Informatie-uitwisseling rondom exgedetineerden. Nota van bevindingen

Transcriptie

1 Informatie-uitwisseling rondom exgedetineerden met multiproblematiek Nota van bevindingen

2 Colofon Projectnaam Informatie-uitwisseling rondom ex-gedetineerden met multiproblematiek Projectnummer 2207 Versie Definitief Datum Juni 2012 Nummer Nvb-Info 12/063 Pagina 2 van 36

3 Inhoud Colofon 2 1 Samenvatting en conclusies 5 2 Inleiding Aanleiding en context Probleemanalyse Doel van het onderzoek Vraagstelling Conceptueel model informatie-uitwisseling Toetsingskader Methodiek 15 3 Werkprocessen dienstverlening rondom (ex-)gedetineerden Algemeen Nazorg ex-gedetineerden Begeleiding naar werk 21 4 Informatie-uitwisseling Betrokken organisaties Betrokken organisaties vanuit het perspectief van nazorg Betrokken organisaties vanuit het perspectief van begeleiding naar werk Verloop van de informatie-uitwisseling Behoefte Vraag Aanbod Levering Conclusies 28 5 Systematische evaluatie en verbetering 29 Bijlage 1: Begripsomschrijvingen en afkortingen 31 Bijlage 2: Toetsingskader 33 Bijlage 3: Methodologische verantwoording 35 Pagina 3 van 36

4 Pagina 4 van 36

5 1 Samenvatting en conclusies Deze nota beschrijft de bevindingen van een onderzoek naar informatie-uitwisseling ten behoeve van dienstverlening aan ex-gedetineerden met meervoudige problematiek. Dit onderzoek vormt samen met twee andere onderzoeken de basis voor de rapportage Informatie-uitwisseling van het SUWI-stelsel met aanpalende stelsels. Probleemanalyse Een speerpunt van het beleid op het gebied van werk en inkomen is dat iedereen naar vermogen participeert in de samenleving. Mensen mogen niet afhankelijk worden of blijven van een uitkering en voorkomen moet worden dat mensen worden afgeschreven en langs de kant staan. 1 Bij ongeveer de helft van de uitkeringsgerechtigden is sprake van meerdere problemen (multiproblematiek). 2 De dienstverlening aan deze groep uitkeringsgerechtigden is vaak maatwerk. Een voorwaarde voor de samenwerking of doorverwijzing is het op gang komen en in stand houden van informatie-uitwisseling tussen de betrokken partijen, zodat zij op de hoogte zijn van wat er bij andere partijen speelt omtrent de dienstverlening aan de cliënt, en dienstverlening (indien mogelijk) op elkaar kunnen afstemmen. Er is al veel geregeld met betrekking tot informatie-uitwisseling binnen de SUWIketen (Wet eenmalige gegevensuitvraag, Digitaal Klantdossier -DKD-, GeVS e.d.). Cliënten met multiproblematiek hebben echter ook met organisaties buiten de keten van werk en inkomen te maken. Hierdoor moeten cliënten met multiproblematiek dezelfde gegevens vaak meerdere keren bij verschillende organisaties aanleveren, waardoor zij hoge administratieve lasten kunnen ervaren. 3 Uit verschillende onderzoeken blijkt dat er knelpunten bestaan in de informatie-uitwisseling tussen professionals die betrokken zijn bij de hulp- en dienstverlening aan uitkeringsgerechtigden met multiproblematiek. 4 Gesignaleerd wordt dat de informatie-uitwisseling tussen partijen voor deze categorie uitkeringsgerechtigden niet optimaal is. Binnen de totale populatie uitkeringsgerechtigden met multiproblematiek zijn verschillende subgroepen te onderscheiden 5. Om gericht onderzoek te kunnen doen naar de informatie-uitwisseling voor het begeleiden naar werk van cliënten met multiproblematiek is door de inspectie een keuze gemaakt voor een afgebakende groep personen. De inspectie heeft voor de groep ex-gedetineerden met multiproblematiek gekozen, omdat het hele scala aan problemen dat in de totale groep van cliënten met multiproblematiek voorkomt, ook terug te vinden is in deze doelgroep. Daarmee is de complexiteit van de informatie-uitwisseling tussen partijen die op verschillende probleemgebieden werkzaam zijn ten behoeve van deze doelgroep, zichtbaar te maken. De meest voorkomende problemen bij ex-gedetineerden die een beroep doen op een uitkering zijn: laag opleidingsniveau, financiële problemen, huisvesting, (alcohol)verslaving, geen (legaal) inkomen en geen of een kort arbeidsverleden. 6 De pro- 1 Kamerstukken II, , , nr. 15: Vrijheid en verantwoordelijkheid: Regeerakkoord VVD-CDA. 2 Multiproblematiek bij cliënten: verslag van een verkenning in relatie tot (arbeids-)participatie Astri/Meccano, Meervoudige hulpvraag zorg en inkomen: De cliënt aan het woord Zenc, 2010 en Samenloop van regelingen: Een onderzoek naar de samenloop van een aantal regelingen in zorg en sociale zekerheid SCP, Onder andere: Rotonde van Hamed (Nicis, 2008) en Multiproblematiek bij cliënten (Astri Meccano, 2010) en Maatwerk bij meervoudigheid (IWI, 2010). 5 Het Astri Meccano onderzoek onderscheidt er 5: laag opgeleiden, jongeren, licht verstandelijk gehandicapten, exgedetineerden en zieke vangnetters/wwb ers met een arbeidsbeperking. 6 Multiproblematiek bij cliënten: verslag van een verkenning in relatie tot (arbeids-)participatie Astri/Meccano, Pagina 5 van 36

