Position paper van de gezamenlijke waterorganisaties

Transcriptie

1 ARCHIEF * * Corsa-nr Datum 27 mei 2013 Onderwerp Hoort bij bestuursvoorstel Project Position paper van de gezamenlijke waterorganisaties Samenwerking langs de Duits - Nederlandse grens

2 Grensoverschrijdend Platform Regionaal Waterbeheer Positionpaper Watersector INTERREG Va 2 / 7

3 Positionpaper Watersector INTERREG Va 3 / 7

4 Position paper gezamenlijke waterorganisaties Samenwerking langs de Duits - Nederlandse grens 1. Kaders voor INTERREG Va Het INTERREG programma draagt al jaren bij aan een brede toekomstgerichte ontwikkeling van het Duits-Nederlandse grensgebied. Het huidige INTERREG IVa programma Nederland-Duitsland is aan het eind van de looptijd en de voorbereidingen voor het vervolg programma zijn in volle gang. Europa bepaalt de kaders wat inhoudt dat het nieuwe INTERREG Va programma moet bijdragen aan de Doelstellingen van Europa 2020 met drie speerpunten: Slimme groei, Duurzame groei en Inclusieve groei. Deze drie speerpunten zijn onderverdeeld in 11 thema s. De lidstaten vertalen de speerpunten naar een INTERREG Va programma, en kiezen daarbij vier van de 11 thema s, die aansluiten bij hun nationale en regionale prioriteiten. In dit position paper wordt het belang van de waterorganisaties en de watersector voor de speerpunten slimme en duurzame groei uitgewerkt. Daarbij willen deze partijen, die bij veel van hun werkzaamheden regelmatig landsgrenzen overschrijden, een lans breken voor het opnemen van thema 5 Bevordering van de aanpassing van de klimaatverandering, risicopreventie en risicobeheer in het INTERREG Va programma Duitsland - Nederland. 2. Onze vraag De waterorganisaties in het grensgebied van Duitsland en Nederland hebben de laatste jaren met behulp van INTERREG én op eigen kracht geïnvesteerd in afstemming en samenwerking. De watersector is economisch van betekenis, levert een belangrijke bijdrage aan duurzame ontwikkeling en het verminderen van de energiebehoefte, en kan de veerkracht in de regio vergroten daar waar het gaat om de effecten van klimaatverandering. De watersector wordt in de huidige discussies en concept documenten ter voorbereiding voor het toekomstige INTERREG Va programma niet of nauwelijks genoemd. Om die reden vraagt de sector op de eerste plaats om expliciete erkenning van de potentiële bijdrage aan de INTERREG Va doelstellingen op het gebied van innovatie en duurzame ontwikkeling (thema 1 en 4). Op de tweede plaats vraagt de sector dringend om opname van thema 5 in het INTERREG Va programma. De positieve effecten van economische groei zijn op termijn van geen betekenis als de regio geen antwoord heeft op de negatieve effecten van klimaatverandering. 3. Grensoverschrijdende innovatie en duurzame ontwikkelingen in de watersector De watersector is zeer divers en bestaat naast commerciële bedrijven uit kennisinstellingen en diverse overheden die gezamenlijk deze sector verder voortstuwen. Innovatie in de watersector betekent het ontwikkelen van ICT-toepassingen, grondstoffenterugwinning, energieopwekking uit water en vernieuwende concepten bij de bescherming tegen water zoals composieten damwanden. Het is een sector van Europees belang die regionaal bijdraagt aan de ontwikkeling van nieuwe producten, het vergroten van de werkgelegenheid en het verduurzamen van de maatschappij. De decentrale overheid is verantwoordelijk voor waterbeheer en speelt een bijzondere rol binnen de watersector. Ze vertegenwoordigt een belangrijke maatschappelijke vraag die bedrijven, kennistellingen en overheid gezamenlijk inspireren tot de ontwikkeling van nieuwe technologieën, producten en concepten en zijn daarmee een launching customer van betekenis. Ze bieden het bedrijfsleven experimenteerruimte in de vorm van unieke assets zoals zuiveringsinstallaties, watersystemen en waterlaboratoria. Ze stimuleren en benutten de creativiteit van de Positionpaper Watersector INTERREG Va 4 / 7

