0, Coragen C 24 6,5 7,0 1,22 0, Coragen D 38 7,5 8,0 1,33 0, Vydate volveld A 3 8,5 8,0 1,45 0, Vydate volveld B 15 7,0 7,0 1,28 0, Vydate volveld C 30 7,0 7,5 1,16 0, Vydate volveld D 35 7,0 7,5 1,11 0, A 8 8,5 8,0 1,84 0, B 16 7,5 7,5 1,37 0, C 22 7,0 7,5 1,54 0, D 32 7,5 8,0 1,27 0, A 4 8,5 8,0 1,60 0, B 12 8,0 8,0 1,50 0, C 25 7,0 7,5 1,21 0, D 34 7,0 7,5 1,27 0, A 9 8,0 8,0 2,25 0, B 17 6,5 7,5 1,18 0, C 28 7,0 7,5 1,36 0, D 37 7,5 8,0 1,37 0, A 7 8,5 8,0 1,47 0, B 20 6,5 7,0 1,25 0, C 21 7,0 7,5 1,22 0, D 33 7,0 7,5 1,05 0, A 2 7,5 8,0 1,45 0, B 14 7,0 7,0 1,77 0, C 27 7,5 7,5 1,54 0, D 39 8,0 8,0 1,46 0, A 1 x x 0,91 0, B 13 7,5 7,0 1,67 0, C 26 7,0 7,5 1,29 0, D 36 7,0 7,0 1,00 0, A 5 8,5 8,0 1,75 0, B 11 7,0 7,0 1,62 0, C 23 6,5 7,0 1,66 0, D 31 6,5 7,0 1,31 0, % peen 26-50% 22

23 Vervolg proef Ens peen Ens 22 juli aantasting 22 juli 22 juli productie 4 m 1 % totaal index totaal # totaal % te nr. behandeling hh veld aangetast aantasting stand kleur peen gew klein 1 onbehandeld A , ,7 35,9 1 onbehandeld B , ,4 42,7 1 onbehandeld C ,3 * * 549 3,4 68,5 1 onbehandeld D ,0 6,5 6, ,3 74,3 2 Coragen A , ,85 30,7 2 Coragen B , ,95 27,8 2 Coragen C , ,65 63,1 2 Coragen D , ,7 57,8 3 Vydate volveld A , ,6 45,7 3 Vydate volveld B ,0 * * 520 4,85 37,5 3 Vydate volveld C , ,0 61,6 3 Vydate volveld D ,3 6,5 6, ,85 63,7 4 A , ,15 31,7 4 B , ,85 32,8 4 C , ,5 40,6 4 D , ,39 53,4 5 A , ,4 37,0 5 B , ,1 34,3 5 C , ,1 45,8 5 D ,0 6,5 6, ,8 72,5 6 A , ,25 44,7 6 B , ,0 41,3 6 C , ,35 57,8 6 D , ,9 50,2 7 A , ,75 28,7 7 B , ,9 43,8 7 C , ,1 45,7 7 D ,7 6,5 6, ,15 78,3 8 A 2 2 0, ,1 58,3 8 B , ,95 45,1 8 C , ,2 40,0 8 D , ,7 52,7 9 A ,7 * * * * * 9 B ,0 * * 638 4,35 57,1 9 C ,1 7 6, ,95 55,3 9 D ,3 6,5 6, ,5 72,2 10 A , ,05 35,7 10 B , ,35 49,0 10 C , ,1 32,9 10 D ,3 6,5 6, ,65 60,0 * ingeschat door Genstat i.v.m. structuur plekken / veel neerslag 23

24 Proef Dronten peen Dronten juni 21 juli aantasting % verkleuring % peen 6-25% nr. behandeling hh veld mei stand stand kleur % peen goed % peen 1-5% 1 onbehandeld A 8 5 6,0 8, onbehandeld B ,5 7, onbehandeld C ,0 8, onbehandeld D ,0 7, Coragen A 9 6 6,5 7, Coragen B ,5 8, Coragen C ,5 7, Coragen D ,0 8, Vydate volveld A 5 5 5,5 8, Vydate volveld B ,5 7, Vydate volveld C ,5 7, Vydate volveld D ,5 7, A 6 4 5,5 8, B ,0 7, C ,5 7, D ,5 7, A 2 7 8,0 8, B ,0 7, C ,0 7, D ,0 8, A 7 4 6,0 8, B ,0 7, C ,5 7, D ,0 7, A ,5 7, B ,5 7, C ,0 7, D ,0 8, A 4 6 6,5 8, B ,0 7, C ,0 8, D ,0 7, A 3 6 6,0 8, B ,5 7, C ,0 7, D ,0 8, A 1 7 8,0 8, B ,5 7, C ,5 8, D ,0 8, % peen 26-50% 24

