Opgedragen aan mijn vader, Ap Boonstra (7 november september 2004)

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Opgedragen aan mijn vader, Ap Boonstra (7 november september 2004)"

Hidde de Graaf
5 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Opgedragen aan mijn vader, Ap Boonstra (7 november september 2004)

2 Leescommissie: prof.dr. F.A.G. den Butter prof.dr. B. Compaijen prof.dr. S.C.W. Eijffinger prof.dr. H. Jager prof.dr. J. Swank VU Uitgeverij is een imprint van VU Boekhandel / Uitgeverij bv De Boelelaan HV Amsterdam info@vu-uitgeverij.nl Internet: , Wim Boonstra Omslagontwerp: De Ontwerperij, Amsterdam (Marcel Bakker) Verzorging binnenwerk: JAPES, Amsterdam (Jaap Prummel) ISBN NUR 784 All rights reserved. No part of this book may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording, or otherwise, without the prior written consent of the publisher.

3 5 Woord vooraf Het was bij mijn afstuderen in november 1985 dat Prof. Dr. J.G. (Hans) Knol, de Baas, mij toevoegde: En nu nog een proefschrift, Wim, want een doctorandus krijg je tegenwoordig bij een pakje boter cadeau. Het heeft even geduurd, maar het is er uiteindelijk dan toch van gekomen. Dit proefschrift is vooral ontstaan omdat economie zo n prachtige wetenschap is. In alle jaren waarin ik werkzaam ben geweest, als bankeconoom en als docent, heb ik mij telkens weer gelukkig geprijsd met het feit dat ik aan de economische faculteit ben afgestudeerd. Dat was indertijd niet vanzelfsprekend, ik wist nauwelijks waar ik aan begon toen ik mij dertig jaar geleden voor het eerst aan de poorten van de VU meldde. Maar ik heb het geluk gehad geweldige colleges te krijgen, die mij al snel deden beseffen dat mijn toekomst in de economiebeoefening zou liggen. Bij alle uitmuntende docenten die ik heb mogen aanhoren sprongen er twee uit. Dat waren de hoorcolleges van Prof. Dr. Folkert de Roos en de werkcolleges van Prof. Dr. Hans Visser. Waarom heeft het dan zo lang geduurd voordat dit proefschrift tot stand kwam? Vooral omdat ondergetekende zich aan de rijke dis van economische onderwerpen nooit lang genoeg kon concentreren op één onderwerp. Daar had ik het geduld niet voor. Er was teveel aanbod, teveel interessante zaken trokken mijn aandacht. Pas toen ik, eind 2003, voor het eerst min of meer bij toeval stuitte op de het vraagstuk van het zwarte gat van Nederland, wist ik dat ik mijn promotieonderwerp had gevonden. Dat het dan uiteindelijk toch is gelukt is ten eerste te danken aan mijn vader, Aldert Cornelis Boonstra. Hij geloofde er altijd in dat ik nog eens zou promoveren, heeft dat ook altijd aangemoedigd. Het is aan hem dat ik dit boek opdraag. Hij, zelf een geweldig historicus en sprankelend docent, was de aanjager achter mijn academische vorming, hij heeft mij mijn kritische grondhouding aangeleerd. Mijn promotor, Hans Visser, en copromotor, Marius van Nieuwkerk, hebben mij met hun kritische en opbouwende commentaar enorm gestimuleerd en vooruit geholpen. Betere promotoren kan een promovendus zich niet wensen. Dankzij hun voortvarendheid, en naderhand ook die van de leescommissie, kon dit project in een tamelijk korte doorlooptijd tot stand komen. Ook het commentaar van Pim Claassen en zijn collega s bij DNB was zeer waardevol. Vele mensen, teveel om allemaal op te noemen, hebben mij aangemoedigd om dit proefschrift te schrijven. Lense Koopmans, altijd vriendelijk informerend of ik nog eens van plan was om mijn studie af te ronden, mijn vrienden van de Monetaire Kring, mijn collega s en oud-collega s bij de Rabobank, allen vormden op hun manier een bron van inspiratie. Dat geldt ook voor mijn lieve kinderen, nooit hele-

