JAAR BERICHT. Alles voor de diagnose

Transcriptie

1 JAAR BERICHT 2011 Alles voor de diagnose

2 INHOUD PAG 03 Raad van toezicht PAG 04 Bestuurder PAG 05 Histologie PAG 06 Cytologie PAG 07 Cervixcytologie Obducties PAG 08 Immunohistochemie PAG 09 Moleculaire diagnostiek PAG 10 Kwaliteitsborging PAG 11 Doorlooptijden PAG 13 P&O PAG 14 Financiën Administratie PAG 15 Opleiding

3 03 RAAD VAN TOEZICHT De Raad van Toezicht heeft tot taak om, naast het ter zijde staan van de bestuurder met advies, toezicht uit te oefenen op: het beleid van de bestuurder, de werking en integriteit van de interne systemen en procedures op gebied van controle- en risicobeheersing ingesteld door de bestuurder, de algemene gang van zaken binnen Pathologie Friesland. Bij Pathologie wordt degelijk en kwalitatief hoogstaand werk geleverd, maar nog te vaak op een wat traditionele manier. Veranderingen in de gezondheidszorg vragen om een andere houding en werkwijze van de mensen in de organisatie. PF is nog geen drie jaar zelfstandig, maar we kunnen vaststellen dat er sprake is van continuïteit en oriëntatie op een meer zakelijk gerichte toekomst. Er wordt inmiddels in gezamenlijkheid gewerkt aan de ontwikkeling van een strategische visie; worden beleidsplannen gemaakt en worden werkwijzen aangepast. Er is ook letterlijk ruimte gemaakt voor een andere procesgang en er zal nog meer worden verbouwd om de klanten nog beter van dienst te kunnen zijn. Dat zal onder meer bereikt moeten worden door verder te automatiseren en te digitaliseren, waardoor met behoud van kwaliteit nog beter kan worden ingespeeld op de wensen van de klanten. Het mooie daarbij is dat Pathologie Friesland een buiten gewoon interessant bedrijf is dat een wezenlijke rol kan blijven spelen in de (Friese) gezondheidszorg. De overheid en samenleving stellen steeds hogere eisen aan het toezicht in de gezondheidszorg. Regels op gebied van governance worden aangescherpt. De taken en rol van de RvT zijn in korte tijd mede daardoor anders en veeleisender geworden. De huidige RvT wil zijn verantwoordelijkheden plaatsen tegen de achtergrond dat hij open en duidelijk wil omgaan met zijn taken en bevoegdheden die de raad namens de samenleving zijn toevertrouwd. De RvT is met de bestuurder overeengekomen dat wij een aantal vaste uitgangspunten hanteren bij het presenteren van beleid en financiële gang van zaken: de operationele en financiële doelstellingen van Pathologie Friesland zoals opgenomen in een meerjarenbegroting; een activiteitenplan; de strategie gericht op verwezenlijking van deze doelstellingen en de te gebruiken prestatie indicatoren voor het meten van de geleverde prestaties. De operationele en financiële doelstellingen van Pathologie Friesland zullen telkens worden neergelegd in een financiële (meerjaren)begroting. De bestuurder bepaalt het kader en de voornaamste doelstellingen van de begroting. De begroting wordt vervolgens ter goedkeuring voorgelegd aan de RvT. De doelstellingen van Pathologie Friesland zijn erop gericht om maximaal maatschappelijk rendement te behalen onder de randvoorwaarde van financiële continuïteit. Het resultaat over 2011 is conform de verwachting en bevredigend. De prijzen voor de productie ten behoeve van de ziekenhuizen staan inmiddels onder druk. Daarnaast zullen als gevolg van verdergaande technologische ontwikkelingen de kosten een bovenmodale stijging doormaken. Dit heeft een dubbelzijdige druk op de rentabiliteit tot gevolg. Duidelijk is dat doelmatiger werken hierop een noodzakelijk antwoord is. P.T. Gaanderse Voorzitter RAAD VAN TOEZICHT

