Blije dieren, blije boer

Transcriptie

1 Checklist dierenwelzijn Blije dieren, blije boer Checklist voor je melkveebedrijf 1

2 2

3 Checklist dierenwelzijn Blije dieren, blije boer Checklist voor je melkveebedrijf

4

5 Voorwoord Beste melkveehouder, Met de campagne Blije dieren, blije boer vraagt Boerenbond aandacht voor de inspanningen die veetelers dag in dag uit doen om het welzijn van hun dieren te garanderen. Landbouwers dragen al eeuwen zorg voor het welzijn van hun dieren, want als het goed gaat met de dieren in de stal, levert dat ook voor hen arbeidsvreugde op. Dus blije dieren, blije boer! De dierlijke vakgroepen van Boerenbond erkennen alvast de prioriteit van dierenwelzijn en hebben hun fiat gegeven aan de uitwerking van een roadmap voor dierenwelzijn, met daarin onder meer een versterkt opleidings- en vormingsprogramma voor onze leden. Met de checklist in deze brochure kan je aan de slag op jouw bedrijf. Op een overzichtelijke wijze bevat hij alle wettelijke en bovenwettelijke verplichtingen uit de betrokken lastenboeken (, Bel pork, Belbeef en Belplume). Door de aandachtspunten en hun uitleg te checken, ben je er zeker van dat je als veehouder conform alle wettelijke verplichtingen werkt. Wie trots is op zijn stiel, toont respect voor elk dier! Wij verwachten een correcte en eerlijke behandeling van onze dieren en waardering voor onze sector. Alleen wanneer iedereen doet wat hij moet doen, met respect voor mens en dier, kan onze sector trots en vol vertrouwen werken. SONJA DE BECKER voorzitter Boerenbond 5

6 Legenda Deze checklist is een verzameling van de wettelijke eisen van dierenwelzijn opgenomen in de sectorgids Dierlijke Productie en de randvoorwaarden, aangevuld met de bovenwettelijke eisen opgenomen in het -lastenboek. De controlepunten van het lastenboek zijn verdeeld in categorie A en B. A-punten Dit zijn zeer belangrijke punten wat veiligheid, hygiëne, traceerbaarheid betreft. Ze moeten onmiddellijk in orde zijn. Bij een non-conformiteit voor A1-punten geldt er een meldingsplicht aan de overheid (voor België). Non-conformiteit van A2-punten hoeft niet gemeld te worden. In het -lastenboek zijn ook een aantal punten vetgedrukt. Dit zijn belangrijke punten wat veiligheid, hygiëne en traceerbaarheid betreft. Non-conformiteiten moeten binnen een termijn van 6 maanden aangepast worden. Dat wordt geverifieerd tijdens de eerstvolgende audit (18 maandencontrole, periodieke audit, onaangekondigde audit). B-punten Van alle B-punten moet 90% altijd in orde zijn. De maximaal 10% non-conformiteiten die toch vastgesteld worden, moet binnen de 6 maanden aangepast worden. Deze aanpassing wordt geverifieerd tijdens de eerstvolgende audit (18 maandencontrole, periodieke audit, onaangekondigde audit). Deze 10% is richtinggevend. Aangezien 10% van alle B-punten geen afgerond getal geeft, worden in elk geval maximaal 7 afwijkende B-punten aanvaard, ongeacht of de controle gebeurt in het weide seizoen of in de stalperiode, en ongeacht of het gaat om een bindstal of een ligboxenstal. 6