5 marktpartijen. Uit studies blijkt dat waterorganisaties een belangrijke bijdrage leveren aan de regionale economische ontwikkeling. Ook in het behalen van de energie opgaven is een belangrijke rol weggelegd voor de waterorganisaties. De totale energie-inhoud van rioolwater is hoger dan nodig is om datzelfde rioolwater te zuiveren. Belangrijke winst is te behalen door afvalwater met nieuwe technieken energieneutraal te zuiveren en tevens energie te genereren. De eerste resultaten zijn succesvol en laten zien dat waterorganisaties kunnen uitgroeien tot één van de grootste groene energieproducenten. Ook hernieuwbare grondstoffen is een onderwerp waarop waterorganisaties actief zijn. Afvalwater bevat bijvoorbeeld stikstof, kalium en fosfaat - grondstoffen, die terug gewonnen kunnen worden. Projecten uit het huidige INTERREG IVa programma zoals De Groen Gas Hub en Fuzzy Logic laten zien dat er behoefte is aan grensoverschrijdende samenwerking op het gebied van innovatie en duurzaamheid. Juist de grensoverschrijdende opzet van projecten heeft ertoe geleid dat specialismen aan weerszijde van de grens zijn gekoppeld, dat het effect van de nieuwe technologie een groter regionaal bereik heeft en dat uiteindelijke concepten en producten na succesvolle implementatie, klaar zijn voor introductie op zowel de Duitse als Nederlandse markt. Innovatieve voorbeeldprojecten in de watersector in het programmagebied Duitsland- Nederland Rioolwaterzuivering als Groen Gas leverancier (INTERREG IV) Binnen het project werken 63 partners uit bedrijfsleven (mkb), onderzoeksinstituten en overheden samen. Zij werken samen in achttien deelprojecten om knelpunten in de waardeketen van groen gas op te lossen. Onderdeel van het project is koppeling van top expertise m.b.t. energie (Duitsland) en top expertise over water en zuivering (Nederland) om van deze regio in dit opzicht een Europees speerpuntregio te maken. Duits-Nederlandse neerslagradar (nationaal gefinancierd) In dit project worden de neerslaggegevens van Nederlandse en Duitse radarstations gecombineerd voor het analyseren van hoogwater en wateroverlast. Zo heeft de Duits- Nederlandse grensregio betere neerslaginformatie ter beschikking. De ontwikkelde ICT kennis is uniek en wordt vanaf 2013 wereldwijd op de markt gebracht. Duits-Nederlandse hoogwatervoorspelling FEWS Vecht (nationaal gefinancierd) Vijf Nederlandse partners hebben, ondersteund door Duitse overheden, een grensoverschrijdend hoogwatervoorspelsysteem voor de Duits-Nederlandse rivier de Vecht gerealiseerd. De ontwikkelde kennis is uniek, omdat deze regionale waterlopen zeer snel op neerslag reageren en een adequate en snelle hoogwatervoorspelling en -waarschuwing essentieel is voor de veiligheid van burgers. Project Fuzzy Logic (INTERREG IV) In dit project worden logistieke en debietgerelateerde vraagstukken van rioolwaterzuiveringsinstallaties en het aanpalende rioolstelsel onderzocht. Er is een uniek besturingsmodel (meet- en regeltechniek) ontwikkeld om de afvalwaterstromen gericht te sturen en te verspreiden. 4. Grensoverschrijdende aanpak ten aanzien van klimaatadaptatie, risicopreventie en bescherming van het milieu (thema 5) Bij de verantwoordelijke ministeries in het INTERREG grensgebied Duitsland-Nederland, lijkt een voorkeur te bestaan voor een concentratie van middelen op economische ontwikkeling en innovatie. Hiermee versmalt het INTERREG Va programma tot een verlengstuk van de nationale EFRO programma s waarbij onderlinge concurrentie tussen programma s om kennispartners, bedrijven en co-financieringsmiddelen niet ondenkbaar is. Positionpaper Watersector INTERREG Va 5 / 7

