Rapport. Noordwijk-Advies Algemeen-AA. Parkeergarage Huis ter Duin. Conventionele Explosieven. Kenmerk : RAP Datum : 27/11/17

Transcriptie

1 Rapport Noordwijk-Advies Algemeen-AA Parkeergarage Huis ter Duin Conventionele Explosieven Kenmerk : RAP Datum : 27/11/17 Postbus AB Culemborg. +31 (0) info@expload.nl. IBAN: NL09ABNA BIC: ABNANL2A KvK BTW nr: NL B01. Algemene voorwaarden DNR Expload is een handelsnaam van Expload B.V.

2 ALGEMENE GEGEVENS: Project Expload Projectnummer : Projectnaam : Noordwijk-Advies Algemeen-AA Opdrachtgever Naam : Gemeente Noordwijk Bezoekadres : Voorstraat 42 Postcode : 2201 HW NOORDWYK ZH Postadres : Postbus 298 Postcode : 2200Ag Noordwijk Contactpersoon : MSc. E.L. van den Berg Telefoon : Opdrachtnemer Naam : Expload Bezoekadres : Irene Vorrinkstraat 29, Postcode : 4105 JA CULEMBORG Postadres : Postbus 85 Postcode : 4100 AB CULEMBORG Contactpersoon : de Graaf Telefoon : / Verzendlijst Opdrachtgever Archief Expload RAP Pagina 2 van 29

3 INHOUDSOPGAVE: 1 INLEIDING ALGEMEEN 4 2 CONCLUSIES VOORONDERZOEK CE CONCLUSIE VOORONDERZOEK CE MOGELIJK AANWEZIGE SOORTEN CE HORIZONTALE AFBAKENING VERDACHT GEBIED VERTICALE AFBAKENING VERDACHT GEBIED 7 3 KOSTEN INSCHATTING ONTGRAVING VEILIGHEIDSINSTRUCTIE BODEMONDERZOEKEN DOEL VAN DE VEILIGHEIDSINSTRUCTIE ALGEMENE RISICO S ANALYSE WERKZAAMHEDEN PROJECT SPECIFIEK ONDERZOEKSGEBIED MOGELIJKE RISICO S WERKMETHODEN VERTICALE AFBAKENING VERDACHT GEBIED VOORGENOMEN WERKZAAMHEDEN CONCLUSIE EN ADVIES BODEMONDERZOEK 13 5 BOMMENREGELING ADVIES BIJLAGEN WERKMETHODEN EN RISICO S BODEMONDERZOEKEN EDELMANBOOR STOOTIJZER RAMGUTS PEILBUIZEN PLAATSEN ZUIGERBOOR SONDERINGEN PULSBOOR GRAVEN PROEFSLEUVEN RISICOTABEL PROTOCOL TOEVALSTREFFER 29 RAP Pagina 3 van 29

4 1 INLEIDING 1.1 ALGEMEEN Expload heeft op 7 november 2017 van de Gemeente Noordwijk opdracht ontvangen voor het opstellen van een briefrapport aangaande de mogelijke aanwezigheid van Conventionele Explosieven voor een locatie aan de Koningin Astridboulevard 5 te Noordwijk. De opdrachtgever is voornemens ter plaatse een ondergrondse parkeergarage te realiseren (zie figuur 1). Het gebied is verdacht op de aanwezigheid van infanterie en geschutmunitie tot 2 meter onder het maaiveld ten tijde van WO-II. Tevens wordt er op korte termijn een booronderzoek middels een mechanische boorinstallatie met begeleiding uitgevoerd, ten behoeve van de RO bodemonderzoeken archeologie en milieu. Derhalve heeft de Gemeente Noordwijk Expload gevraagd om een rapport op te stellen met de volgende onderdelen: De conclusies uit de CE-bodembelastingkaart voor specifiek de locatie van de parkeergarage; Een schatting van de kosten indien de 2 meter aan grond afgegraven dient te worden, mochten de bouwplannen uitgevoerd worden; Een inschatting of het uitvoeren van mechanische boringen in het gebied een probleem vormt m.b.t. de mogelijk aanwezige CE. Figuur 1. Ligging van de aan te leggen parkeergarage (blauw omlijnd). RAP Pagina 4 van 29

5 2 CONCLUSIES VOORONDERZOEK CE 2.1 CONCLUSIE VOORONDERZOEK CE Het rapport vooronderzoek CE (kenmerk RN ) en bijbehorende Risicokaart CE van de Gemeente Noordwijk zijn in 2017 door Expload opgesteld. De aan te leggen parkeergarage ligt op de risicokaart volledig binnen een gebied dat verdacht is op de aanwezigheid van infanteriemunitie en geschutmunitie (zie figuur 2). In de gemeente Noordwijk lagen tijdens WO-II meerdere clusters van bunkers, wapen- en geschutopstellingen, loopgraven en munitieopslagplaatsen. Het huidige projectgebied ligt binnen een dergelijk terrein. Deze terreinen zijn door Expload beschouwd als verdedigingswerk ; een volgens de richtlijnen uit het WSCS-OCE gedefinieerde groepering van wapenopstellingen en/of geschutopstellingen, rondom afgezet met een versperring (bijvoorbeeld weerstandskern of steunpunt). Het WSCS-OCE stelt dat deze verdedigingswerken verdacht zijn van CE. Figuur 2. Ligging van de aan te leggen parkeergarage (blauw omlijnd) op de Risicokaart CE van Noordwijk. De projectlocatie valt volledig binnen verdacht gebied (rood; infanterie- en geschutmunitie). RAP Pagina 5 van 29

