Blije dieren, blije boer

Transcriptie

1 Checklist dierenwelzijn lije dieren, blije boer Checklist voor je varkensbedrijf 1

2 2

3 Checklist dierenwelzijn lije dieren, blije boer Checklist voor je varkensbedrijf

4

5 Voorwoord este varkenshouder, Met de campagne lije dieren, blije boer vraagt oerenbond aandacht voor de inspanningen die veetelers dag in dag uit doen om het welzijn van hun dieren te garanderen. Landbouwers dragen al eeuwen zorg voor het welzijn van hun dieren, want als het goed gaat met de dieren in de stal, levert dat ook voor hen arbeidsvreugde op. Dus blije dieren, blije boer! De dierlijke vakgroepen van oerenbond erkennen alvast de prioriteit van dierenwelzijn en hebben hun fiat gegeven aan de uitwerking van een roadmap voor dierenwelzijn, met daarin onder meer een versterkt opleidings- en vormingsprogramma voor onze leden. Met de checklist in deze brochure kan je aan de slag op jouw bedrijf. Op een overzichtelijke wijze bevat hij alle wettelijke en bovenwettelijke verplichtingen uit de betrokken lastenboeken (IKM, el pork, elbeef en elplume). Door de aandachtspunten en hun uitleg te checken, ben je er zeker van dat je als veehouder conform alle wettelijke verplichtingen werkt. Wie trots is op zijn stiel, toont respect voor elk dier! Wij verwachten een correcte en eerlijke behandeling van onze dieren en waardering voor onze sector. Alleen wanneer iedereen doet wat hij moet doen, met respect voor mens en dier, kan onze sector trots en vol vertrouwen werken. SONJA DE ECKER voorzitter oerenbond 5

6 Legenda Deze checklist bevat de wettelijke en bovenwettelijke eisen voor dierenwelzijn opgenomen in de sectorgids en het lastenboek Certus. Wie het lastenboek Certus wil naleven, moet voldoen aan de wettelijke zowel als de bovenwettelijke criteria. Certuslastenboek corrigerende maatregelen niet aangetoond kunnen worden via nazending is een corrigerende maatregelaudit binnen de vooropgestelde termijn noodzakelijk. Indien het bedrijf binnen de geldige termijn geen corrigerende maatregelen neemt of indien deze maatregelen niet voldoende zijn, wordt de audit negatief afgesloten en is het bedrijf niet gecertificeerd. In het Certuslastenboek is per opgelegde norm of voorwaarde de categorie van overtreding bepaald afhankelijk van de graad van ernst van de overtreding. Er zijn vier categorieën van non-conformiteiten (NC s) die maximaal opgelegd kunnen worden. Deze categorieën van non-conformiteiten zijn eveneens opgenomen in het lastenboek en de checklist. 1. Knock-outcriteria (KO) Indien er non-conformiteiten vastgesteld worden die een KO tot gevolg hebben, wordt de deelnemer uitgesloten van het Certuskwaliteitssysteem. Het certificaat van de deze deelnemer wordt onmiddellijk ingetrokken. 2. A-non-conformiteiten (NC A) Een NC A moet in alle gevallen gecorrigeerd worden. Je moet het bewijs hiervan binnen de afgesproken termijn aan de certificatie-instelling overmaken. Deze termijn mag niet langer zijn dan drie maanden. Indien de 3. -non-conformiteiten (NC ) Indien -nonconformiteiten (NC ) vastgesteld worden, moet de deelnemer een actieplan opstellen, dat overgenomen wordt op het samenvattende auditrapport. De deelnemer moet dit plan binnen een termijn van zes maanden toepassen, met uitzondering van cyclus- en tijdsgebonden voorwaarden die zich niet meer voordoen binnen de zes maanden na het opstellen van het actieplan. Tijdens de eerstvolgende audit wordt de uitvoering van het actieplan geverifieerd. Er kan bovendien een onaangekondigde audit uitgevoerd worden. 4. C-non-conformiteiten (NC C) Wanneer een NC C vastgesteld wordt, volgt er een aanbeveling. Het niet voldoen aan C-criteria staat een certificatie niet in de weg, maar er wordt wel op aangedrongen dat de deelnemer probeert om zo snel mogelijk aan deze voorwaarde(n) te voldoen. 6

