Does it matter how they matter? Jongeren uit NSG over hoe zij merken dat ze belangrijk zijn voor ouders en hun nieuwe partners.

Transcriptie

1 Does it matter how they matter? Jongeren uit NSG over hoe zij merken dat ze belangrijk zijn voor ouders en hun nieuwe partners. Auteur: Sofie Maes i.s.m. Prof. A. Buysse en Prof. P. Rober Onderzoeksvraag Wanneer ouders uit elkaar gaan, is dit slechts een eerste stap in een hele reeks mogelijke transities die het gezin vanaf dan kan doormaken. De kans is relatief groot dat de betrokken kinderen zullen deel uitmaken van een Nieuw Samengesteld Gezin (NSG) waarbij zowel moeder als vader een nieuwe partner kunnen hebben. Een vorige Factsheet leerde ons dat het voor jongeren belangrijk is een verschil te maken (Eng: mattering) tijdens de scheiding, ander onderzoek concludeerde reeds dat het gevoel te 'matteren' in relaties belangrijk is voor het algemeen welzijn van adolescenten. In deze factsheet wordt onderzocht of en hoe adolescenten in een NSG merken dat ze belangrijk zijn voor hun eigen ouders en voor de partners van hun ouders. De onderzoeksvragen waren: (1) Op welke concrete manieren merken adolescenten dat ze belangrijk zijn voor ouders en stiefouders, (2) Verschillen deze concrete manieren tussen ouders en stiefouders? Beschrijving Project Het Ipos project beoogt scheidingstrajecten te optimaliseren met als doel de levenskwaliteit van gezinnen tijdens en na een scheiding te verhogen. In deze deelstudie van het Ipos-project werd een aparte groep jongeren gerecruteerd via 2 grote secundaire scholen in Oost-Vlaanderen en met behulp van mond-tot-mond reclame. De groepsinterviews met jongeren uit nieuw-samengestelde gezinnen werden georganiseerd op school of in een lokaal van de universiteit. Steekproef Deze kwalitatieve studie omvatte 8 groepsinterviews met in totaal 33 deelnemende adolescenten tussen 11 en 16 jaar oud: 4 groepen met jongens van dezelfde leeftijd bij

2 elkaar en 4 groepen met meisjes van dezelfde leeftijd bij elkaar. Zowel jongeren die pas recent deel uitmaakten van een NSG als jongeren uit reeds gevestigde NSG, namen deel aan het onderzoek. De tijd sinds de scheiding van hun ouders varieerde van 2 jaar tot 14 jaar geleden (M= 7.38 jaar). De leeftijd op het moment van de ouderlijke scheiding varieerde van 9 maanden oud tot 11 jaar oud (M= 5.33 jaar). De gemiddelde tijd van samenleven met de partner van moeder was 5 jaar (range: 0.5 jaar tot 12 jaar), de gemiddelde tijd van samenleven met de partner van vader was 6.32 jaar (range: 2 jaar tot 14 jaar). Er was een zeer grote variëteit aan soorten verblijfsregelingen van de adolescenten in de verschillende groepen: van bijna nooit contact met één ouder en dus permanent bij de andere ouder en zijn/haar partner wonen tot zuiver verblijfsco-ouderschap, evenveel tijd bij moeder en haar partner als bij vader en zijn partner verblijven. Resultaten Een grondige analyse van de groepsgesprekken leert ons dat adolescenten wel degelijk merken dat ze 'matteren' naar zowel hun biologische ouders als de partners van die ouders, hun stiefouders. De manier waarop jongeren aanvoelen belangrijk te zijn, vertoont gelijkenissen tussen biologische ouders en stiefouders, maar ook verschillen. De thema's die beschreven worden, zijn diegene die door de adolescenten in de verschillende groepen naar voor gebracht werden. Het niet aan bod komen van een bepaald thema bij ouders of stiefouders, wil echter niet zeggen dat dit thema niet belangrijk zou (kunnen) zijn. Het wil enkel zeggen dat het in deze groepen niet expliciet aan bod gekomen is. Thema's die enkel aan bod kwamen in de context van biologische ouders, waren, 'zoeken van nabijheid', 'liefde', 'belangrijk zijn', 'meetellen' en 'prioriteit krijgen'. 'zoeken van nabijheid'. Dit thema kwam vooral aan bod wanneer adolescenten spraken over hun niet-residentiële ouders. Adolescenten merken dat ze een verschil maken doordat deze ouders uitdrukken dat zij hen willen zien. Een 13-jarig meisje vertelde dat haar vader een verblijfsregeling wilde waarbij hij er zeker van kon zijn dat hij zijn dochter minstens één keer per week zou kunnen zien. Een 14-jarige jongen zei: "Mijn mama wil mij nooit weg voor een lange tijd, die wil maximum dat ik een tijdje weg ben, nooit zo voor twee of vijf weken ofzo." Het feit dat ouders hen missen en proberen contact houden wanneer adolescenten niet bij hen verblijven, geeft jongeren het gevoel een verschil te maken. 'liefde'. In de verschillende groepen kwam aan bod dat adolescenten merken dat ouders hen graag zien, ook al wordt dit niet altijd expliciet gezegd, zoals een 14-jarig meisje zei: "Allé ja bij mijn papa...wij zeggen nooit tegen elkaar dat we elkaar graag zien maar we weten dat wel". De fysieke uitdrukkingen van liefde (kus geven, knuffelen) is iets wat adolescenten vooral bij biologische ouders zien. In een groep jongens werd opgemerkt dat ze het vooral een teken van 'slijmen' zouden vinden, moesten stiefouders hen knuffelen. 'belangrijk zijn'. Adolescenten merken op dat ze belangrijk zijn voor hun ouders, soms omdat ouders dat expliciet gezegd hebben, soms weten ze het op een meer indirecte manier, bijvoorbeeld als een ouder speciaal tijd vrijmaakt om toch zeker op een