6 2.2 MOGELIJK AANWEZIGE SOORTEN CE In tabel 1 worden de mogelijk aanwezige hoofdsoorten en typen CE in het verdacht gebied samengevat. Hoofdsoort en type CE Klein Kaliber Munitie Handgranaten Geweergranaten Geschutmunitie: Kaliber 2 cm tot en met 15 cm Verschijningsvorm Opgeslagen/ gedumpt/ begraven Munitie voor granaatwerpers Panzerfaust Explosieve stoffen Ontstekingsinrichtingen Toebehoren van munitie Tabel 1. Mogelijk aanwezige CE in het verdacht gebied. Voor de mogelijk aanwezige hoofdsoorten en typen CE wordt in het rapport RN de volgende onderbouwing gegeven: In het onderzoeksgebied bevonden zich terreinen die bemand waren door de infanterie en/of artillerie. Daarom kan zowel infanteriemunitie als geschutmunitie zijn achtergebleven. Onder infanteriemunitie wordt CE verstaan die doorgaans "op de man" werd gedragen, waaronder de hoofdsoorten: Klein Kaliber Munitie Handgranaten Geweergranaten Sommige infanterie-eenheden beschikten bovendien over: Munitie voor granaatwerpers (Panzerfaust) Geschutmunitie in de vorm van mortieren (5 cm, 8 cm) Uit het bronnenmateriaal blijkt dat, in de terreinen waar artillerie aanwezig was, kanonnen van 2 cm tot en met 15 cm stonden opgesteld. Het minimale en maximale kaliber geschutgranaat varieert per militair terrein. Geschut met kaliber 15 cm stond opgesteld in de Batterij Noordwijk. De CE hoofdsoorten "explosieve stoffen" en "ontstekingsinrichtingen" zijn onderdelen van geschutmunitie, die los van de projectielen konden worden bewaard. Onder de CE hoofdsoort "toebehoren van munitie" worden onder andere wapens verstaan. In het onderzoeksgebied stonden bijvoorbeeld een groot aantal lichte en zware mitrailleurs opgesteld. RAP Pagina 6 van 29

7 De munitievoorraden werden deels bovengronds en deels ondergronds opgeslagen: in gaten/kuilen/groeven in de grond waar CE werd neergelegd en in bouwwerken die daarvoor waren toegewezen. In de duinen waren veel bouwwerken onder de grond aanwezig. Toen Nederland bevrijd werd waren deze voorraden plots onnodig en bleven in eerste instantie liggen. Veel CE voorraden werden kort na de oorlog verwijderd door de toen acterende voorlopers van de EOD, en door burgers. De praktijk wijst uit dat niet alle CE voorraden zijn geruimd en dat munitieartikelen kunnen zijn ondergewerkt in de bodem of bewust in uitgegraven stellingen/putten/kraters zijn gedumpt die vervolgens werden gedicht. 2.3 HORIZONTALE AFBAKENING VERDACHT GEBIED De horizontale afbakening van het verdacht gebied heeft als volgt plaatsgevonden: Het verdacht gebied is afgebakend tot aan de afzetting (versperring van bijvoorbeeld prikkeldraad) met een zone van 5 m rondom om te compenseren voor de tolerantie in de geodata. Delen van de terreinen waar alleen infrastructuur zonder geschutopstelling of munitievoorraad stond, en die door bijvoorbeeld een weg of een versperring afgezonderd waren van de rest van het verdedigingswerk, zijn als niet verdacht beschouwd. In het rapport RN wordt tevens de mogelijkheid tot reductie van het verdacht gebied ter plaatse van een verdedigingswerk geopperd: Binnen deze afrastering [van het verdedigingswerk] kunnen gebieden alsnog als onverdacht worden aangemerkt als uit een detailstudie van de daar aanwezige militaire werken en verdedigingsstructuur blijkt dat er geen munitievoorraden, wapenopstellingen of geschutopstellingen aanwezig waren. Dit vereist echter een detailanalyse van de onderlinge verbanden tussen de militaire objecten in het GIS. 2.4 VERTICALE AFBAKENING VERDACHT GEBIED De bovengrens van het verdachte gebied is het maaiveld ten tijde van WO-II. De ondergrens van het verdacht gebied is vastgesteld op 2 meter minus het maaiveld uit WO-II. Expload gebruikt als onderbouwing voor de ondergrens de afmetingen van een schuttersput, zoals vastgelegd in een Amerikaans handboek: De diepte [van de schuttersput] was maximaal 5 + 1,5 = 6,5 ft. Dit komt overeen met een diepte van 2 m. Dit handboek schrijft geen diepere ontgravingen voor bij de aanleg van loopgraven, het ingraven van observatieposten, het ingraven van een stelling met een wapen of een stuk geschut, et cetera. Uitzondering vormt de verticale afbakening van het verdacht gebied ter plaatse van (ondergrondse) bunkers. Hier kunnen CE op grotere diepte aanwezig zijn. RAP Pagina 7 van 29

8 3 KOSTEN INSCHATTING ONTGRAVING Op basis van de aangeleverde tekening heeft Expload een kosteninschatting gemaakt voor het ontgraven van de verdachte laag onder OCE-condities. We zijn er hierbij van uitgegaan dat tijdens de gehele ontgraving van de verdachte laag OCE-begeleiding noodzakelijk is. In de inschatting is rekening gehouden met: Het opstellen van een projectplan conform WSCS-OCE; De inzet van een OCE-benaderteam bestaande uit een Senior OCE-deskundige en een Assistent OCE-deskundige met detector; De inzet van een beveiligde graafmachine conform WSCS-OCE inclusief machinist met basiskennis OCE; Gebruikmaking van een manschappen verblijf; Gebruikmaking Voorziening Tijdelijk Veiligstellen van de Situatie (VTVS); Aan- en afvoerkosten materieel; Reis- en verblijfskosten personeel; Proces-Verbaal van Oplevering conform WSCS-OCE. De inhoud van de te ontgraven verdachte laag van de parkeergarage is ca m³. Hierbij is rekening gehouden met het werken met een veilig talud. Expload heeft een kosteninschatting gemaakt op basis van drie ontgravingsproducties onder OCE-begeleiding te weten; ca. 500 m³ per dag (gunstig scenario) ca. 400 m³ per dag (meest waarschijnlijke scenario) ca. 300 m³ per dag (worst-case scenario) De doorlooptijd betreft; bij 500 m³ per dag ca. 18 weken bij 400 m³ per dag ca. 22 weken bij 300 m³ per dag ca. 27 weken Uitgaande van een weekprijs van ,- per week komt dit respectievelijk neer op; ,- bij een ontgravingsproductie van ca. 500 m³ per dag ,- bij een ontgravingsproductie van ca. 400 m³ per dag ,- bij een ontgravingsproductie van ca. 300 m³ per dag De weekprijs zoals deze hierboven is weergegeven, is gebaseerd op de bij ons bekende hoogste uurtarieven in het werkveld van explosieven opsporing. RAP Pagina 8 van 29