25 Vervolg proef Dronten peen Dronten 21 juli aantasting 21 juli productie productie 25 juli / 4 m 1 % totaal aangetast index aantasting totaal gew. (kg/100 peen) gew. aangetas t (kg) totaal gewicht (kg) totaal % nr. behandeling hh veld # peen klein 1 onbehandeld A 8 8 2,7 2,24 0, ,50 14,5 1 onbehandeld B ,3 1,87 0, ,75 40,4 1 onbehandeld C ,7 1,86 0, ,80 27,9 1 onbehandeld D ,7 1,79 0, ,20 21,3 2 Coragen A ,0 1,67 0, ,13 20,3 2 Coragen B ,3 1,85 0, ,40 34,6 2 Coragen C ,3 1,67 0, ,10 41,4 2 Coragen D ,7 2,08 0, ,35 26,7 3 Vydate volveld A ,7 2,14 0, ,40 13,9 3 Vydate volveld B ,0 2,15 0, ,95 16,7 3 Vydate volveld C ,0 1,91 0, ,80 33,0 3 Vydate volveld D ,7 1,95 0, ,95 31,3 4 A 6 3 1,3 1,67 0, ,65 16,8 4 B ,3 2,11 0, ,30 38,7 4 C ,7 1,78 0, ,85 40,6 4 D ,7 1,76 0, ,65 39,7 5 A ,3 1,66 0, ,95 30,5 5 B ,0 2,19 0, ,75 13,9 5 C ,2 1,79 0, ,15 39,1 5 D ,3 2,07 0, ,90 22,8 6 A 7 4 1,7 2,28 0, ,42 2,9 6 B ,0 1,99 0, ,10 37,0 6 C ,3 1,74 0, ,05 45,3 6 D ,0 1,87 0, ,30 27,4 7 A ,3 1,53 0, ,25 37,9 7 B ,3 1,53 0, ,15 32,3 7 C ,7 2,09 0, ,20 31,6 7 D ,7 1,88 0, ,20 37,3 8 A ,0 1,84 0, ,80 18,1 8 B ,3 1,77 0, ,05 18,4 8 C ,3 1,92 0, ,80 40,4 8 D ,0 2,19 0, ,60 18,3 9 A ,7 1,43 0, ,30 32,6 9 B ,3 1,47 0, ,75 39,9 9 C ,0 1,76 0, ,60 50,4 9 D ,0 2,87 0, ,45 24,1 10 A ,0 1,54 0, ,60 32,8 10 B ,0 2,17 0, ,70 37,9 10 C ,3 1,98 0, ,80 28,3 10 D ,0 2,45 0, ,25 24,4 25

26 BIJLAGE 4. Weersgegevens DACOM weerstation in Marknesse, dicht bij Ens & Dronten. temperatuur ( c) neerslag stralingssom % RV wind- winddatum Gem. Max. Min. (mm) (W/m²) (min) richting snelheid (m/s) ,1 19,2 6,9 0, Z 2, ,7 20,9 3,9 0, NO 2, ,0 21,0 5,3 0, ONO 3, ,6 13,7 11,4 0, WZW 2, ,3 17,1 7,6 0, ZZO 2, ,8 15,8 8,8 2, ZZW 4, ,2 20,0 12,0 7, Z 4, ,7 13,1 7,7 4, W 7, ,0 12,3 7,0 0, W 5, ,3 14,8 8,4 0, W 2, ,9 14,8 6,2 0, ZZO 2, ,1 14,5 2,7 0, W 3, ,3 12,1 8,6 0, ZW 5, ,7 10,4 5,4 0, NNW 8, ,0 10,5 3,6 0, NW 5, ,0 14,4-0,1 0, ZO 2, ,8 17,3 6,0 1, NW 5, ,2 11,0 5,4 0, NNW 5, ,7 16,3 5,7 0, ONO 4, ,6 20,7 8,7 0, O 5, ,2 12,8 8,9 15, WZW 3, ,2 17,8 8,8 0, ONO 3, ,8 18,2 9,8 2, O 2, ,0 20,5 8,7 8, ONO 2, ,0 21,3 11,4 0, ZW 4, ,7 18,2 11,9 0, OZO 2, ,9 13,5 10,2 4, O 2, ,6 15,6 10,3 0, NNW 2, ,3 18,3 11,2 5, NW 2, ,0 18,6 12,0 0, NW 3, ,9 13,8 9,9 1, NNO 3, ,2 11,1 5,4 0, OZO 4, ,2 12,4 3,9 0, ZZO 3, ,5 12,2 2,8 0, O 1, ,9 17,6 6,0 0, OZO 3, ,9 17,5 10,7 2, WZW 3, ,2 16,0 10,1 0, ZZW 5, ,0 13,2 10,4 32, W 5, ,3 14,6 10,0 7, WZW 6, ,1 14,1 8,9 7, ZW 5, ,7 11,6 9,7 21, W 7, ,1 12,6 8,4 4, W 5, ,5 13,3 7,1 0, WNW 3, ,9 12,3 7,7 1, NNW 4, ,7 15,1 6,4 0, NO 2, ,8 18,3 3,6 0, N 1, ,0 20,4 6,5 0, NO 1,3 26

