Raads informatiebrief

Transcriptie

1 gemeente Eindhoven Raadsnummer O8. RZ479. OOI Inboeknummer o8bstoo8z4 Dossiernummer Sro.4o4 4 maart zoo8 Raads informatiebrief Betreft rapport sbelastingoverzicht grote gemeenten zoo8". 1 Inleiding Jaarlijks brengt het Centrum voor Onderzoek van de Lagere Overheden (COELO) een belastingoverzicht van de grote gemeenten uit. Het rapport bevat een overzicht van de tarieven onroerende-zaakbelastingen, rioolrechten, reinigingsheffingen en specifieke leges van 36 grote gemeenten in Nederland. Ook wordt aandacht besteed aan de plaats van de gemeentelijke belastingen in het geheel aan woonlasten voor huishoudens. Het belastingoverzicht voor belastingjaar 2008 is eind januari 2008 verschenen. 2 Actuele ontwikkelingen COELO heeft voor belastingjaar 2008 de tarieven gemeentelijke belastingen in 36 grote gemeenten, waar 37 /o van de Nederlandse bevolking woont, onderzocht. Uit het onderzoek blijkt onder meer dat de gemeentelijke woonlasten (onroerendezaakbelastingen, rioolrecht en reinigingsheffing) voor een meerpersoonshouden met gemiddeld 6 18,ÃćâĆňâĂİ stijgen tot 6 606,ÃćâĆňâĂİ. Eindhoven kent in verhouding tot de overige 35 gemeenten relatief lage gemiddelde woonlasten. Eindhoven staat met een bedrag aan gemiddelde woonlasten van 0 577,ÃćâĆňâĂİ op de 28 plaats. Ten opzichte van belastingjaar 2007 dalen de gemiddelde woonlasten voor een meerpersoonshuishouden in Eindhoven met < 8,ÃćâĆňâĂİ. Het tarief onroerende-zaakbelastingen voor woningen in Eindhoven valt op. Eindhoven staat op de 34 plaats. Alleen de gemeenten Amsterdam en Den Haag hebben lagere tarieven onroerende-zaakbelastingen voor woningen. Ook wat betreft de legestarieven voor een rijbewijs en een uittreksel GBA scoort Eindhoven goed. Het Eindhovense tarief voor een rijbewijs is op een na het goedkoopst (35 plaats). Voor het tarief van een uittreksel uit het GBA neemt Eindhoven een 32 plaats in. Uit het onderzoek van COELO blijkt nog dat de gemeentelijke woonlasten in het algemeen 18o/o bedragen van de totale woonlasten voor een gemiddeld meerpersoonshuishouden. De woonlasten worden met name bepaald door de kosten van energie en water (42o/o) en door de belasting daarop (18o/o).

2 Raadsnummer O8. R OOI 3 Besluit van college van burgemeester en wethouders Wij hebben besloten u te informeren over de resultaten van het onderzoek van COELO naar de tarieven gemeentelijke belastingen voor 2008 van 36 grote gemeenten in Nederland. 4 Ter inzage gelegde stukken Onderzoeksrapport van COELO: "Belastingoverzicht Grote Gemeenten 2008". Burgemeester en wethouders van Eindhoven, A. Brunninkhuis, secretaris ED

3 Belastingoverzieht grote gemeenten 2QQ8 Oudermek in oydracht van het Belastingoverleg Grote Gemeenten (BOGEN) dr. M.A. Allers dr. C. Hoeben dr L A. Toolsema drs. A.S. Zeilstra

4 costa-rapport 08-2 januari 2608 mm> Âľ CoELO, Groningen 2008 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopie5n, opnatnen, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schrifteejke toestemming. Aan het verzamelen en het verwerken van de gegevens voor deze uitgave is de grootst mogelijke zorg besteed. iedere aansprakelijkheid voor de gevolgen van activiteiten die op basis van deze gegevens worden ondernomen wordt echter afgewezen.

5 Qt eeeooooooooalteeoooooaaeeooooooattoateltletealeeoeaetleeltleeelleeeoeeee42 Inhoud 0 VOOrWOOrd OOellealaaellOeoeeaoaeeeOloeoeeeeOOOOoootoeoeeoooeooeellltleoootoaataeeeoeooeollaeooaaaeleelooeoeaaeleelaaateelleeoooeee5 le BR8dmg eooaeeooeataeoooaoetaoeaaeooooooooooaaoattoataooooeeaeoaeooaoeetoeeeeteooaoeeeetaeoeaoaaoaeeoeooaeoaeeeeaooooeooooooooeaea 6 1.1, Het Belastingoverzicht grote gemeenten 6 Achtergrond en doel 6 inhoud en publicatie 6 Gegevens 6 Samenvatting van de belangrijkste ontwikkelingen in / 2.1, Tarieven %oonlasten Afschaffing gmximering ogb-tarieven Kwijtschelding 8 3 TarieVell tetlaaaalttlellataeteeeeoeeaoaetltllottteeeeltltl eaaaaaaetllleotlteaaaeeooeeeeeatatltltoeaeeaeleaaaattale etatettlleleaoeea Meiding 9 3,2. Onroerendezaakbelastingen Reinigingshef6ngen Rioolrecht en rioolheffing Secretarieleges Kwijtschelding %OOniaaten llllleetelllolltlollllelaelelloeleoltelelllelllllllleelelo lllltalelllllltlllllloolel llleelallllllllelltallllelllllll2g 4.1. Meiding Gemeentelijke woonlasten 28 Omvang en stijging Samenstelling 31 Bruto en netto woonlasten Gemeentelijke woonlasten in het totaal aan woonlasten 33 la 5 AChtegmnden gemeentelijke magenoooooloaaaaaoootnooolooooonnnnloalleoantl&lllealooolllllnn Inleiding Onroerendezaaldmlastingen Reini@ngsheffingen 37 5A. Rioohecht en rioolhefhng Secretariele ges Kwijtschelding Verantwoording Gemiddelden Uitgangspunten waterverbruik en afvalaanbod 42 42

6 Onroerendezaalkelastingen GestandaanHseerd OZe-tarief Netto woonlasten 43 43

7 MAtgNIPR hh < 1I JIOw4wlHIAMw 48 AhQAIIHWI 0. Vaarwoord Het Belastingoverzicht grote gemeenten 2008 is in opdracht van het Belastingoverleg Grote Gemeenten (BQGG) opgesteld door het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (coat). Dit is gebeurd in overleg met een begeleidingscommissie vanuit het aogg, bestaande uit mr. F. Kohlrautz, dhr. J.A.M. Menheere en drs. R. Verkuijlen. De onderzoekers danken de medewerkers van de deelnemende gemeenten voor hun bereidwihigheid bij het invullen van het elektronisch vragenformulier en het aanleveren van aanvullende informatie. Verder is dank verschuldigd aan Simon Boddeus, Jacob D, Wouter van der Kolk, Mark Kruidhof, Jasper Stevens en Regina Thie voor hun hulp bij de dataverzameling en controle. Vanzelfsprekend berust de verantwoordelijkheid voor eventueel resterende onvolkomenheden bij de auteurs.