3 oudercontact aanwezig te kunnen zijn. Eén 15-jarige jongen had daarom de indruk niet zo belangrijk te zijn voor zijn vader: "ik vond dat eigenlijk wel spijtig dat mijn vader niet op de proclamatie was, want aléja, ik was tenslotte wel al 2 keer op die school blijven zitten en het was dan een keer de grote dag en dat hij er dan niet was ". 'meetellen'. Adolescenten merken na de scheiding op verschillende manieren op dat ouders met hen rekening willen houden, dit geeft hen het gevoel een verschil te maken. Jongeren spraken vooral over het feit dat hun mening gevraagd werd, zoals deze 14-jarige jongen: "zo ook als hij iemand tegenkomt of zo hé dan durft hij zo soms wel eens vragen van "wat vindt gij daarvan?" en zo. Onderzoeker: Ja hij vraagt uw mening? Jongen: Over bijna alles, zeker tegen mij, ons zussen iets minder, maar die denken ook op een andere manier. Ik en mijn pa denken echt over veel dingen hetzelfde zo. Die vraagt echt vaak mijn mening en die is ook over alle dingen echt heel open tegen mij." 'prioriteit krijgen'. In de verschillende groepen merkten adolescenten op dat hun ouders hen soms prioriteit geven boven de stiefouder of eventuele stiefkinderen. Vooral wanneer een ouder zijn kinderen verdedigt tegenover zijn/haar nieuwe partner, hadden jongeren het idee dat ze belangrijk waren voor die ouder, zoals dit 14-jarig meisje zei: "Mijn moeder zei zo van 'ja X [naam stiefvader], laat mij niet kiezen tussen mijn kinderen en u want ge weet sowieso dat ge gaat verliezen'. En sindsdien heeft hij nooit meer ruzie gemaakt met mij, met de kinderen of met mijn mama over de kinderen." Thema's die zowel aan bod kwamen in de context van biologische ouders als stiefouders, waren, 'aandacht', 'zorg' en 'samen activiteiten doen'. 'aandacht'. Het belang van aandacht krijgen van zowel biologische ouders als stiefouders werd in zowat alle groepen vermeld. Adolescenten merken op dat ouders willen luisteren naar hen, dat er interesse is voor wat gebeurt in hun leven. Een 14-jarig meisje vertelde over haar vader: "En gelijk als 'k just mijn rapport heb gehad, allé ja, hij krijgt dat thuis gestuurd van 't school, maar als hij weet dat 'k da gehad heb belt hij mij direct enzo." Zo ook bij stiefouders, doordat deze hen aandacht geven, merken adolescenten dat ze ook naar hen toe 'matteren', zoals dit meisje beschreef: "Maar zij moeide haar, maar zo op een goeie manier. Zo van 'en, gaat alles goed op school?' en van die dingen. En dan soms kan 't ambetant zijn van 'waar moeide gij u weeral mee?'. Maar soms kan 't zo zijn van 'ja kijk, ja 't gaat wel goed op school' enzo. Want mijn papa die keek daar nooit naar dus dat was dan wijs om zo ne keer te horen van 'ah, iemand is daarin geïnteresseerd buiten mijn mama."

