Waterkwaliteitsopgaven in grensoverschrijdend perspectief

Transcriptie

1 Rede Hein Pieper, dijkgraaf Waterschap Rijn en IJssel Symposium Waterkwaliteit, Münster, DIA - 1 / Titel Waterkwaliteitsopgaven in grensoverschrijdend perspectief Geachte dames en heren, Ook van mijn kant van harte welkom op dit symposium Grenzenloos Schoon Water, dat wij als Waterschap Rijn en IJssel samen met de Bezirksregierung Münster en Waterschap Vechtstromen organiseren, hier op deze mooie locatie in Münster. Erstens möchte ich heute gern unsere Gastgeberin, Frau Feller, sehr herzlich gratulieren mit Ihrer Amtseinführung als Regierungspräsidentin der Bezirksregierung Münster. Dazu möchte ich Sie gern - auch im Namen meiner Kollege, Watergraaf Stefan Kuks - diese Blumen anreichen. Ich wünsche Sie sehr vielen Erfolg in das neue, schöne Ambt und hoffe und erwarte das wir Sie - auch als Präsidentin - in regelmäßigem Austausch bleiben! DIA - 2 / hoogwater wereldwijd Dames en Heren, Wij hebben het vandaag over waterkwaliteit in onze grensregio's - een heel belangrijk thema. Maar tegelijk dringt ook de realiteit van de calamiteiten met hoog water zich bij ons op. Ik verwijs naar de recente gebeurtenissen in Houston en Sierra Leone en eerder dit jaar in Azië, waar extreme neerslag voor grote overlast zorgt en heel veel mensen in problemen brengt. Deze tekenen van klimaatverandering zullen wij ook in ons gebied het hoofd moeten bieden. Over die kant van het waterbeheer hebben wij het vandaag echter niet, maar daar komen wij vast met elkaar nog op terug. Vanochtend wil ik u mijn kijk geven op de samenwerking in onze grensregio - grofweg West- Münsterland, Twente, Vechte en Oost-Gelderland -, op de waterkwaliteit in dit gebied en hoe wij gezamenlijk aan verbetering daarvan kunnen werken. DIA - 3 / landsgrenzen Eerst over onze grensregio en landsgrenzen. Onze regio behoort tot het Nedersaskisch taal- en cultuurgebied. Degenen onder ons die 'plat proaten' kunnen elkaar in hun eigen streektaal prima 1

2 verstaan, al is de barrière tussen het huidige Nederlands en Duits nog redelijk groot - zoals ook de aanwezigheid van de tolken vandaag laat zien. Ooit waren onze landen onderdeel van het Heilige Roomse Rijk, maar vanaf de Vrede van Westfalen in 1648 kwam daar een einde aan en ontwikkelde zich een zelfstandige Republiek der Nederlanden. Tot het begin van de 19e eeuw bleven delen van Oost-Gelderland overigens nog onder het gezag van de Bisschop van Münster - o.a. in het Graafschap Zutphen. Daarnaast bleven gebieden in de streek Liemers - in de buurt van Arnhem - nog heel lang onder het gezag van de hertog van Kleve. Zelfs in de jaren '60 vond er in ons gebied nog een grenscorrectie plaats - bij Elten in de buurt van Emmerich. Door onze gedeelde geschiedenis, de streektaal en onze nabijheid zijn wij vanuit Oost-Nederland vanouds niet alleen op West-Nederland ('Holland') maar ook op het Münsterland en Vechtegebied gericht. Dat geldt trouwens ook omgekeerd; bijvoorbeeld op de zaterdagmarkt in Enschede of in Winterswijk zien wij vele gasten uit het naburige Duitsland. Er is in onze regio veel uitwisseling van verkeer, arbeid en cultuur. Wat mij betreft doen we eens samen onderzoek naar onze gemeenschappelijke 'wortels' ('Wurzeln') en de betekenis van de landsgrenzen. DIA - 4 / Rijnlands denken Een laatste cultuuraspect dat ik wil noemen is een zekere gemeenschappelijkheid in ons denken en doen: een vergelijkbaar arbeitsethos, saamhorigheid, bescheidenheid en noaberschap. Waar wij in Nederland, zeker in de naoorlogse periode, zeer sterk worden beïnvloed door het Anglo- Amerikaanse denken - vanwege onze gerichtheid op Groot-Britannië en de Verenigde Staten - zijn wij hier in Oost-Nederland en ook in de naburige Duitse regio's sterker beïnvloed door wat ik het Rijnlands denken noem. Het Rijnlands denken gaat minder uit van modelmatig denken en technocratische en bureaucratische oplossingen. In het Rijnlandse denken werk je vanuit menselijke relaties en persoonlijke drijfveren en waarden en speelt de werkelijkheid een veel prominentere rol. Voor een goede grensoverschrijdende samenwerking zijn dit belangrijke voorwaarden en die zijn in onze gebieden dus aanwezig. DIA - 5 / kaart grensoverschrijdende beken Wij hebben het vandaag over de waterkwaliteit in onze grensregio's, omdat uw water ons water is. wij zijn niet alleen cultuur-historisch maar ook via zeker 32 (!) watergangen met elkaar verbonden, waaronder de Vecht, de Dinkel, Berkel en de Bocholter Aa eenderde deel van de stroomgebieden in Oost-Gelderland (Achterhoek), stroomt door West- Münsterland; u noemt dit de IJsselmeerzuflüsse 2