8 1. Inleiding 1.1. Het BS4StxixgOVerzicht grote gemeentea ACHTERGROND EN DOEL Het Belastingoverxicht grote gemeenten wordt jaarlijks opgesteld in opdracht van het Belastingoverleg Grote Gexneenten (BOGG) en verscheen voor het eerst in Aanvankelijk werd het opgesteld door de gemeente Tilburg, daarna door het ESBL (Erasmus Studiecentrum Belastingen Lokale Overheden), Sinds 2002 stelt COELO het Belastingoverzicht op. Het Belastingoverzjcht grote gemeenten levert in de eerste plaats statistische gegevens die gemeenten en de vng (Vereniging van Nederlandse Gemeenten) kunnen gebruiken bij de vormgeving van het belastingbeleid. Verder heeft het overzicht tot doel een rol te spelen in de xnaatschappelijke discussie over gemeentelijke belastingen. INHOUD EN PUBLICATIE Het Belastingoverzicht bevat jaarlijks een overzicht van de tarieven van onroerendezaakbelastingen (ozb), reinigingsheffingen, rioohechten en secretarieleges in de gemeenten die deel uitmaken van het BOOG. Ten Opzichte van vorig jaar zijn er geen nieuwe gemeenten in het overzicht opgenomen De gemeente Zaanstad maakt geen deel meer nit van het BOGG en is daaroin dit jaar niet opgenomen in het overzicht. Ook wordt aandacht besteed aan de plaats van de gemeentelijke belastingen in het geheel aan woonlasten voor huishoudens. Er zijn dit jaar meer figuren opgenomen dan voorheen, oni de inforrnade overzichtelijker te presenteren en het vergelijken van tarieven tussen gemeenten te vergemakkelijken. Het Belastingoverzicht wordt sinds 2002 op internet gepubliceerd. Hierdoor komen de gegevens vroegtijdig beschikbaar. Door zo vmeg xnogelijk in het jaar te publiceren kunnen de gegevens optimaal worden gebruikt bij de beleidsvoorbereiding. G &hts De in dit Belastingoverzicht opgenomen tarieven zijn de tarieven zoals die door de gemeenteren zijn vastgesteld. We zijn dus niet uitgegaan van de (primitieve) begrotingen. De gegevens zijn door COELO verzameld. In eerste instantie is daarbij gebruik gemaakt Van een elektronisch vragenformulier, waarin diverse controles zijn ingebouwd. Van sommige geineenten is aanvullende infoxmatie per of telefoon verkregen. De getallen in de tabellen staan tegen een gekleurde achtergrond. Per koloxn is ongeveer derde blauw, een derde grijs en Jan derde rood. Hierdoor is in ben oogopslag te zien welke waarden relatief laag (blauw) of hoog (rood) zijn. Bij de keuze van de gehan kleuren is zoveel xnogelijk rekening gehouden xnet de visuele beperking van kleuxenblinden. Zie Hierbij is gebmik gemaakt van J.Vfalravea, JGeunenblind. Zien en toch niet xiee, Blind Coior, Axxihem, B mlngovaaziciitgroteoesxeenten 6

9 2. Samenvatting van de belaeqyqkste on&m&elingen in 2008 Dit hoofdstuk geeft een samenvatting van enkele belangrijke ontwikkelingen in Achterin dit overzicht staan tabellen met detailgegevens over alle 36 onderzochte gemeenten. In deze gemeenten woont 37 procent van de Nederlandse bevolking Tarieven Tabel 2,1 geeft een overzicht van de onhviklmiing van de tarieven van enkele belangrijke gemeentelijke belastingen, en van de woonlasten voor huishoudens. Tabel 2.1 Tarievenoverxicht 2008 Tarief in euro s laagste gemiddelde hoogste GZB woningen OZB niet-woningen b Reiuigingsheffing Rio olrecht Woonlasten Paspoort Rijbewijs Uittreksel GBA 1, ,31 5,91 9,52 18, ,30 29/0 43,98 62,00 5,30 8,74 14,45 stijgiug gemiddelde stijgiug -2,8 1,5 5,1-3,8 1,4 14,9-6,1 2,2 13,0-9,3 7,1 67,3-1,9 3,0 7,8 1,8 1,9 2,0-10,3 0,4 23,6 0,0 3,3 27,3 Gemiddeldea zijn gewogeo naar inwonertal. Ouder het kopje "Mutatie van gemiddelde" staat de verandering van het gemiddelde tarief, ea niet de gemiddelde veteg zoals die in de tabehen acbteia dit oveerjcb staat, a Tarief voor eigenaar per 2,500 eum, b Tarief voor eigenaar en gebruiker samen per 25% euxo waank. c Meerpersooashuishoudans. doza eigenaar voor een woning met de in de betreffende gemeente geldende gemiddeme plus rioolmcht en renigingshef5ng voor een meexpersoonshuishoudeu. e Mutatie Ozn-tarieven: geccsrigeexd voor de stijging van de waarde van omrsmm3e zaken. ln 2008 is het peiljaar van de WOZ-waarden verschoven van 2005 naar Daardoor is de waarde van woningen in de grote gemeenten van 2007 op 2008 gestegen met gemiddeld 7,8 procent en de waarde van niet-woningen met 3,2 procent. De gemeenten hebben hun ozstarieven aangepast aan deze ontwikkelingen. 3 De gemiddelde oze-tarieven van de grote gemeenten stijgen dit jaar ÃćâĆňâĂİ gecorrigeerd voor de waardestijging ÃćâĆňâĂİ met 1,5 procent (woningen) en 1,4 procent (niet-woningen, voornamelijk bedrijfspanden). Ter vergelijking: de inflatie was gemiddeld 1,6 procent in 2007 en zal in 2008 naar verwachting 2,25 procent bedragen. Waar in dit overzicht sprake is vau gernikhldea gaat het om naar inwonertal gewogen gcamddeldeu. Bmn: cm meuwsbrief 2007/4 en CBS Webmagazine, 21 januari 208 (Gert-Eau van Steeg).

10 Het gemiddelde tarief voor rioolrecht (gebrujker en eigenaar samen) neemt roet 7,1 procent toe en dat van de reinigingshef5ng (reinigingsrecht of afvalstoffenhefhng) met 2g procent. In vijf gemeenten wordt in 2008 een brede rioolheffing ingevoerd waaruit het volledige gemeentelijke waterbeleid kan worden bekostigd. Een paspoort is in vrijwel elke gemeente even duur ( euro), de prijs van een rijbewijs varieert van 29/0 tot 62,00 euro. Een uittreksel uit het bevolkingsregister (Gemeentelijke Basisadministrjatie, GBA) kost tussen 5,30 en 14,45 euro en is geuijddeld 3,3 procent duurder dan vorig jaar. X2. Woorkwten Onder de gemeentelijke woonlasten verstaan we hier de oza voor de eigenaar van een woning met een voor de betreffende gemeente geldende gemiddelde waarde, plus rioolrecht en reinigingsheffing voor een meerpersoonshuishouden. De gemiddelde woonlasten lopen dit jaar met 3,0 procent op tot 606 euro, 18 euro meer dan vorig jaar. De stijging komt grotendeels op het conto van het rioohecht. De woonlasten zijn in absolute termen het laagst in Tilburg (493 euro) en het hoogst in Heerlen (752 euro). Zes gemeenten verlagen de woonlasten. De grootste daliug vindt plaats in amersfoort met 1,9 procent. De woonlasten stijgen het meest in Leiden (7,8 procent). Deze stijging kan grotendeels worden verklaard door de invoering van een ander tariefsysteem voor het rioolrecht door Leiden per Van het geheel vau de bijkomende woonlasten (dus naast huur of financiering eigen woning) nemen de gemeentelijke lasten 18 procent voor hun rekening. Energie en water is met 42 procent veruit de grootste post. 23. Afscha6h maidmedng ozl ieven In 2008 is de maximering van de OZB-tarieven afgeschaft. Gemeenten mogen zelf de hoogte van hun tarieven bepalen. Het kabinet heeft daarbij echter bepaald dat de macro-opbrengst van de OZB in 2008 niet meer dan 3,75 procent hoger mag zijn dan in De totale stijging van de OZB-opbrengst in de 36 gete gemeenten blijft daar met 1,49 procent ver onder. 2A. Kwijtschelding Huishoudens met een minimurninkomen komen in alle grote gemeenten in aanmerking voor kwijtschelding, zij het dat bij de reinigingshekng met altijd de gehele aanslag onder de kwijtschelding valt. Minimumhuishoudens betalen gemiddeld vijf euro aan woonlasten. Voer details zie hoofdstuk 6. BELAsTINGovER2XCRT GROTE GERKBhFIKN 8

11 3.1. Inleiding Van alle belastingen en sociale premies die in Nederland worden geind komt minder dan vijf procent voor rekening van de lagere overheden. Het aandeel van de geineenten bedraagt ruiin drie procent, dat van de waterschappen Rn procent en dat van de provincies ruim een half procent (Gguur 3.1). Figuur 3.l Aandeel decentrale overheden in begrote belasting- en preniieopbrengst (2007) Rijk 95,3% Gemeten aan de opbrengst zijn de OZB, de reinigingshef6ngen (afvalstoffenheffing en reinigingsrecht) en het rioolrecht de belangrijkste gemeentelijke heffingen. Dit is te zien in figuur 3.2. De restcategorie in deze figuur omvat hondenbelasting, forensenbelasting, reclamebelasting, baatbelasting en roerende woon- en bedrijfsruimtenbelasting. De volgende paragrafen gaan in op de ontwikkeling van de tarieven van de gemeentelijke belastingen in de grote gemeenten. Meer informatie en achtergronden van de gemeentelijke belastingen zijn te vinden in hoofdstuk 5. Bron: cns. Bron: css.