7 Huisvesting 7

8 Huisvesting De inrichting van de melkveestal is proper en veilig voor de dieren.* A2 De dieren kunnen zich niet verwonden aan de inrichting van de stal (muren, vloeren ). Daarom verwijder ik hindernissen en gevaarlijke voorwerpen: geen te nauwe of kapotte ligboxen, gebroken of beschadigde roosters, spijkers of uitsteeksels in de muren, te gladde vloeren... De ligbedden kunnen geen kwetsuren veroorzaken. Ik kan de muren, vloeren, ligbedden... gemakkelijk reinigen en ontsmetten. Dieren op de weide hebben beschutting.* Dieren die ik niet in gebouwen huisvest, zijn voldoende beschermd tegen ongunstige weersomstandigheden zoals overvloedige regen, sneeuwval en hitte, maar ook tegen roofdieren en gezondheidsrisico s (schuilhok in de winter, schaduwplaatsen in de zomer...). Er is voldoende verlichting in de stal.* B Ik houd mijn dieren niet voortdurend in kunstlicht of in de duisternis. De verlichting in de stal is voldoende, ook voor het melken. De dieren kunnen zich op elk moment oriënteren, behalve als ze vastgebonden zijn. Ik kan alle documenten goed lezen. Er is voldoende (vaste of draagbare) verlichting, zodat ik de dieren op elk tijdstip grondig kan controleren. 8

9 Huisvesting De melkveestal is voldoende geventileerd.* B De ventilatie van de stal is voldoende om warmte en slechte geuren af te voeren en condensatie te vermijden. De stal heeft een afzonderlijke luchtinlaat (buitenvensters of een open muurgedeelte, al dan niet met een windscherm) en luchtuitlaat (een open nok of trekschouwen op het dak of een tweede rij buitenvensters als dwarsverluchting). De stallen van andere dieren (varkens, pluimvee ) worden niet verlucht via de melkveestal of het melklokaal. Er zijn voldoende ligplaatsen. B Er zijn in de melkveestal evenveel ligplaatsen als er koeien gehuisvest zijn. In bindstallen zijn er evenveel ligplaatsen als koeien. In loopstallen met ligplaatsen is binnen een overbezetting van 10% toegestaan (15% bij robotmelken). De afmetingen van de ligplaatsen en bindplaatsen zijn afgestemd op het ras van mijn dieren. Er zijn niet te veel dieren in mijn potstal. B Ligboxen binnenrij: H: 2,20 m x B: 1,10 m Ligboxen buitenrij: H: 2,30 m x B: 1,10 m Bindstallen: 1,60 m x 1 m In bindsystemen zijn de bindstallen zo ontworpen dat de dieren op een normale manier kunnen gaan liggen en opstaan. Ze kunnen ongehinderd blijven rechtstaan of liggen. Ik vermijd dat ze zich verwonden door plaatsgebrek. * Onderdeel van de randvoorwaarden 9

10 Huisvesting De dieren kunnen de voederfaciliteiten goed bereiken. A2 De bodem van de kribbe is niet lager dan de plaats waar de koeien staan. In mijn loopstal is de loopvloer aan de voederkribbe niet te glad. De dieren kunnen de eetstanden en het voeder gemakkelijk en goed bereiken. Ik huisvest alleen koeien en runderen in de melkveestal. B Ik huisvest tijdens de weideperiode geen varkens of pluimvee in de melkveestal. Ik kan storingen in het ventilatiesysteem opvangen.* Er is een goedwerkend alarm bij panne van het mechanisch ventilatiesysteem en er is een vervangend verluchtingssysteem. * Onderdeel van de randvoorwaarden 10