9 4 VEILIGHEIDSINSTRUCTIE BODEMONDERZOEKEN Op basis van historisch vooronderzoek wordt het projectgebied aangemerkt als verdacht voor achtergebleven CE (zie hoofdstuk 2). Bij het roeren van de ondergrond bestaat de mogelijkheid dat men ongewild in aanraking komt met deze ondergrondse CE. 4.1 DOEL VAN DE VEILIGHEIDSINSTRUCTIE Het doel van deze veiligheidsinstructie is om het mogelijk te maken op eenvoudige wijze te beoordelen op welke wijze bodemonderzoeken zonder risico s kunnen plaatsvinden binnen CE verdachte gebieden. Alle bekende werkmethoden voor bodemonderzoek zijn in deze veiligheidsinstructie beoordeeld. Dit betekent niet dat al deze werkmethoden worden ingezet binnen het project. Deze keuze wordt gemaakt door de opdrachtnemer, hierbij kan hij de veiligheidsinstructie als leidraad gebruiken. Deze veiligheidsinstructie dient niet te worden verward met een projectgebonden risicoanalyse (PRA). De PRA richt zich op alle werkzaamheden die in het verdachte gebied gaan plaatsvinden. Deze algemene veiligheidsinstructie kan wel als onderdeel van een PRA worden geaccepteerd voor de werkzaamheden die betrekking hebben op bodemonderzoeken. De acceptatie dient te worden gedaan door zowel de opdrachtgever, opdrachtnemer als het bevoegd gezag. Onverwacht aantreffen CE Mocht er buiten verwachting een CE worden aangetroffen tijdens de werkzaamheden, dan dient het protocol toevalstreffer te worden gevolgd. Deze is opgenomen als bijlage ALGEMENE RISICO S De volgende zaken kunnen leiden tot een ongecontroleerde explosie van een achtergebleven CE uit de Tweede Wereldoorlog: 1. Toucheren van het CE: kan worden veroorzaakt door graafwerkzaamheden of contact van het CE met een funderingspaal of damwandplank tijdens drukken, intrillen of heien. Het risico is afhankelijk van de mate van impact. - Geen invloed op CE Indien de impact van toucheren geen schok of klap of vervorming veroorzaakt van/op het CE heeft dit geen invloed op een eventuele uitwerking. Risico: geen - Wel invloed op CE De impact van toucheren is dusdanig dat dit een schok of klap veroorzaakt op het CE. De mogelijkheid bestaat dat dit een beweging veroorzaakt van (losse) onderdelen in het ontstekingsmechanisme (b.v. de slagpin). Risico: het CE kan ongecontroleerd tot werking komen. RAP Pagina 9 van 29

10 2. Bewegen/kantelen van het CE: kan op verschillende manieren worden veroorzaakt. Dit kan gebeuren door: - Directe beïnvloeding Door graafwerkzaamheden of contact van het CE met een funderingspaal of damwandplank, sondeerstang etc. tijdens drukken, intrillen of heien. - Zetting De mogelijkheid bestaat dat deze wordt veroorzaakt door trillingen in de ondergrond met een trillingsversnelling van 1,0 m/s 2 of groter. Door deze trillingen bestaat de mogelijkheid dat aardlagen ten opzichte van elkaar, door verdichting (zetting), gaan schuiven. Ook door het aanbrengen van een voorbelasting kan zetting in de ondergrond ontstaan. Door deze zetting kan aanwezige CE in deze grondlaag mee verschuiven en daardoor bewegen c.q. kantelen. Risico: Het bewegen/kantelen van CE met een chemisch lange vertragingsontsteker kan leiden tot een ongecontroleerde explosie van het CE. 3. CE in contact brengen met zuurstof uit de buitenlucht: kan worden veroorzaakt door algemeen grondverzet (graaf/ baggerwerkzaamheden). Risico: CE waarin witte fosfor is opgenomen, kan spontaan tot ontbranding komen als de witte fosfor in contact komt met zuurstof uit de buitenlucht. Dit kan resulteren in een ongewenste explosie van de springlading die in de meeste gevallen in het CE is opgenomen. 4. Trillingen: kunnen, ten aanzien van CE, op twee manieren effecten veroorzaken die een negatieve uitwerking kunnen hebben op CE. - Trillingen > 1 msec2 kunnen zetting van grondlagen tot gevolg hebben door dat de aanwezige grondstructuur zijn samenhang verliest (verdicht), daardoor kunnen grondlagen ten opzichte van elkaar gaan verschuiven. - Het veroorzaken van trillingen in de ondergrond heeft mogelijk ook invloed op de (mechanische) werking van de ontsteker. Hierover zijn geen waarden/normen bekend. RAP Pagina 10 van 29

11 4.3 ANALYSE WERKZAAMHEDEN Aan de hand van de uit te voeren werkzaamheden en de daarbij optredende effecten, is het mogelijk een analyse te maken van de invloed van de uit te voeren werkzaamheden op eventueel aanwezige CE. In onderstaand schema zijn de algemene effecten zoals per werkmethode opgenomen. De toelichting van de werkmethoden en risico s is als bijlage 6.1 opgenomen.. Werkmethode Edelmanboor handmatig Stootijzer Ramguts machinaal Plaatsen peilbuizen handmatig Plaatsen peilbuizen machinaal Zuigerboor Sonderingen Pulsboor handmatig Pulsboor machinaal Proefsleuven handmatig Proefsleuven machinaal Toucheren Bewegen / kantelen Blootstellen aan CO2 Wel invloed op CE Zetting grondlagen (ZG) Directe beïnvloeding (DB) Grondverzet (GV) X X - X X - X X - X X - X X X X - X X Tabel 2. Overzichtstabel effecten in relatie met werkmethode Of bovenstaande werkzaamheden kunnen worden uitgevoerd is tevens afhankelijk van de mate van verdachtheid van de locatie en welke specifieke CE hier worden verwacht aan te treffen. Van groot belang hierbij is het type ontsteker welke geplaatst kan zijn op het CE. Daarnaast wordt gekeken naar de krachten die vrijkomen bij de specifieke werkzaamheden en welke invloed dit heeft op het CE. Algemeen wordt aangenomen dat handelingen die handmatig worden uitgevoerd (met uitzondering van ontgravingen) geen dusdanige invloed hebben op het CE dat deze ongecontroleerd tot uitwerking komt. Degene die de handelingen uitvoert dient hiervoor wel een extra werkinstructie te ontvangen en zich te houden aan deze werkinstructie. RAP Pagina 11 van 29