12 h ah ea. -aa. ei mm AAaCeaaAWk AaaR Figuur 32 Begrote aybrenggt gemeentelijke belagbingen en retributies (20OV, mia euro) Prscariobeiasdng; 85 Secr Bouwvergunn 438 Psrkeerbelssting; ZB; Rioolrechten; f.093 Reinigingshefling; BBLASTfNGOVBKUCHT GROTE GERKENTEN 1G

13 Figuur 3.3 OZS Woningen (tarief eigenaar) Zwo lle M aaetriaht 8 De OZB-utrievert van Airnere, Haarleaurtrmebgr eit Zwolle warerr bij het afmnden van dit rapport nog itiet Voor eigenaren van woningen bedragen de ozon-tarieven van de grote gemeenten in 2008 gemiddeld 2,51 euro per euro economische waarde (tabel 4 en figuur 3,3), Amsterdam heeft het laagste tarief (1,4S euro), Arnhem htet hoogste (4,31 euro). ln euro 8. De rode lijn geeft het gewogen gemiddelde weer. 0,50 1,00 1,50 2,00 2,50 3,00 3,50 4,00 4,50 5,00 Amhern 4, Hijmegen 4,2 Lelystad 4,02 Leiden 4,00 Emmen 3, 0 Za etermesr Q3,7 Enschede SittartKieleen Heerlen 37 n 36 Groningen, 3,04 Venlo Alfnere Deventer Delft Rotterdam Assen Dordrecht Utrecht Amers(o art Haarlemmermeer Apeldoorn Ede Weettaad Alkmaar Haarlem Middelburg e-hertogenbasch Breda Tibtsg Hilversum Bndho ven s+mvenhage Amsterdam 2, M Q 2 g 2,2 2, g 2,1 2,13 2,03 2,01 2,00,89 2, 2, Q2,7 +2,7 2,88 g 2,66 2,56 2, n definitief vastgestem.

14 Bij de verdeling van de algeinene uitkering uit het gemeentefonds wordt rekening gehouden met de waart& van orerende zaken in de gemeenten. Hoe hoger die waarde, hoe lager de uitkering. Daardoor Inoeten gemeenten met een relatief hoge waarde van onroerende zaken om een gelijkwaardig voorzieningenniveau te kunnen bieden doorgaans hogere ozeopbrengsten genten dan gemeenten met minder waardevol onroerend goed binnen hun grenzen. Een deel van de oze-grondslag is als het ware genationaliseerd. Het gevolg is dat gemeenten met hoge OZa-tarieven niet altijd het meest overhouden aan de door hen geheven belastingen. Het vergelijken van tarieven tussen gemeenten is dus niet helemaal eerlijk. Een Zuiverder vergelijking is Inogelijk met behulp van de gestandaardiseerde OZB-tarieven, Dat zijn de tarieven die de gemeenten bij gelijke opbrengst zouden heffen wanneer ze een gemiddelde belastingcapaciteit hadden gehad (of wanneer de belastingcapaciteit niet gedeeltelijk inaar geheel zou worden verevend). Ook bij de gestandaardiseerde OZB-tarieven voert Arnhem de lijst aan (4,25 euro) en heeft Amsterdam het laagste tarief (1,53 euro; tabel 4). Het gemiddelde tarief voor eigenaren van woningen stijgt, gecorrigeerd voor de waardeontwikkeling vau woningen, met 1,5 procent. Deze stijging ligt iets onder de inflatie. Middelburg verlaagt het tarief het meest (2,8 procent; figuur 3.4). De grootste tariefverhoging vinden we in Haarlem (5,1 procent). Figuur 3.4 Grootste stijgers en dalers OZs woningen (tarief eigenaar; gecorrigeerd voor prijsstijging) -2% 0% 2Yo 4% 6% Haarlem Alrnere Leeuw arden Genidd akte Groningen Venlo h4dchgburg Voor niet-woningen bedraagt het tarief voor zakelijk gerechtigden in de grote gemeenten gemiddeld 5,29 euro en dat voor gebrghmrs 4,24 euro (tabel 5). Hilversum heeft de laagste tarieven (3,28 euro en 2,63 euro) en Nijmegen de hoogste (10,07 euro en 8,05 euro). Het gecombineerde oza-tarief voor niet-woningen bedraagt gemiddeld 9,52 euro (het laagst in Hilversum met 5,91 euro en het hoogst in Nijmegen met 18,12 euro; figuur 3.5). Het Voor detail zie hoofdstuk 6. Het gewogen gemiddelde van de atijgmgen bedraagt 1,4 procent (tabel 4). De inflatie in 2007 was gemiddeld 1,6 pcocmt (Cas Webmagazinr.âĂđ21 januari 2008, Ge%-Jan vaa Steeg). Volgens de meest recente CPa-raming komt de inflatie m 2008 mt op 2,25 yiooant (Csu nieuwsbtief 2007/4). De OM-tarieven van Raarlenuiernwer en Zwolle waren bij het afronden van dit ragxnt nog niet definitief vastgesteld. BIILASTIRGovHtzlcHT GRGTB GEMEEHTE14 12

15 gemiddelde (gecombineerde) OZB-tarief is, gecorrigeerd voor de waardeontwikkeling van niet-woningen, met 1,4 procent verhoogd. Het gecombineerde tarief daalt het meest in Eindhoven (3,8 procent; figuur 3.6) en stijgt het meest in Haarlemmermeer (14,9 procent). De reden van de stijging in Haarlemmermeer is dat de gemeente streeft naar hogere ozbopbrengsten, onder meer vanwege tegenvallende gereauseerde ozb-opbrengsten in VOlgens de huidige (nog niet vastgestelde) tarieven wordt deze hegere OZB-Opbrengst ls voornamelijk verkregen door de stijging van de OZB-tarieven voor niet-woningen. Deze tarieven liggen hiermee overigens nog steeds rond het gemiddelde vau de grote gemeenten. Gemiddeld brengt de oza in de grote gemeenten 202 euro per inwoner op (woningen en nietwoningen; tabel 6). Dit bedrag varieert van 33 euro in Deventer tot 334 euro in Nijmegen. De meeste onderzochte gemeenten hebben de tarieven voor zakelijk gerechtigden van nietwoningen vastgesteld op (ongeveer) 125 procent van de tarieven voor gebruikers, het tot 2006 geldende wettelijk toegestane maximum (tabel 7). Met de invoering van de maximering in 2006 is deze beperking vervallen, maar omdat veel gemeenten hun ozb-tarieven maar weinig mochten verhogen, gold deze norm in 2006 en 2007 in de praktijk nog wel emgszins. Met ingang van 2008 zijn de tarieven vrijgegeven. De steden met respectievelijk de laagste en hoogste verhouding tussen beide tarieven zijn Leiden en Rotterdam. Leiden heeft dit jaar net als in voorgaande, jaren het tarief voor zakelijk gerechtigden vastgesteld op 100 procent van het tarief voor gebruikers, Rotterdam heeft het tarief voor zakelijk gerechtigden vastgesteld op 133 procent van de tarieven voor gebruikers. Alle grote gemeenten hanteren voor niet-woningen een hoger eigenarentarief dan voor woningen (tabel 7). Gemiddeld ligt het tarief voor niet-woningen op 217 procent van dat voor woningen. Deze verhouding varieert van 142 procent in Heerlen tot 284 procent in s- Graveuhage. Ook hier is geen sprake meer van een wettelijk maximum aan de tariefverhouding, zoals tot en ruet 2005 wel het geval was. Het gewagen gemiddelde van de stijgingen bedraagt ook 1.4 (tabel 5). De OZB-uuieven van Haarlemmermeer zijn ten tijde vau het uitkomen vaa dit rappat nog niet vsstgesleld. De vaststelling staat gepland voor 31 januari De tarieven zijn al wel in de caahmmunssie bebaudem, De stijgmg vau de tarieven geerd voor waarb ling) ea daarmee de (op basis van de OZBtarieven eu de woz-waarden de) ozb-opbrengst voor woningen is 2,8 procent, tegea een stijgiag van 14,9 proces voor de ozb-optsengst voor niet-woningen. Hier wenk uitgegaan vsu de netto oza Deze is gede6nieerd sls de bruto opbreek miaus eventuele vemiadering iu verband met bijvaarbeem onmbasr zijn (bv. aa faiuissement) of leegstand (er ls dan geen gebn8m). De hier genoemde opbrengsteu zijn begrote opbmugsteu. BRLASTINGOVBRzICRf GROTE GBI4KHTEbl 13

