Zelfpercepties van GGZ verpleegkundigen en ervaringswerkers op hun rolbekwaamheid

Transcriptie

1 Zelfpercepties van GGZ verpleegkundigen en ervaringswerkers op hun rolbekwaamheid Drs. Bart Debyser Drs. Veerle Duprez Prof. dr. Dimitri Beeckman Drs. Joeri Vandewalle Prof. Eddy Deproost Prof. dr. Ann Van Hecke Prof. dr. Sofie Verhaeghe 1

2 Geaccepteerd voor publicatie in International Journal of MentalHealth Nursing (2017) (Sinds 1 december 17 gepubliceerd in earlyview IJMHN) (zie PUBMED)) 2

3 Probleemstelling GGZ en Ervaringsdeskundigheid (ED): Toenemende aandacht voor ED ED: Nemen nieuwe rollen op binnen de GGZ; ook steeds groter wordende groep Verpleegkundigen (VPK) en ED: delen gemeenschappelijke punten met mekaar; zullen meer en meer met elkaar dienen samen te werken VPK: Eerder defensieve houding naar EW (Mc Cannet al, 2006) -anderzijds ook studies die wijzen op sleutelrol van VPK in integratie van EW (Hurley et al, 2016; Byrne et al, 2016) Onderzoeksvraag Hoe percipiëren GGZ verpleegkundigen en ervaringswerkers hun eigen rol-bekwaamheid als VPK en EW? (met als indirect doel om zicht te krijgen op de specificiteit en ev. complementariteit van beide functies) 3

4 Methodologie Kritischeincidentmethodiekwerdtoegepast(Flanagan, 54, Bradbury-Jones & Tranter, 2008) 132 situaties werden verzameld en geanalyseerd (kwalitatief onderzoek) 20 participantennamendeelaande studie(12 GGZ VPK & 8 GGZ Ervaringswerkers) Zelfrapportage van situaties aan de hand van een gestructureerd werkblad Data-analyse van de verzamelde situaties Validatie van de data-analyse 4

5 Resultaten(ervaringswerkers) 1) Patiënte met ernstig alcoholprobleem, die niet durft naar buiten komen. De vorige keer op huisbezoek was ze heel dronken. Gisteren ging ik opnieuw op huisbezoek. Ik zag er eerst erg tegenop. Gelukkig had ze nog maar 2 glazen gedronken, want haar drank was op. Ze kwam heel erg aftoetsend over naar mij, mede misschien omdat ze wist dat ik dezelfde opleiding genoten had als zijzelf. Ze vertelde over haar familie en dat ze veel last had van verveling en eenzaamheid en dat ze daarom drinkt. Ik heb haar eerst heel erg haar aan het woord gelaten en bevestigde haar in wat ze aanbracht. Dan voorgesteld om samen tas koffie te drinken op terras. Ze zag dit zitten. Op het einde gaf ik haar een kus. 2) Mijn taak was vooral lichtpuntjes zoeken in het verhaal, haar hoop geven en zeker niet oordelen 3) Ik kan niet zoveel zeggen over de gevolgen van mijn tussenkomst, doordat ik haar nog niet teruggezien heb. 4) 4) Het feit dat ze toegestemd heeft om naar buiten te gaan, is voor haar een grote stap (4). 5

6 Resultaten (ervaringswerkers) Rol-bekwaamheid: Ik heb haar laten vertellen, ook ondertussen eens gelachen, gevoel dat ze zich aanvaard voelt, waardoor we ertoe gekomen zijn om de stap naar buiten te zetten. Tevredenheid? Ik zag er eerst enorm tegenop. Ik heb toch een goeie babbel gehad. 6

7 Resultaten(ervaringswerkers) Een van onze cliënten volgt dagtherapie in het psychiatrisch centrum. Ze heeft voor die dag toevallig geen vervoer naar huis. Ik ben met de auto naar het werk gekomen en stel voor om haar naar huis te brengen. Dat verloopt zonder problemen. Maar nadien krijg ik van de teamcoördinator te horen dat dat toch niet de bedoeling is. Als ik met mijn eigen wagen zoiets doe, ben ik namelijk niet verzekerd (1). 7

