Opsporing bij adrescontrole Gemeente Amsterdam Dienst Persoonsgegevens

Transcriptie

1 Rapport Gemeentelijke Ombudsman Opsporing bij adrescontrole Gemeente Amsterdam Dienst Persoonsgegevens 5 maart 2008 RA Samenvatting De Dienst Persoonsgegevens (DPG) voert bij een man thuis een adrescontrole uit omdat er zes personen staan ingeschreven op zijn driekamerwoning. Bij de controle wordt de dienst ondersteund door zes politieagenten. De medewerker van de dienst mag binnenkomen, de politie niet. Eén agent treedt zonder toestemming van de man toch de woning binnen en vraagt of hij recentelijk is aangehouden voor vuurwapenbezit en betrokken is geweest bij een verkeersruzie. De man doet bij de dienst zijn beklag, want de ondervraging door de politie heeft volgens hem niets te maken met de adrescontrole. De dienst verklaart de klacht gegrond, maar de man blijft ontevreden over de wijze waarop de politie zich gedragen heeft. Hij stapt daarom naar de ombudsman. Die verwijst de man voor zijn klacht over de politie naar de Commissie voor de politieklachten. Om een duidelijk beeld te krijgen van de gang van zaken houdt de ombudsman een hoorzitting waarop de dienst de werkwijze van DPG en politie toelicht. Het blijkt dat de politie zich bij adrescontroles, die onder de regie van de Dienst Persoonsgegevens worden uitgevoerd, ook bezighoudt met controle- en/of opsporingsactiviteiten. De ombudsman overweegt dat de dienst als regisseur van de adrescontrole, de bewoner erop had moeten wijzen waarom de politie aanwezig was en wat daarbij haar bevoegdheden zijn. De Dienst Persoonsgegevens heeft in strijd met het huisrecht gehandeld. Daarom heeft de ombudsman besloten aan zijn oordeel een aanbeveling te verbinden. Oordeel De onderzochte gedraging is niet behoorlijk. Aanbeveling De ombudsman verzoekt de burgemeester te bevorderen dat in het door de Dienst Persoonsgegevens opgestelde protocol afleggen van huisbezoeken ook uitdrukkelijk aandacht wordt besteed aan die gevallen waarin de politie als sterke arm aanwezig is bij adrescontroles, zodat: van te voren een deugdelijk gegevensonderzoek wordt ingesteld naar zowel de locatie als de bewoners;

2 Aantal pagina s : 2/5 erop wordt toegezien dat de politie uitsluitend ter ondersteuning van de ambtenaar aanwezig is en geen zelfstandige controle/opsporingsactiviteiten onderneemt; de ambtenaar en de politie gelijktijdig de woning betreden als sprake is van een veiligheidsrisico. Verzoek Het verzoek tot onderzoek is op 10 oktober 2006 schriftelijk ingediend en betreft de gemeente Amsterdam, Dienst Persoonsgegevens. Het gevraagde onderzoek heeft betrekking op: de gang van zaken bij een adrescontrole. Bevindingen achtergrond verzoek De Dienst Persoonsgegevens (DPG) voert bij verzoeker op 9 oktober 2006 een adrescontrole uit, omdat volgens de bij de gemeente geregistreerde gegevens sprake zou zijn van overbewoning. Uit de met instemming van verzoeker uitgevoerde controle blijkt, dat er niet teveel mensen op het adres wonen: de vijf kamerwoning stond als drie kamerwoning geregistreerd. De dienst wordt bij de controle ondersteund door zes politieagenten die verzoeker niet binnenlaat. Eén agent treedt zonder toestemming toch de woning binnen en vraagt verzoeker of hij recentelijk is aangehouden voor vuurwapenbezit en betrokken is geweest bij een verkeersruzie. Verzoeker deelt mee, dat dit niet het geval is. Hij is van mening dat de ondervraging door de politie niets te maken heeft met de adrescontrole en hij dient een klacht in bij de dienst. In een