16 Figuur 3$ Oxa niet-woningen (tarief eigenaar + gebruiker) A ftefdo o f n M fddsfhurg 1 In euro s. De rode lijn geeft bet gewogen gemiddelde weer. 2,00 4,00 6,00 8, ,00 14,00 16,00 l8,00 2 Hilmegen Leiden Shtsnl-Geleen Enschede Lelystad Groningen Les Zoetermeer Arnhem ftotterdsm Emmen Znoffe Deventer Haarlemmermeer s-hsrtogenhosoh Amersfoort Delft Venlo Assen Afmars sgravenhage Ulrecht Heerlen Dordrecht Masstrfcfe Alkmaar Amsterdam Blhng Haarlem Ede Eindhoven Westfand emda Hilversurn 7 7, 8 Q 6+ 6, $ 8,47 6/8l I Hl 8 Q8 +8, Q8, /cv 8,3 8,10, , +10, 1,80,68,65 1s , 12,23 1, ,03 1,38 18,12 Figuur 3.6 Greotste Stggers en daiers OZS niet-vroningen (tarief eigenaar+ gebruiker; gecorrigeerd voor prijsatijglngj -10% -5% 9% 5% 10% 15% 20ry Haarferlkytgrrrkter Haarlem Hhreraum Gemklsth rg Bnmert Hndhoveft BP GOVERZICHT GROTB GBlkKBRIKH

17 In 2008 is de maximering van de OZB-tarieven afgeschaft Gemeexiten mogen zelf hun tarieven bepalen, <et kabinet heeft daarbij echter bepaald dat de macro-opbrengst van de OZB in 2008 niet meer dan 3,75 procent hoger inag zijn dan in 2007 (zie ook hoofdstuk 5). De totale stijging van de OZB-opbrengst (exclusief areaalontwikkeling ) in de 36 grote gemeenten bedraagt 1,49 procent en ligt daarmee ruim onder de norm van 3,75 procent (tabel 7). In tabel 7 zijn ook de corresponderende percentages voor de individuele geineenten weergegeven. Aangezien de norm van 3,75 procent een macro-norm betreft, is het niet zinvol om deze percentages direct te vergelijken met de norm. Vlei blijkt hieruit dat er veel variatie is tussen de verschihende gemeenten. In sommige geineenten stijgt de OZB-opbrengst sterk, terwijl zij in andere gemeenten juist daalt. ln de afgelopen vijf jaar is de gemidddde woz-waaxde gestegen van 128 duizend euro in 2003 naar 207 duizend euro in 2008 (prijspeil 2008, figuur 3.7). Dit heeft echter nauwelijks geleid tot een hogere gemiddelde OZB-aanslag vooi de eigenaren van woningen, omdat het gemiddelde OZB-tarief voor eigenaren van woningen (per euro % OZ-waarde) in deze periode is afgenomen van 4,04 euro tot 2,51 euro (figuur 3.8). Ms gevolg hiervan is de gemiddelde OZB-aanslag voor eigenaren in reele termen vrijwel gelijk gebleven (200 euro in 2003 tegexi 203 euro in 2008; figuur 3.9). De totale gexniddelde OZB-aanslag voor woningen is door de afschaffing van de OZB voor gebruikers van woningen in regale termen afgenomen van 361 euro in 2003 (eigenaar plus gebruiker) naar 203 euro in 2008 (eigenaar). Het betreft hier betekende opkrasten, niet de begrote opbxeugsbm De stijging van de OZB bxeugst is bexekexxtl aau de band van de OZa-taxievau en de (stijging van de) WOZ-waarde. Voor Amsterdam en Devenau is deze waardestijging niet cu is de stijging ixxctuxkf axeaidoutwikkellng gebrul iu de bexekermg in tabel 7. Axeaatuithxeiding in deze gemepten inxphceert dat de hier beuhceude stijging vau de oza-opbrengst hoger is dau de werkelijke stijging xxsctusief axeaalontwrkeling. Vermenigvuldiging van de Woz-waaxdeu uit Qguur 3.7 eu de taxieveu iut 6guur 3.8 leveren niet de OZBaanslagen uit figuur 3.9, oxndat aue gemiddelden gewogen zijn naar iaummmtal BELAsTkbIGOVERZICHT GROTE GEhtEENTEN l5

18 Figuur 3.7 Gemiddelde woz-waarde woningen (prijgpeil 200/) 1 0@000 6, arriei OZB SX8 (eigenaar + ge rrrrarn) (0005) WOZ waarde (2000) WGZ waarde (0006) iariei GZB 0009 (eigenaar) N RLOOO Figuur 3.8 Gemiddelde oza-tarieven womngen (per 2500 euro wox-waarde) 600 5,00 )5 4 B i) AO QZB 0008 ( new) %guur 3.9 Gemiddelde oss lag woningen (prijspeil 2008) K L 850 g 150 f im eigenare e)genaw (2008) B i6

19 Figuur 3.10 Tariefsysteem reinigingshef5ng 39. In 25 van de 36 gemeenten in dit overzicht is het tarief voor de reinigingsheffing {afvalstoffenhef6ng of reinigingsrecht) gekoppeld aan het aantal huishoudensleden (tabel 8 en figuur 3.10); in Rn van deze gemeenten (Nijmegen) is het tarief tevens afhankelijk van het aantal zakken. De andere gemeente waar het tarief afhankelijk is van het aantal zakken is Maastricht. Zes gemeenten hanteren een vastrecht. In drie gemeenten hangt de aanslag af van de containerinhoud (Apeldoorn, Haarlemmermeer en Middelburg) en in &n van deze gemeenten (Apeldoorn) hangt de aanslag tevens af van het aantal ledigingen. In ddn gemeente (Sittard-Geleeu) wordt per kilo afval betaald. Huteheudenaomvang a Vaatrecht a Geen heffing 8 Bakinhoud en ledigingen Naar hakinhoud ts Naar gewicht g Aantal zakken en huishoudeneemvang ia Aantal zakken Ebnpersoonshuishoudens betalen in de grote gemeenten gexniddeld 224 euro; meerpersoonshuishoudens getniddeld 272 euro, Meerpersoonshuishoudens betalen het meest in Heerlen (376 euro). Nijmegen heeft x@ct een relatief lage kostendekking (40 procent) het laagste tarief voor meerpersoonshuishoudens (92 euro; figuur 3.11). Het getniddelde tarief voor meerpersoonshuishoudens steeg met 2,2 procent. Acht gemeenten verlaagden het tarief, zes andere hielden het constant. In Leeuwarden is het tarief het meest verlaagd, met 6,1 procent. De sterkste verhoging vond plaats in Haarlemmermeer (13,0 procent; figuur 3.12). De oorzaak voor deze relatief grote verhoging is dat deze getneente vorig jaar nog een heffingskorting hanteerde die werd verdisconteerd in de afvalstoffenhei5ng. In 2008 wordt geen heffiingskorting uitgekeerd door de gemeente. In Maastricht en Nijmegen wordt alken testafval in dure zakken mrzamelfl Gft wordt kosteloos opgehaalrl Het gewogen gemiddeme van de stijgingen bedraagt ook 2,2 proces (tahe1 8). BELUI INGOVERZICHT GROTE GEMKKNTEI t 17