8 Resultaten(Ervaringswerkers) Rol-bekwaamheid? Het vervoer is vlot verlopen, maar ik heb nagelaten om me vooraf voldoende te informeren rond verzekerbaarheid. Goede wil is mooi, maar soms moet je een eerste geodbedoelde impuls even aftoetsen op haalbaarheid. Dat is de les die ik hierover geleerd heb. Tevredenheid? Aanvankelijk was ik heel tevreden over het feit dat ik die vrouw een dienst had kunnen bewijzen. Later werd dat gevoel overschaduwd door het besef dat ik voor mezelf teveel risico had gelopen. 8

9 Resultaten(ervaringswerkers) Algemene kenmerken van de situaties zoals beschreven door de EW o 48 situaties werden beschreven o Alle situaties met uitzondering van één handelden over interpersoonlijke relaties (interacties met cliënten, teamleden, enz.) o Diversiteit van taken, opdrachten en uiteenlopende contexten waarin de ervaringswerkers hun taken en opdrachten vorm geven, werden beschreven Factoren waaraan EW hun rol-bekwaamheid relateren o Zich staande houden als ervaringswerker o Een relatie uitbouwen die voor beiden goed aanvoelt o Vertrekken vanuit door-ervaring opgebouwde kennis en vaardigheden 9

10 Resultaten(verpleegkundigen) a) Een nieuwe patiënte die pas is opgenomen is nogal uitbundig in de groep. Onderweg naar het restaurant om het avondmaal te nemen overschrijdt ze een lichamelijke grens met één van de medepatiënten. Ze staat letterlijk toe dat er in haar boezem gekeken wordt en geroken wordt om te raden welk soort parfum ze aan heeft. Vervolgens reageert de medepatiënt door nog eens te voelen aan haar boezem, gezien de grenzeloze en uitbundige houding van de nieuwe patiënt. b) Er wordt verwacht dat ik deze situatie begrens in het lichamelijke contact dat zich voordoet. En dat ik hen ook wijs op de afspraken die er zijn in ons ziekenhuis zijn om elkaars ruimte en privacy te respecteren. Vooral om een duidelijk kader te scheppen naar de nieuwe patiënte die pas is opgenomen. maar ook naar haar als persoon om haar wat te beschermen in haar uitbundigheid en de houding die ze aanneemt naar anderen toe. Gaat ver over de grens van de ander en dit zou niet bij iedereen op dezelfde manier ontvangen worden. c) Ik heb hen duidelijk gevraagd om afstand te nemen en niet zo dicht met elkaar om te gaan. Daarna de afspraak aangehaald die er is om geen lichamelijk contact te hebben met elkaar. d) Ze waren in eerste instantie wat geschrokken dat ik het gezien had en hen erop aansprak. Vervolgens werd het wat weggelachen met het excuus dat het allemaal onschuldig was en niet slecht bedoeld was.(7) 10

11 Resultaten(verpleegkundigen) Rol-bekwaamheid? Ik heb hen duidelijk aangesproken voor hun grensoverschrijdend gedrag wat een afspraak is en een afdelingsregel. Tevredenheid? Tevreden dat ik hen allebei aangesproken heb in groep 11