12 Dit dient per project te worden vastgelegd en getoetst aan de resultaten van het vooronderzoek. Indien de werkzaamheden worden uitgevoerd in naoorlogs geroerde grond of in een naoorlogs opgebrachte grondlaag wordt als uitgangspunt gehanteerd dat deze grond(laag) als niet verdacht wordt aangemerkt en dat de werkzaamheden op reguliere wijze kunnen worden uitgevoerd. Wel dient er rekening te worden gehouden met eventuele (ondergrondse) trillingen die worden veroorzaakt in de directe omgeving. In de analyse wordt tevens gekeken of de toegepaste werkmethode dusdanig is dat het CE gelijktijdig wordt opgeboord met het bodemmonster en/of residu. Indien dit mogelijk is zal het specifiek worden benoemd. De analyse zal voornamelijk zijn gebaseerd op de afmetingen van de mogelijk aan te treffen CE in combinatie met de in te zetten apparatuur en werkmethode. 4.4 PROJECT SPECIFIEK Aan de hand van bovenstaande gegevens is een analyse uitgevoerd op de uit te voeren werkzaamheden t.b.v. het bodemonderzoek voor het project parkeergarage Huis ter Duin te Noordwijk. Voor de analyse zijn de conclusies overgenomen uit hoofdstuk Onderzoeksgebied Het totale onderzoeksgebied bestaat uit de door de opdrachtgever aangegeven locatie van de nieuw te bouwen parkeergarage. Zie figuur Mogelijke risico s werkmethoden De mogelijke risico s zijn per werk/boormethode in een tabel uitgewerkt. Aan de hand van de gekozen werkmethode kan worden bepaald of de bodemonderzoekslocatie vooraf dient te worden vrijgegeven door een opsporingsbedrijf, of er een aanvullende werkinstructie geldt of dat er op reguliere wijze kan worden gewerkt Verticale afbakening verdacht gebied Diverse CE tot maximaal 2,0 meter min maaiveld WOII. Op dit moment is het niet bekend hoe dit zich verhoudt tot het huidige maaiveld. Naar aanleiding van een vraag van de uitvoerende partij betrokken bij het bodemonderzoek hebben we getracht om op korte termijn het maaiveld niveau van WOII te achterhalen. Dit is op basis van de huidige beschikbare informatie niet mogelijk. Op basis van bestudering van beschikbare luchtfoto s uit WOII en huidige luchtfoto s zijn niet direct aanwijzingen dat er een grote wijziging van maaiveld niveau heeft plaatsgevonden. RAP Pagina 12 van 29

13 4.4.4 Voorgenomen werkzaamheden Binnen het onderzoeksgebied zullen de volgende werkzaamheden worden uitgevoerd: - Boringen handmatig en mechanisch t.b.v. bodemonderzoek Wij adviseren om de mechanische boringen eerst handmatig voor te boren tot door de verdachte laag. In dit geval adviseren wij handmatig voor te boren tot tenminste 3 m-mv. Dit is de maximale diepte waarop CE verwacht worden inclusief een veiligheidsmarge van 1 m. Hierna kan de mechanisch boring op exact dezelfde locatie gemaakt worden. 4.5 CONCLUSIE EN ADVIES BODEMONDERZOEK In het vooronderzoek heeft de horizontale afbakening van het verdachte gebied plaatsgevonden. In figuur 2 zijn het verdachte gebied en de projectlocatie weergegeven. De analysetabel voor de grondroerende werkzaamheden binnen het project parkeergarage Huis ter Duin is als bijlage 6.2 toegevoegd. Advies - Indien de grondroerende werkzaamheden binnen het verdachte gebied (rood gearceerd in figuur 2) wordt uitgevoerd is het een mogelijk verhoogd risico en dient de tabel in bijlage 6.2 te worden gehanteerd. - Zonder vrijgave van een WSCS-OCE deelgebied A gecertificeerd opsporingsbedrijf is het gebruik van het stootijzer binnen het verdachte gebied niet toegestaan. - Indien de voorgenomen werkzaamheden wijzigen tijdens de uitvoering dient de kaart en de analysetabel opnieuw te worden geraadpleegd. Hierbij rekening houdende met zowel de horizontale als verticale afbakening van het verdachte gebied. Mocht er buiten verwachting een CE worden aangetroffen tijdens de werkzaamheden, dan dient het protocol toevalstreffer te worden gevolgd. Deze is opgenomen als bijlage 6.5. RAP Pagina 13 van 29

14 5 BOMMENREGELING De kosten van werkzaamheden die verband houden met de opsporing en ruiming van conventionele explosieven zijn voor rekening van de gemeente, met dien verstande dat voor bepaalde kostensoorten van rijkswege een bijdrage kan worden verstrekt via het gemeentefonds. Uitzondering vormen kosten van werkzaamheden die verband houden met opsporingen die het gevolg zijn van door het rijk of door een houder van een concessie als bedoeld in artikel 6, eerste lid van de Spoorwegwet (Rijkswaterstaat en ProRail) geïnitieerd grootschalige infrastructurele projecten, zoals de aanleg en onderhoud van wegen en spoorlijnen, baggerwerken en dijkverbeteringen. Vanaf 2015 is de Bommenregeling gewijzigd en kunnen alle gemeenten in geval van opsporing en ruiming van explosieven een bijdrage van 70% in de kosten ontvangen door het indienen van een raadsbesluit. Als gevolg van deze wijzigingen komen de maatstaf nieuwbouwwoningen en de vaste bedragen van Amsterdam, Den Haag en Rotterdam met ingang van 2015 te vervallen. De kosten die in aanmerking komen voor vergoeding zijn gelijk aan de kosten die onder het oude Bijdragebesluit gedeclareerd konden worden, inclusief de daaromtrent eerder gecommuniceerde beleidsregels. Met de overheveling naar het gemeentefonds werd geen verandering in het soort kosten dat voor vergoeding in aanmerking komt, beoogd. De kosten die gedeclareerd konden en kunnen worden zijn: Vooronderzoek en PRA - Kosten die worden gemaakt bij het vaststellen van risico's en de vermoedelijke ligging van CE waarbij gebruik wordt gemaakt van hulpmiddelen zoals: archieven, krater/schadekaarten, luchtfoto's, processen verbaal, getuigenverklaringen, literatuuroverzicht et cetera. Opsporing / Ruiming - milieutechnisch- en grond mechanisch bodemonderzoek; - bouwkundige vooropname van belendende percelen; - aanvullende verzekeringen; - aan- en afvoer van materiaal en materieel; - inrichten van het werkterrein waaronder verwijderen van obstakels, omleggen kabels en leidingen, afzetten werkterrein, noodzakelijke dienstverblijven, aansluitingen op nutsvoorzieningen, voorziening voor het tijdelijk opslaan van CE et cetera; - inzet beveiligde bouwmachines; - inzet detectieapparatuur; - Inrichten en verwijderen vernietigingslocatie; - Inzet noodzakelijk personeel betreffende uurtarieven, reisuren en reiskosten, risicotoeslag en overnachtingskosten; - Herstelwerkzaamheden op de opsporings- en vernietigingslocaties; - directievoering / toezichthouder (maximaal 1 Fte). RAP Pagina 14 van 29