brief van 7 november 2006 geeft de Manager Handhaving DPG uitleg over de gang van zaken. In deze brief is de volgende passage opgenomen: Tijdens de controle is het de gewoonte dat ingeschreven personen even gecontroleerd worden door de politie, o.a. om na te gaan of er wellicht boetes openstaan en of er andere, wellicht belangrijke zaken (antecendenten) aan de orde zijn. Tijdens het bezoek aan uw woning kwam naar voren, dat u bekend bent bij de politie. Het ging hierbij om het in bezit hebben van een busje CS-gas, hetgeen te boek staat als een wapen. Verder was er sprake van een verkeerstwist, waarbij uw auto betrokken is geweest. U bent daarbij indertijd (augustus 2005) door de politie ontboden en gehoord, hetgeen een zgn. antecedent oplevert. Verzoekers klacht wordt gegrond verklaard. De manager handhaving deelt tevens mee dat door de politie één en ander te zwaar is aangezet en hij biedt, mede namens de politie, excuses aan. De dienst is bereid om met verzoeker een gesprek te voeren over de gang van zaken. Verzoeker kan zich hierin niet vinden omdat er nog steeds onduidelijkheid is over de rol van de politie. Daarop wendt zich tot de ombudsman. Omdat deze geen onderzoeksbevoegdheid heeft ten aanzien van de politie verwijst hij verzoeker door naar de Commissie voor de politieklachten. Het onderzoek richt zich dus louter op het handelen van de Dienst Persoonsgegevens. hoorzitting De ombudsman heeft de Dienst Persoonsgegevens verzocht om hem schriftelijk te informeren over de werkwijze van de dienst bij adresonderzoeken en over de feitelijke gang van zaken bij de

3 Aantal pagina s : 3/5 adrescontrole bij verzoeker. De reactie van de dienst verschafte de ombudsman echter geen helder beeld. Daarom heeft hij zowel de dienst als verzoeker uitgenodigd voor een hoorzitting op 3 december Aan de dienst is gevraagd de betrokken politiemedewerker ook mee te nemen. Deze bleek echter verhinderd te zijn.bij de hoorzitting waren namens de dienst de Manager Handhaving en de medewerker buitendienst die de adrescontrole heeft uitgevoerd aanwezig. Verzoeker heeft wegens ziekte moeten afzeggen. Hieronder volgt een weergave van het besprokene. Daarin is ook enige aanvullende informatie van de politie verwerkt. Aanleiding voor een adrescontrole wordt gevormd door signalen van afnemers (overheidsinstanties die gebruik maken van de Gemeentelijke Basisadministratie zoals bijvoorbeeld stadsdelen) en burgers of bedrijven (bijvoorbeeld het Postkantoor). Een regulier adresonderzoek, waarbij dus geen sprake is van een veiligheidsrisico, wordt uitgevoerd door twee medewerkers van DPG. Daarbij is geen politie aanwezig. Als een adres voldoet aan het risicoprofiel (daarvan is sprake als het aantal ingeschrevenen in relatie tot de grootte van de woning of het aantal verhuismutaties van een adres vragen oproept), wordt de lijst te controleren adressen voorgelegd aan de politie om na te gaan of sprake is van een veiligheidsrisico. De politie checkt dan zowel de locatie als de bewoners. Bij veiligheidsrisico varieert het aantal ondersteunende politieambtenaren al naar gelang de grootte van het risico. In 2007 is drie of vier keer een Actie Overbewoning uitgevoerd; per keer worden ongeveer 100 adressen bezocht. De medewerker Buitendienst deelt mee dat het incidenteel voorkomt dat bij een adrescontrole illegalen worden aangetroffen. DPG treedt dan terug en laat de vreemdelingenpolitie (die is stand-by) zijn werk doet: de illegalen worden meegenomen. Deze werkwijze wordt gevolgd bij elke Actie Overbewoning. De