4 04 BESTUURDER BESTUURDER 2011 is voor Pathologie Friesland een mooi jaar geweest. De opbouw van de organisatie heeft verder gestalte gekregen. We hebben onze processen slimmer en efficiënter opgezet, waardoor we in staat zijn geweest om de opgelegde kortingen op te vangen. We hebben daarbij in het bijzonder gekeken naar een betere doorvoer van de materialen. Voor de klanten heeft dat als voordeel dat de doorlooptijd van belangrijke onderzoeken is versneld. In 2011 hebben we de bezetting van de pathologen ook verder op orde gekregen: we konden in 2011 drie nieuwe pathologen begroeten. Zo ontstond er binnen de vakgroep meer tijd en ruimte voor nieuwe ontwikkelingen en het bekijken van de eigen werkprocessen. Hierin zijn inmiddels diverse voorstellen besproken. We zijn ook blijven investeren in de opleiding van medewerkers; zo zijn in 2011 onze eerste twee Pathologist Assistants (Pathassen) afgestudeerd en kunnen deze in 2012 actief worden ingezet. De volgende twee zijn inmiddels met de opleiding begonnen. Daarnaast zijn we, in het kader van verantwoordelijkheden lager in de organisatie neer te leggen, begonnen met het aanstellen en opleiden van senioranalisten. De samenwerking met het UMCG inzake de moleculaire diagnostiek is in 2011 bestendigd en uitgebouwd. Deze vorm van diagnostiek wordt steeds belangrijker. De kwaliteit van de diagnoses neemt door toepassing van deze technieken toe en dit helpt mee aan het opstellen van een beter behandelplan. Als groot pathologielaboratorium willen wij een voorloper zijn op dit gebied. Naar het zich laat aanzien zullen we in het eerste kwartaal van 2012 starten met het uitvoeren van bepalingen in eigen beheer. We bouwen dus verder aan wie en wat we willen zijn. Onder ons motto Alles voor de Diagnose werken we aan de samenwerking met onze klanten en willen we onze dienstverlening verder inhoud geven. We investeren in die samenwerking, zoals we ook investeren in de ontwikkeling van onze medewerkers. Het is dan ook goed om te vernemen dat de klanten dit weten te waarderen. Uit een door de NHL gehouden onderzoek onder huisartsen in Friesland worden we met het rapportcijfer 8 beloond. Een mooie waardering voor onze organisatie en onze medewerkers. Een stimulans om op deze weg door te gaan. We kunnen dat doen omdat ons bedrijf financieel gezond is ondanks de krappe marges die we moeten hanteren. Ook 2011 hebben we licht positief afgesloten. Voor de komende jaren is ons perspectief om te werken aan een stabiele, kostendekkende, exploitatie, hoewel dat, gegeven de huidige ontwikkelingen in de gezondheidszorg, een behoorlijk lastige opgave is. Gelukkig werken onze mensen met inzet en passie voor wat we doen en vooral voor wie we het doen. Want hoewel ons contact met de patiënt indirect is, beseffen we allemaal dat wat we doen uiteindelijk allemaal voor hem of haar is. Vanaf deze plaats wil ik graag de medewerkers, dankzij wier uitstekende en enthousiaste inzet het positieve resultaat over 2011 kon worden behaald bedanken voor hun inzet. Zonder hun medewerking had dit resultaat nooit kunnen worden bereikt. Tjip Pollema Raad van Bestuur a.i.

5 05 Linda Wijngaarden pathologist assistant, afdeling histologie De ogen van de patholoog Er is er een tekort aan pathologen en pathologen gaan zich nog meer subspecialiseren. Als organisatie spelen we hierop in door pathologist assistants op te leiden. Deze assistenten kunnen deels werkzaamheden van de patholoog overnemen en bijvoorbeeld het ingezonden materiaal uitsnijden. Samen met een collega-analist volgde ik van augustus 2010 tot en met december 2011 de opleiding tot pathologist assistant. Tijdens deze post-hbo-studie volg je een dag in de maand een studiedag op de Hogeschool Leiden. Daarnaast leren we in de praktijk vooral veel van de vier pathologen die intern onze mentoren zijn. Zij leren ons onder andere hoe we moeten uitsnijden. Eerst kijk je een aantal keren mee. Vervolgens snij je zelf onder supervisie van een patholoog. Daarna kun je zelfstandig aan het werk. Een van de belangrijkste dingen die je je als pathologist assistent moet realiseren, is dat je de ogen bent van de patholoog. Uitsnijden is een onderdeel van het onderzoek, dus het is belangrijk dat je daar zorgvuldig mee omgaat. Bij twijfel vraag ik altijd een patholoog of hij wil meekijken. HISTOLOGIE Overzicht van het aantal inzendingen voor histologisch onderzoek verdeeld over de ziekenhuizen, huisartsen en overige instellingen 0,6% Totaal: ,2% 17,7% 5,1% 12,6% 17,0% 31,8% Antonius Ziekenhuis Sneek De Sionsberg Dokkum Medisch Centrum Leeuwarden Nij Smellinghe Drachten Tjongerschans Heerenveen Huisartsen Overig In 2011 heeft de trend van toename van het aantal histologieinzendingen zich voortgezet. Ten opzichte van 2010 is het aantal in zendingen met 2,1% gestegen.