15 Preventieve maatregelen - Plaatsen, in stand houden en verwijderen beschermende maatregelen zoals: Containers, mega Blocks, beschermende wanden, scherfwerende dekens, afschermingsconstructie bij ruiming EOD et cetera. Spoed/nood voorzieningen - Aanbrengen, in stand houden en verwijderen van grond kerende voorzieningen; - Aanbrengen, in stand houden en verwijderen van (grond)waterkerende voorzieningen; - Aanbrengen, in stand houden en verwijderen verkeersmaatregelen. Grondwerkzaamheden - Algemeen grondverzet; - (grond)werkzaamheden als gevolg van ruiming EODD. 6 ADVIES Op basis van de conclusies van het vooronderzoek CE (eerste fase in de procesgang explosievenonderzoek) en de kosteninschatting voor de opsporingswerkzaamheden, ziet Expload mogelijkheden en nut om middels een aanvullend vooronderzoek, waarbij tevens naoorlogse grondroerende werkzaamheden worden onderzocht, het verdacht gebied te reduceren. In dit aanvullend vooronderzoek is het ook mogelijk om een verdieping uit te voeren naar het maaiveld niveau ten tijde van WOII. RAP Pagina 15 van 29

16 7 BIJLAGEN 7.1 WERKMETHODEN EN RISICO S BODEMONDERZOEKEN Edelmanboor Een edelmanhandboor is een grondboor voor het nemen van grondmonsters bij een bodemonderzoek. Dit is het meest gebruikte type boor bij handboringen voor bodemonderzoek. Het boorlichaam van de edelmanboor wordt door gelijktijdig duwen en draaien, met de klok mee, de grond ingebracht. De schroefachtige punt dringt in de bodem waarna het bodemmonster tussen twee verticale schoepen wordt verzameld en vastgehouden. De vorm en de afmetingen van de schoepen variëren naargelang de bodemsoort. De lengte van de steel is variabel zodat tot op relatief grote diepte handmatige boringen kunnen worden uitgevoerd. Risico t.a.v. CE bij gebruik van de edelmanboor: - De boringen worden handmatig uitgevoerd. Hierbij voelt de persoon die de boring uitvoert of hij op een hard voorwerp boort zonder daarbij kracht uit te oefenen op het onderliggende object. De mogelijkheid bestaat dat een CE wordt aangeboord. - De impact op het mogelijke CE is hierbij onvoldoende om een ontstekingsmechanisme in werking te stellen door de ontstane aanraking. Het object dat nog is omringd door grond zal hierdoor ook niet bewegen of kantelen. - Het blootstellen aan de buitenlucht is tijdelijk omdat na de boring het boorgat wordt afgevuld met grond of grondwater. Aanvullende werkinstructie Indien een object in de ondergrond wordt aangeboord dient de boring te worden gestaakt en wordt de boring op een andere locatie uitgevoerd op een minimale afstand van 2,5 meter. RAP Pagina 16 van 29

17 7.1.2 Stootijzer Indien men bij een boring op verontreinigingen in de bodem stuit (b.v. puinlagen), dan wordt het stootijzer vaak gebruikt om deze ondiepe, harde lagen los te maken. Dit gebeurt door middel van het handmatig rammen, stoten met een zware ijzeren staaf. Hierbij wordt veelal fors geweld toegepast. Het betreft een werkmethode die niet vooraf wordt gepland maar wordt ingezet indien nodig. Risico t.a.v. CE stootijzer: - Bij het gebruik van het stootijzer worden grote ongecontroleerde krachten uitgeoefend op het onderliggende object. De mogelijkheid bestaat dat dit een CE betreft. - Het rechtstreekse contact met het mogelijke CE kan een impact veroorzaken die een beweging veroorzaakt van (losse) onderdelen (b.v. de slagpin) in het ontstekingsmechanisme. - Hierdoor kan het CE ongecontroleerd tot werking komen. RAP Pagina 17 van 29

18 7.1.3 Ramguts De ramguts is een mechanische combinatie van de handboor en het stootijzer. De ramguts is uitermate geschikt voor het doorboren van verhardingslagen. Bij verhardingslagen moet u denken aan b.v. puinhoudende lagen etc. in de bodem. Tijdens het bodemonderzoek wordt de ramguts de grond in gedreven met een elektrische, pneumatische of hydraulische hamer. Dit kan vanuit de hand gedaan worden of vanuit een statief. Verlengstangen worden ingezet om de gewenste diepte te bereiken. Na het terughalen van de ramguts kan een beschrijving worden gemaakt of een proefmonster genomen worden van de grond die zich in de guts bevindt. Risico t.b.v. CE ramguts - Bij het gebruik van de ramguts merkt de persoon die de ramguts gebruikt niet of minder snel dat hij op een hard object stuit. Dit komt doordat het een machinale bewerking is. - De hamerbewegingen die door de ramguts worden veroorzaakt kunnen een enorme impact veroorzaken op het onderliggende object. - Het rechtstreekse contact met het mogelijke CE kan een impact veroorzaken die een beweging veroorzaakt van (losse) onderdelen (b.v. de slagpin) in het ontstekingsmechanisme. - Door de extreme hamerbewegingen in combinatie met het rechtstreekse contact bestaat de mogelijkheid dat het CE in de ondergrond wordt bewogen / gekanteld. - Hierdoor kan het CE ongecontroleerd tot werking komen. RAP Pagina 18 van 29