manager Handhaving merkt op dat misschien te weinig is nagedacht over de consequenties van deze aanpak. Hij deelt mee dat bij een andere Actie Overbewoning daarover kritische vragen zijn gesteld bij de behandeling van een bezwaarschrift in de bezwaarschriftencommissie van DPG. Aanleiding voor het huisbezoek bij verzoeker was de uitkomst van een papieren onderzoek door DPG. Volgens de gegevens van de afdeling Geo en Vastgoed Informatie (GVI) van de Dienst Advies en Beheer bewoonde verzoeker een drie-kamerwoning en in totaal zouden zes mensen daar wonen. Uit de controle ter plaatse bleek dat het een vijf-kamerwoning betrof; de gegevens van GVI waren dus niet correct. Dat gold voor meer woningen in verzoekers wijk. DPG gaf aan dat aan de overkant van verzoekers adres wel drie-kamerwoningen waren; de onjuiste vastgoedgegevens betroffen dus niet alleen verzoekers woning. In dit geval was dit adres meegenomen bij een Actie Overbewoning. De actie werd door vier teams uitgevoerd (ieder zo n 25 adressen). Een team bestaat uit één DPG medewerker Buitendienst, één politie teamleider, één politiechauffeur, vier aspirant agenten, in totaal dus zes politieambtenaren. Verzoeker gaf de DPG ambtenaar toestemming om zijn woning te betreden; de politie liet hij uitdrukkelijk niet toe. Het is ongebruikelijk dat een bewoner de politie de toegang ontzegt, daarom kon de ambtenaar zich het geval herinneren. Hij vroeg in de woning het identiteitsbewijs van bewoner; van te voren is immers niet bekend wie op het adres aangetroffen zal worden. De politie is vervolgens de persoonsgegevens van verzoeker nagegaan en toen bleek dat verzoeker volgens het politieregister vuurwapengevaarlijk was. Vervolgens is een agent alsnog (dus zonder toestemming van

4 Aantal pagina s : 4/5 de bewoner) de woning binnengegaan - de huisdeur stond nog open - en is naast de DPGer gaan staan. Hij heeft enkele vragen aan verzoeker gesteld over de reden van het feit dat hij geregistreerd stond, namelijk het in bezit hebben van een busje traangas. Verzoeker was daar niet van gediend. De woning is niet doorzocht en verzoeker is niet gefouilleerd. DPG verwijst de ombudsman voor nadere informatie naar de coördinator Actie Overbewoning. Zij deelde onder meer mee dat een mogelijk veiligheidsrisico bepaald wordt aan de hand van de locatie en de op het adres ingeschreven personen. De politie gaat nooit zonder toestemming de woning binnen. Als de politie al in de woning is en de bewoner trekt z n aanvankelijke toestemming in, dan dient de politie de woning te verlaten. reacties op het concept rapport Het resultaat van het onderzoek is als concept rapport naar verzoeker en naar de dienst gestuurd teneinde een nadere reactie mogelijk te maken. De reactie van verzoeker gaf geen aanleiding voor aanpassingen van de bevindingen. Enkele feitelijke opmerkingen van de dienst zijn verwerkt in de bevindingen. Voorts deelt de dienst mee dat DPG de wijze waarop de huisbezoeken worden uitgevoerd inmiddels verder heeft aangescherpt. Er is een protocol afleggen van huisbezoeken waaraan medewerkers zich dienen te houden. Met de politie zijn afspraken gemaakt over de assistentie bij huisbezoeken van DPG. Hierbij is de inzet van de politie beperkt tot één persoon en wordt de burger bij een huisbezoek duidelijk uitgelegd wat het doel van het bezoek is en wat zijn rechten zijn. DPG is nog met de politie in gesprek om nader vast te stellen op welke wijze huisbezoeken vergezeld van politie moeten plaatsvinden. Daarbij wordt aandacht besteed aan