6 blematiek van ex-gedetineerden is complex en de oorzaak ervan ligt vaak al voor de detentieperiode. 7 Jaarlijks keren ruim ex-gedetineerden terug in de maatschappij. De gemeenten hebben een zorgplicht voor alle burgers die in hun gemeente wonen, maar zijn vanuit het Samenwerkingsmodel Nazorg (ex-)gedetineerden specifiek verantwoordelijk voor de opvang van en de nazorg van (ex-)gedetineerden. De Gemeentelijke Sociale Dienst (GSD) 8 verstrekt rechthebbende burgers een WWB-uitkering en begeleidt hen naar werk, sociale activering of een andere vorm van participatie. De gemeente heeft daarnaast ook andere taken, zoals de maatschappelijke opvang, schuldhulpverlening, welzijn, wonen etc. De afdelingen van de gemeente die deze taken uitvoeren, kunnen elk apart of gezamenlijk betrokken zijn bij de hulp- en dienstverlening aan ex-gedetineerden. Informatie-uitwisseling tussen de GSD en deze afdelingen wordt bekeken vanuit het perspectief van het proces dat tot doel heeft de ex-gedetineerde te begeleiden naar werk. In de uitvoeringspraktijk lopen de processen van nazorg en re-integratie naar werk soms in elkaar over en kan er sprake zijn van overlap. Ex-gedetineerden die terugkeren in de maatschappij, zijn vaak onvoldoende geëquipeerd om te kunnen functioneren in een baan en als zij aan het werk gaan, of ze die baan ook op langere termijn kunnen behouden. Uit onderzoek blijkt dat werkloosheid een belangrijke voorspeller is voor terugval in delictgedrag. 9 Daarom is het belangrijk dat de maatschappelijke voorzieningen goed aansluiten op detentie en is informatie-uitwisseling tussen penitentiaire inrichtingen, gemeenten, UWV en maatschappelijke partners in de dienstverlening aan ex-gedetineerden, waaronder zorgvoorzieningen, van groot belang. Alleen daardoor kan tijdig worden beoordeeld op welke velden zich problemen voordoen, en kunnen betrokken partijen de cliënten gericht doorverwijzen of een samenwerking opstarten. 10 Informatie-uitwisseling is een cruciaal onderdeel van de samenwerking tussen partijen. Doelstelling Met het onderzoek levert de inspectie een bijdrage aan het verbeteren van de dienstverlening aan ex-gedetineerden en mogelijk andere cliënten met multiproblematiek. Dit doet de inspectie door inzicht te bieden in de manier waarop de informatie-uitwisseling tussen organisaties die betrokken zijn bij de begeleiding van exgedetineerden naar werk, verloopt en verder wordt ontwikkeld. Vraagstelling De hoofdvraag die met dit onderzoek beantwoord wordt, luidt: Hoe laten SUWI- partijen en andere organisaties bij de dienstverlening aan exgedetineerden met multiproblematiek hun informatie-uitwisseling voor de begeleiding naar werk of naar een andere wijze van participatie verlopen en optimaliseren zij deze? Deelvragen 1 Welke organisaties zijn betrokken bij de dienstverlening aan ex-gedetineerden, specifiek bij de begeleiding naar werk of andere vorm van participatie? 2 Hoe verloopt de informatie-uitwisseling tussen de betrokken organisaties? 7 De monitor nazorg ex-gedetineerden: Ontwikkeling en eerste resultaten - Weijters en More (WODC), Het onderdeel van de gemeentelijke organisatie dat de WWB uitvoert, wordt in gemeenten verschillend benoemd; dit kan de Gemeentelijke Sociale Dienst (GSD), de afdeling Sociale Zaken of afdeling Werk en Inkomen betreffen. In deze nota is gekozen voor de uniforme term GSD. 9 Handleiding RISc (Recidive Inschattings Schalen). De RISc is een diagnostisch instrument van de drie reclasseringsinstellingen (Reclassering Nederland, Verslavingsreclassering, Leger des Heils). 10 Samenwerkingsmodel nazorg volwassenen ex-gedetineerde burgers: Actualisatie 2011 VNG en DJI. Pagina 6 van 36

7 3 Welke factoren spelen een rol in het al dan niet naar tevredenheid verlopen van de informatie-uitwisseling? 4 Op welke wijze proberen de organisaties de informatie-uitwisseling te optimaliseren? Toetsingskader Het toetsingskader is gebruikt om gestructureerd de situatie te beschrijven op het gebied van informatie-uitwisseling rondom ex-gedetineerden in de geselecteerde cases, en om te toetsen in hoeverre de informatie-uitwisseling hieraan voldoet. Het kader is afgeleid uit het samenwerkingsmodel nazorg van VNG en Justitie en het Integraal Toezichtkader Jeugdzaken. Daarnaast zijn normen ontleend aan de Wet bescherming persoonsgegevens (WBP), waarin de algemene kaders van privacyrecht zijn neergelegd. De normen hebben betrekking op informatiebehoefte, -vraag, -aanbod, -levering en evaluatie en verbetering. Methodiek In de verkennende fase van het onderzoek heeft de inspectie zich door deskresearch en gesprekken met belangrijke (landelijke) stakeholders en gemeenten een beeld gevormd van de (uitvoerings-) praktijk en belangrijke ontwikkelingen daarin. Vervolgens is er een interviewvragenlijst opgesteld die is getest in een pilot. Het daadwerkelijke onderzoek is uitgevoerd bij vier gemeenten, waarbij documenten zijn bestudeerd en interviews zijn gehouden met onder andere de coördinator nazorg, klantmanager werk en inkomen en het hoofd van de GSD. De voorlopige bevindingen en conclusies zijn getoetst in een expertsessie. Bevindingen en conclusies De coördinatie van de nazorg aan (ex-)gedetineerden op het moment dat zij de penitentiaire inrichting verlaten, is een gemeentelijke verantwoordelijkheid. Bij de onderzochte gemeenten is bij ieder de begeleiding van ex-gedetineerden naar werk anders belegd; soms bij de gemeente zelf, in andere gevallen is het uitbesteed aan een niet-gemeentelijke organisatie. Binnen de doelgroep ex-gedetineerden met multiproblematiek bestaan subgroepen waarvoor de mate van dienstverlening varieert van helemaal niets tot veel. Een van de onderdelen van nazorg is het regelen van een inkomen (uit werk of uitkering). De GSD verstrekt rechthebbende burgers een WWB-uitkering en begeleidt hen naar werk, sociale activering of een andere vorm van participatie. De taak van het begeleiden naar werk van ex-gedetineerden kan volledig belegd zijn bij de GSD, maar kan ook volledig geïntegreerd zijn in dienstverlening in het kader van nazorg. Experts geven aan dat het beleggen van de coördinatie op één specifiek punt een succesfactor is voor de dienstverlening en de informatie-uitwisseling. Ex-gedetineerden zijn de afgelopen jaren door het nazorgmodel goed in beeld gekomen en er zijn (samenwerkings-)structuren met bijbehorende informatieuitwisseling opgezet om de multiproblematiek bij deze groep aan te pakken. Dit gebeurt met het oog op re-integratie van ex-gedetineerden in de maatschappij en het daarmee voorkomen van recidive en overlast. Gemeenten ondervinden bij de uitvoering van de taak van werk en inkomen ten aanzien van ex-gedetineerden ook voordeel van de resultaten van de nazorg. In de expertsessie is geopperd dat het opzetten van een samenwerkingsstructuur en instrumenten als het samenwerkingsmodel breder kunnen worden ingezet ten behoeve van andere afgebakende doelgroepen. Het nazorgproces is specifiek bedoeld voor ex-gedetineerden, maar de organisaties en het verloop van de informatie-uitwisseling voor het begeleiden naar werk of andere vorm van participatie, en de succesfactoren en belemmeringen daarin, gelden vaak ook voor andere uitkeringsgerechtigden met multiproblematiek. Dat is maatwerk, waarbij dezelfde persoonlijke uitwisselingen tussen professionals van betrokken organisaties kunnen plaatsvinden. Pagina 7 van 36