6 06 Cytologie Saskia Pekguc analist op de afdeling cytologie Verdieping door samenwerking Op de afdeling cytologie werken we met elf analisten. We screenen het binnengekomen materiaal op bijvoorbeeld ontstekingen of kanker. Als ik kijk naar de ontwikkelingen op onze afdeling in 2011, dan is vooral de samenwerking tussen de analisten en de pathologen veranderd. We werken intensiever samen en raken steeds meer op elkaar ingespeeld. Zo bespreken we bijvoorbeeld een keer in de twee weken een case uit de praktijk. Door stil te staan bij een case en deze te evalueren, creëren we leermomenten voor de hele afdeling. Ook als de pathologen op cursus gaan, koppelen ze aan ons terug wat ze hebben geleerd. De patholoog deelt op deze manier zijn kennis en ervaring met ons. Zo onderwijzen wij onszelf als afdeling en als organisatie. Het maakt het werk voor mij als analist zeker interessanter. Er ontstaat verdieping. En met kennis komt ook de verwondering over hoe ingewikkeld en vernuftig het menselijk lichaam in elkaar zit. Algemene cytologie Overzicht van het aantal algemene cytologie inzendingen verdeeld over de ziekenhuizen, huisartsen en overige instellingen. 46,4% Totaal: ,4% 14,4% 0,1% 0,6% 19,4% 14,7% Antonius Ziekenhuis Sneek De Sionsberg Dokkum Medisch Centrum Leeuwarden Nij Smellinghe Drachten Tjongerschans Heerenveen Huisartsen Overig Ten opzichte van 2010 is in 2011 een daling van het aantal cytologie inzendingen waar te nemen van 3,8 %.

7 07 Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker Over 2011 zijn onderzoeken ten behoeve van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker verricht. Daarvan is 99% afkomstig van de huisartsen. Het overige deel is afkomstig van de ziekenhuizen en overige instellingen. Medische indicatie Overzicht van het aantal cervixcytologie inzendingen medische indicatie (MI) verdeeld over de ziekenhuizen, huisartsen en overige instellingen. 16,2% 11,4% 12,9% 6,0% 4,0% 12,1% 10,3% 7,4% 0,2% 1,3% 16,8% 47,7% 47,0% 6,7% Totaal: 8536 Antonius Ziekenhuis Sneek De Sionsberg Dokkum Medisch Centrum Leeuwarden Nij Smellinghe Drachten Tjongerschans Heerenveen Huisartsen Overig Ten opzichte van 2010 heeft in 2011 een daling plaats ge vonden van 1,5 % van het totaal aantal cervixcytologie inzendingen (MI). Deze daling vond met name onder de ziekenhuizen plaats. Echter, bij de huisartsen die een fors deel van de MI inzendingen insturen, is een lichte toename te zien. Overzicht van het aantal obducties verdeeld over de ziekenhuizen, huisartsen en overige instellingen. Totaal: 149 Antonius Ziekenhuis Sneek De Sionsberg Dokkum Medisch Centrum Leeuwarden Nij Smellinghe Drachten Tjongerschans Heerenveen Huisartsen Overig Cervixcytologie Obducties Ook in 2011 was er wederom een daling van het aantal obducties waarneembaar.