de regierol van DPG en de rechten en plichten van de burger bij een huisbezoek. Behoorlijkheidsvereisten De ombudsman toetst de gedragingen van gemeentelijke instanties aan behoorlijkheidsvereisten. In dit onderzoek is getoetst aan het huisrecht. Overwegingen Het huisrecht houdt in dat het binnentreden van een woning tegen de wil van de bewoner alleen is toegestaan in de gevallen bij of krachtens de wet bepaald. Het binnentreden van een woning zonder wettelijke machtiging of toestemming van de bewoner is alleen toegestaan indien een ernstig gevaar dreigt voor de veiligheid van personen of goederen. Dit betekent ook dat de ambtenaar die van plan is een woning (zonder machtiging) te betreden, de bewoner eerst om toestemming moet vragen. Vast staat dat adrescontroles met een veiligheidsrisico op initiatief en onder de regie van de Dienst Persoonsgegevens plaatsvinden en dat de politie daarbij ter ondersteuning als sterke arm aanwezig is. Daaruit volgt dat niet alleen DPG, maar ook de politie alleen na uitdrukkelijke toestemming van de bewoner de woning kan binnentreden. Verzoeker beklaagt zich erover dat de politie, zonder dat bijstand geboden was en zonder zijn toestemming zijn woning is binnengegaan en hem, zonder dat hij daartoe aanleiding gaf, heeft

5 Aantal pagina s : 5/5 bevraagd over zijn antecedenten. Op dit punt is verzoeker verwezen naar de Commissie voor de politieklachten. Overigens is niet helemaal duidelijk geworden waarom het nodig was verzoekers antecedenten nog eens nagegaan moesten worden tijdens het huisbezoek. Juist gelet op de aard van het antecedent (vuurwapengevaarlijk) had dit bij de voorbereiding van de controle duidelijk moeten worden en niet pas na het binnentreden van de woning. De ombudsman stelt vast dat de politie, door zich bezig te houden met controle- en/of opsporingsactiviteiten, als het ware heeft meegelift met de DPG ambtenaar die de adrescontrole uitvoerde. Deze werkwijze brengt een hoog afbreukrisico voor DPG met zich mee. DPG voert dan wel de regie over de adrescontroles, maar de praktijk wijst uit dat de politie de dienst bij een adrescontrole als dekmantel gebruikt om zonder toestemming van de bewoner een woning te kunnen betreden. DPG had zich, als regisseur van de adrescontrole, er van moeten vergewissen in hoeverre de politie een zelfstandige taak heeft bij de uitvoering van de adrescontroles en de bewoner daarop moeten wijzen. Door dat na te laten heeft de dienst in strijd met het huisrecht gehandeld. Dit is voor de ombudsman aanleiding om aan zijn oordeel een aanbeveling te verbinden. De hierboven geschetste werkwijze klemt te meer, nu uit dit onderzoek is gebleken dat de politie bij adrescontroles aangetroffen illegalen meeneemt naar het politiebureau, zonder dat er op basis van de Vreemdelingenwet aanleiding was om controles uit te voeren. Oordeel De onderzochte gedraging is onbehoorlijk. Aanbeveling De ombudsman verzoekt de burgemeester te bevorderen dat in het door de Dienst Persoonsgegevens opgestelde protocol afleggen van huisbezoeken ook uitdrukkelijk aandacht wordt besteed aan die gevallen waarin de politie als sterke arm aanwezig is bij adrescontroles, zodat: van te voren een deugdelijk gegevensonderzoek wordt ingesteld naar zowel de locatie als de bewoners; erop wordt toegezien dat de politie uitsluitend ter ondersteuning van de ambtenaar aanwezig is en geen zelfstandige controle/opsporingsactiviteiten onderneemt; de ambtenaar en de politie gelijktijdig de woning betreden als sprake is van een veiligheidsrisico.