8 Belangrijke instanties waarmee ten behoeve van het proces van begeleiden naar werk/participatie informatie wordt uitgewisseld, zijn: de GGZ, de verslavingszorg, maatschappelijk werk/maatschappelijke opvang, reclassering en schuldhulpverlening. Daarnaast zijn nog veel andere organisaties genoemd, waarmee gemeenten informatie uitwisselen in het kader van begeleiding naar werk/participatie. Bij de onderzochte gemeenten is er geen standaardisatie in de informatieuitwisseling t.b.v. de taak van het naar werk begeleiden van ex-gedetineerden. Het is veelal maatwerk, waarbij de informatie-uitwisseling wordt ingegeven door de situatie van de klant. Behoefte, vraag, aanbod en levering van informatie worden per organisatie of cliënt anders ingericht. De vier onderdelen van informatie-uitwisseling worden impliciet aangetroffen, maar zijn niet expliciet onderscheiden. Met name persoonlijke uitwisseling per mail, telefoon of in casusoverleg is erg belangrijk. Daar waar geautomatiseerde systemen zijn aangetroffen, zijn die vooral gericht op reintegratie van ex-gedetineerden in de maatschappij en het daarmee voorkomen van recidive en overlast en niet op de taak van werk en inkomen. De professionals geven aan dat ze door persoonlijke relaties in het netwerk de informatie krijgen die nodig is, en zijn in het algemeen tevreden over de informatie-uitwisseling. De persoonlijke contacten zijn vaak bepalend voor het verkrijgen van informatie. In combinatie met het feit dat de informatie-uitwisseling nauwelijks geautomatiseerd is, is er een risico dat bij het wegvallen van individuen de informatie-uitwisseling stagneert. In het oog springende punten m.b.t. informatie-uitwisseling, die uit het onderzoek naar voren komen, zijn: De informatie-uitwisseling is niet gesystematiseerd en gestandaardiseerd. De betrokken instanties en hun medewerkers zijn zich bij het delen van informatie bewust van privacy(-wetgeving) en proberen daar zo goed mogelijk mee om te gaan. Maar er bestaat een spanningsveld tussen privacybescherming en goed hulpverlenerschap. Het ontbreken van GGZ-informatie (vanwege privacy en beroepsgeheim) wordt als knelpunt ervaren bij de begeleiding naar werk. Daarbij gaat het om het inschatten van wat de mogelijkheden van een cliënt zijn en het waarborgen van de veiligheid van de medewerker. Het gebruik van een toestemmingsverklaring voor uitwisseling stuit vaak op praktische bezwaren, waardoor deze verklaringen weinig tot niet gebruikt worden. In praktijk worden soms directe of indirecte workarounds gebruikt, de grenzen van de privacywetgeving worden daarbij opgerekt en ook overschreden. Informatie uit Suwinet-Inkijk wordt als waardevol voor een goed lopend proces van nazorg ervaren, maar mag in beginsel op grond van de WWB niet gewisseld worden t.b.v. nazorg. Bij enkele gemeenten werd voorheen op gevalsniveau informatie uit Suwinet voor andere doelen dan werk en inkomen verstrekt, maar dat is inmiddels stopgezet. Door de experts is dit ook als een belangrijke belemmering erkend: in de publieke dienstverlening is een kanteling gaande waarbij de cliënt centraal staat en waarop organisatie, werkwijze, systemen en regelgeving (zouden moeten) worden aangepast; toegang tot Suwinet voor de MMD er en de coördinator nazorg is daarvan een voorbeeld. Door verminderde aanwezigheid op werkpleinen en dienstverlening van UWV WERKbedrijf, wordt UWV WERKbedrijf door de bezochte gemeenten niet meer gezien als vanzelfsprekende partner in de dienstverlening aan ex-gedetineerden. Informatie over een eventuele uitkering van het UWV is niet altijd beschikbaar t.b.v. nazorg. In de onderzochte gemeenten wordt de dienstverlenerlening aan ex-gedetineerden en bijbehorende informatie-uitwisseling verbeterd of vanwege bezuinigingen aangepast. De informatie-uitwisseling is daarbij meestal geen expliciet voorwerp van eva- Pagina 8 van 36

9 luatie en verbetering. Daar waar convenanten zijn (voornamelijk ten behoeve van veiligheids- of nazorgoverleggen), wordt structureel geëvalueerd. In de cases is vanuit de GSD geen systematische evaluatie en verbetering van de informatie-uitwisseling aangetroffen. De evaluatie is vaak ad hoc en er worden voornamelijk fragmentarische verbeteringen gemeld. Pagina 9 van 36

10 Pagina 10 van 36

11 2 Inleiding Deze nota beschrijft de bevindingen van een onderzoek naar informatie-uitwisseling ten behoeve van dienstverlening aan ex-gedetineerden met meervoudige problematiek. Dit onderzoek is uitgevoerd in het kader van het programma Informatieprocessen van de directie Werk en Inkomen van de Inspectie SZW. Samen met de onderzoeken naar bestandskoppelingen voor fraudebestrijding en elektronische verstrekking van gegevens vanuit het SUWI-domein aan organisaties buiten SUWI, is dit onderzoek één van de drie projecten die de basis vormen voor de programmarapportage van augustus Het thema van deze rapportage is de informatieuitwisseling tussen het SUWI-stelsel en andere stelsels. 2.1 Aanleiding en context Een speerpunt van het beleid op het gebied van werk en inkomen is dat iedereen naar vermogen participeert in de samenleving. Mensen mogen niet afhankelijk worden of blijven van een uitkering en voorkomen moet worden dat mensen worden afgeschreven en langs de kant staan. 11 Bij een deel van de uitkeringsgerechtigden is sprake van meerdere problemen. De groep uitkeringsgerechtigden met meervoudige problematiek (hier kortheidshalve ook aangeduid als: multiproblematiek) is groot, afgezet tegen het totaal aan uitkeringsgerechtigden. Van een door Astri Meccano 12 samengesteld onderzoeksbestand van in totaal uitkeringsgerechtigden 13, hebben ca mensen te maken met multiproblematiek (zie bijlage 1 voor een uitleg van deze en andere begrippen). De dienstverlening aan deze groep uitkeringsgerechtigden is vaak maatwerk, wat onder meer betekent dat problemen op andere leefgebieden dan werk en inkomen bij cliënten gesignaleerd dienen te worden. UWV en gemeenten moeten cliënten waar nodig doorverwijzen naar andere specialistische hulpverleners of de samenwerking met deze hulpverlenende organisaties opstarten. 14 Een voorwaarde voor de samenwerking of doorverwijzing is het op gang komen en in stand houden van informatie-uitwisseling tussen de betrokken partijen, zodat zij op de hoogte zijn van wat er bij andere partijen speelt omtrent de dienstverlening aan de cliënt, en dienstverlening (indien mogelijk) op elkaar kunnen afstemmen. Een initiatief op dit gebied is het project Gezamenlijke Beoordeling, waarbij een aantal lokale initiatieven zijn opgezet, die zich richten op samenwerking tussen organisaties op het gebied van werk, inkomen, zorg en welzijn, waarbij de cliënt met een meervoudige hulpvraag centraal staat Probleemanalyse Er is al veel geregeld met betrekking tot informatie-uitwisseling binnen de SUWIketen (Wet eenmalige gegevensuitvraag, Digitaal Klantdossier -DKD-, GeVS e.d.). Cliënten van SUWI-organisaties met multiproblematiek hebben echter ook met organisaties buiten de keten van werk en inkomen te maken. Hierdoor moeten cliën- 11 Kamerstukken II, , , nr. 15: Vrijheid en verantwoordelijkheid: Regeerakkoord VVD-CDA. 12 Multiproblematiek bij cliënten: verslag van een verkenning in relatie tot (arbeids-)participatie Astri/Meccano, WW-, bijstands- en arbeidsongeschiktheidsuitkering en harde kern vangnet ziektewet. 14 Structuur van de uitvoering van werk en inkomen (SUWI) brief dd (Tweede kamer, vergaderjaar , , nr. 445) Pagina 11 van 36