7 Huisvesting 7

8 Huisvesting CERTUS Mijn zeugen en gelten worden niet aangebonden. Ik houd ze zo veel mogelijk in groep.* K 15 mei 2003 / Ik bind mijn zeugen en gelten niet aan. Ik heb meer dan tien zeugen en ik houd mijn zeugen en gelten in groepen, vanaf vier weken na de inseminatie tot één week vóór de verwachte werpdatum. Ik heb minder dan tien zeugen. Ik mag mijn zeugen en gelten apart houden, vanaf vier weken na de inseminatie tot één week vóór de verwachte werpdatum. Vanaf vier weken na de inseminatie tot één week voor de werpdatum hebben mijn zeugen en gelten voldoende vrije vloerruimte. 60% van de vrije vloerruimte voor de bevruchte zeugen en gelten is een dichte vloer (minimaal 0,95 m² per gelt en 1,3 m² per zeug). De openingen voor de afvoer van uitwerpselen en urine beslaan maximaal 15% van de beschikbare oppervlakte. Mijn gespeende biggen en varkens in de voorafmest hebben voldoende vrije hokruimte. K 15 mei 2003 / De biggen tot 10 kg hebben minsten 0,15 m². De varkens met een gemiddeld gewicht tussen de 10 en 20 kg hebben minstens 0,20 m². De varkens met een gemiddeld gewicht tussen de 20 en 30 kg hebben minstens 0,30 m². De varkens met een gemiddeld gewicht tussen de 30 en 50 kg hebben minstens 0,40 m². Als ik dieren opzet van 30 à 35 kg, hou ik rekening met de hokgrootte die vereist is bij het afmesten, zodat ik verhokken en hergroeperen en dus agressief gedrag vermijd. 8

9 Huisvesting CERTUS De vrije ruimte in het kraamhok is groot genoeg. K 15 mei 2003 / De vrije ruimte in het kraamhok is voldoende groot om natuurlijk of begeleid werpen te vergemakkelijken. Mijn zeugen kunnen de biggen gemakkelijk zogen. In de kraamhokken is er een bescherming voor de biggen. Mijn beren hebben voldoende ruimte in hun hok.* K 15 mei 2003 / Mijn beren beschikken over een vrije vloeroppervlakte (ligplaats inbegrepen) van ten minste 6 m². De vrije vloeroppervlakte is ten minste 10 m² groot en is vrij van obstakels wanneer het hok ook dient voor dekking. Er is genoeg vloeroppervlakte voor de vleesvarkens.* K 15 mei 2003 / Mijn gespeende varkens en gebruiksvarkens beschikken over voldoende oppervlakte. De zijden van het hok waarin de groep gehouden wordt, zijn langer dan 2,8 m. Indien er minder dan 6 dieren zijn in de groep, zijn de zijden van hun hok langer dan 2,4 m. Varkens van 50 tot 85 kg hebben minstens 0,55 m² hokoppervlakte per dier. Varkens van 85 tot 110 kg hebben minsten 0,65 m² per dier en varkens van meer dan 110 kg hebben 1 m² per dier. * Onderdeel van de randvoorwaarden 9

10 Huisvesting CERTUS Mijn dieren komen niet in contact met materialen en voorwerpen die schadelijk zijn voor hen.* K 1 maart 2000 / De materialen en voorwerpen waarmee de varkens in contact kunnen komen, zijn niet schadelijk voor hen. Ik kan deze materialen en voorwerpen grondig reinigen en ontsmetten. In de ruimte waar ik mijn varkens houd, is er overal voldoende licht.* K 1 maart 2000 / In de ruimte waar varkens gehouden worden, is de lichtintensiteit overal voldoende. In de daken en/of muren zijn er openingen die natuurlijk licht doorlaten. In mijn stallen die na 1 januari 2003 gebouwd werden, is de totale oppervlakte van deze openingen minstens 3% van de totale vloeroppervlakte van de hokken. Ik houd mijn dieren niet voortdurend in het duister. Er is overal voldoende verlichting (minstens 40 lux ter hoogte van de varkens), gedurende ten minste 8 uur per dag. Als het natuurlijke licht niet volstaat om aan de noden van de dieren te voldoen, is er aangepast kunstlicht. Ik schakel dat kunstlicht ook uit voor een passende, ononderbroken periode. Er is voldoende (vaste of draagbare) verlichting aanwezig zodat ik mijn varkens op elk tijdstip grondig kan controleren. De varkens die ik buiten houd, beschikken over een beschutting.* K 15 mei 2003 / K 1 maart 2000 / Wanneer ik buiten varkens houd, beschikken ze over een beschutting tegen ongunstige weersomstandigheden, tegen roofdieren en tegen gezondheidsrisico s. 10