19 7.1.4 Peilbuizen plaatsen In de grond wordt met de hand (of machinaal), binnen een mantelbuis, tot de gewenste diepte een gat geboord. Vervolgens wordt de peilbuis in het gat gehangen. Rond het filterdeel wordt doorgaans een kous aangebracht en grof zand "grind" gestort om dichtslibben tegen te gaan. Als bij het boren afsluitende kleilagen worden doorboord, wordt op het filtergrind bentoniet aangebracht om de doorboorde kleilaag te herstellen en verticale toestroming uit een bovenliggend watervoerend pakket te voorkomen. De grondroerende werkzaamheden bestaan uit het handmatig of machinaal boren binnen een mantelbuis. De verschillen tussen deze twee werkmethodes t.a.v. CE zijn hieronder verder uitgewerkt. Risico t.a.v. CE plaatsen peilbuizen handmatig: - De boringen worden handmatig uitgevoerd. - Hierbij voelt de persoon die de boring uitvoert of hij op een hard voorwerp boort zonder daarbij kracht uit te oefenen op het onderliggende object. De mogelijkheid bestaat dat een CE wordt aangeboord. - De impact op het mogelijke CE is hierbij onvoldoende om een ontstekingsmechanisme in werking te stellen door de ontstane aanraking. - Het object dat nog is omringd door grond zal hierdoor ook niet bewegen of kantelen. - Het blootstellen aan de buitenlucht is tijdelijk omdat na de boring het boorgat wordt afgevuld met grond of grondwater. Aanvullende werkinstructie Indien een object in de ondergrond wordt aangeboord dient de boring te worden gestaakt en kan de boring op een andere locatie worden uitgevoerd op een minimale afstand van 2,5 meter. Risico t.a.v. CE plaatsen peilbuizen machinaal: - De boringen worden machinaal uitgevoerd. Hierbij voelt de persoon die de boring uitvoert niet of minder snel of hij op een hard voorwerp boort. Bij het machinaal boren wordt veel kracht uitgeoefend op het onderliggende object. - De mogelijkheid bestaat dat een CE wordt aangeboord. - De impact op het mogelijke CE is hierbij voldoende om een ontstekingsmechanisme in werking te stellen door de ontstane aanraking. - Afhankelijk van de methode van machinaal boren bestaat ook de mogelijkheid dat door de enorme krachten het CE in de ondergrond wordt bewogen (gekanteld). - De mogelijkheid bestaat dat het CE ongecontroleerd tot uitwerking komt. RAP Pagina 19 van 29

20 7.1.5 Zuigerboor De zuigerboor bestaat uit een roestvrijstalen of kunststof steekbuis waaraan verlengstangen kunnen worden bevestigd. De steekbuis wordt door middel van het stangenstelsel in de bodem gedrukt. De zuiger, die omhoog getrokken wordt in de steekbuis zorgt voor een onderdruk, waardoor het bodemmonster gemakkelijker in de buis wordt opgenomen. Hierbij worden verder geen krachten uitgeoefend op de ondergrond. De steekbuis zakt onder zijn eigen gewicht naar beneden. De lengte van de steekbuis varieert naar behoefte. Er zijn er vele types in gebruik. De types verschillen voornamelijk in diameter en lengte van de steekbuis. De zuigerboor is goed inzetbaar bij bemonstering van de waterbodems bestaande uit vast slib en/of zand. Bij landbodem boringen wordt de zuigerboor veel gebruikt om tot onder de grondwaterspiegel te boren. Risico t.a.v. CE bij de zuigerboor: - De boring wordt handmatig uitgevoerd. - Hierbij voelt de persoon die de boring uitvoert of hij op een hard voorwerp boort zonder daarbij kracht uit te oefenen op het onderliggende object. - De mogelijkheid bestaat dat een CE wordt aangeboord. - De impact op het mogelijke CE is hierbij onvoldoende om een ontstekingsmechanisme in werking te stellen door de ontstane aanraking. - Het mogelijke CE dat nog is omringd door grond zal hierdoor niet bewegen of kantelen. - Het blootstellen aan de buitenlucht is tijdelijk omdat na de boring het boorgat wordt afgevuld met grond of grondwater. Aanvullende werkinstructie Indien een object in de ondergrond wordt aangeboord dient de boring te worden gestaakt en wordt de boring op een andere locatie uitgevoerd op een minimale afstand van 2,5 meter. RAP Pagina 20 van 29

21 7.1.6 Sonderingen Het uitvoeren van een sondering, als begrip uit de grondmechanica is het bepalen van het draagvermogen van de grond door een staaf met kegelvormige punt met een tophoek van 60, de sondeerconus, in de grond te drukken en daarbij de mechanische weerstand van de grond te meten. Sonderingen worden meestal uitgevoerd door een sondeerwagen, doorgaans een zware 6x6 vrachtwagen of een voertuig op rupsbanden. In de sondeerwagen bevindt zich een hydraulische pers welke de sondeerstaven de grond in drukt. De snelheid waarmee de conus de grond wordt ingedrukt bedraagt 20 mm per seconde. Het gewicht van de sondeerwagen levert hierbij de reactiekracht. Risico t.a.v. CE bij sonderingen: - Bij het zetten van een sondering bestaat de mogelijkheid dat de sondeerpen objecten in de ondergrond raakt. - Hierbij kunnen krachten van 20 ton worden veroorzaakt op een onderliggend object. - De mogelijkheid bestaat dat dit een CE betreft. - Door het toucheren van een onderliggend CE bestaat de mogelijkheid dat door de enorme druk het CE in de ondergrond wordt bewogen/gekanteld. - Het bewegen/kantelen van CE met, in het bijzonder chemisch lange vertragingsontstekers, kan leiden tot een ongecontroleerde werking van het CE. RAP Pagina 21 van 29

22 7.1.7 Pulsboor Als eerste wordt een mantelbuis geplaatst. Het zetten van de mantelbuis om een pulsboring te kunnen uitvoeren kan met de hand worden uitgevoerd maar tegenwoordig wordt dit voor grotere diepte vaak machinaal gedaan. De pulsboor, een ijzeren buis van één à anderhalve meter lengte met aan de onderkant een klep die alleen naar binnen (= naar boven) open kan (een zogenoemde terugslagklep), wordt aan een kabel/boorstang de mantelbuis in gelaten. Met de kabel wordt de puls in het water enkele decimeters opgetrokken en daarna losgelaten waardoor deze op de bodem valt. Door de val op de bodem raakt sediment daaruit los. Tijdens de val staat de klep door de waterstroom omhoog open en kan sediment de puls binnen. Tijdens het optrekken sluit de klep zich weer door de omgekeerde waterstroom waardoor het verzamelde sediment binnen de puls blijft. Het optrekken zuigt ook sediment uit de bodem wat in suspensie gaat. Op deze wijze wordt een bodemmonster verzameld. Het op- en neer bewegen van de pulsboor wordt pulsen genoemd. Risico t.a.v. CE plaatsen pulsboor handmatig: - De boring wordt handmatig uitgevoerd. - Hierbij voelt de persoon die de boring uitvoert of hij op een hard voorwerp boort zonder daarbij kracht uit te oefenen op het onderliggende object. - De mogelijkheid bestaat dat een CE wordt aangeboord. - De impact op het mogelijke CE is hierbij onvoldoende om een ontstekingsmechanisme in werking te stellen door de ontstane aanraking. - Het mogelijke CE dat nog is omringd door grond zal hierdoor niet bewegen of kantelen. - Het blootstellen aan de buitenlucht is tijdelijk omdat na de boring het boorgat wordt afgevuld met grond of grondwater. Aanvullende werkinstructie Indien een object in de ondergrond wordt aangeboord dient de boring te worden gestaakt en wordt de boring op een andere locatie uitgevoerd op een minimale afstand van 2,5 meter. RAP Pagina 22 van 29