20 Srt t archsstrwn Zwo lle Ttlburtt M iddelburg ehseetv e 4 Alben v Figuur 3.11 ReiaigiugSheffing tueerpermonshuishoudeu In enro s. De rode lijn geeft het gmvogen gemiddelde weer. tteerten Groningen Brede Alrnsre s-t3ravenhage Enschede Delft Amsterdam Venlo Eindhoven Westland Haarlemmermeer Haarlem Deventer Leeuwarden Amersfoort Zoetermeer Emmen s-herlogenbosch Lelystad M eastricht Hilversum Ede Apeldoorn Utrecht Assen Rotterdam % R 5 H 8 M 5 R Alkmaar Dordrecht Amhere Leiden Nttlnegen 8 R 8 E i2t g 372 +l tsg, 33 t ; l1 i23 Figuur 3.12 Greotste stijgers en dalers reiuigiugshekug aneerpersoenshuishoudens -5% D% Haartemnerneaer Heerhn Erteghede Gemkldekle Venlo 6ntthoven Leeuw arden am s, 8, Beu rr734covmzrcm mere Oema nm

21 De kostendekking van de reinigingsheffing bedraagt in de grote gemeenten gemiddeld 93,7 70 Yo 30 %%d 20 %%d procent (tabel 8), Het laagst is deze dekkingsgraad in Nijmegen (40 procent). In 26 gemeenten worden de kosten volledig uit de heffing gedekt. Doordat de ene gemeente andere kosten toerekent dan de andere is de zeggingskracht van dit kengetal overigens beperkt. Met behulp van de kostendekkingscijfers kan het meerpersoonstarief worden berekend waarbij de opbrengst van de heffing gelijk zou zijn aan de kosten. Dit varieert van 225 euro in Middelburg tot 376 euro in Leiden. Het is niet duidehjk in hoeverre deze verschillen variãńrende kosten van de afvalinzameling en -verwerking, dan wel verschillen in kostentoerekening weerspiegelen. In de afgelopen vijf jaar is de gemiddelde kostendekking van de reinigingsheffing gestegen van 90 procent naar 94 procent (figuur 3.13). Figuur 3.13 Kestendekking reini heffing (20O3 en 200S) 100% S0V 8 80% 0% 2008

22 3A. Rloolrecht en rioolhel5ng AHe 36 gemeenten kennen een rioolrecht of rioolhefftng voor huishoudens. Hiervan kennen dit jaar 23 geineenten een tarief voor gebruikers van woningen en 25 een tarief voor eigenaren (tabel 9). Twaalf van de grote geineenten hebben zowel tarieven voor gebruikers als voor eigenaren, alle overige geineenten hebben tenminste 6& van beide. Het tarief voor gebruikers betreft doorgaans een vastrecht (13 gemeenten). Twee gemeenten hebben het tarief gekoppeld aan het waterverbruik (Heerlen en Lelystad), vier aan de huishoudensomvang (Dordrecht, Leeuwarden, Leiden en Westland) en vier aan de WOZwaarde (Axnersfoort, Apeldoorn, Arnhem en Emmen). Dit laatste komt pas enkde jaren voor. Omdat de gemeentelijke uitgaven op het gebied van waterbeheer toenemen en steeds meer werkzaamheden omvatten die niet aan individuele belangen zijn toe te rekenen, wordt het bestaande rioolrecht otngezet in een rioolheffing (zie ook hoofdstuk 5). Dit is een bestemmingsbelasting waaruit het volledige gemeentelijke waterbeleid kan worden bekostigd. De brede rioolhe%ng wordt in de jaren geleidelijk ingevoerd. Gedurende deze twee jaren kunnen gemeenten kiezen welke variant ze gebruiken. Met ingang van 2010 kan alleen de nieuwe rioolheffing worden gehanteerd. Dit zal vermoedelijk gepaard gaan inet een lastenverzwaring voor huishoudens. De eis dat de begrote opbrengst de bep+te kosten niet overschrijdt blijft weliswaar bestaan, en ook het tariefsysteem is hetzelfde als voor het rioolrecht, maar er mogen nu meer kosten uit de heffing worden gedekt. Dit jaar hebben vijf gemeenten een brede rioolheffing ingevoerd (Alk, Ede, Leeuwarden, s-hertogenbosch en Venlo), ln het vervolg van dit Belastingoverzicht wordt de term rioohecht gebruikt in brede zin, dat wil. zeggen in de betekenis van riooirecht en/of rioolhefftng, tenzij anders vermeid. In de grote gemeenten betalen Hnpersoonshuishoudens als gebruikers van woningen gemiddeld 32 euro en meerpersoonshuishoudens 36 euro. Dit zijn kleine bedragen doordat 13 gexneenten geen tarief voor gebruikers kennen. de "nullen" halen het gemiddelde omlaag. Voor zowel Knpersoonshuishoudens als meerpersoonshuishoudens bedraagt het laagste tarief dat boven nul ligt 23 euro (Tilburg) en het hoogste tarief 195 euro (Hilversum). Het tarief voor eigenaren van woningen bedrat gemiddeld 95 euro, en varieert voor zover boven nul van 45 euro (Westland) tot 230 euro (Nijmegen). Het gemiddelde gecombineerde tarief ligt met 131 euro 7,1 procent hoger dan vorig jaar (figuur 3.14, figuur 3.15 en tabel 9). De mutatie varieert van een daling met 9,3 procent (in Lelystad) tot een verhoging met 67,3 procent (in Zoetermeer, dat daarmee de kostendekking optrekt naar 37 p en het laagste tarief houdt). C. Hoeben ett B. Gemtsen, Gevolgen van ontwikkeiitsgen m ck wateriteteri voor de lastendmk van huishoudens, CORLO- 05-1, Gmniagea, februa Het genoemde aantal heiren maerpsersoonshuishoadens; voor bbapersoonshttishoudans beseft dit 14 gemeenten. Het gewogea gemiddelde van de stijgingen bedraagt 9,5 procent (tabel 9). Ba. evt.azimut t Rara ae merkt 20

23 Figuur 3.14 Rioohecht en rioolhel5ng eigenaar + gebruiker woning, M idd elburg meerpersoonshuishouden In euzo s. De rode gtjn geeft het gewogen gemiddelde weer. Hswsge Utnmhl Hevsreum Heerlen 1 Assen 171 Venlo 167 Wsatland m 160 ROtlerdam m 160 Donlreohl 157 Deventer I 155 Delft 150 Eda Leeuwarden Ertsohede M8asbloht Amsterdam Errrdhoverl ApsldOOm mama-deken Dmnslgen Breda Haarlemmermeer S-Dnnenhage tnuen Amemfoort Emmen Hase8rn Zwolle s-henogsnlmson Almere Akmme Tgburg Lelystad Arnhem 50 10D lts W 112 m S 5 l05 I 105 I [ 102 Iy SD I Figuur 3.15 Grootste stijgers en delers Etoolrecht en rf oolheffing eigenaar + gebruiker woning, meerpetsoonshufshouden Zoslsflnssf Arnhem Leiden s Assen Amersfoort lelystad BELASTINGOVERZICHT GROTE G 21