11 Huisvesting CERTUS Mijn varkens hebben een propere en comfortabele ligruimte.* K 15 mei 2003 / De varkens hebben toegang tot een schone en comfortabele ligruimte met een geschikte temperatuur en een adequate waterafvoer. Alle dieren kunnen tegelijk liggen, rusten, zich uitrekken en normaal opstaan. Ze kunnen elkaar ook zien. Er is voldoende ventilatie.* K 15 mei 2003 / Er is voldoende ventilatie in de ruimte waar ik de varkens houd. Ik houd de luchtcirculatie, het stofgehalte van de lucht, de temperatuur, de relatieve luchtvochtigheid en de gasconcentraties binnen zodanige grenzen dat ze niet schadelijk zijn voor de dieren. Ter hoogte van de vleesvarkens is er maximaal 20 ppm ammoniak. ij panne van het ventilatiesysteem is er een goedwerkend alarm en een vervangend verluchtingssysteem. ij een alarm neem ik passende maatregelen, onder meer door op zijn minst natuurlijke ventilatie mogelijk te maken, desnoods door de poorten te openen. Ik vermijd zo veel mogelijk lawaai op de plaats waar ik varkens houd.* K 15 mei 2003 / In het gedeelte van het gebouw waar ik mijn varkens houd, is het geluidsniveau lager dan 85 da. Ik vermijd zowel constant als abrupt lawaai. * Onderdeel van de randvoorwaarden 11

12 Huisvesting CERTUS De vloeren in de stal zijn geschikt voor de varkens.* K 15 mei 2003 / De stalvloer is effen, maar niet glibberig. Hij is zo ontworpen en uitgevoerd en van die aard dat hij de varkens niet kan verwonden of pijn doen. Ik onderhoud de vloer ook goed. De balken van de betonnen roostervloeren in de stal voor de bevruchte zeugen en gelten zijn minimaal 8 cm breed. De spleten zijn er maximaal 2 cm breed. ij de biggen zijn de balken minimaal 5 cm breed. De spleten zijn er maximaal 1,1 cm breed. ij de gespeende varkens zijn de balken minimaal 5 cm breed en de spleten maximaal 1,4 cm. ij de mestvarkens zijn de balken minimaal 8 cm breed en de spleten maximaal 1,8 cm. Er is voor alle varkens voldoende afleidingsmateriaal.* K 15 mei 2003 / Om het natuurlijke, exploratieve gedrag van mijn varkens te stimuleren, beschikken ze permanent over voldoende afleidingsmateriaal om te onderzoeken en mee te spelen. Ik gebruik hiervoor geen autobanden of behandeld (hard) hout (planken/stokken). Ik geef mijn dieren los materiaal (bv. stro, hooi, hout, turf, zaagsel, champignoncompost), commercieel speelgoed of kringloopproducten. Als ik kettingen aanbied, bevestig ik die minstens 10 cm van de muur of de hokafscheiding en gemakkelijk bereikbaar voor de dieren. Ik geef ze bijvoorbeeld touw of repen stof, die aan de hokafscheiding vastgemaakt zijn. Ik wissel alle speelgoed in de levensloop van mijn varkens om gewenning te voorkomen. Ik vervang het afleidingsmateriaal wanneer het vuil is. Materiaal dat opnieuw gebruikt wordt, is gemakkelijk te reinigen en te ontsmetten, onder andere wanneer ik de dieren verhok. * Onderdeel van de randvoorwaarden 12

13 Water en voeding 13

14 Water en voeding CERTUS Ik geef mijn varkens minstens eenmaal per dag voldoende voeder.* K 15 mei 2003 / Ik voeder alle varkens ten minste eens per dag. De dieren die ik in groep houd, kunnen allemaal tegelijk eten (tenzij ze ad libitum of via een automatisch individueel voedersysteem gevoederd worden). Mijn varkens beschikken over voldoende vers water.* A K 15 mei 2003 / Mijn varkens van meer dan twee weken oud beschikken permanent over voldoende vers water. Ik dien geen stoffen toe die schadelijk zijn voor de gezondheid en/of het welzijn van mijn dieren.* K 1 maart 2000 / Ik dien mijn varkens alleen stoffen toe waarvan ik weet uit wetenschappelijke studies of uit ervaring dat ze niet schadelijk zijn voor de gezondheid of het welzijn van mijn dieren, met een uitzondering voor therapeutische, preventieve en zoötechnische doeleinden. Mijn zeugen en gelten krijgen gepast voeder.* K 15 mei 2003 / Alle niet-drachtige en drachtige zeugen en gelten krijgen een toereikende hoeveelheid vezelrijk en energierijk bulkvoeder. * Onderdeel van de randvoorwaarden 14