4 6 maal begrijpend waar ik nu weer mee bezig was, maar nooit klagend over hun vader die nu eenmaal de grens tussen werk en vrije tijd niet zo helder kan stellen. En, last but certainly not least, is daar Dr. Sanja Kregar, mijn lieve vrouw, steun en toeverlaat. De jaren waarin dit proefschrift tot stand is gekomen waren in veel opzichten buitengewoon moeilijk. Zonder Sanja was niet alleen dit proefschrift er niet gekomen, maar was er nog veel meer fout gegaan in mijn leven. Lief, bedankt! Almere, november 2007 Wim Boonstra

5 7 Inhoudsopgave Woord vooraf Hoofdstuk 1: Probleemstelling en relevantie van het onderwerp...11 Inleiding Globalisering in een notendop Extern vermogen en vergrijzing Kapitaaldekking in een gesloten economie De levenscyclushypothese: van micro naar macro De werkelijkheid Een nieuwe kijk op de betalingsbalans Hoofdstuk 2: De betalingsbalans en het externe vermogen De betalingsbalans Het evenwicht op de betalingsbalans De internationale vermogenspositie Weerbarstige werkelijkheid Het meten van de internationale vermogenspositie Hoofdstuk 3: De drijvende krachten achter de internationale vermogenspositie Inleiding Enkele gestileerde voorbeelden ter verduidelijking Een tussenstand De belangrijkste drijvende krachten De minder gestileerde werkelijkheid Tot besluit Hoofdstuk 4: De externe positie van enkele industrielanden nader bekeken Inleiding Analyse in dollars De post financiële derivaten Een aantal landen nader beschouwd Hoe de post statistische verschillen moet worden geïnterpreteerd Omvang van de bruto standen Samenstelling van activa en passiva De Verenigde Staten Japan Duitsland Frankrijk

6 8 Verenigd Koninkrijk Italië Spanje Canada Zwitserland Finland Nederland Tot besluit Hoofdstuk 5: De Verenigde Staten: de casus van de zwarte materie Inleiding Historisch perspectief De Amerikaanse betalingsbalans en vermogenspositie Nadere beschouwing van de Amerikaanse externe positie Analyse over een langere periode Een alternatieve benadering: de zwarte materie Gevolgen voor de dollar: Bretton Woods-II? De opkomst van de olie-exporteurs Tot besluit: einde van het dollartijdperk? Hoofdstuk 6: Nederland: de casus van het zwarte gat Nederland, land van spaaroverschotten Het zwarte gat Het grensoverschrijdende kapitaalverkeer De componenten van de financiële rekening en het externe vermogen nader beschouwd Het totaalrendement op buitenlandse activa en passiva Het zwarte gat nader in kaart gebracht Conclusie Hoofdstuk 7: Integratie van de vermogensstatistiek in de betalingsbalans Inleiding Integratie vermogens- en betalingsbalansstatistieken Enkele gestileerde voorbeelden Toepassing op de Verenigde Staten en enkele andere landen Mondiale betalingsbalansonevenwichtigheden Tot besluit Hoofdstuk 8: Tot besluit Overzicht en samenvatting Beperkingen Afscheid van de lopende rekening? Conclusies

7 9 Appendix 1: Lijst van in de hoofdtekst gehanteerde afkortingen Appendix 2: Wiskundige formalisering van het samenstellings- en prestatie-effect 196 Lijst van geraadpleegde literatuur Samenvatting Summary Résumé Sažetak Zusammenfassung

Vergelijkbare documenten

Inleiding Administratieve Organisatie. Opgavenboek

Inleiding Administratieve Organisatie Opgavenboek Inleiding Administratieve Organisatie Opgavenboek drs. J.P.M. van der Hoeven Vierde druk Stenfert Kroese, Groningen/Houten Wolters-Noordhoff bv voert