12 ten met multiproblematiek dezelfde gegevens vaak meerdere keren bij verschillende organisaties aanleveren, waardoor zij hoge administratieve lasten kunnen ervaren. 16 Eén van de doelstellingen van de rijksoverheid is het terugdringen van de administratieve lasten voor de burger. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat er knelpunten bestaan in de informatieuitwisseling tussen professionals die betrokken zijn bij de hulp- en dienstverlening aan uitkeringsgerechtigden met multiproblematiek. 17 Gesignaleerd wordt dat de informatie-uitwisseling tussen partijen voor deze categorie uitkeringsgerechtigden niet optimaal is. Het ontbreekt echter aan inzicht in de aard van die knelpunten. Afbakening Binnen de totale populatie uitkeringsgerechtigden met multiproblematiek zijn verschillende subgroepen te onderscheiden 18. Om gericht onderzoek te kunnen doen naar de informatie-uitwisseling voor het begeleiden naar werk van cliënten met multiproblematiek is door de inspectie een keuze gemaakt voor een afgebakende groep personen. De inspectie heeft voor de groep ex-gedetineerden met multiproblematiek gekozen, omdat het hele scala aan problemen dat in de totale groep van cliënten met multiproblematiek voorkomt, ook terug te vinden is in deze doelgroep. Daarmee is de complexiteit van de informatie-uitwisseling tussen partijen die op verschillende probleemgebieden werkzaam zijn ten behoeve van deze doelgroep, zichtbaar te maken. Het gaat hierbij om ex-gedetineerden die recent zijn vrijgekomen. Exgedetineerden zonder werk hebben per definitie last van multiproblematiek. 19 De meest voorkomende problemen bij ex-gedetineerden die een beroep doen op een uitkering, zijn: laag opleidingsniveau, financiële problemen, huisvesting, (alcohol)verslaving, geen (legaal) inkomen en geen of een kort arbeidsverleden. 20 De geïnterviewde professionals geven aan dat er in veel gevallen sprake is van een verstandelijke handicap of psychische stoornis. De problematiek van exgedetineerden is complex en de oorzaak ervan ligt vaak al voor de detentieperiode. 21 Dit onderzoek richt zich op de uitvoering van de WWB rondom de groep exgedetineerden. Jaarlijks keren ruim ex-gedetineerden terug in de maatschappij. De gemeenten hebben een zorgplicht voor alle burgers die in hun gemeente wonen, maar zijn vanuit het Samenwerkingsmodel Nazorg (ex-)gedetineerden specifiek verantwoordelijk voor de coördinatie van de nazorg aan (ex-) gedetineerden. 22 Er zijn geen exacte cijfers beschikbaar over het aantal ex-gedetineerden dat (bij ontslag uit detentie) een beroep doet op een uitkering. De monitor nazorg ex-gedetineerden geeft wel een indicatie: ruim een vierde van de ex-gedetineerden heeft 6 maanden na detentie inkomen uit arbeid, bijna de helft heeft een WWB-uitkering en nog eens een vierde heeft een ander soort uitkering (waaronder WIA, Wajong en AOW). 23 Bij een beperkt aantal gedetineerden die na detentie een uitkering van UWV ontvangen, is bemiddeling naar de arbeidsmarkt aan de orde. Op basis van informatie van UWV 16 Meervoudige hulpvraag zorg en inkomen: De cliënt aan het woord Zenc, 2010 en Samenloop van regelingen: Een onderzoek naar de samenloop van een aantal regelingen in zorg en sociale zekerheid SCP, Onder andere: Rotonde van Hamed (Nicis, 2008) en Multiproblematiek bij cliënten (Astri Meccano, 2010) en Maatwerk bij meervoudigheid (IWI, 2010). 18 Het Astri Meccano-onderzoek onderscheidt er 5: laag opgeleiden, jongeren, licht verstandelijk gehandicapten, exgedetineerden en zieke vangnetters/wwb ers met een arbeidsbeperking. 19 Een uitgebreide beschrijving van de definitie is te vinden in bijlage Multiproblematiek bij cliënten: verslag van een verkenning in relatie tot (arbeids-)participatie Astri/Meccano, De monitor nazorg ex-gedetineerden: Ontwikkeling en eerste resultaten - Weijters en More (WODC), Nazorg betekent de opvang en begeleiding van een ex-gedetineerde als hij vrij komt. In paragraaf 2.2 wordt dit proces uitgelegd. 23 Tweede monitor van de monitor nazorg ex-gedetineerden: Resultaten en vergelijking tussen twee metingen in de tijd More en Weijters (WODC), Pagina 12 van 36