11 Water en voeding 11

12 Water en voeding De koeien hebben gemakkelijk toegang tot een constante bevoorrading met water.* A2, B De drinkwaterinstallatie voorkomt rivaliteit tussen de dieren. Op de weide is er permanent voldoende water beschikbaar voor de dieren. Bij minder dan 20 koeien is 1 drinkbak voldoende. Bij meer dan 20 koeien kunnen minstens 2 dieren tegelijk drinken aan een drinkbak, of aan twee weidepompjes, of aan 1 weidepomp terwijl ook de drinkplaats in de stal vrij bereikbaar is. In de loopstal kunnen minstens twee koeien samen de drinkplaats bereiken zonder dat de ene de andere hindert. In de bindstal is er minstens een drinkbak per twee koeien. De koeien krijgen vers water.* A2 Het drinkwater voor de dieren is niet vervuild door rioolwater. Ik reinig de drinkbakken een keer per week of als ze vuil zijn. Ik controleer ook dagelijks dat de drinkbakken in de stal en/of in de weide proper zijn en dat er water aanwezig is. Ik analyseer de kwaliteit van het drinkwater. B Ik laat alle water (behalve leidingwater) dat ik in de stal gebruik als drinkwater voor de koeien minstens om de 24 maanden analyseren door een geaccrediteerd lab. Het water voldoet aan de normen. Ik bewaar de analyseresultaten 5 jaar lang. 12

13 Water en voeding De voederinstallaties zijn veilig en proper.* B De voederkribben, hun omgeving en het materiaal dat ik gebruik voor het voederen zijn proper. Voerresten verwijder ik regelmatig. De dieren krijgen voldoende gezond voeder, dat geschikt is voor hun soort en hun leeftijd.* A2 Ik geef de dieren voldoende en goed voer, in functie van hun ras en leeftijd, zodat steeds aan hun voederbehoeften voldaan wordt. Het ruwvoeder is niet vervuild. Ik controleer op meerdere plaatsen in de voederkribben dat het voeder niet zichtbaar beschimmeld is. Ik verwijder regelmatig de voerresten uit de kribbe of aan het voederhek. De mengvoeders, enkelvoudige droge krachtvoeders en nevenproducten zijn afkomstig van erkende veevoederfabrikanten en/of handelaars. A2 Alle gebruikte diervoeders (mengvoeders) zijn afkomstig van bedrijven met een FCA-certificaat of een ander erkend kwaliteitssysteem. Ik kan dat bewijzen via aankoopbordellen, leveringsbons of facturen. * Onderdeel van de randvoorwaarden 13

14 Water en voeding Ik dien geen producten toe die schadelijk zijn voor de gezondheid en/of het welzijn van mijn dieren.* A2 Het voeder bevat bijvoorbeeld geen resten van metalen blikjes. Binnen zijn ook producten zoals ui of prei die een nadelige invloed hebben op de smaak, de geur of de kwaliteit van de melk verboden in de voeding van melkkoeien. De dieren krijgen alleen mengvoeders die bestemd zijn voor melkvee. A2 Ik bewaar de mengvoeders voor mijn melkvee apart van de voeders bestemd voor andere diersoorten. Wanneer ik ze opsla in bulk, in hopen of in zakken, is er een afscheiding door een vrije ruimte of door een tussenschot. Alle mengvoeders en enkelvoudige droge krachtvoeders sla ik droog op. Beschimmelde en/of vervuilde voeders verwijder ik onmiddellijk en ik geef ze in geen geval aan de koeien. De opslagplaats van de ruwvoeders is zuiver en vrij van zichtbare onreinheden en/of schadelijke stoffen. Ik vermijd insleep van ongewenste stoffen gedurende de volledige opslagperiode. Ik sla de voedermiddelen (met uitzondering van de ruwvoeders) op in proper materiaal dat daarvoor geschikt is. A2, B De silo s waarin ik mengvoeders opsla, bevinden zich op een verharde en propere ondergrond en ze zijn geïdentificeerd. Vooraleer er mengvoeder afgeleverd wordt, controleer ik of de silo s net zijn en het voeder er goed in bewaard kan worden. 14