24 9a rlaarh4aaaae 9 9 mj W 4 In 23 gemeenten is de kostendekking 100 procent Het gemiddelde Vigt op 95 procent. Vijf jaar geleden was de gemiddelde kostendekking van het rioolrecht nog 81 procent (figuur 3.16). Tabel 9 1aat ook zien bij welk tarief het rioolxecht kostendekkend zou zijn. Dit varieert van 78 euxo in Tilburg tot 230 euro in Nijxnegen. Net als bij de reinigingsheffing wccrspiegelen deze verschillen zowel verschillen in de feitelijke kosten van de riolering als verschillen in de kostentoerekening. Figuur 3.16 Kostendekking rioolrecht en rioolhef5xtg t009fo l9âďć O. 70% B0% 49%.P 30% Q 20% 8 g 40% 0% Het gemiddelde tarief van het riooixecht van alle gemeenten is het afgelopen decennium in re51e tertnen gexniddeld met 2,8 pxocent per jaar gestegen. De afgelopen jaren is veel geinvesteerd itt achterstallig onderhoud, sanering van overstorten en het aansluiten van percelen in het buiteugebied. Ook de koxnende jaren zijn forse investeringen nodig, omdat een groot deel van de riolering moet worden vervangen. Dattrnaast neemt zoals hierboven besproken al jaren de kostendekkendheid van de rioolrechtopbrengsten toe. Een sjah kleiner gedeelte van de rioleringsuitgaven wordt uit algemene middelen bekostigd. De inperking van de mogelijkheid om ozon te heffen ÃćâĆňâĂİ door de maximering in 2006 en 2007, xnaar ook door de macro-norm vanaf 2008 ÃćâĆňâĂİ versterkt deze trend. Bovendien betekent de invoering van de rioolheffing dat er meer kostensoorten uit de heffing mogen worden betaald. Naar verwachting zal de jaarlijkse stijging van de tarieven voorlopig ver boven de inflatie blijven uitkomen. Mede omdat de gevolgen van nieuwe regelgeving nog niet geheel Dit petcetttage betreft de tariefontwikkeling voor meeqet.4toushttishoudens. Bron. Afkrs van de lokale lasten 2007, conto, blz. 14. Een uitgebreide analyse vau de (verwachte) outwikkehug van de riolering is te vinden in E.Gemtaen, C. Hoeben ett. J.Th. vatt der Veer, Aadk WB2 I: Kmten- en hzstetaonac Ucekng ten gevofge van de NBW-opgave wateroverfast, COBLO-rap@+t 06-3, Gmnittgen, BELAsxtNGovERzlcHT GRccR GRIHBENTP29t 22

25 duidelijk zijn is de toekomstige iasteustijging niet nauwkeurig in te schatten (zie ook hoofdstuk 5). De stichting Rioned verw acht echter dat het gemiddelde rioolrecht het komende decennium zal verdubbelen. In 2008 hjkt de invoering van de brede rioolheffing nog geen sterke opwaartse invloed op de tarieven te hebben. Van de vijf gerueenten die deze heffing hebben ingevoerd heeft slechts 6&n gemeente ( s-hertogenbosch) een bovengemiddelde stijging van het tarief (stijging van 12,9 procent bij een gemiddelde van 9,5 procent) bij een gelijkblijvende kostendekking. Stichting Rioned, Riolerhgsegjas van Nederland, 2005, Hde. BELAsTINGovERzrcHT GROG QEMRBHTEN 23

26 3$. n paspoort kost in 33 van de 36 grote gemeenten euro, ofwel het wettelijke um (tabel 10). Hiervan is 21,93 euro voor het Rijk en 26,42 euro voor de gemeente. De overige drie gemeenten hanteren een tarief dat vijf eurocent ouder dit wettelijk maximum ligt, waardoor de gemiddelde prijs van een paspoort gelijk is aan euro. Deze gemiddelde prijs ligt 1,9 procent hoger dan een jaar geleden. Vorig jaar bedroeg de stijging nog 20,4 procent, voornamelijk vanwege de invoering van een nieuw model paspoort met hogere productiekosteu in de loop van Bij de rijbewijzen zijn de verschillen aanzienlijk groter. Gemiddeld bedragen de kosten 43,98 euro, 0,4 procent meer dau vorig jaar (figuur 3,17 en figuur 3.1.8). De prijsstijging is daarutee aanzienlijk lager dan vorig jaar, toen de gemiddelde prijs steeg met 10,3 procent, mede vanwege de invoering vau het nieuwe rijbewijs op creditcardformaat (nieuw rijbewijsdocument of NRD). De beperkte prijsstijging dit jaar wordt onder andere veroorzaakt doordat minister Euriings (Verkeer en Waterstaat) gemeenten met hoge tarieven heeft gevraagd de tarieven te verlagen. Indien de tarieven onvoldoende worden verlaagd wordt er mogelijk een maximum gesteld aan het tarief (zie ook paragraaf 5.5). De prijs van eeu rijbewijs loopt uiteen van 29,50 euro (Venlo) tot 62,00 euro (Deventer). Ben gewaarmerkt afschrift GBA, in de volksmond ook wel "uittreksel uit het bevolkingsregister" genoemd, kost gemiddeld 8,74 euro (stijging 3,3 procent; figuur en figuur 3.20). Figuur 3.20 toont alleen de grootste stijgers voor dit tarief, oiudat er hier geen sprake is van dalers. Inwoners vau Zwolle zijn het meest kwijt (14,45 euro), die van Enunen het minst (5,30 euro). Staatsblad 2007, nr Het gewogen geriuddelde van de stijgingeu bedraagt ook 1,9 (tabel 10). Vanwege de kleine verschillen tussen gemeenten zijn in dit overzicht geen 6garen opgenomen van de tarieven voor paspoort en de bijbehorende grootste stijgers. Het gewogen gemiddelde van de stijgingen bedraagt 0,8 procent (tabel 10). Het gewogeu gemiddelde van de stijgingen bedraagt ook 3,3 procent (tabel 10).

27 Pigtttur 3.1T Rjj Zvar lis Do rdrsoht Lhreoht %ltnrrg Dettt M ktdstborg O,GG QâĂđ l bewijs In euro s. De mde lijn geeft het gewogen getniddelde weer. 10,0G 2 30AO Deventer Groningen Almere Enschede Lekjen atttard-geteen Amsterdam Rotterdam Alkmaar en uaasbioht WRravenhage Arnhem Bnmen Zoetermeer Lelystad Breda Apeldoorn Amersfoort Nijmegen s-herto gsnbosoh fftlversom Westland Heerlen Ede Head em Haarlemmermeer Assen Eindhoven Venlo 36, 36 36, 3 35, 35, $4,00 Q 33> 33,15 30,50 KIM W R 8 W W R W g 45 + i45 + l44, t3,50,00 g, GO 40 40, 39, 0 55,1 54,00 51, ,00 8,50,65 Figuur 3.18 Gruotste stijgers en dalers rijbewgs -20% -10% 0% 10% 20% 30% Haar terrlrtsf ITleer Rtversum Bechede Gemiddelde Amsterdam s-graverthage Letyetad -6-10,3% BELASTINGOVERZICHT GROTE GEMEENTEt4 25

28 Piguur 3.19 Uittreksel oea M aastricht Do rdreclâż Defft Tilburg lto tterdarn In euro s. De mde lijn geeft het gewogen gemiddelde weer. Zwolle Venlo Amsterdam Almere Groningen Deventer Assen Haarlem Leiden Havereum Utrecht Enschede Hilmegen SittsrcLGeleen Haarlemmermeer Ede Lseuwtuden S+lertcgsnbc Son Amersfoort Arnhem Affcmaar Breda Middelburg Apeldoorn Lelystad Heerlen Westtand Bndho ven Zoetermeer s<ravenhnge Emmen 2,00 4,00 6,00 8, ,GO 14,00 16,GO 7, 7v 7,0,00 75 I I & g 10/ I 10, W +10, 10, 8 5 W W WG RG, l 8,94 8,70 5,65 3,80 g 3,60,55,50 8, ft g 10,50 l 10@0, ,50,40,40 5 &guur 3.20 Grootste stjjgers uittreksel asa 15% 20% 25% 80% Enschede Haarlem Haarferrrnsrmser Gerry@ etde BELASTBlGOVERZlCHT GROTE GloMEKRTEN 26