6 In lijn met het advies van de Europese Commissie willen de gezamenlijke waterorganisaties in het Duits-Nederlandse grensgebied het belang van anticipatie op klimaatveranderingen, risicopreventie en bescherming van het milieu benadrukken. Juist op dit onderwerp liggen grote uitdagingen en is grensoverschrijdend veel winst te behalen. Denk hierbij aan het waarborgen van veiligheid bij hoogwatersituaties zoals deze zich de afgelopen jaren regelmatig hebben voorgedaan. Ook andere ontwikkelingen die ontstaan door klimaatveranderingen vragen om samenwerking en afstemming over de grenzen heen. De toenemende perioden van droogte en watertekorten vragen om nieuwe oplossingen en een gebiedsgerichte aanpak op stroomgebiedsniveau, waarbij de grens geen belemmerde factor mag zijn. Het is tegen deze achtergrond dat deze brede coalitie van waterorganisaties in het Duits- Nederlandse grensgebied een dringend beroep doet op de verantwoordelijke partijen voor de ontwikkeling van het INTERREG Va programma, om ook thema 5 Bevordering van de aanpassing van de klimaatverandering, risicopreventie en risicobeheer als prioriteit mee te nemen in het nieuwe INTERREG Va programma. De bestaande behoefte en het brede draagvlak om samen te werken aan thema 5 blijkt niet alleen uit ondertekening van dit position paper, maar ook uit initiatieven, zoals de oprichting van het Grensoverschrijdend Platform voor Regionaal Waterbeheer (GPRW) dat in september 2011 is opgericht. In dit platform participeren de Landkreis Grafschaft Bentheim, Kreis Borken en de waterschappen Velt en Vecht, Regge en Dinkel en Rijn en IJssel. Doel is de toekomstige uitdagingen, zoals de gevolgen van klimaatverandering, aan te kunnen. De eerste verkenningen van het platform hebben een groot scala aan urgente knelpunten en levensvatbare oplossingsrichtingen opgeleverd met als thema s Hoogwater en openbare veiligheid, Klimaatverandering, waterschaarste en agrarisch grondgebruik en Energie en terugwinning van grondstoffen. Thema s en uitdagingen die zich niet beperken tot dit deel van de Duits- Nederlandse grens. Samenvattend: De watersector kan door grensoverschrijdende samenwerking een belangrijke bijdrage leveren aan de doelstellingen bij de thema's innovatie ( 1) en koolstofarme economie (4) en vraagt daarom ook om expliciete erkenning. Daarnaast vraagt de watersector om thema 5 (klimaatverandering, risicopreventie en -beheer) als prioriteit in INTERREG Va op te nemen. Voorbeeldprojecten water, klimaat en milieu in het programmagebied Duitsland-Nederland NAGREWA - Natuurlijke Grenswateren (INTERREG IV) Het project NAGREWA vindt plaats in een gebied dat zich uitstrekt van Noord-Brabant, via Zuid- Gelderland, Noord- en Midden-Limburg tot aan de Nederrijn in de Duitse regio s Kleve, Viersen, Heinsberg en Mönchengladbach. De samenwerking bestond o.a. uit informatie- en kennisuitwisseling, het opzetten van gemeenschappelijke meetstations in de Niers en de Swalm en het optrekbaar maken van beken voor migrerende vissen, gezamenlijke activiteiten op het gebied waterzuivering in sloten en het verminderen van schadelijke landbouw-reststoffen in samenwerking met agrariërs. Grensoverschrijdend platform voor regionaal waterbeheer (nationaal gefinancierd) Voor de ondersteuning van de grensoverschrijdende samenwerking in het stroomgebied Rijndelta-Oost is in 2011 een Grensoverschrijdend Platform voor Regionaal Waterbeheer (GPRW) opgericht. Het regionaal platform houdt zich bezig met onderwerpen die voortvloeien uit de invoering van Europese richtlijnen of uit de dagelijkse samenwerking in het waterbeheer. Belangrijk zijn daarbij toekomstige uitdagingen zoals de klimaatverandering en daaruit voortvloeiende grensoverschrijdende gevolgen, bijvoorbeeld droogte / watertekort en hoogwaterveiligheid / calamiteitenzorg. Duits-Nederlandse Vechtvisie (INTERREG IV en nationaal gefinancierd) Acht Duitse en Nederlandse partners hebben een gezamenlijke visie voor de Vecht en het Vechtdal ontwikkeld. Dit is een streefbeeld dat fungeert als leidraad voor de toekomstige Positionpaper Watersector INTERREG Va 6 / 7

7 ontwikkeling van dit rivierdal. De visie is uitgewerkt tot een uitvoeringsprogramma en heeft geleid tot nationale investeringen van meerdere miljoenen euro s, voor ondermeer het realiseren van: een nieuwe brug over de Vecht, een fiets- en voetveer, verbeterde bevaarbaarheid van de Vecht van Nederland naar Duitsland (sluizen, electroboten), het laten aansluiten van Duitse en Nederlandse wandel- en fietsroutes, het ontwikkelen en promoten van regionale producten (Vechtdallogo en -marketing) en rivierherstelprojecten voor een robuuste en levendige Vecht. Duits-Limburgse Werkgroep Hoogwater (INTERREG IV en national gefinancierd) Binnen FLOODWISE, een Interreg IV project, werden grensoverschrijdende hoogwaterrisico en gevaarkaarten geproduceerd. Daaruit is een permanente Hoogwaterwerkgroep voortgekomen om de klimaatverandering en het omgaan met hoogwatermodellering grensoverschrijdend te coördineren. Deze werkgroep heeft een formele status gekregen, en dit betekent gestructureerd overlegd tussen Nederlandse (Rijkswaterstaat, Provincie Limburg, Waterschap Roer en Overmaas) en Duitse (Wasserverband Eifel-Rur, Bezirksregierung Köln) waterbeheerders. Positionpaper Watersector INTERREG Va 7 / 7