15 Water en voeding Ik houd een register bij over de levering van voeder. A2 Wanneer ik geen facturen heb, of wanneer ik ruil of handel met een andere boer, kan ik elke leverancier van enkelvoudige droge veevoeders, granen en nevenproducten identificeren. Hiervoor leg ik een register aan waarin ik de producent en/of transporteur, de aard en de hoeveelheid van het voeder en de leveringsdatum kan noteren. Ook hooi, stro, foerage en alle ruwvoeders noteer ik in dit register voor ruil tussen landbouwers. Ik bewaar dit register vijf jaar lang. Bedrijfseigen ruwvoeder produceer ik op een hygiënische wijze. A1 Bij het produceren van ruwvoeder houd ik teeltfiches bij, met speciale aandacht voor meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen. Ik bewaar deze teeltfiches vijf jaar lang. Er is voldoende ruimte voor de koeien die op de weide gaan tijdens het weideseizoen. B Tijdens het weideseizoen beschikken mijn koeien over een weidebeloop van minstens 1ha/10 GVE s en/of voldoende grasvoorziening. Een voldoende grasvoorziening betekent dagelijks vers gras, voordroogkuil of hooi. Als de koeien in de winter buitengaan, houd ik het buitenbeloop proper. Als de koeien in de winter of in de zomer om gezondheids- of vruchtbaarheidsredenen op een kleine kraal buitengaan (zonder weidebeloop), is de ondergrond een ondoordringbaar, vast materiaal met een bijbehorende mestopvang. * Onderdeel van de randvoorwaarden 15

16 16 Verzorging

17 Verzorging De dieren kunnen ongehinderd liggen, rechtstaan en zich verzorgen.* Ik voer geen niet-toegelaten ingrepen uit. Ik zal mijn dieren bijvoorbeeld niet brandmerken of ze onthoornen zonder verdoving. Ik verwijder overtollige haargroei op de uiers. B Als de uiers vuil zijn door overtollige haargroei, scheer ik ze. Ik verzorg de klauwen goed. B Maximaal 10% van mijn veestapel mankt als gevolg van klauwproblemen en/of vertoont vergroeide, omhoog gekrulde klauwen. Ik verplaats mijn dieren zonder een veedrijver of een ander scherp of snijdend voorwerp te gebruiken. A2 Het materiaal dat ik bij verplaatsingen gebruik, is aangepast aan de diersoort (melkkoeien, jongvee, kalveren ) en is vooral gericht op hun grootte. Ik onthoorn de dieren waarvoor dit nodig is. A2 Ik respecteer bij het onthoornen de gebruikelijke regels. Bij kalfjes wordt de hoornpit afgebrand, bij volwassen dieren wordt de hoorn afgezaagd nadat de dierenarts lokale verdoving toegepast heeft. * Onderdeel van de randvoorwaarden 17

18 Verzorging Ik gebruik het hormonale preparaat bovine somatotropine (BST) niet. A1 Ik controleer alle dieren ten minste een keer per dag.* Om hun leefomstandigheden optimaal te houden, controleer ik minstens een keer per dag de dieren die in volledige of gedeeltelijke vrijheid leven. Zieke of gewonde dieren zonder ik zo nodig af. Zieke of gewonde dieren zonder ik zo nodig af in een passend onderkomen, met een aangepaste vloerbekleding. Ik beschik over registers die de goede verzorging van mijn dieren kunnen staven.* Ik houd een geneesmiddelen- en sterfteregister bij, waarmee ik kan staven dat ik mijn dieren goed verzorg. Ik houd deze registers drie jaar bij. Mijn dieren worden verzorgd door voldoende en bekwaam personeel.* De dieren worden verzorgd door een voldoende aantal personen, die beschikken over de nodige vaardigheden, kennis en vakbekwaamheid (ervaring, diploma s ). 18

19 Verzorging Ik pas geen natuurlijke of kunstmatige fokmethoden toe die de dieren pijn of letsel toebrengen.* Bij het fokken staan steeds de gezondheid en het comfort van de dieren op korte en lange termijn centraal. Ik heb bijvoorbeeld aandacht voor de juiste genetica, die past bij het moederdier. Ik houd de ligplaatsen proper.* Ik reinig de ligboxen minstens twee keer per dag. Ik verwijder mestresten en houd de ligboxen droog. In de potstal voer ik dagelijks voldoende vers stro aan, zodat de koeien proper blijven. Meer dan de helft van de koeien met gedroogde mestresten beschouw ik als een ernstige bevuiling. Ik controleer ten minste een keer per dag alle materiaal dat noodzakelijk is voor het welzijn van mijn dieren.* Defecten herstel ik onmiddellijk. * Onderdeel van de randvoorwaarden 19