13 blijkt dat in het jaar 2011, 255 personen na detentie een (herleefde) WW uitkering hebben ontvangen. Op grond van de regelingen WAO, WIA-WGA, Wajong en WAZ hebben in totaal 153 (respectievelijk 47, 100, 5 en 1) personen met gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid een uitkering ontvangen na hun detentie. De Gemeentelijke Sociale Dienst (GSD) 24 verstrekt rechthebbende burgers een WWB-uitkering en begeleidt hen naar werk, sociale activering of een andere vorm van participatie. De gemeente heeft naast deze taak ook andere taken, zoals de maatschappelijke opvang, coördinatie van nazorg voor ex-gedetineerden, schuldhulpverlening, welzijn, wonen etc. De afdelingen van de gemeente die deze taken uitvoeren, kunnen elk apart of gezamenlijk betrokken zijn bij de hulp- en dienstverlening aan ex-gedetineerden. Informatie-uitwisseling tussen de GSD en deze afdelingen wordt bekeken vanuit het perspectief van het proces dat tot doel heeft de exgedetineerde te begeleiden naar werk. In de uitvoeringspraktijk lopen de processen van nazorg en re-integratie naar werk soms in elkaar over en er kan sprake zijn van overlap. Een beschrijving van de dienstverleningsprocessen rondom ex-gedetineerden is te vinden in hoofdstuk 2. Ex-gedetineerden en werk Ex-gedetineerden die terugkeren in de maatschappij, zijn vaak onvoldoende geëquipeerd om te kunnen functioneren in een baan en als zij aan het werk gaan, of ze die baan ook op langere termijn kunnen behouden. Hierdoor kan de afhankelijkheid van de uitkering voor deze groep cliënten blijven bestaan. 25 Ook blijkt uit eerder onderzoek dat werkloosheid een belangrijke voorspeller is voor terugval in delictgedrag. 26 De kans op recidive wordt groter wanneer een ex-gedetineerde niet beschikt over opleiding, werk en inkomen (criminogene factoren). 27 Daarom is het belangrijk dat de maatschappelijke voorzieningen goed aansluiten op detentie en is informatieuitwisseling tussen penitentiaire inrichtingen, gemeenten, UWV WERKbedrijf en maatschappelijke partners, waaronder zorgvoorzieningen, van groot belang. Alleen daardoor kan tijdig worden beoordeeld op welke velden zich problemen voordoen en kunnen betrokken partijen de cliënten gericht doorverwijzen of een samenwerking opstarten. 28 Informatie-uitwisseling is een cruciaal onderdeel van de samenwerking tussen partijen. 2.3 Doel van het onderzoek Met het onderzoek levert de inspectie een bijdrage aan het verbeteren van de dienstverlening aan ex-gedetineerden en mogelijk andere cliënten met multiproblematiek. Dit doet de inspectie door inzicht te bieden in de manier waarop de informatie-uitwisseling tussen organisaties die betrokken zijn bij de begeleiding van exgedetineerden naar werk, verloopt en verder wordt ontwikkeld. 24 Het onderdeel van de gemeentelijke organisatie dat de WWB uitvoert, wordt in gemeenten verschillend benoemd; dit kan de Gemeentelijke Sociale Dienst (GSD), de afdeling Sociale Zaken of afdeling Werk en Inkomen betreffen. In deze nota is gekozen voor de uniforme term GSD. 25 Een baanloos bestaan, SCP, Handleiding RISc (Recidive Inschattings Schalen). De RISc is een diagnostisch instrument van de drie reclasseringsinstellingen (Reclassering Nederland, Verslavingsreclassering, Leger des Heils). 27 Criminogene factoren zijn kenmerken of omstandigheden die kunnen bijdragen aan het plegen van delicten. Criminogene factoren kunnen ook worden omschreven als: risicofactoren die herhaling van delictgedrag meer waarschijnlijk maken. Bronnen: Prevalentie van criminogene factoren bij mannelijke gedetineerden in Nederland, WODC, 2003, en: Werk doet delinquentie afnemen - V. van der Geest (in: Justitiële verkenningen 2011/05). 28 Samenwerkingsmodel nazorg volwassenen ex-gedetineerde burgers: Actualisatie 2011 VNG en DJI. Pagina 13 van 36

14 2.4 Vraagstelling Het onderzoek geeft een antwoord op de volgende hoofdvraag: Hoe laten SUWI- partijen en andere organisaties bij de dienstverlening aan exgedetineerden met multiproblematiek hun informatie-uitwisseling voor de begeleiding naar werk of naar een andere wijze van participatie verlopen en optimaliseren zij deze? Deelvragen 1 Welke organisaties zijn betrokken bij de dienstverlening aan ex-gedetineerden, specifiek bij de begeleiding naar werk of andere vorm van participatie? 2 Hoe verloopt de informatie-uitwisseling tussen de betrokken organisaties? 3 Welke factoren spelen een rol in het al dan niet naar tevredenheid verlopen van de informatie-uitwisseling? 4 Op welke wijze proberen de organisaties de informatie-uitwisseling te optimaliseren? 2.5 Conceptueel model informatie-uitwisseling Om inzicht te krijgen in de informatie-uitwisseling tussen organisaties, is onderstaand model gehanteerd. 29 Het model is een weergave van een fragment van de werkelijkheid van informatie-uitwisseling ten behoeve van bijvoorbeeld de uitvoering van de WWB. Informatie wordt uitgewisseld in een netwerk van verschillende organisaties. In het model is de interactie van gegevensuitwisseling beperkt tot twee partijen, elk uit een andere keten. Onafhankelijk van elkaar hebben deze partijen contact met de cliënt. 30 Daarnaast is er een mogelijke informatie-uitwisseling tussen de twee partijen. Die uitwisseling vormt de focus van dit onderzoek. Behoefte Een informatiestroom komt in het model tot stand als de vier fasen (ook te zien als stappen) worden doorlopen. (1) Er is sprake van een behoefte aan informatie. (2) Deze behoefte vertaalt zich vervolgens in een vraag. (3) Er is een andere organisa- Suwipartij Vraag Levering Andere organisatie Aanbod Figuur 2.1 Conceptueel model informatie-uitwisseling Een informatiestroom kan ontstaan als: 1. de behoefte aan bepaalde informatie geformuleerd is; 2. deze informatie bij een andere partij wordt uitgevraagd; 3. deze partij de informatie beschikbaar heeft en deze ter beschikking kan stellen (aanbod); 4. de informatie wordt geleverd. 29 Dit model is in het vooronderzoek getoetst en verfijnd en dient in de rest van het onderzoek als analysekader. 30 Ook zullen er waarschijnlijk informatie-uitwisselingen zijn met andere organisaties binnen de eigen keten. Deze worden voor de overzichtelijkheid niet in het model weergegeven. Pagina 14 van 36

15 tie die over de informatie beschikt (aanbod). (4) De levering brengt vraag en aanbod bij elkaar. De SUWI-partij kan behalve als vragende organisatie ook als leverancier optreden. 2.6 Toetsingskader Het toetsingskader is gebruikt om gestructureerd de situatie te beschrijven op het gebied van informatie-uitwisseling rondom ex-gedetineerden in de geselecteerde cases, en om te toetsen in hoeverre de informatie-uitwisseling hieraan voldoet. Het kader is afgeleid uit het samenwerkingsmodel nazorg van VNG en Justitie en het Integraal Toezichtkader Jeugdzaken. De normen hebben betrekking op informatiebehoefte, -vraag, -aanbod, -levering en evaluatie en verbetering. Daarnaast zijn normen ontleend aan de Wet bescherming persoonsgegevens (WBP), waarin de algemene kaders van privacyrecht zijn neergelegd. Het volledige toetsingskader is opgenomen in bijlage Methodiek Het onderzoek bestaat uit een aantal onderdelen. In de verkennende fase heeft de inspectie zich door deskresearch en gesprekken met belangrijke (landelijke) stakeholders en gemeenten een beeld gevormd van de (uitvoerings-) praktijk en belangrijke ontwikkelingen daarin. Vervolgens is er een interviewvragenlijst opgesteld, die is getest in een pilot. Het daadwerkelijke onderzoek is uitgevoerd bij vier gemeenten, waarbij documenten zijn bestudeerd en interviews zijn gehouden met onder andere de coördinator nazorg, klantmanager werk en inkomen en het hoofd van de GSD. De voorlopige bevindingen en conclusies zijn getoetst in een expertsessie. Een meer uitgebreide methodologische verantwoording is te vinden in bijlage 3. Pagina 15 van 36

