Samenvatting onderliggende stukken Energiestrategie Drechtsteden energieneutraal 2050

Transcriptie

1 Samenvatting onderliggende stukken Energiestrategie Drechtsteden energieneutraal 2050 De Energiestrategie Drechtsteden is in gezamenlijk opgesteld met overheden (regio, gemeenten, provincie, waterschappen, ministerie EZ, omgevingsdienst), nutsbedrijven (woningcorporaties, netbeheerder, warmtebedrijf), bedrijfsleven (Werkgevers Drechtsteden, Rabobank, BLN-Schuttevaer) en onderwijs (Duurzaamheidsfabriek). De Energiestrategie Drechtsteden is de nieuwe leidraad voor toekomstbestendige investeringen en ontwikkelingen en onderdeel van een drieluik: Waar gaan we naar toe: Toekomstperspectief Drechtsteden Energieneutraal Dit Toekomstperspectief is uitgewerkt in negen bouwstenen en beschrijft hoe de Drechtsteden energieneutraal kunnen worden, wat dit voor de regionale werkgelegenheid betekent en wat de toegevoegde waarde hiervan is. Wat is daar voor nodig: Energiestrategie Drechtsteden Energieneutraal 2050 Hierin zijn de bouwstenen uitgewerkt naar wat er moet gebeuren in de komende periode. Wie gaat wat doen: Samenwerkingsagenda Drechtsteden Energieneutraal 2050 Hierin zijn de actiepunten per betrokken partij uitgewerkt: wie doet wat, wanneer en met wie? Het energiegebruik Het totale energiegebruik in de Drechtsteden bedraagt circa 21.7 PJ/jaar. Dit is verdeeld over huishoudens, dienstensector, industrie, verkeer en vervoer zoals aangegeven in onderstaand figuur 1: Transportbrandstoffen voor het grootste deel doorvoerverkeer - zijn verantwoordelijk voor het grootste aandeel in het huidige energiegebruik. Ook aardgas voor woningen, de dienstensector en bedrijven is een groot aandeel in het energieverbruik in de Drechtsteden. Hernieuwbare energie Het totaal aan hernieuwbare energie bedraagt in de Drechtsteden in 2015 ca. 1.3 PJ, waarvan 0,7 PJ duurzame warmte, 0,4 PJ duurzame elektriciteit en 0,2 PJ biobrandstoffen. Op basis van nu bekende en lopende projecten is de verwachting dat de hernieuwbare energie toeneemt met circa 0,4 PJ. Het gaat onder meer om wind op zee (aandeelhouderschap HVC), wind op land (4 windmolens zijn inmiddels gerealiseerd), postcoderoosprojecten en realisering van zonneweides. De opgave: Het totale energiegebruik in de Drechtsteden is 21,7 PJ/jaar, 1,3 PJ daarvan is duurzaam opgewekt. Om energieneutraal te worden is dus nog 20,3 PJ nodig aan energiebesparing en opwekking van hernieuwbare energie. 1

2 Doelen energiestrategie 1. Energieneutraal voor Gebouwde omgeving richten op energieneutraal in 2035 De strategie 1. stoppen met gebruik van aardgas (hoofdstuk 3 en 4) 2. sterk inzetten op energiebesparing (hoofdstuk 5 en 6) 3. stoppen met gebruik van benzine, diesel e.d. (hoofdstuk 7) 4. duurzame opwekking van elektriciteit (hoofdstuk 8) 5. realisering van de hoogst haalbare maatschappelijk opbrengst voor regio. We kunnen nog heel veel besparen op ons energiegebruik, thuis en op het werk, bijvoorbeeld door isolatie, het verbeteren van stooklijnen, processen en logistiek en door ons eigen gedrag. Inmiddels zijn goede duurzame alternatieven beschikbaar voor warmtelevering, verkeer en vervoer en andere energiebehoeften. Wat betreft duurzame energie hebben de Drechtsteden naast zon en wind een behoorlijk geschikte ondergrond voor benutting van aardwarmte, met name in Papendrecht. Dit wordt door HVC verder onderzocht, hiervoor is een vergunning in kader van de Mijnwetten aangevraagd bij de provincie Zuid-Holland. De Drechtstedengemeenten zijn ambtelijk, op verzoek van de provincie, bij dit proces betrokken. De moeilijkste