23 Risico t.a.v. CE plaatsen pulsboor machinaal: - De boringen worden machinaal uitgevoerd. - Hierbij voelt de persoon die de boring uitvoert niet of minder snel of hij op een hard voorwerp boort. - Bij het machinaal boren wordt veel kracht uitgeoefend op het onderliggende object. - De mogelijkheid bestaat dat een CE wordt aangeboord. - De impact op het mogelijke CE is hierbij voldoende om een ontstekingsmechanisme in werking te stellen door de ontstane aanraking. - Afhankelijk van de methode van machinaal boren bestaat ook de mogelijkheid dat door de enorme krachten het CE in de ondergrond wordt bewogen (gekanteld). - De mogelijkheid bestaat dat het CE ongecontroleerd tot uitwerking komt. RAP Pagina 23 van 29

24 7.1.8 Graven proefsleuven Het graven van proefsleuven wordt gebruikt voor het opsporen van kabels en leidingen en bij asbestonderzoek om te voorkomen dat deze bij groot grondverzet worden beschadigd of dat een asbestvervuiling ongewild wordt verspreid. Deze werkzaamheden worden voornamelijk in de bovengrond uitgevoerd. Het graven van de proefsleuven kan zowel handmatig als machinaal worden uitgevoerd. Het graven van proefsleuven t.b.v. kabels en leidingen wordt veelal haaks op het verwachte K&L tracé uitgevoerd. Hierdoor kan er niet standaard vanuit gegaan worden dat de locatie van de proefsleuven naoorlogs geroerde grond betreft, ook niet als de kabels en leidingen naoorlogs zijn aangelegd. Het ontgraven van de kabelsleuf zelf kan wel aan deze eis voldoen indien deze naoorlogs is aangelegd. Risico t.a.v. CE bij graven proefsleuven: - Bij het graven van proefsleuven vindt er grondverzet plaats. - Hierbij bestaat de mogelijkheid dat er CE worden getoucheerd, bewogen en aan de buitenlucht worden blootgesteld doordat ze ongemerkt met de ontgraven grond worden verplaatst. - Dit kan gebeuren bij zowel het handmatig als bij het machinaal graven van proefsleuven. Deze handelingen kunnen door de bijkomende effecten leiden tot een ongecontroleerde uitwerking van het CE. RAP Pagina 24 van 29

25 7.2 RISICOTABEL Werkmethode Edelmanboor handmatig Analyse resultaat Aanvullend CE onderzoek? Toelichting Algemeen risico: toucheren (geen invloed op CE) Bij handmatige boringen worden geen krachten uitgeoefend die voldoende impact geven om het mogelijk aanwezige CE ongecontroleerd tot werking te brengen. Nee Aanvullende werkinstructie Indien een hard object in het als verdacht aangemerkte gebied wordt aangeboord dient de boring te worden gestaakt. Er dient een nieuwe locatie te worden gekozen op minimaal 2,5 m afstand (max. lengte mogelijk aan te treffen CE). Stootijzer Analyse resultaat Aanvullend CE onderzoek? Aanvullende werkinstructie Ramguts Analyse resultaat Aanvullend CE onderzoek? Aanvullende werkinstructie Peilbuizen handmatig Analyse resultaat Algemeen risico: toucheren (wel invloed op CE) Bij het gebruik van een stootijzer worden krachten uitgeoefend die voldoende impact geven om het mogelijk aanwezige CE ongecontroleerd tot werking te brengen. Het stootijzer kan wel gebruikt worden in onverdacht gebied en grondlagen. Ja, de locatie dient te worden vrijgegeven door een WSCS-OCE gecertificeerd opsporingsbedrijf. Volgens vrijgaverapport opsporingsbedrijf. Algemeen risico: toucheren (wel invloed op CE) bewegen (directe beïnvloeding) Bij het gebruik van een ramguts worden krachten uitgeoefend die voldoende impact geven om het mogelijk aanwezige CE ongecontroleerd tot werking te brengen. Ja, de locatie dient te worden vrijgegeven door een WSCS-OCE gecertificeerd opsporingsbedrijf. Ja, volgens vrijgaverapport opsporingsbedrijf. Algemeen risico: toucheren (geen invloed op CE) Bij het handmatig plaatsen van peilbuizen worden geen krachten uitgeoefend die voldoende impact geven om het mogelijk aanwezige CE ongecontroleerd tot werking te brengen. RAP Pagina 25 van 29