20 20 Kalveren

21 Kalveren De kalveren hebben voldoende ruimte. Mijn kalveren hebben voldoende ruimte wanneer ze individueel of in groep gehuisvest zijn. In groep is er minstens 1,5 m²/kalf. De afmeting van individuele boxen is B: 1 x schofthoogte en L: 1,1 x lengte van het kalf. De afscheiding tussen de boxen is zo ontworpen dat de kalveren elkaar kunnen zien en aanraken. Kalveren ouder dan 8 weken houd ik in groep. Mijn kalveren zijn comfortabel en proper gehuisvest.* De vloeren zijn stevig, vlak, stabiel en stroef. De ligruimte is proper, comfortabel en behoorlijk gedraineerd. Ik verwijder zo vaak mogelijk uitwerpselen, urine en niet opgegeten of gemorst voeder om de reuk te beperken en geen vliegen en knaagdieren aan te trekken. Ik reinig en ontsmet de stallen, de uitrusting en het gereedschap op gepaste wijze om kruisbesmetting te voorkomen en ziekteverwekkers te beperken. Kalveren jonger dan 14 dagen beschikken over strooisel. De kalveren lopen geen gevaar voor elektrocutie. De voeder- en drinkwaterinstallaties zijn zo ontworpen, gebouwd, geplaatst en onderhouden dat risico op verontreiniging van voeder of water beperkt is. Ik voeder mijn kalveren ten minste twee keer per dag.* Bij zeer warme omstandigheden beschikken de kalveren permanent over vers en drinkbaar water. Dat is ook zo voor alle zieke en/of gewonde kalveren. Kalveren in groepshokken kunnen allemaal tegelijk eten en drinken, behalve wanneer ik ad libitum-voedering toepas of voeder via een automatisch voedersysteem. * Onderdeel van de randvoorwaarden 21

22 Kalveren Mijn kalveren beschikken (ten minste) tussen 9 en 17 uur over voldoende licht.* Indien er te weinig natuurlijk licht is, brandt er kunstlicht. Ik kan in de stal alle nodige documenten lezen. Ik bind de dieren niet langer aan dan noodzakelijk is voor hun verzorging.* Ik bind de kalveren niet aan, behalve maximaal 1 uur tijdens het verstrekken van melk. Het aanbindsysteem laat toe dat het kalf ligt, opstaat en zich likt. Kalveren die ik in de openlucht huisvest, inspecteer ik minimaal een keer per dag.* Ik inspecteer de kalveren op stal ten minste tweemaal per dag. Ik muilkorf geen enkel kalf. Zieke/gewonde kalveren zonder ik af.* Kalveren die ziek of gewond lijken, verzorg ik op een passende wijze. Dieren die kunnen lijden onder de aanwezigheid van andere dieren, houd ik afgescheiden. Indien nodig raadpleeg ik de dierenarts. Ik geef de kalveren tijdig biest na de geboorte.* Ik geef de kalveren zo vlug mogelijk biest, minstens binnen de 6 uur. * Onderdeel van de randvoorwaarden 22

23 Deze checklist dierenwelzijn is een uitgave van de Studiedienst van Boerenbond op vraag van de sectorvakgroep Melkvee Fotografie: Marco Mertens, Twan Wiermans, Boerenbond Verantwoordelijke uitgever: Frans De Wachter, Diestsevest 40, 3000 Leuven D/2017/0728/ , Boerenbond vzw

24 / blijedieren