16 Pagina 16 van 36

17 Coördinator nazorg Nota van bevindingen Informatie-uitwisseling rondom ex-gedetineerden met multiproblematiek juni Werkprocessen dienstverlening rondom (ex-)gedetineerden In dit hoofdstuk worden de werkprocessen met betrekking tot de dienstverlening aan ex-gedetineerden met multiproblematiek geschetst. Daarbij wordt ingegaan op het proces dat tot doel heeft nazorg aan (ex-) gedetineerden te verzorgen (paragraaf 2.2) en het proces dat ingericht is om de cliënt te begeleiden naar werk of andere vormen van participatie (paragraaf 2.3). Deze werkprocessen vormen de context waarbinnen de onderzochte informatie-uitwisseling tussen partijen uit het SUWI-domein en andere partijen plaatsvindt. 3.1 Algemeen De focus van dit onderzoek ligt op de informatie-uitwisseling ten behoeve van het proces van begeleiden naar werk. Dit proces heeft tot doel de ex-gedetineerde met multiproblematiek te begeleiden naar werk of anderszins te laten participeren. De dienstverlening in het kader van voorzieningen op de andere aspecten van nazorg aan (ex-)gedetineerden staat niet los hiervan. Het realiseren van andere voorzieningen is vaak een randvoorwaarde om de begeleiding naar werk mogelijk te maken. Daarom is dit proces ook zijdelings in het onderzoek betrokken. De dienstverlening op het gebied van werk en inkomen kan al tijdens het verblijf in de penitentiaire inrichting van start gaan. Deze dienstverlening vindt voor een deel ook buiten het kader van nazorg aan (ex-)gedetineerden plaats en loopt dan over in het reguliere proces van werk en inkomen. De samenhang van de processen en de focus van dit onderzoek zijn in het onderstaande conceptueel model schematisch weergegeven. Nazorg ex-gedetineerden Identiteitsbewijs Detentie Zorg Huisvesting Inkomen Werk en Inkomen Schulden Verantwoordelijkheid Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) Verantwoordelijkheid Gemeente Figuur 3.1 Conceptuele weergave nazorg aan (ex-)gedetineerden De inrichting van de werkprocessen rondom de dienstverlening aan exgedetineerden verschilt doorgaans per gemeente. Ook bij de vier onderzochte gemeenten zijn de coördinatie van de nazorg, dienstverlening op het gebied van werk en inkomen en andere dienstverlenende processen op verschillende plaatsen binnen Pagina 17 van 36

18 of buiten de gemeentelijke organisatie belegd. In een aantal gemeenten bestaat een samenwerkingsverband van organisaties gericht op openbare orde en veiligheid, welke onder andere een rol kunnen spelen bij de nazorg aan ex-gedetineerden. Dergelijke samenwerkingsverbanden worden aangeduid met de term Veiligheidshuis 31. Gemeente A In deze gemeente is een veranderingsproces gaande; in de huidige situatie is de coördinatie van de nazorg uitbesteed aan een instelling voor geestelijke gezondheidszorg, los van de GSD en het Veiligheidshuis. Gedetineerden die langer dan zes maanden gedetineerd zijn geweest, worden in het kader van nazorg begeleid door een klantmanager 32 van de GSD. Het doel is in die periode de levenssituatie te stabiliseren. Wanneer het zover is, wordt de ex-gedetineerde doorgestuurd naar het Werkplein voor begeleiding naar werk. Re-integratie is de taak van klantmanager W&I. In de nieuwe situatie zal de coördinatie van de nazorg bij de GSD worden gepositioneerd. Gemeente B De coördinatie en dienstverlening op het gebied van nazorg is gepositioneerd bij een Veiligheidshuis. Re-integratie van gemotiveerde ex-gedetineerden met multiproblematiek behoort tot de taak van het team Nazorg aldaar. Ex-gedetineerden die geen gebruik willen maken van de dienstverlening van Nazorg, kiezen zelfstandig hun weg. Zij kunnen zich melden bij het Werkplein voor de reguliere dienstverlening. Gemeente C Coördinatie van nazorg is gepositioneerd bij de afdeling Handhaving en Bijzondere regelingen van de GSD. Het proces van begeleiden naar werk is hoofdzakelijk belegd bij de klantmanager van de GSD. Gemeente D Deze gemeente verkeert in een overgangsfase. De coördinatie van de nazorg is in de huidige situatie vanwege bezuinigingen belegd bij een teammanager van de GSD en een adviseur Veiligheid van de gemeente. Een klantmanager Inkomen onderhoudt de netwerkcontacten die voortkomen uit de dienstverlening rond inkomen. Re-integratie van de ex-gedetineerden is de taak van de klantmanager werk. In de nieuwe situatie wordt de nazorg naar verwachting belegd bij het Veiligheidshuis van een grote gemeente in de buurt. Figuur 3.2 geeft per case een schematische weergave van de inrichting van de processen. 31 Een veiligheidshuis is een lokaal of regionaal samenwerkingsverband tussen verschillende veiligheidspartners gericht op een integrale, probleemgerichte aanpak om de objectieve en subjectieve sociale veiligheid te bevorderen. (bron: 32 De gemeenten hanteren verschillende functienamen voor vergelijkbare functies. In deze nota is gekozen voor de uniforme benaming klantmanager voor de functie van de professional van de GSD. Pagina 18 van 36

19 Figuur 3.2 Schematische weergave werkprocessen nazorg en begeleiding naar werk in de verschillende cases 3.2 Nazorg ex-gedetineerden De coördinatie van de nazorg is primair een gemeentelijke verantwoordelijkheid. De nazorg is erop gericht terugval in strafbaar gedrag en overlast te voorkomen. Het ministerie van V&J, VNG en de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) hebben in dit kader afspraken gemaakt en dit in het Samenwerkingsmodel Nazorg volwassen (ex- )gedetineerde burgers vastgelegd. Het samenwerkingsmodel nazorg heeft als doel het realiseren van een succesvolle terugkeer van de (ex-) gedetineerde burger in de samenleving, waardoor de veiligheid op straat wordt verhoogd en overlast en criminaliteit worden teruggedrongen en (ex-)gedetineerden weer participeren in de maatschappij. 33 In de dienstverlening staat het realiseren van vijf noodzakelijke basisvoorzieningen centraal bij de terugkeer vanuit detentie naar de maatschappij. Deze basisvoorzieningen zijn, zoals eerder aangegeven in figuur 2.1: - Een geldig identiteitsbewijs - Onderdak 33 Samenwerkingsmodel nazorg volwassenen ex-gedetineerde burgers: Actualisatie 2011 VNG en DJI. Pagina 19 van 36