26 Aanvullend CE onderzoek? Aanvullende werkinstructie Nee Indien een hard object in het als verdacht aangemerkte gebied wordt aangeboord dient de boring te worden gestaakt. Er dient een nieuwe locatie te worden gekozen op minimaal 2,5 m afstand (max. lengte mogelijk aan te treffen CE). In het niet als verdacht aangemerkte gebied kan eventueel een stootijzer worden gebruikt. Plaatsen peilbuizen machinaal Analyse resultaat Aanvullend CE onderzoek? Aanvullende werkinstructie Zuigerboor Analyse resultaat Aanvullend CE onderzoek? Algemeen risico: toucheren (wel invloed op CE) bewegen (directe beïnvloeding) Door de krachten die vrijkomen bij het mechanisch plaatsen van peilbuizen bestaat de mogelijkheid dat deze leiden tot een ongecontroleerde explosie van het CE. Ja, vooraf laten vrijgegeven door een WSCS-OCE gecertificeerd opsporingsbedrijf. Volgens vrijgaverapport opsporingsbedrijf. Algemeen risico: toucheren (geen invloed op CE) Bij het gebruik van de zuigerboor worden geen krachten uitgeoefend die voldoende impact geven om de mogelijk aanwezige CE ongecontroleerd tot werking te brengen. Nee Aanvullende werkinstructie Indien een hard object in het als verdacht aangemerkte gebied wordt aangeboord dient de boring te worden gestaakt. Er dient een nieuwe locatie te worden gekozen op minimaal 2,5 m afstand (max. lengte mogelijk aan te treffen CE). In het niet als verdacht aangemerkte gebied (laag) kan eventueel een stootijzer worden gebruikt. Sonderingen Analyse resultaat Aanvullend CE onderzoek? Algemeen risico: toucheren (wel invloed op CE) bewegen (directe beïnvloeding) Door de krachten die vrijkomen bij het plaatsen van sonderingen bestaat de mogelijkheid dat deze leiden tot een ongecontroleerde explosie van het CE. Ja, vooraf laten vrijgegeven door een WSCS-OCE gecertificeerd RAP Pagina 26 van 29

27 Aanvullende werkinstructie Pulsboor handmatig Analyse resultaat Aanvullend CE onderzoek? opsporingsbedrijf. Volgens vrijgaverapport opsporingsbedrijf. Algemeen risico: toucheren (geen invloed op CE) Bij het handmatig gebruik van de pulsboor worden geen krachten uitgeoefend die voldoende impact geven om de mogelijk aanwezige CE ongecontroleerd tot werking te brengen. Nee Aanvullende werkinstructie Indien een hard object in het als verdacht aangemerkte gebied wordt aangeboord dient de boring te worden gestaakt. Er dient een nieuwe locatie te worden gekozen op minimaal 2,5 m afstand (max. lengte mogelijk aan te treffen CE). In het niet als verdacht aangemerkte gebied (laag) kan eventueel een stootijzer worden gebruikt. Pulsboor machinaal Analyse resultaat Aanvullend CE onderzoek? Aanvullende werkinstructie Proefsleuven handmatig Analyse resultaat Aanvullend CE onderzoek? Algemeen risico: toucheren (wel invloed op CE) bewegen (directe beïnvloeding) Door de krachten die vrijkomen bij het mechanisch plaatsen van de pulsboor bestaat de mogelijkheid dat deze leiden tot een ongecontroleerde explosie van het CE. Ja, vooraf laten vrijgegeven door een WSCS-OCE gecertificeerd opsporingsbedrijf. Volgens vrijgaverapport opsporingsbedrijf. Algemeen risico: toucheren (wel invloed op CE) bewegen (directe beïnvloeding) blootstellen aan buitenlucht (grondverzet) Bij het handmatig graven van proefsleuven vindt er grondverzet plaats. Hierbij bestaat de mogelijkheid dat er CE worden getoucheerd, bewogen en aan de buitenlucht worden blootgesteld doordat ze ongemerkt met de ontgraven grond worden verplaatst. Als de ontgravingen plaatsvinden in naoorlogs geroerde grond vervalt dit risico en kunnen de werkzaamheden regulier worden uitgevoerd. Naoorlogs geroerde grond: nee Niet naoorlogs geroerde grond: ja, vooraf laten vrijgegeven door een WSCS-OCE gecertificeerd opsporingsbedrijf. RAP Pagina 27 van 29

28 Aanvullende werkinstructie Volgens vrijgaverapport opsporingsbedrijf. Proefsleuven machinaal Analyse resultaat Aanvullend CE onderzoek? Aanvullende werkinstructie Algemeen risico: toucheren (wel invloed op CE) bewegen (directe beïnvloeding) blootstellen aan buitenlucht (grondverzet) Bij het handmatig graven van proefsleuven vindt er grondverzet plaats. Hierbij bestaat de mogelijkheid dat er CE worden getoucheerd, bewogen en aan de buitenlucht worden blootgesteld doordat ze ongemerkt met de ontgraven grond worden verplaatst. Als de ontgravingen plaatsvinden in naoorlogs geroerde grond vervalt dit risico en kunnen de werkzaamheden regulier worden uitgevoerd. Naoorlogs geroerde grond: nee Niet naoorlogs geroerde grond: ja, vooraf laten vrijgegeven door een WSCS-OCE gecertificeerd opsporingsbedrijf. Volgens vrijgaverapport opsporingsbedrijf. Indien wordt afgeweken van de vooraf bepaalde werkmethode of onderzoeksdiepte dient deze bijlage te worden gehanteerd om de risico s te bepalen in relatie tot de gekozen werkmethode. RAP Pagina 28 van 29

29 7.3 PROTOCOL TOEVALSTREFFER Het afbakenen van verdachte gebieden op basis van historisch feitenmateriaal is geen exacte wetenschap. Bij een vooronderzoek wordt in een beperkte tijd en met een afgebakend budget getracht voldoende feitelijk bronmateriaal te raadplegen, op basis waarvan het gerede vermoeden op het aantreffen van CE al of niet onderbouwd kan worden. Gezien de reikwijdte en diepgang van een dergelijk onderzoek, kan nooit 100 procent garantie worden gegeven met betrekking tot de afbakening van verdachte gebieden en de soorten CE die hierbinnen kunnen zijn achtergebleven. Op grond van het geraadpleegde feitenmateriaal en expert Judgement wordt getracht het verdachte gebied zo goed mogelijk af te bakenen. De kans bestaat dat ondanks uitgebreid onderzoek (zowel de voorbereidings- en uitvoeringsfase van het project) toch spontaan een CE wordt aangetroffen. Wat te doen bij het aantreffen van een CE: - verdacht object gevonden - Raak het object niet aan (werknemers informeren en locatie afzetten) - aannemer legt het werk in directe omgeving stil - aannemer informeert de politie en opdrachtgever - de politie geeft een melding door aan EOD (opvolgen advies EOD) - de ruimploeg van de EOD komt vervolgens om het CE onschadelijk te maken - indien een CE onschadelijk moet worden gemaakt waarbij risico kan ontstaan voor de Openbare veiligheid, informeert de politie de burgemeester en de ambtenaar openbare orde en veiligheid. Indien voor de ruiming van een CE een woongebied moet worden ontruimd, dan zal de burgemeester de nodige (nood)maatregelen treffen. Noot: Na het spontaan aantreffen wordt geëvalueerd of beheermaatregelen aangepast dienen te worden. RAP Pagina 29 van 29