15 Verzorging 15

16 Verzorging CERTUS Ik controleer al mijn dieren ten minste eenmaal per dag.* A K 1 maart 2000 / Omdat het welzijn van mijn dieren van mijn verzorging afhangt, controleer ik ze ten minste eenmaal per dag. Varkens die ziek of gewond lijken, verzorg ik onmiddellijk.* K 1 maart 2000 / Varkens die ziek of gewond lijken, verzorg ik onmiddellijk en op passende wijze. Wanneer ze niet reageren op de zorgen die ik verstrek, raadpleeg ik zo spoedig mogelijk een dierenarts. Zieke of gewonde dieren zonder ik zo nodig af in een passend onderkomen, met een geschikte bedding. Ik houd een register bij van de geneesmiddelen die ik verstrek en bewaar dat register ten minste drie jaar lang. Ongeneeslijk zieke varkens laat ik op een gepaste wijze euthanaseren. Ik houd ook een register van het aantal sterfgevallen bij en bewaar dat register ten minste drie jaar lang. Ik houd de dieren zo veel mogelijk in stabiele groepen.* K 15 mei 2003 / Ik houd de dieren in groepen. Ik plaats ze zo vlug mogelijk in groepen, ten hoogste één week na het spenen. Ik voeg zo weinig mogelijk dieren toe aan een gevormde groep. Ik dien niet systematisch kalmeermiddelen toe om gemakkelijker dieren aan een groep toe te voegen. Dat doe ik alleen op advies van een dierenarts. Alleen varkens die ik normaal in een groep houd maar die buitengewoon agressief zijn, die door andere varkens aangevallen werden, of die ziek of gewond zijn, plaats ik tijdelijk in een aparte box. 16

17 Verzorging CERTUS Jonge biggen worden niet onnodig van hun moeder gescheiden. K 15 mei 2003 / Ik speen biggen pas op de leeftijd van 28 dagen. Wanneer er een goed gereinigd en ontsmet lokaal beschikbaar is, dat niet in verbinding staat met de lokalen waarin ik zeugen houd, mag ik ze spenen op 21 dagen. Alleen wanneer de gezondheid of het welzijn van de zeug of de biggen in het gedrang komt, speen ik de biggen eerder. Er vinden op mijn bedrijf alleen toegelaten ingrepen plaats.* A K 17 mei 2001 / Er vinden op mijn bedrijf geen niet-toegelaten ingrepen plaats. Er zijn ook geen aanwijzingen dat er niet-toegelaten ingrepen plaatsvonden vóór de aanvoer van de varkens. Mijn biggen worden niet onverdoofd chirurgisch gecastreerd of zonder toediening van een pijnstiller. Ik amputeer geen staarten en knip geen tanden bij biggen die ouder zijn dan zeven dagen. Ik doe dit niet routinematig, maar slechts wanneer de bedrijfsdierenarts de noodzaak staaft. Als de uiers van de zeugen of de oren en/of staarten van de varkens verwond zijn, ga ik na of ik deze problemen niet kan voorkomen of verhelpen door een wijziging van mijn bedrijfsvoering. Pas dan overweeg ik of het absoluut nodig is om de hoektanden te verkleinen door middel van slijpen. Mijn dieren worden verzorgd door voldoende én bekwame medewerkers.* K 15 mei 2003 / Er zijn voldoende én bekwame medewerkers beschikbaar voor de verzorging van mijn dieren. * Onderdeel van de randvoorwaarden 17

18 Verzorging en materiaal CERTUS Zo nodig behandel ik drachtige zeugen en gelten tegen parasieten.* K 15 mei 2003 / Drachtige zeugen en gelten behandel ik, indien nodig, tegen uitwendige en inwendige parasieten. Voordat ik ze in het kraamhok breng, maak ik ze grondig schoon. Ik controleer geregeld alle apparaten.* K 1 maart 2000 / Ik controleer minstens eenmaal per dag alle apparaten (ventilatie-, voeder- en drinkwatersystemen...) die noodzakelijk zijn voor de gezondheid en het welzijn van mijn varkens. Gebreken herstel ik onmiddellijk. * Onderdeel van de randvoorwaarden 18

19 Deze checklist dierenwelzijn is een uitgave van de Studiedienst van oerenbond op vraag van de sectorvakgroep Varkens Fotografie: Marco Mertens, Twan Wiermans, oerenbond Verantwoordelijke uitgever: Frans De Wachter, Diestsevest 40, 3000 Leuven D/2017/0728/ , oerenbond vzw

20 / blijedieren