opgave ligt echter niet bij warmte maar bij het opwekken van voldoende duurzame elektriciteit binnen de regio. Met de huidige inzichten en techniek wordt in het ruimtelijk referentiescenario van het Toekomstperspectief aangegeven dat dit op de lange termijn de bouw van circa 15 windturbines, 400 ha zonneweides, een aantal bio-vergisters en, indien mogelijk, de nodige waterturbines vergt. De Drechtsteden zijn een verstedelijkt gebied, daarom wordt deze opgave niet realistisch geacht en te omvangrijk om als regio te organiseren. Ook omdat een aanzienlijk deel van het te verduurzamen verbruik aan de regio wordt toegerekend op basis van de kilometers (snel)weg en de intensiteit van het gebruik daarvan. Dit deel is door ons niet of nauwelijks te beïnvloeden. De huidige tenders voor wind op zee laten zien dat hier grootschalige opgaven goedkoper, met een kleinere lokale impact en relatief sneller te realiseren zijn dan op landlocaties. Dit neemt niet weg dat wij als regio de ambitie hebben om een realistisch deel van ons verbruik duurzaam binnen ons eigen grondgebied te willen opwekken. Ook willen we de bijbehorende investeringen en kennis zoveel mogelijk in dit gebied gebruiken. Dit vraagt om een visie op duurzame energie waarbij aan initiatieven op dit vlak zoveel mogelijk ruimte wordt geboden. We richten ons daarom op een energieneutrale gebouwde omgeving in 2035 (dit jaartal maakt het ook voor de inwoners realistischer omdat het dichterbij is dan 2050). Opwekking van voldoende duurzame elektriciteit is daarbij een belangrijke opgave, ook investeren buiten de Drechtsteden behoort tot de mogelijkheden. We gaan aan de slag met kansen en natuurlijke (investerings)momenten. Tegelijkertijd zijn (internationale) kaders noodzakelijk. Er zijn veel succesvolle voorbeelden waarin duidelijke kaders zijn gesteld: schonere rivieren, aanpak van het gat in de ozonlaag, energie-eisen aan nieuwbouw, en stoppen met roken in de openbare ruimte, met gloeilampen en met plastic zakjes. In de praktijk blijkt dat bij duidelijke kaders de realisatie sneller en vaak met veel lagere kosten plaatsvindt dan vooraf werd verwacht. Zo ontstaat tegelijkertijd duidelijkheid voor (markt)partijen. Nieuwe technologieën zijn beschikbaar, en kunnen nog verder worden geoptimaliseerd. Door er massaal in te investeren bevordert dat een omvangrijker en kwalitatief beter aanbod. Om een beeld te krijgen wat Energieneutraal 2050 ruimtelijk betekent, en dan met name opwekken van voldoende duurzame elektriciteit binnen de regio, zijn drie ruimtelijke ateliers georganiseerd, waar veel partijen en verschillende disciplines vanuit de overheid, ook vanuit Papendrecht, aan hebben deelgenomen. Deze leidden tot het referentiescenario Toekomstperspectief Drechtsteden Energieneutraal wat als onderligger is gebruikt voor de Energiestrategie. 2

3 Figuur 2: Referentiescenario Drechtsteden Energieneutraal. Dit referentiescenario is opgebouwd uit negen samenhangende bouwstenen voor een energieneutrale regio Drechtsteden: 1. Drechtsteden los van aardgas 2. Stedelijke herstructurering (energiebesparing / renovatie / sloop-nieuwbouw) 3. Verkeer en vervoer efficiënter (techniek / logistiek) 4. Nieuwbouw als energieleverend realiseren 5. Industriegebieden met smartgrids neutraal / leverend maken 6. Het landschap als energiebron 7. Versterken elektriciteitsnet, waterstof en andere buffers 8. Initiatieven voor vernieuwing actief ondersteunen 9. Investeren in duurzame opwekking buiten de regio. Deze bouwstenen zijn geen blauwdruk van de toekomst, maar vormen wel de draaiknoppen om energieneutraal te worden. De bouwstenen zijn onderling sterk verbonden, zoals in de volgende figuur is weergegeven. 3