3 eenderde deel van de stroomgebieden in Overijssel (Twente) stroomt door Niedersachsen; het Vechte-gebied DIA - 6 / kaart Deltarijn Uw waterkwaliteit is in dit gebied is dus deels ook ónze waterkwaliteit! die waterkwaliteit is van invloed op onze omgeving; de natuur, drinkwaterwinning en recreatie vandaag kijken wij naar de overbelasting van ons water met diverse stoffen, dus niet zozeer naar de ecologie dat is een complexe en ingewikkeld materie, omdat het over heel stoffen gaat en daar allerlei partijen bij betrokken zijn, of moeten worden nog moeilijker dus dan het beekherstel ('renaturierung'), waar wij ons de afgelopen jaren voor hebben inzet, en waarin wij al veel resultaten hebben geboekt DIA - 7 / kwaliteit bedreigt door overbelasting Bij de overbelasting hebben wij het over de stofgroepen nutriënten, zware metalen en 'nieuwe' stoffen, waaronder medicijnresten wij richten ons op de risico's op vervuiling vanuit verschillende 'bronnen', waaronder onze rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI's), verkeer, uitspoeling uit landbouwgebieden en - speciaal in het naburige Duitsland - de risico's van vele biogasinstallaties; dit zijn er alleen in Kreis Borken al 89 stuks, heb ik begrepen. wat onderzoeken de effecten van die vervuiling in de beken - wat zien wij gebeuren? wat betekenen die effecten voor de beleving van water? - die wordt minder wat betekent die effecten voor (kosten van) beheer en onderhoud? - die worden hoger DIA - 8 / foto's vervuilde beken Kreis Borken en WRIJ U ziet op deze dia een aantal voorbeelden van vervuilde beken het effect van overmatige belasting is o.a. dat wij vlokreeften zien verdwijnen, dat er teveel groene 'flab' is, teveel plantengroei, kroos; en in uw gebied: de bekende 'Abwasserpilzen' 3