20 - Inkomen (werk of uitkering) - Inzicht in schulden en, indien van toepassing, een plan voor schuldsanering - Passende (indicatie) zorg, indien van toepassing Tijdens detentie Het proces van de nazorg vangt feitelijk aan als de gedetineerde in de penitentiaire inrichting (PI) komt. De Medewerker Maatschappelijk Dienstverlening (MMD-er) 34 van de PI meldt de detentie via het systeem DPAN 35 aan de nazorgcoördinator van de gemeente. Binnen vijf werkdagen stuurt de nazorgcoördinator de beschikbare informatie omtrent de vijf basisvoorzieningen via DPAN retour naar de MMD-er. De MMD-er voert een screeningsgesprek met de gedetineerde over zijn situatie en legt de informatie vast in DPAN. In gemeente B wordt de gedetineerde door een klantmanager van het team nazorg van het Veiligheidshuis bezocht als er problemen zijn op één of meer terreinen van de basisvoorzieningen, ook wel leefgebieden genoemd. In de regel vindt dit bezoek plaats tegen de tijd dat de gedetineerde vrijkomt. In gemeente C vindt, als de situatie er aanleiding toe geeft, incidenteel een bezoek plaats door de coördinator nazorg of zijn plaatsvervanger. Gemeenten A en D bezoeken de gedetineerde tijdens de detentieperiode niet. Wijzigingen zoals overplaatsing worden door de PI via het systeem DPAN aan de nazorgcoördinator gemeld. Vanaf een maand voor het einde van de detentie komt bij de nazorgcoördinator een melding binnen dat de gedetineerde vrijkomt. De MMD-er stuurt dan weer informatie over de gedetineerde via DPAN naar de nazorgcoördinator. Voor gedetineerden die een zeer ernstig delict hebben gepleegd (vaak zeden- of geweldszaken) is een apart meldingssysteem opgezet in het kader van het Besluit Informatie-uitwisseling Justiabelen (BIJ). De BIJ-meldingen komen digitaal binnen bij de burgemeester of bij een door hem gemandateerde persoon. De delictinformatie volgt per gesloten post. De burgemeester wordt in risicovolle gevallen geïnformeerd. Het accent van de melding ligt op veiligheid en overlast. Het systeem van BIJ-meldingen bevindt zich in een pilotfase en nog niet alle gemeenten zijn aangesloten. Gemeente B en C maken al gebruik van het meldingssysteem. Na detentie De coördinatoren nazorg en consulenten nazorg fungeren als een spin in het web bij het coördineren van de nodige dienstverlening voor de ex-gedetineerde. In principe gaan zij casegericht te werk. Zij overleggen, mailen en bellen met instanties die mogelijk iets kunnen bijdragen aan de oplossing van de problemen van de exgedetineerde. Dit zijn instanties die diensten verlenen op de vijf leefgebieden, maar ook andere instanties, zoals bijvoorbeeld de politie. In het volgende hoofdstuk komen de belangrijkste betrokken organisaties aan de orde. In gemeente C organiseert een procesmanager van de gemeente de overleggen op verzoek van de nazorgcoördinator. Het overleg heeft tot doel de hulpverlening in kaart te brengen en af te stemmen. Het instrument is niet specifiek voor gedetineerden, maar wordt ook gebruikt voor andere cliënten met multiproblematiek. Een gezamenlijk overleg met één of meer organisaties en de ex-gedetineerde erbij is ook een gebruikelijke overlegvorm in deze gemeente. Het initiatief tot een overleg kan van elk van de ketenpartners komen. 34 De hoofdtaak van de Medewerker Maatschappelijke Dienstverlening (MMD er) is om de gedetineerde bij binnenkomst te screenen op vijf gebieden: identiteitspapieren, inkomen, schulden, huisvesting en zorg. Daarnaast moet de MMD er de status van de gedetineerde op deze onderdelen bij ontslag uit de inrichting tijdig en zorgvuldig overdragen aan de gemeente. (bron: 35 Digitaal Platform Aansluiting Nazorg, een landelijk systeem van DJI voor informatie-uitwisseling tussen PI s en gemeenten. Pagina 20 van 36

21 Gemeenten A, B en C zijn aangesloten bij een Veiligheidshuis (gemeente D is dit van plan). De nazorgcoördinatoren van de gemeenten nemen deel aan gestructureerde overleggen in het Veiligheidshuis. Daar worden meestal meerdere cases per overleg besproken worden. Dit zijn cases met een grote complexiteit en/of risico voor de openbare orde. Zo heeft gemeente C een strafketenoverleg voor het coördineren van zorg- en veiligheidsvragen omtrent mogelijke probleemgedetineerden. De gemeenten A, B, en C hebben een veelplegersoverleg, waarin veelplegers die uit detentie zijn of worden ontslagen, worden besproken. Het nazorgteam van de gemeente B geeft alleen nazorg aan gedetineerden die gemotiveerd zijn. Dat is meestal duidelijk geworden bij het gesprek dat voor de vrijlating in de PI is gevoerd. In gemeente C schakelt de nazorgcoördinator de klantmanager W&I in als de ex-gedetineerde aangewezen is op een bijstandsuitkering en de aanvraag niet zelfstandig kan doen. Ook het regelen van bijzondere bijstand kan aan de orde zijn. In gemeente C verloopt dit proces vloeiend, omdat de plaatsvervangend nazorgcoördinator tevens consulent bijzondere bijstand is. 3.3 Begeleiding naar werk Weinig ex-gedetineerden met multiproblematiek kunnen op eigen kracht aan het werk. Een PI biedt geen begeleidingstraject richting werk aan, zonder (financiële) steun en instemming van gemeente en/of UWV. UWV en DJI hebben een pilot arbeidstoeleiding vanuit detentie uitgevoerd met het doel om door arbeidsbemiddeling de afstand tot de arbeidsmarkt na detentie te verkleinen. Hierin werden gedetineerden geholpen met competentietesten, persoonlijk gesprek en koppeling aan een werkgever of re-integratietraject. Uit de evaluatie blijkt dat de werkwijze voldoet. 36 De financiering van re-integratie bleek, mede vanwege de vermindering van re-integratiebudgetten, een belangrijk knelpunt. 37 De geïnterviewde professionals gegeven aan dat een groot deel van de exgedetineerden te maken heeft met problemen als verslaving of een verstandelijke beperking. Vaak bevinden zij zich op de lagere treden van de participatieladder. 38 Voor hen is het regelen van dagbesteding op korte termijn in veel gevallen het hoogst haalbare. Dagbesteding wordt gezien als een middel om recidive te voorkomen. Per 1 januari 2012 geldt er in de WWB een zoektijd van vier weken ten aanzien van jongeren (tot 27 jaar). Als een jongere zich bij het verlaten van de gevangenis voor een uitkering meldt bij het UWV, moet hij/zij eerst vier weken zoeken naar algemeen geaccepteerde arbeid en scholing, voordat hij/zij bijstand kan aanvragen. Als een jongere al tijdens detentie de mogelijkheid wordt geboden om zich vier weken voor het einde van de detentie bij het UWV te melden, kan de zoektijd in individuele al tijdens het verblijf ingaan. Het is na afloop van die vier weken aan de gemeente om te beoordelen of de er voldoende inspanningen zijn verricht. 39 Voor gedetineerden zijn er nu al mogelijkheden om te solliciteren en op gesprek te gaan terwijl de detentieperiode nog loopt. 40 De begeleiding naar werk wordt in alle bezochte gemeenten door de klantmanager W&I opgepakt. In gemeente B maakt de klantmanager deel uit van het nazorgteam 36 Evaluatie pilot Arbeidstoeleiding vanuit detentie januari Expertsessie meervoudigheid, 11 april Meetinstrument waarmee kan worden vastgesteld in hoeverre een burger meedoet in de samenleving. De ladder is onderverdeeld in zes treden: van sociaal geïsoleerd tot werkend zonder ondersteuning. De participatieladder is ontwikkeld door Regioplan in opdracht van o.a. de VNG, en is m.n. bedoeld voor gebruik door gemeenten. 39 Verzamelbrief SZW aan gemeenten , p Verzamelbrief SZW aan gemeenten , p. 6 en Solliciteren vanuit de gevangenis, VKbanen.nl, Pagina 21 van 36