4 Figuur 3: De samenhang tussen de bouwstenen voor duurzame opwekking buiten de regio. In de ateliers is met verschillende experts en stakeholders uit de regio de ruimtelijke impact van de energietransitie inzichtelijk gemaakt en gerelateerd aan de regionale opgaven van de regio Drechtsteden. Door op de topografische kaart te ontwerpen is de ruimtelijk samenhang in beeld gebracht, is inzichtelijk gemaakt wat het daadwerkelijke ruimtebeslag is en is geschetst wat dit betekent voor de ontwikkeling van zowel het stedelijk- als het buitengebied. Het referentiescenario is een ambitieus perspectief, het 'Toekomstperspectief Drechtsteden Energieneutraal 2050', verder Toekomstperspectief. Het is een beeld hoe de regio Drechtsteden (vrijwel) energieneutraal kan worden, niet als blauwdruk maar eerder als stip op de horizon. Zaak is nu om met alle betrokkenen dit perspectief te benutten om de energietransitie in de regio daadwerkelijk vorm te geven. Samenwerkingsagenda Drechtsteden Energieneutraal 2050 De Energiestrategie wordt in de tweede helft van 2017 samen met alle stakeholders uitgewerkt in de 'Samenwerkingsagenda Drechtsteden Energieneutraal 2050'. Deze agenda richt zich op concrete, individuele en gezamenlijk uit te voeren activiteiten om te komen tot energie neutrale Drechtsteden in Verder bevat de Samenwerkingsagenda concrete afspraken over de organisatie en borging van resultaten. De betrokken partijen spelen elk een rol in de uitvoering. Bij realisering van nieuwe duurzame energievoorzieningen spelen private partijen de hoofdrol. De regio Drechtsteden en de betrokken gemeenten hebben een faciliterende en stimulerende rol. De Samenwerkingsagenda staat open voor andere partijen om aan te sluiten. Duurzame energie in de omgevingsvisie Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het ruimtelijk kader voor duurzame opwekking. De Drechtstedengemeenten stellen hiervoor samen een visie op waarin zij in samenwerking met de partners en de samenleving aangeven hoe zij invulling geven aan de productie van duurzame energie, en onderzoeken de mogelijkheid om een energielandschap te creëren. Het gaat hierbij om gebundelde benutting van zon, wind, water en biomassa. Hierbij staan we open en werken we mee aan innovatieve ontwikkelingen en pilots, zoals de benutting van warmte uit oppervlaktewater en het opwekken van elektriciteit uit stromend water en getijdenwisseling. De mogelijkheden en verwachtte opbrengsten van stromend water en getijdenwisseling worden laag ingeschat maar toch wordt er op ingezet omdat we een maritieme regio zijn. Los van het aardgas Uitfaseren van aardgas in de gebouwde omgeving is een ingewikkeld proces dat loopt over een langere termijn. Het vraagt om nauwkeurige afstemming en inzet van betrokken partijen. Wijken zijn veelal gemengd van opzet: koop, huur, bedrijven, winkels en dergelijke. Daarbij is de opgave gekoppeld aan de energiebesparingsopgave en tijdige beschikbaarheid van een alternatief. Dit vraagt om slagkracht, continuïteit in de aanpak en een duidelijke regie. 4