8 08 Immunohistochemie Gryt Piso analist op de immunohistochemie Een continue verbeterslag In 2011 breidden we onze afdeling uit met de BOND-MAX Immunostainer. We hadden tot op dat moment vier immunostainers die we overdag en s avonds vulden met het onderzoeksmateriaal van die dag, maar dit bleek niet genoeg te zijn voor de continuïteit. Met de aanschaf van de extra immunostainer hebben we nu voldoende capaciteit. Hierdoor is het mogelijk om bij snel diagnostiek van schildwachtklieren en mammamateriaal, de antigeenbepalingen binnen één werkdag uit te voeren. Hierdoor kan de diagnose dan vaak nog dezelfde dag worden gesteld. Naast de snelheid is in 2011 ook de kwaliteit van ons controlesysteem verbeterd. Dit was een arbeidsintensieve klus waar we de werkwijze op onze afdeling op moesten aanpassen. Na een brainstorm van onze af deling hebben we onze dagindeling en werkverdeling veranderd. De nieuwe werkwijze is in middels al vertrouwd. Maar nog steeds zijn we erop gespitst dat als iets niet loopt, we dit aanpassen. We zijn eigenlijk bezig met een continue verbeterslag. Overzicht van het aantal immunohistochemische kleuringen verdeeld over de ziekenhuizen, huisartsen en overige instellingen. 13,6% 2,7% 15,7% 10,7% 15,2% 5,1% 37,0% Totaal: Antonius Ziekenhuis Sneek De Sionsberg Dokkum Medisch Centrum Leeuwarden Nij Smellinghe Drachten Tjongerschans Heerenveen Huisartsen Overig Ten opzichte van 2010 is een stijging van 7,8 % van het aantal immunohistochemische kleuringen waar te nemen. Deze toename verhoudt zich goed ten opzichte van de toename van het totaal aantal histologie inzendingen. Van het aantal immunohistochemische kleuringen is in onderstaand overzicht het aantal Her2Neubepalingen apart uitgelicht. Soort PA onderzoek Her2Neu-bepalingen Instelling 2011 Antonius Ziekenhuis Sneek 166 De Sionsberg Dokkum 68 Medisch Centrum Leeuwarden 319 Nij Smellinghe Drachten 150 Tjongerschans Heerenveen 124 Huisartsen 2 Overig 73 Totaal 902 Ten opzichte van 2010 is het aantal Her2Neu bepalingen met 8% toegenomen.

9 09 Elise van der Logt klinisch moleculair bioloog in de pathologie i.o. Jan van Setten biomedisch laboratoriummedewerker Moleculaire diagnostiek geeft ons extra informatie Elise: Om een diagnose te stellen en een goede behandelmethode te kiezen, is zo veel mogelijk informatie nodig. De nieuwe onderzoeksmethode moleculaire diagnostiek kan daarbij helpen. Waar we bij pathologisch onderzoek onder andere naar de cellen kijken, gaan we bij moleculaire d iagnostiek nog dieper op de zaak in door het DNA te bestuderen. Jan: Bij moleculaire diagnostiek bestuderen we hoe het DNA is opgebouwd, en welke genetische eigenschappen of veranderingen er zijn. Met de informatie die uit ons moleculair onderzoek komt, kan de specialist een behandeling geven die helemaal op de betreffende patiënt is gericht. Elise: We zijn in 2011 gestart in de vorm van een ontwikkelproject voor moleculair diagnostische testen en werken intensief samen met Izore en het UMCG. In de projectfase worden testen ontwikkeld en zodra voldaan is aan alle kwaliteitseisen kunnen deze in gebruik worden genomen. Stapsgewijs zullen we vervolgens deze testen gaan toepassen in de diagnostiek. Moleculaire diagnostiek Ten opzichte van 2010 is een stijging waar te nemen van het aantal moleculaire diagnostische bepalingen, met name het aantal HPV be palingen. Bij deze bepalingen is een toename van 34%. Overzicht aantal moleculaire diagnostische bepalingen 2011 Soort PA onderzoek ISH EBER ISH Her2Neu *1 HPV *1 KRAS/EGFR *1 Instelling Antonius Ziekenhuis Sneek De Sionsberg Dokkum Medisch Centrum Leeuwarden Nij Smellinghe Drachten Tjongerschans Heerenveen Huisartsen Overig Totaal *1 Deze onderzoeken worden uitbesteed

10 10 KWALITEITSBORGING KWALITEITSBORGING Pathologie Friesland neemt deel aan externe kwaliteits rondzendingen met als doel de eigen kwaliteit te toetsen aan de algemene nationale en internationale standaarden. In landelijk verband wordt deelgenomen aan rond zendingen van de SKML (Stichting Kwaliteitsbewaking Medische Laboratorium diagnostiek). De immunohistochemie neemt daarnaast deel aan de rondzendingen van de inter nationale organisatie NordiQC. De vakinhoudelijke kwaliteit wordt geborgd door individuele bij- en nascholing, door interne consultatie van aandachts gebiedpathologen en door externe consultatie. Externe consultaties en revisies worden plenair besproken in de staf. Er is een dagelijkse ochtendbespreking voor stafleden en aio s, waar moeilijke of juiste klassieke gevallen worden besproken in het kader van de opleiding en de intercollegiale toetsing. De vakgroep Pathologie is op 30 juni 2011 gevisiteerd door de Landelijke Visitatie Commissie van de Nederlandse Vereniging voor Pathologie (NVVP). Wet klachtrecht cliënten zorginstellingen De klachtencommissie is zowel voor Izore als Pathologie Friesland werkzaam. De klachtencommissie heeft in keer vergaderd. Er zijn geen klachten binnen gekomen over Pathologie Friesland. Samenstelling Klachtencommissie: Dhr. G. Botke, onafhankelijk voorzitter Mw. A.M.W. van Elsacker-Niele, op voordracht van Izore Mw. J. Herbig, op voordracht van Pathologie Friesland