4 DIA - 9 / hoe werken wij samen? Wij willen wij ook op het thema waterkwaliteit met u/ met elkaar optrekken - hoe doen wij dit al? de grensoverschrijdende samenwerking tussen onze grenswaterschappen en de naburige Duitse instanties is de laatste jaren steeds verder ontwikkeld - zoals ook mevrouw Feller en de heer Kuks in hun bijdragen aangeven. Ik geef u de volgende voorbeelden: wij stemmen plannen af, op grond van Kaderrichtlijnen Water en Overstromingsrisico's - via de werkgroep Deltarijn en de stuurgroep Deltarijn er is via Arbeitsgruppen gewerkt aan D-NL monitoring van waterkwaliteit en onderzoek naar vispassages Vechtstromen en Rijn en IJssel nemen jaarlijks deel aan de Wasserschauen van naburige Wasseren Bodenverbände we gaan concreet samenwerken aan de bestrijding van muskusratten (Bisam) en beverratten (Nutria) in ons grensgebied belangrijk ook is de uitwisseling in geval van vervuilingen in beken; daarvan brengen wij elkaar snel op de hoogte; en ook overigens in het geval van sterke regenval, regionaal hoogwater en risico's op wateroverlast DIA - 10 / foto van bijeenkomsten U ziet op deze foto dat wij elkaar regelmatig ontmoeten o ik noem als voorbeelden de 2-jaarlijkse Berkelconferentie en de 2-jaarlijkse Vechteconferentie die inmiddels een traditie zijn geworden DIA - 11 / hoe werken wij samen? verder zijn wij als waterschappen sinds 2016 lid van de EUREGIO en treffen u/ de Duitse collega's dus ook in dit bredere werkverband en 'last but not least' verwijs ik graag naar het Grensoverschrijdende Platform, waar wij maatregelen bespreken en projecten ontwikkelen: o in 2011 zijn Waterschap Vechtstromen, Rijn en IJssel, Kreis Borken en Landkreis Grafschaft Bentheim dit platform gestart, waarbij we in onze samenwerking heel goede en concrete ondersteuning krijgen van het coördinatiebureau, bestaande uit de heren Renner en Michel, die vandaag onze moderatoren zijn. 4

5 DIA - 12 / hoe verder? Wij werken binnen Europa aan een aanpak van de waterkwaliteit - de Kaderrichtlijn Water stelt hiervoor de termijnen t/m 2021 en t/m 2027 ons water is schoner dan jaar geleden, maar het moet nog beter we voldoen nog niet aan de gestelde normen voor nutriënten (voedingsstoffen) en voor een groep van giftige stoffen (de prioritaire stoffen) - zoals vanmiddag toegelicht zal worden we ontdekken nog steeds nieuwe stoffen in het water die risico's vormen voor o.a. de gezondheid wat kunnen en willen wij daar samen aan doen? oftewel: wat kunnen wij grensoverschrijdend aan de waterkwaliteit doen? wat mij betreft begint dat met een gedeeld en actueel beeld van de toestand van onze watersystemen; o.a. op het niveau van Rijn-Oost wij willen de opgaven die uit dit beeld voortkomen met u delen en afstemmen, op basis van de volgende vragen: passen onze kwaliteitsdoelen, kwaliteitsnormen en maatregelen bij elkaar, als het gaat om eenzelfde stroomgebied? hoe komen wij tot afstemming daarvan? hoe informeren wij elkaar over het wel of niet tijdig halen van onze doelen? hoe werken wij grensoverschrijdend aan maatregelen? DIA - 13 / hoe verder? Zoals gezegd: we hebben inmiddels een behoorlijk Duits-Nederlands netwerk van waterbeheerders het is nodig dit netwerk voort te zetten en verder te ontwikkelen, gezien wat er nog op ons afkomt dit is niet altijd makkelijk, want - naast onze overeenkomsten - zijn er ook flinke verschillen in de organisatie en regelgeving van ons waterbeheer en er is een nieuwe Landesregierung in Noordrijn-Westfalen, waardoor prioriteiten bij u veranderen er gaat er dus keer op keer om, die verschillen te overbruggen daarvoor is samenwerking nodig, tussen alle betrokken instanties en organisaties samenwerking is het vliegwiel ('der Treiber', zoals dit in het Duits zo mooi heet) om een verdere verbetering van de waterkwaliteit mogelijk te maken. Ich bedanke mich für Ihren Aufmerksamkeit! 5