12 Resultaten(verpleegkundigen) a) C. is al lange tijd bij ons opgenomen. Zij had vroeger een alcoholprobleem, maar is sedert jaren nuchter en de laatste jaren is haar gewicht enorm toegenomen, en haar motoriek zodanig achteruit gegaan, dat zij zich voortbeweegt met een rollator. Op en aan die rollator hangen grote plastiek zakken. Die hangen er altijd, en altijd zijn die overvol en hebben die een geurtje... C. verzamelt namelijk zowat alles wat door haar handen gaat: (vuil) hotelporselein van het ziekenhuis, gebruikte theezakjes, volle, lege, en halflege confituurpotjes, bestek, uitgeschraapte potjes van pudding, fruit, enz. Die zaterdagochtend zit C. naast mij te ontbijten en tijdens het aangenaam gesprek, zie ik haar een kop mét gebruikt theezakje wegmoffelen. In de zak die ze opent, zie ik een tweede vuile kop zitten. b) & c); Ik wil haar aanspreken dit kan niet maar op hetzelfde moment beslis ik om het niet te doen. Eigenlijk totaal tegenstrijdig met hoe ik het zó belangrijk vind dat afdelingsregels gerespecteerd worden (ziekenhuisgerief wegnemen!). Wetende dat C. verzamelt en we dit elke week proberen in te dijken. Wetende dat het theezakje er tegen de volgende controle op woensdag nóg zal hangen, bruin en uitgedroogd. Maar ik heb gezwegen. Eigenlijk alleen maar omdat we op woensdag telkens een zware confrontatie aangaan, die voor haar zo lastig is. d) Een oogje dichtgeknepen omdat ze zich niet wéér aangevallen zou voelen. Maar eigenlijk - puur voor mezelf dan voelde het niet zo goed, omdat het als het ware tegen mijn attitude in druiste en ik meestal zeer consequent ben. Naar haar toe: oké, goed gehandeld.(9) 12

13 Resultaten(verpleegkundigen) Rol-bekwaamheid? Omdat ik handelde in functie van de patiënt (ongehoorzaamheid in de zorg!) en haar niet wéér een confrontatie wou bezorgen. Tevredenheid? Omwille van het dubbel gevoel dat ik er achteraf bij had. Haar aanspreken en wijzen op de afdelingsregels behoort tot mijn takenpakket, maar als ik ethisch reflecteer, dan kan ik mijn eigen handelen voor dit feit wél verantwoorden! 13

14 Resultaten(verpleegkundigen) Algemene kenmerken van de situaties zoals geregistreerd door de verpleegkundigen o 84 stiuaties werden beschreven, waarvan 79 situaties handelden over interpersoonlijke relaties met cliënten (individueel/ groep) o Grote diversiteit van situaties warden beschreven (opvang van patiënt na therapie, het wel fo niet naleven van een patiëntvan eenafspraak, confrontatiemet zelfverwonding, grensoverschrijdendgedrag, onrust, lichamelijkeklachten, enz.) o Meestesituaties zijn zeergedetailleerd uitgeschreven; sommige situaties waren gedeeltelijk in de we-taal neergeschreven Factoren waaraan verpleegkundigen hun rol-bekwaamheid relateren o Handelen in lijn met de voorschriften o Teamgericht handelen o Veiligheid, rust en controle nastreven 14

15 Take home messages Zowel verpleegkundigen en ervaringswerkers kennen een belangrijke rol toe aan het team in het bepalen van hunrol-bekwaamheid. o De keuzes en beslissingen die verpleegkundigen worden sterk beïnvloed door groepsnormen en teamafspraken. Verpleegkundigen stellen zich soms zo teamgericht op, dat ze regels van team laten primeren op terechte nood van de patiënt! In beperkt aantal situaties: verpleegkundigen ervaren dilemma tussen al dan niet laten primeren van regel en in de situatie vastgestelde nood die afwijking vraagt op deze regel. o Alhoewelervaringswerkershunrol-bekwaamheidrelaterenaanbasiswaardenvan ervaringsdeskundigheid, toont de studie ook aan hoe belangrijk het is voor ervaringswerkers om zich gewaardeerd te voelen en tegemoettekomenaanteamverwachtingen. 15

16 Take home messages Implicaties voor praktijk: Beide groepen: aandacht voor identiteitsopbouw, empowerment en competentieontwikkeling VPK: nood aan versterken van discipline-eigen referentiekader, zodat hierop teruggevallen kan worden voor bepalen van eigen rol-bekwaamheid EW: aandacht voor implementatie van EW in klinische praktijk!! Met verwatering/ vertroebeling van ED voorwaarden inbouwen opdat de authenticiteit van hun inbreng gevrijwaard kan blijven Samenwerking EW en VPK: persoonlijke aspiraties inzetten om de ander te versterken in z'n rol? Verzamelde situaties: bijzonder geschikt om te gebruiken in onderwijs en vorming! 16

17 17