11 11 DOORLOOPTIJDEN Doorlooptijden histologie relatieve frequentie in % aantal werkdagen <8 8-<11 11-<16 16-<21 >21 DOORLOOPTIJDEN Voor histologie inzendingen is de lijn om binnen 5 werkdagen een diagnose te stellen. In 2011 is voor 88% van alle histologie inzendingen de diagnose binnen 5 werkdagen gesteld. ( %). Doorlooptijden algemene cytologie relatieve frequentie in % aantal werkdagen <8 8-<11 11-<16 16-<21 >21 In 2011 kon bij 80% van de algemene cytologie inzendingen de diagnose binnen 3 werkdagen gesteld worden. ( %) Definitie doorlooptijd: Aantal dagen van binnenkomst onderzoeksmateriaal en dag van laatste definitieve autorisatie verslag. NB: De gepresenteerde doorloopcijfers zijn gebaseerd op het laatste definitieve geautoriseerde verslag. In de gevallen waar later aanvullend onderzoek of revisies zijn gerapporteerd telt dit mee voor de gepresenteerde doorloopsnelheden.

12 12 doorlooptijden Doorlooptijden cervixcytologie medische indicatie (MI) relatieve frequentie in % <8 8-<11 11-<16 16-<21 >21 aantal werkdagen In 2011 is bij 87% van het aantal cervixcytologie MI de diagnose binnen 3 werkdagen gesteld. ( %) Doorlooptijden cervixcytologie bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker (BVO) relatieve frequentie in % <8 8-<11 11-<16 16-<21 >21 aantal werkdagen Bij 56% van de cervixcytologie BVO kon de diagnose binnen 5 werkdagen gesteld worden. ( %) Doorlooptijden obducties relatieve frequentie in % < < < < < 35 > 35 dagen aantal werkdagen In 2011 nam het percentage obducties waarbij de diagnose binnen een week gesteld is ten opzichte van 2010 iets toe. Van 52% van de obducties kon binnen 21 werkdagen de diagnose gesteld worden. ( %)

13 13 P&O P&O Het personeelsbeleid van Pathologie Friesland is gericht op ontwikkeling van alle medewerkers, ongeacht functie en leeftijd. Loopbaanbeleid en persoonlijke ontwikkeling Loopbaanbeleid biedt de medewerkers ontplooiingsmogelijkheden en ruimte voor ondernemerschap. Klantgerichtheid, slagvaardigheid, flexibiliteit en professionaliteit zijn belangrijke pijlers voor Pathologie Friesland. Door loopbaanbeleid moet de ontwikkeling van medewerkers worden gestimuleerd en gestuurd, zodat hun capaciteiten en talenten maximaal worden benut. Het heeft betrekking op alle medewerkers. Hierdoor kan Pathologie Friesland op korte en lange termijn beschikken over zoveel mogelijk medewerkers met de gewenste kennis, vaardigheden, houding en gedrag. De ont wikkeling van medewerkers is gericht op de gewenste functiebezetting in de toekomst. Met iedere medewerker wordt jaarlijks een jaargesprek gehouden waarin invulling wordt gegeven aan het persoonlijk ontwikkelplan. De ontwikkelafspraken worden ondersteund door opleiding, vervolggesprekken, coaching etc. Kennis- en opleidingsniveau van medewerkers Pathologie Friesland investeert veel in de ontwikkeling van de medewerkers. Deze vindt meestal plaats op initiatief van de afdelingen zelf, maar ook onder regie van de Pathologie Friesland Academie. De ontwikkeling is primair gericht op de versterking van de vakinhoud van de medewerkers, ondersteunende vaardigheden en een betere relatie met de andere afdelingen. Vanuit het management wordt dit proces, waar mogelijk, ondersteund. Arbo- en milieu Pathologie Friesland heeft een vertrouwenspersoon bij de Arbodienst voor medewerkers die in het werk tegen situaties aan lopen waar ze met iemand in vertrouwen over willen spreken. Daarnaast kent Pathologie Friesland een klachtencommissie waarbij medewerkers een formele klacht kunnen indienen tegen beslissingen waar zij het niet mee eens zijn en die zij met hun direct leidinggevende niet kunnen oplossen. In 2011 zijn er geen klachten ingediend bij de commissie. Daarnaast hebben persoonlijke gezondheid, veiligheid en milieu bij Pathologie Friesland een belangrijke plaats. Medewerkers dienen zo veilig mogelijk hun werkzaamheden uit te (kunnen) voeren en zijn verplicht onveilige situaties te melden. Vanuit de wettelijk verplichte Risico Inventarisatie en Evaluatie (RIE) is gebleken dat de risico s voor Pathologie Friesland beperkt zijn. Medezeggenschap De Raad van Bestuur en ondernemingsraad (hierna aangeduid als OR ) van Pathologie Friesland hebben in 2011 regelmatig overleg gevoerd. Bij één overlegvergadering was ook een vertegenwoordiging van de Raad van Toezicht aanwezig. Uiteenlopende onderwerpen zijn met de OR besproken en voor een aantal regelingen heeft de OR instemming verleend.