29 3Ai. Kwijhghelding Alle onderuehte gemeenten hanteren een kwijtscheldingnorm van 100 procent, en voeren wat dit betreft dus een zo ruim mogelijk beleid. Het rioolrecht voor gebruikers van woningen valt overal vohedig onder het kwijtscheldingbeleid. Voor het rioolrecht dat van eigenaren wordt geheven is zeiden kwijtschelding mogelijk, door de veryhchte vermogenstoets. Ook de reinigingshef6ng valt in alle onderzochte gemeenten onder het kwijtscheldingsbeleid. De meeste gemeenten verlenen volledige kwijtschelding voor de reinigingsheffing, In vijf gemeenten wordt de reinigingshei5ng gedeeltelijk kwijtgescholden: Apeldoorn, Groningen, Maastricht, Nijmegen en Sittard-Geleen. Groningen scheldt ten hoogste 57 procent van het aanslagbedrag kwijt, Met ingang van 2G07 krijgen mensen die vijf jaar of langer op het sociale minimum zitten wel volledige kwijtschelding van de afvalstoffenhef5ng. De overige vier gemeenten hanteren een diftarsysteem. Door de reinigingshefimg niet volledig kwijt te schelden, blijft de prikkel om zo min mogelijk afval aan te bieden behouden. 27

30 4.1. Inleh5ng Dit hoofdstuk geeft een beeld van de gemeentelijke woonlasten: omvang, ontwikkeling en samenstelling. Vervolgens worden de gemeenteilijke woonlasteu vergeleken met andere belangrijke woonlasten, zoals hef5ngen van andere overheden en de kosten van energie en water. 954VANG EM STUGING Tellen we voor een meerpersoonshuishouden (in een woning met gemiddelde waarde) ozb, reinigingsheffiag en rioolrecht op en verminderen we dit met een eventuele heffingskorting, dan ontstaat een indicator voor de woonlasten. Gemiddeld bedragen deze woonlasten in. de grote gemeenten 606 euro (tabel 2 en figuur 4.1). Dat is 3,0 procent hoger dan vorig jaar. De woonlasten zijn het laagst in Tilburg (493 euro) en het hoogst in Heerlen (752 euro). De woonlasten daalden het sterkst in Amersfoort (1,9 procent). De grootste verhoging vond plaats in Leiden (7,8 procent; figuur 4.2). Deze verhoging is het gevolg van de invoering van een ander tariefsysteem voor het rioolrecht door Leiden per Het tarief van driepersoonshuishoudens van Leiden ligt overigens nog steeds onder het gemiddelde. De woonlasten voor huurders met een miniinuminkomen bedragen gemiddeld 5 euro (tabel 2). Dit gemiddelde bedrag is laag, omdat de woonlasten in de meeste grote gemeenten volledig worden kwijtgescholden. Alle onderzochte geineenten hanteren bij de kwijtschelding de 100%-norin, maar niet altijd komt de gehele aanslag voor kwijtschelding in aanmerking. In 2008 hmteert geen van de ondazochte geineenien een hekagskorting. Het gewogen gemiddelde van de stijgingen bedraagt ook 3,0 procent. Leiden maalu bij het rioohucht nu onderscheid tussen Qn-, twee- en drn soonshmshcedens. De stljgmg van de woonlasten is 7,8 procent voor een driepersoonshuishulden m 1eiden. h@gen in phais hiervim het rloolrecht voor tweepersoonshulshoudens zou woglen opgenomen, dan zoem de wooniasam m Leiden met minder sterk stijgen (3,7 procent). BELFMR%00VERzxcHT GRoTE GEMEENTEN 28

31 Figeur 4.1 Wao M trtdslburg A Itrmaar Tilburg ulasten In ebro s. De rode hjto geeft het gewogen gemiddelde Weer. l Heerlen Nijmegen Enschede Utrecht tiuestland kihrersum Venfo Delft Ede Leiden Groningen Leiystsd Devenler Smmen Almere Haartsmmerm eer Sittard.Gutsen 8iuda Leeuwardsn Assen M aastncht Apeldoorn Zoetermeer Amersfoort Haarlem s-hertogenbosch Zwolle Bndho ven Rotterdam Do rdrecla A msterdam s-gravenhage Arnhem 6& Q BELASTMGOVERZICHT GROTE GETREMDEN 29

32 EIE 4.2 M Dd e mmmnehm Idgg-gdgg In pmcenten. Im rode hfn geeft de Eenuddelde mutaue weer. L* d H e * g" Heen A h* Rm d a gmdeml* Al E d d* H AI I ht H H h.h mg I d E IH Ap Id Tab n D et m g G g Ul ht Dhak ht H Iw Alk m E w aam Aeee L*ruud mdddb g V A emr uglnattuoovbaahtglroaornormhwrmh go

33 Smemmumo Het aandeel van de oza in de geineentelijke woonlasten is, voornamelijk door de afschaffing van de OZB voor gebruikers van woningen, in vijf jaar afgenomen van 51 procent naar 33 procent (figuur 4.3 en figuur 4.4). Figuur *3 Aandeel ozon in gemeentelijke woonlasten (2003) QZB-eigenaren ririrere a overig Figuur 4A Aandeel ozon in gemeentelijke woonlasten (2008) OZB-eigenaren u overig In 2008 neeint de onroerendezaakbelasting gemiddeld 33 procent van de woonlasten in de grote geineenten voor haar rekening, de reinigingshef5ngen 45 procent en het rioohecht 22 procent. De verschillen tussen gemeenten zijn echter groot (figuur 4.5). Zo ontvangt Arnhem de woonlasten voor 60 procent via de ozb, terwijl s-6ravenhage, Amsterdam en Heerlen slechts 24 procent van de woonlasten via die belasting binnen krijgen. Geco voor inflatie en zonder afirak van de zabnkortiug warm de woonsten 708 eum I 2003 en 606 euro in BEI 4BTINGOVBRzicHT GROTB GEIvKEI 3l

34 Figuur 48 Ile lokale belast pax Tilburg M aastricht Grc ntngen la OZB g Reiftigingshe5ng RioOI aacsluitrecht ta Riool afvcerrecht Aandeel in woonlasten koor meerpersoonshuishoudert 20%%uo 40%%uo 60%%uo 80%%uo 100%%u Gewogen gemkkfelde Arnhem telden Hlimegen Zoetermeer Lelyatad Emmen Sittard-Geleen Zwolle Haarlemmenaeer Ede Amersfoort Apeldoorn s-herto genbosch Haarlem Westlanc Almere Alkmaar Enschede Deventer Venlo leeuwarden tarecht Delft Hilversren Dordmcht Assen e ffotterctam Eindho ven Mktdelburg Heerlen Amsfenhm s-gravenhage BRIITOEIg IgETTOWOO TEtg (hndat de belastingcapaciteit via het gemeentefonds maar gedeeltelijk wordt verevend hebben gemeenten met een relatief lage woningwaarde een hoger Oza-tarief nodig dan gemeenten met een relatief hoge woningwaarde om eenzelfde opbrengst te genereren (zie paragraaf 3.2). Het gevolg is dat gemeenten met hoge (brtfto) woonlaaten niet altijd het meest BELASTINGOVERZICHT GROTE GEIvIEENTEN 32