5 Gekozen is voor het oprichten van een projectorganisatie met de meest relevante partijen, zoals gemeenten, Stedin, corporaties en HVC, waarbij wordt samengewerkt op basis van gelijkwaardigheid om de transitie en alles wat daarbij nodig is onder leiding van een warmtetransitieregisseur te organiseren. Als referentie gebruiken we de bestaande organisatiestructuur van het Programmabureau Warmte Koude Zuid-Holland en Warmtenet Drechtsteden. De benodigde organisatie, capaciteit, inzet en middelen worden nader uitgewerkt in het kader van de samenwerkingsagenda. Warmteplannen in omgevingsplannen Parallel aan het opstellen van de Energiestrategie is een warmtevlekkenplan opgesteld, dat als basis wordt gebruikt voor het Warmtetransitieplan. Het Warmtetransitieplan is een coproductie van gemeenten, regio, provincie, netbeheerder, warmtebedrijf, woningcorporaties en andere relevante partijen. In het Warmtetransitieplan worden duidelijke keuzes gemaakt en wordt programmatisch vastgesteld waar welke warmtevoorziening uiteindelijk het meest geschikt is. Dit plan geeft in de Drechtsteden op het niveau van de wijk, buurt en gebouwen inzicht in de meest kosteneffectieve warmtevoorziening, zowel in techniek als in tijd. Daarbij wordt aangesloten bij plannen rondom renovatie en vernieuwing en natuurlijke vervangingsmomenten van bijvoorbeeld het gasnet. Het Warmtetransitieplan beschrijft de wijze waarop eigenaren, bewoners en marktpartijen bij het proces worden betrokken, welke keuzemogelijkheden er zijn en hoe afwegingen en besluitvorming plaatsvinden. Het Warmtetransitieplan wordt vastgelegd in de gemeentelijke omgevingsplannen. Het Warmtetransitieplan leidt voor de netbeheerder tot inzicht in noodzakelijke aanpassingen van het elektriciteitsnet en mogelijkheden voor buffering. Warmtenet Drechtsteden Kansrijk voor onze regio is uitbreiding van het warmtenet, zodat meer bestaande woningen en utiliteitsgebouwen daar op kunnen worden aangesloten. Papendrecht is bestuurlijk en ambtelijk betrokken bij de realisatie van een warmtenet in de Drechtsteden, het Grand Design. Inmiddels is de naam Grand Design vervangen door Groeistrategie Regionaal Warmtenet. Een kansrijke wijk met bestaande woningbouw waar het warmtenet kan worden aangelegd is de wijk Westpolder. Ook zijn in deze wijk kansen voor all-electric. Dat nieuwbouw zonder aardgas nu al mogelijk is laten projecten als woningbouwlocatie Land van Matena al zien. Mogelijk tracé 5

6 Energiebesparing woningen Huur- en koopwoningen moeten transitieklaar gemaakt worden. Van het aardgas los geeft een groter elektriciteitsgebruik. Dat betekent een flinke energiebesparingsopgave voor de overgang naar een aardgasloos tijdperk. Ook de beschikbare alternatieven (warmte; all-electric) vragen om aanpassingen in woningen en gebouwen. De Drechtsteden investeren in versnelling om de huidige ontwikkelingen een stevige impuls te geven. Het klaarmaken voor de transitie van woningen vraagt naast praktische uitvoering om timing. De planning van de uitfasering van aardgas en de nabijheid van het warmtenet spelen immers een rol bij de prioritering. Wat gaan we doen tot 2023? 1. Particuliere woningeigenaren, VVE s en particuliere huur ondersteunen: opzetten organisatie (coöperatie) met revolverend fonds, communicatie campagne, verdere uitbouw energieloket, aanbieden besparingsconcepten vanuit woonlastenbenadering. 2. Corporaties komen in 2018 met plannen om de woningvoorraad energieneutraal te maken. 3. Herstructurering van woningen die alleen tegen zeer hoge kosten energieneutraal gemaakt kunnen worden. Wat doen we of gaan we doen in Papendrecht? - In het 4 e kwartaal 2017 wordt regionaal een groepsaankoop zonnepanelen georganiseerd. - WK10 ontwikkelt casus van gas los bij een renovatieproject bestaande hoogbouw in Papendrecht, dit in samenwerking met het kernteam Warmte waarin ook Papendrecht is vertegenwoordigd. Hiervoor wordt een intentieovereenkomst tussen HVC, WK10 en de gemeente opgesteld. - Voor alle inwoners worden daken gezocht voor 'Zon