14 14 FINACIËN FINANCIËN Het jaar werd afgesloten met een positief resultaat van , waardoor het Eigen Vermogen steeg naar Balans per 31 december 2011 (x 1.000) ACTIVA PASSIVA Vaste activa Eigen vermogen Materiële vaste activa Kapitaal Reserve Aanvaardbare Kosten Voorzieningen Langlopende schulden Vlottende activa Kortlopende schulden en overlopende passiva Voorraden Financieringsoverschot Vorderingen en overlopende activa Overlopende passiva Liquide middelen Totaal Totaal Resultatenrekening over 2011 (x 1.000) Bedrijfsopbrengsten Budget voor aanvaardbare kosten Bedrijfslasten Personeelskosten Afschrijvingen op financiële en materiële vaste activa Overige bedrijfskosten Som der bedrijfslasten Bedrijfsresultaat Financiële baten en lasten Resultaat 17 60

15 15 Jantine van der Woude medewerker op de afdeling administratie, ontvangst en receptie Open en efficiënt We werken met acht mensen op de afdeling administratie. In 2011 verhuisden we naar een andere ruimte waar ook een receptiebalie is gerealiseerd. Dit geeft ons de mogelijkheid om in de toekomst de bezoekers gastvrijer te ontvangen. Daarnaast is de werkruimte waar de administratie het binnengekomen materiaal ontvangt en invoert, verbouwd tot één centrale ontvangst. Voorheen werd het materiaal namelijk op twee verschillende afdelingen ingevoerd. Door deze verbouwing is er een efficiënte manier van werken gecreëerd. Iedereen op onze afdeling kan alle taken uitvoeren, zodat we flexibel inzetbaar zijn. Voor mijn gevoel past dit bij de ontwikkeling van onze organisatie: we worden opener en werken efficiënt. OPLEIDING Opleiding Pathologie Friesland participeert in de opleiding tot patholoog en verzorgt stageplekken voor analisten en artsen in opleiding (coassistent). Het afgelopen jaar heeft een aantal toekomstige analisten van het MLO Friesland College en het ROC Midden Nederland stage gelopen. Dit betrof leerlingen die de keuze voor pathologie al hebben gemaakt, en leerlingen die een oriënterende stage doen. Daarnaast heeft een tweetal leerlingen die de opleiding tot doktersassistente volgen hun stage- en praktijk periode bij Pathologie Friesland volbracht. Tevens zijn er rondleidingen gehouden en is voorlichting gegeven voor verschillende opleidingen die directe raakvlakken hebben met Pathologie Friesland, maar ook aan dokters assistentes die in het ziekenhuis of bij een huisarts werkzaam zijn.

16 Dit jaarbericht 2011 is een uitgave van Pathologie Friesland. COLOFON Pathologie Friesland Jelsumerstraat 6a Postbus DH Leeuwarden T Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/ of openbaar gemaakt worden zonder schriftelijke toe stemming van Pathologie Friesland. Eindredactie: Johanna Herbig, Pathologie Friesland Concept, ontwerp en uitvoering: BootsmaDesign Fotografie: Henri Vos Uitgifte: juni 2012 Alles voor de diagnose