22 in het Veiligheidshuis. Vier maanden voor afloop van de detentie start deze, als de gedetineerde gemotiveerd is, een traject dat kan leiden tot een arbeidsplaats. Dit traject is gericht op het volgen van een opleiding of op andere activiteiten die gericht zijn op het begeleiden naar werk. Het regelen van dagbesteding voor de exgedetineerde na detentie komt vaak voor. Soms wordt de ex-gedetineerde aangemeld voor een traject bij een re-integratiebedrijf. De klantmanager W&I van gemeente C geeft aan dat het nemen van verantwoordelijkheid een belangrijk doel is, als basis voor de volgende stap: de begeleiding naar werk. Gemeente D zoekt samenwerking met het WSW-bedrijf voor re-integratieactiviteiten voor haar klanten, waaronder ex-gedetineerden. In gemeenten C pakt een klantmanager W&I, die gespecialiseerd is in de begeleiding van klanten met psychische- en/of multiproblematiek, de re-integratie op. Hij plaatst de ex-gedetineerden bij re-integratiebedrijven, die de vinger aan de pols houden en aan de klantmanager melden als er problemen zijn met de betrokkene. In gemeente A heeft de klantmanager een gecombineerde functie werk en inkomen. De klantmanager verwijst door naar andere organisaties, waar de ex-gedetineerde een traject kan volgen. De ex-gedetineerden die korter dan een halfjaar gedetineerd zijn geweest, worden in deze gemeente behandeld als reguliere klanten. Conclusies - De inrichting van de werkprocessen rondom de dienstverlening aan exgedetineerden verschilt doorgaans per gemeente. Taken op het gebied van nazorg zijn soms uitbesteed aan niet-gemeentelijke organisaties. - Binnen de doelgroep ex-gedetineerden met multiproblematiek bestaan subgroepen waarvoor de mate van dienstverlening varieert van helemaal niets tot veel. - Begeleiding naar werk van ex-gedetineerden kan volledig belegd zijn bij de GSD, maar kan ook volledig geïntegreerd zijn in dienstverlening in het kader van nazorg. - Specifieke re-integratieactiviteiten worden soms uitbesteed aan een reintegratie- of WSW-bedrijf. Pagina 22 van 36

23 4 Informatie-uitwisseling In het vorige hoofdstuk is beschreven hoe de werkprocessen van de coördinatie nazorg en de begeleiding naar werk er uit zien. Dit hoofdstuk beschrijft hoe de informatie-uitwisseling in het kader van de dienstverlening aan ex-gedetineerden met multiproblematiek er uit ziet en geeft daarmee een antwoord op deelvragen 1 en 2. Hierbij komen ook de factoren die een rol spelen bij het al dan niet naar tevredenheid verlopen van de informatie-uitwisseling aan bod, waarmee deelvraag 3 wordt beantwoord. 4.1 Betrokken organisaties Betrokken organisaties vanuit het perspectief van nazorg In het vorige hoofdstuk is het proces rondom nazorg beschreven. De gemeentelijke coördinator nazorg coördineert de dienstverlening op de vijf leefgebieden. In de interviews met de coördinator nazorg in de onderzochte cases, worden de volgende organisaties als meest belangrijk voor dit werkproces genoemd: GGZ Maatschappelijke opvang Penitentiaire inrichting Verslavingszorg Woningbouwcorporatie Daarnaast zijn er, minder frequent, nog een aantal andere organisaties genoemd, die een rol spelen in het werkproces coördinatie nazorg: Burgerzaken CIZ Justitie Kredietbank/schuldhulpverlening Maatschappelijk werk Politie Reclassering Veiligheidshuis Werk en inkomen 41 Wijkagent Bovenstaand overzicht van organisaties is niet uitputtend, afhankelijk van de casus kunnen nog diverse andere partijen betrokken zijn. Nazorg is maatwerk. Zelden zijn alle organisaties betrokken. Maar vaak zijn meerdere organisaties al dan niet tegelijkertijd betrokken bij de nazorg. Bij de nazorg aan de ex-gedetineerden gaat het dus om diverse processen die zich in de verschillende ketens afspelen. Figuur 3.1 op de volgende pagina illustreert de complexiteit van organisaties die betrokken kunnen zijn bij de nazorg aan een ex-gedetineerde met multiproblematiek. 41 Werk en inkomen wordt, vooral door de gemeenten waar nazorg is belegd bij de GSD, minder frequent genoemd in de top 5 van belangrijkste organisaties waarmee gewisseld wordt, terwijl dit wel een belangrijk aspect is van het voorkomen van recidive. Mogelijk komt dit doordat de GSD als vanzelfsprekende partner wordt beschouwd. Pagina 23 van 36

24 = Mogelijke verbindingen tussen ex-gedetineerde en de organisaties = Mogelijke verbindingen tussen de organisaties onderling = Door Nazorg en GSD genoemde belangrijke organisaties waarmee informatie uitgewisseld wordt = Andere informatiestromen die Nazorg en GSD hebben genoemd Figuur 4.1 Mogelijk betrokken partijen en informatiestromen daartussen Betrokken organisaties vanuit het perspectief van begeleiding naar werk De GSD verricht de dienstverlening vanuit het perspectief van begeleiding naar werk. Hierbij ligt de nadruk op begeleiding naar werk en participatie en het verschaffen van een uitkering, maar moet doorgaans ook aandacht worden besteed aan andere leefgebieden, zoals met name de zorg. De belangrijkste organisaties waarmee vanuit dit perspectief informatie wordt gewisseld, zijn: GGZ Maatschappelijk werk Reclassering Schuldhulpverlening Verslavingszorg Pagina 24 van 36