4 'zorg'. In alle groepen kwam aan bod dat adolescenten merken dat ze belangrijk zijn voor hun ouders en stiefouders doordat deze voor hen zorgen. Dit gaat soms over zeer dagdagelijkse zaken als 'hij kookt voor ons' of 'ze koopt mij kleren'. Vooral biologische ouders hebben volgens de adolescenten zeer veel over voor hun kinderen, zoals deze 15-jarige jongen zei: "Mijn mama heeft redelijk veel over voor mij. Als we bijvoorbeeld ne keer iets moeten gaan halen of gaan doen, dan staat ze altijd klaar om mij te helpen. Voor mij eens te voeren of... Twee weken geleden was ik eens beroofd op straat. Ze hadden mij zo een paar meppen gegeven. M'n ipod en gerief enzo afgenomen. En ja, mijn mama had dan iets gepland die avond. Zo'n feestje. Ze heeft dat meteen afgezegd om met mij naar de dokter en de politie enzo te kunnen gaan." Vooral wanneer ouders geen zorg lijken te dragen voor hen (bijv. de schoolrekening niet willen betalen, geen eten koken) krijgen adolescenten de indruk dat deze ouder hen niet belangrijk vindt. Eveneens bij stiefouders, merken adolescenten op dat deze zich ook zorgen maken over hen, hen ook dingen kopen en koken voor hen. Zoals dit 14-jarig meisje beschreef: "Als mijn mama bijvoorbeeld laat moet werken en hij is er al, dan kookt hij voor mij, dan maakt hij dat ik eten heb. En dat er brood is voor mijn lunchpakket en zo van die dingen." 'samen activiteiten doen'. Zowel jongens als meisjes gaven in de verschillende groepen aan dat ze merken dat ze 'matteren' doordat ouders en stiefouder samen met hen activiteiten willen doen. Wanneer een biologische ouder tijd maakt om nog eens iets alleen te doen samen met zoon/dochter (bijv. samen gaan shoppen), leiden adolescenten hieruit af dat ze ertoe doen voor die ouder. Vooral in de groepen van de jongens kwam naar voor dat activiteiten samen met de stiefouder ervoor kunnen zorgen dat ze het gevoel krijgen een verschil te maken. Een 13-jarige jongen beweerde zelfs dat door samen dingen te doen met de stiefouder, de relatie automatisch beter wordt. Thema's die enkel aan bod kwamen als teken van 'matteren' in de context van stiefouders, waren, 'beschouwt me als eigen kind', 'rekenen op elkaar', 'impliciet matteren'. 'beschouwt me als eigen kind'. Sommige adolescenten vermeldden dat hun stiefouder hen beschouwt als een eigen zoon of dochter. In het geval van een 12-jarige jongen had zijn stiefmoeder letterlijk gezegd dat ze hem graag als haar eigen zoon had gehad; in andere gevallen leidden adolescenten dit af uit het gedrag van de stiefouder. Sommigen merkten echter duidelijk op dat hun stiefouder zijn/haar eigen kinderen voortrok, dit gaf hen het idee minder belangrijk te zijn voor die stiefouder. Zoals dit 12-jarig meisje zei: "Das zo precies alsof die denkt van 'ja oké, 'k heb u wel opgevoed, maar ge zijt mijn eigen kind niet' en allé ja, mijn halfbroer is dat wel dus ja... Onderzoeker: Gij hebt echt 't gevoel vanuit jouw persoonlijke ervaring dat die daar wel een onderscheid in maakt? Meisje: Ja." 'rekenen op elkaar'. Enkele adolescenten vermeldden dat ze merken dat ze ertoe doen voor hun stiefouders doordat ze op hem of haar kunnen rekenen (bijv. 'wil me helpen bij mijn

5 huiswerk', 'brengt mij naar school') of dat de stiefouder soms zelf beroep doet op hen. 'impliciet matteren'. Enkele adolescenten vermeldden dat ze wel voelden dat ze belangrijk waren in het leven van de stiefouder, maar ze konden niet echt vertellen hoe ze dat precies konden merken. Een 15-jarige jongen zei dat hij dacht belangrijk te zijn voor zijn stiefmoeder omdat zijn stiefmoeder elke dag thuis aanwezig is en er is voor hem. Besluit Uit de resultaten van dit onderzoek met adolescenten uit NSG, kunnen we besluiten dat jongeren op verschillende concrete manieren merken dat ze belangrijk zijn voor biologische ouders en stiefouders. Vooral het krijgen van voldoende aandacht, zorg en het samen doen van activiteiten geeft adolescenten het gevoel te 'matteren' naar zowel biologische ouders als stiefouders. Mogelijke implicaties Dit onderzoek toont aan dat een focus op jongeren als actieve betekenisverleners zeer belangrijk is. Jongeren geven ons hier een kijk op hoe zij de wereld rondom hen, in dit geval de relatie met biologische ouders en stiefouder, interpreteren en ervaren. Ouders en jongeren kunnen aangemoedigd worden om bij zichzelf te onderzoeken hoe zij willen en kunnen 'matteren' naar elkaar. Kijken door een 'mattering'-bril kan professionelen helpen om aan de slag te gaan met NSG.