op andermans dak' (model postcoderoos), dit jaar starten we met het sportcentrum waarvan het dak om niet door Papendrecht beschikbaar wordt gesteld. Informatieavonden zijn op 30 oktober in het gemeentehuis en op 14 november 2017 in het sportcentrum. - Verder waren tijdens de Doe Duurzaam Markt op 6 oktober 2017 informatiestands aanwezig over de groepsaankoop en over de postcoderoos. Ook was, voor toekomstige zelfbouwers, zoals op Land van Matena, een informatiestand ingericht over duurzaam bouwen. Energiebesparing bedrijven en utiliteitsgebouwen Ook bedrijven en kantoren moeten van gas overstappen op alternatieve warmtevoorziening. Wij vragen ook hen zich voor te bereiden op de energiebesparingsopgave en de transitie en helpen en ondersteunen daarbij. Wat gaan we doen tot 2023? 1. Pilots vraagbundeling energiebesparing en duurzame energieopwekking op drie bedrijventerreinen met een relatief hoge organisatiegraad. 2. Sectorbenadering specifieke doelgroepen. 3. Intensiveren van handhaving energiebesparing bij middelgrote en grote energieverbruikers. 4. (Onderzoek naar het) instellen van een keurmerk/verklaring waarmee bedrijven kunnen aantonen dat ze op het juiste spoor zitten in de energietransitie en waarmee financiers kunnen beoordelen of bedrijven minimaal voldoen aan de wet- en regelgeving voor energie. 5. Ondersteuning bij investeringen in innovatie: onderzoek verbreding MKB Innovatiefonds naar andere sectoren en naar marktintroductie. 6. Ondersteuning bij investeringen in energiemaatregelen. Onderzoek naar instelling van een revolverend Energiefonds Drechtsteden. 7. Instellen van één loket in de Duurzaamheidsfabriek voor innovatie-subsidies, exploitatieregelingen, ondersteuning en exposure bieden. Versterken van de verbinding met het onderwijs. Verbreding van het Energieloket Drechtsteden. Wat doen we of gaan we doen in Papendrecht? - Op het bedrijventerrein Oosteind loopt een innovatietraject omtrent circulaire samenwerking bedrijven. Het traject wordt begeleid door Cirkellab en de omgevingsdienst. Na een succesvolle rondetafel eerder dit jaar worden de komende maanden drie innovatietafels georganiseerd voor en met bedrijven van Oosteind. Een van de innovatietafels betreft het gezamenlijk optrekken rondom duurzame opwek van energie. 6

7 Transport en logistiek energiezuiniger We stoppen met het gebruik van fossiele transportbrandstoffen en kiezen voor zero emissie voertuigen. Van de transportsector vragen we een efficiencyslag met slimmere logistieke systemen. We maken ruimte voor laadinfrastructuur die helpt bij de opslag van energie. Wat gaan we doen tot 2023? 1. Aanbesteding schoon openbaar vervoer. 2. Logistieke agenda Drechtsteden. 3. Actieprogramma slimme en duurzame mobiliteit. 4. Ruimte voor slimme laadinfrastructuur elektrisch rijden. Wat doen we of gaan we doen in Papendrecht? - We blijven inwoners de mogelijkheid bieden voor een oplaadpunt voor elektrisch vervoer in hun directe woonomgeving. Communicatie: De komende periode wordt de Samenwerkingsagenda uitgewerkt en wordt inzichtelijk wat het van alle partijen (en dus ook van de gemeente Papendrecht) vraagt om dit goed te organiseren. Het voornemen is een gezamenlijke communicatiestrategie te gaan uitwerken waarin lokale accenten goed worden meegenomen. De energietransitie is een van de pijlers voor Papendrecht duurzaam, het is van belang lokale accenten en inbreng te borgen. De gezamenlijke communicatiestrategie zal vertaald worden naar een lokale communicatiestrategie, bedrijven en inwoners willen van de eigen gemeente voorlichting en informatie ontvangen. 7