27 temperatuur ( c) neerslag stralingssom % RV wind- winddatum Gem. Max. Min. (mm) (W/m²) (min) richting snelheid (m/s) ,3 22,5 8,6 0, O 1, ,6 24,6 10,5 0, O 2, ,9 25,8 13,7 0, ONO 2, ,6 22,1 14,2 1, ZO 2, ,0 21,5 16,4 2, ZZO 3, ,9 18,9 13,5 0, ONO 2, ,2 19,9 10,8 0, ZZW 2, ,3 22,0 9,9 0, NNO 1, ,2 22,4 11,6 23, NO 3, ,1 20,2 13,7 28, O 3, ,9 14,0 10,6 21, O 4, ,0 12,5 7,7 4, ZZO 4, ,7 18,4 7,9 0, NNW 2, ,4 18,2 7,1 0, ZW 2, ,4 18,0 7,9 0, NNO 2, ,6 20,8 8,0 0, OZO 1, ,5 22,1 9,2 0, NO 2, ,9 20,1 12,3 16, ZZW 2, ,8 16,3 10,4 19, ZZW 4, ,0 21,8 9,5 0, ONO 2, ,5 26,9 11,4 0, NW 3, ,8 23,9 16,4 0, ZO 2, ,1 26,8 15,8 0, NW 2, ,8 24,9 17,3 3, WZW 3, ,1 21,6 13,5 0, NW 2, ,1 22,1 9,9 0, NW 2, ,5 20,5 11,2 0, NNW 3, ,8 19,5 13,2 0, WZW 3, ,8 19,3 10,9 0, NNW 3, ,7 17,5 12,1 0, NNW 4, ,2 19,8 11,2 0, NNW 4, ,7 17,8 9,3 0, NNW 3, ,3 16,6 13,0 2, NW 3, ,5 16,9 11,4 0, W 4, ,0 19,6 9,2 0, ZW 3, ,1 18,0 8,7 0, WNW 3, ,2 20,0 8,8 0, NNO 2, ,0 20,4 11,3 2, NNW 2, ,9 19,6 10,4 0, OZO 2, ,6 20,6 11,5 12, O 2, ,1 19,5 12,2 5, Z 2, ,8 20,1 13,8 0, WZW 2, ,3 18,5 12,9 4, ZW 2, ,5 17,3 12,1 0, NW 3, ,4 18,1 10,1 2, WZW 2, ,4 19,9 9,6 0, ZO 2, ,8 24,4 9,6 0, ZO 2, ,9 27,8 11,7 0, ZW 3, ,7 22,5 17,4 6, Z 3, ,9 24,6 16,0 9, W 4, ,1 23,6 13,5 0, NNW 2, ,7 17,6 13,4 5, NNW 3,6 27

28 temperatuur ( c) neerslag stralingssom % RV wind- winddatum Gem. Max. Min. (mm) (W/m²) (min) richting snelheid (m/s) ,7 21,0 13,4 3, NNW 5, ,1 28,4 15,5 39, ZO 2, ,5 28,3 17,1 0, NNO 2, ,3 26,2 13,6 0, ONO 2, ,4 23,6 16,8 0, NW 3, ,8 21,1 16,5 0, W 3, ,3 21,4 14,5 0, ZW 3, ,7 25,6 13,8 0, ONO 1, ,0 27,0 14,1 0, NNO 2, ,6 31,1 15,7 0, O 3, ,9 33,3 18,7 0, O 3, ,9 27,5 20,7 2, NW 2, ,9 20,9 19,2 9, ZZO 2, ,1 27,3 17,2 0, NNO 3, ,0 28,3 17,6 0, NNO 4, ,5 26,7 15,9 0, O 3, ,6 20,6 17,2 11, ONO 2, ,1 24,8 17,7 5, ZW 2, ,9 25,2 17,4 0, ZW 2, ,1 24,5 16,7 5, NNO 3, ,8 26,7 18,1 0, NNW 4, ,2 22,5 15,2 0, ZW 3, ,1 24,9 12,9 0, OZO 2,8 28

29 BIJLAGE 5. GEP Certificaat Proeftuin Zwaagdijk 29