35 overhouden aan de door hen geheven behstingen. Het vergelijken van deze vvoonlasten tussen gemeenten is dus niet helemaal eerlijk. Om hiervoor te corrigeren zijn de woonlasten opnieuw berekend, na aftrek van het per saldoeffect van de eigeninkomstenmaatstaf van de algemene uitkering. Dit rijn de netto woonlasten (tabel 1 en tabel 2), Bij de berekening wordt rekening gehouden met het feit dat de kortingen op basis van de eigeninkomstenmaatstaf weer terugvloeien in het gemeentefonds. De netto woonlasten zijn lager dan de bruto woonhsten als de belastinggiondslag bovengemiddeld is (en de algeinene uitkering dus lager); ze zijn hoger voor gemeenten met een lage belastinggrondslag (en dus een hogere uitkering). Het verschil in de twee ranglijsten van gemeenten met betrekking tot bruto en netto woonlasten is echter niet zeer groot. De twee gemeenten (Tilburg eu Alkruaar) met de laagste bruto wooulasten (493 euro en 500 euro) hebben ook de laagste netto woonlasteu (507 euro en S19 euro). Tevens heeft de gemeente met de hoogste bruto woonlasten (Heerlen, 752 euro) eveneens de hoogste netto woonlasten (797 euro). Het grootste verschil tussen de beide ranglijsten betreft de positie van Hilversum (13 plaatsen). Hilversum heeft relatief hoge bruto woonlasten (en staat op de 31 plaats van de 36), maar valt wat betreft netto woonlasten in de rniddenmoot (rn.et een 18 plaats). 43. Gemeentelijke woottiasten in het totaal aan vroonhtsteir Gemeentelijke woonlasten zijn bijkomende woonlasteu, in de rin dat ze bovenop de kosten van de woning zelf (huur of rentekosten en onderhoudskosten) komen, Ze bestaan uit de kosten van enkele direct met wonen samenhangende voorzieningen (riolering, afvalverwijdering) en uit (een klein deel van) de kosten van activiteiten die op meer indirecte wijze bijdragen aan het woongenot (van wegenonderhoud tot bibliotheekexpl.oitatie), en die via de oze worden gefinancierd. In deze paragraaf vergelijken we de gemeentelijke woonlasten (gemiddeld van alle gemeenten, niet alleen de grote) met enkele andere belangrijke bijkomende woonlasten, namelijk het eigenwoningforfait (voorheen huurwmmhforfait) in de inkomstenbelasting, waterschapsheffmgen en de kosten van gas, elektriciteit en water. Die laatste kosten splitsen we uit in de netto kosten van energie en water zelf en de belasting hierop: energiebelasting (voorheen regulerende energiebelasting), belasting op grondwater, belasting op leidingwater eu BTW. Cijfers voor 2008 zijn nog niet voorhanden. Bij elkaar gaat het om euro per huishouden in Figuur 4.6 laat zien dat het aandeel van de gemeentelijke woonlasten in deze bijkomende woonlasteu niet meer dan 18 procent bedraagt. De grootste kostenpost bestaat uit de prijs Uoor de be gsviijze zie hoofdstuk 6. Er zijn uataarlijk altijd meer bijkomende wooulasten te bedenken, zoals bijvoorbeeld verzekeringen Uitgaugsponterv eigen (tussen)woning met in de gemeente geldende g Me woniugwaanh.âăđcv op gas, drie personen, modad inkomea, gemiddeld eaexye ea urater rerbroilr, geeiddelde energie- en watertarievea. Egea berekeaiag op basis van gegevens van het cbs. eva, MBUn, het Ministerie van Rmmcgn, VEEN, Mp@ en coelo. 33

36 Figuur 4.6 Wooalasten voor gemiddeld meerpersoonshaiahouden, 2007 l 5% van energie en water (42 procent). De daarover betaalde belasting neemt 18 procent van de woonlasten in beslag, het eigenwoningforfait 15 procent en de waterschapsheffingen (ingezetenenornslag, omslag gebouwd en wvo) 7 procent. Het bedrag dat gemiddeld wordt betaald aan belastingen op energie en water is in de laatste jaren aanzienlijk gestegen (82 procent van 1998 tot 2007, gecorrigeerd voor inflatie). Dit is het gevolg van de keuze het belastingstelsel te "vergroenen". De netto kosten van energie en water fluctueren zonder een duidelijke trend te vertonen. Het eigenwoningforfait is bij een modaal inkomen in 2001 gedaald doordat het marginale belastingtarief voor die inkomensgroep toen is verlaagd. De gemeentelijke woonlasten vertonen ÃćâĆňâĂİ afgezien van de afschaffing van de gebruikersheffmg Oza - geen duidelijke trend. coplo en vm zijn van plan om een woonlastenmonitor te ontwikkelen die het verloop van de woonlasten in brede zin systematisch in kaart gaat brengen. Wstsrschapslasten 7% Prijs enertiie en water 42% Etgenwnningfo Bstasting energie en water t s% Zie ook MA. Allers en C. Hoeben, Aehtergrogrdee vgrt tariefg@grrrgsrt van gsmeengeljike behutingen, COLLO , Grottingen, 28M; blz. 10, BELAsTPPGovBRzicHT GRoTB GEMBENTBN 34

37 5. A.chtergronden gemeentefjjke elastingen 5.1. Melding Dit hoofdstuk geeft een beknopte beschrijving van de gemeentebjke belastingen die in dit overzicht voorkomen. Ook de kwijtschelding van lokale belastingen komt in dit hoofdstuk aan de orde. De gemeenteraad bepaalt welke belastingen een gemeente heft, welke he%ngsmaatstaven worden gehanteerd en welke tarieven daarbij gelden. De raad stelt hiertoe belastingverordeningen vast. De belastingen die geheven mogen worden zijn limitatief vastgesteld in de Gemeentewet en enkele andere wetten. De gemeente kan uit het beschikbare menu zijn eigen keus maken, maar kan geen belastingen invoeren die niet op de kaart staan. In een land ais BelgiÃń mogen gemeenten wel zelf belastingen bedenken. Ook wat betreft de hef6ngsmaatstaven en tarieven bestaan in Nederland relatief veel beperkingen. Voor alle gemeentebjke belastingen geldt dat het te betalen bedrag niet elijk mag worden gesteld van het inkomen, de winst of het vermogen van de belastingplichtige. In veel andere landen mag dat wel. De terminologie op het terrein van de gemeentelijke belastingen is enigszins verwarrend. De begrippen belastingen, heffingen en rechten worden niet altijd consequent gehanteerd. In dit overzicht gaan wij hier pragmatisch mee om. Gemeentelijke belastingen zijn in economische zin te onderscheiden in "echte" belastingen (ook wel het eigen belastinggebied genoemd), waarvan de opbrengst naar de algemene middelen vloeit, en bestemmingsheffingen of retributies, waarvan de opbrengst voor een bepaald doel gebruikt dient te worden (zoals bijvoorbeeld de rioohechten). De begrote opbrengst van een bestemmingsheffing mag de begrote kosten niet overschrijden. Wat in de praktijk onder die kosten verstaan mag worden is echter niet altijd duidelijk. In juridische zin kunnen we onderscheid maken tussen belastingen, die geheven worden ongeacht of de belastingplichtige van een bepaalde dienst gebruik maa4 (bijvoorbeeld de afvalstoffenheffing), en rechten, die aheen worden geheven als de gemeente een dienst verleent aan de belastingplichtige (zoals het reinigingsrecht). 52. Onrterendexaakbeh sta ym De onrcenmdezaakbelastingen (oza) zijn de belangrijkste gemeentelijke belastingen, niet alleen wat betreft de opbrengst maar ook doordat deze opbrengst tot de algemene middelen behoort en dus vrij mag worden besteed. De oza orden geheven op basis van artikel 220 van de Gemeentewet. Er zijn twee onroerendezaakbelastingen. Rn voor gebruikers en Rn Getneeutevvet, artikel 219. Zie verder Deioitte, Hanrfredieg kostentoerekening leges en tarieven, Juh Een yard overzicht van recente on lingeu en juri tie is te vinden op wtvvr.vrozinforruatie.ul. BELASTiNGOVER2xcHT GRoTE GEMEENTEN 35