Drie Knaapjes van 100 jaar. Zie artikel op p. 8 e.v.

Transcriptie

1 Drie Knaapjes van 100 jaar. Zie artikel op p. 8 e.v. Nr december 2009

2 Goed materiaal kunt u altijd bij ons inleveren VEILINGEN bij RÖLLI Internationale Postzegelveiling altijd in februari. Op ons kunt u rekenen! Unsere Verkaufsquote von 90% spricht für sich! Das ist jedoch nicht er einzige Vorteil des Schweizer Marktes für Spitzenstücke und ungewöhnliche Spezialitäten aller Gebiete weltweit. Wir planen regelmässige Auslandreisen, kontaktieren Sie uns! Rölli-Schär AG Seidenhofstr. 2 Tel info@roelliphila.ch CH-6003 Luzern Fax

3 Mededelingenblad nr ste jaargang nr. 4 december 2009 Verschijnt 4 maal per jaar Redactiecommissie: Frank Molenaar Pierre Thöni Redactie-adres: F. Molenaar Heunpark WC Vught molenaar.frank@tiscali.nl Inleverdatum kopij: De uiterste datum van inlevering van de kopij voor de volgende Jungfraupost is 15 januari Inhoud Bestuursmededelingen Pag. 2 Voorwoord G. van den Wall Bake Pag. 3 Belangrijke mededeling Pag. 4 Boekaankondiging Pag. 4 Vermeende portovrijdom... F. Haagen Pag. 5 En wederom werd een knaapje honderd jaar P.J.A. Thöni en F. Molenaar Pag. 8 Veilingkalender Pag jaar wereldpostmonument, GABRA V en de drie jubilea F. Molenaar Pag. 22 Zet- en drukwerk: De Zetspiegel Pauwtjesmolen RM Hardinxveld- Giessendam zetspiegel@kliksafe.nl Jungfraupost 41ste jaargang nr. 4 1

4 Bestuursmededelingen Bestuurssamenstelling Functie Bestuurslid Telefoon/ Voorzitter Gijs van den Wall Bake Secretaris Marco Dijkhuizen Penningmeester/ Pieter Scholtes Ledenadministratie Vice-voorzitter Vacature Veilingcommissaris Guido Molenaar Rondzendcommissaris Nico Langezaal Commissaris bijzondere activiteiten Herman van Kasteren Bibliothecaris Pierre Thöni Informatie over de Studiegroep Zwitserland Secretariaat : Maskerbloemlaan BA Vleuten Tel Ledenadministratie : Burg. Beckersweg NX Mheer Tel Contributie/betalingen : ABN/AMRO rek.nr t.n.v. Penningmeester Studiegroep Zwitserland in Utrecht Betalingen rondzendingen : Postbank rek.nr t.n.v. Rondzendcommissaris Studiegroep Zwitserland in Delfgauw Contributie : A-leden: 65,50 per jaar - B-leden: 21,00 per jaar Volgende bijeenkomst : 13 maart, 12 juni, 11 september en 11 december 2010 Ereleden J. Doorenbos, P.O.M. van Hasselt, J.C. Dekker-van Doorn, F. Molenaar 2 41ste jaargang nr. 4 Jungfraupost

5 Voorwoord Gijs van den Wall Bake Op de bijeenkomst in september werd ik door de redactie voorzichtig op de vingers getikt met het verzoek of mijn bijdrage de volgende keer een wat hoger filatelistisch gehalte zou kunnen krijgen. Alhoewel ik geen afbreuk wil doen aan de kwaliteit van het blad, is dit medium voor mij het middel bij uitstek om met u allen te kunnen communiceren. Helaas gaat het daarbij dan vaak wel om organisatorische of procedurele zaken. Dit keer kan ik gelukkig wel voldoen aan het verzoek van de redactie. Op 10 en 11 september heb ik de Swiss stamp show in Rapperswil- Jona bezocht. Een in diverse opzichten bijzondere gebeurtenis en dit niet in de laatste plaats omdat onze leden Mevrouw Joke Dekker en de heer Evert Poel, hier acte de presence gaven. Deze activiteit was georganiseerd i.v.m. het 100 jarig bestaan van de SBHV, het Schweizer Briefmarken-Händler- Verband. De zustervereniging van onze NVPH, die vorig jaar in Den Bosch haar 80 jarig bestaan vierde. Mevrouw Dekker stelde een indrukwekkend deel ten toon van haar verzameling het postwezen gedurende de ontwikkeling van het toerisme en hotelwezen in jaren Het thema van de inzending van de heer Poel was de postgeschiedenis van het kanton Zürich in de jaren 1670 tot Ook deze verzameling maakte indruk. Met respectievelijk 8 en 10 kaders waren onze leden prominent aanwezig. Dit viel te meer op daar het gebeuren vooral een Zwitserse aangelegenheid was. Bijzonder was ook de persoonlijke uitleg die ik van beiden kreeg over hun verzameling en het ontstaan daarvan. Met veel genoegen heb ik de vele aanwezige kaders bekeken, zoals die van handelaar J.P. Bach met het Bazels duifje van echt tot vals en een collectie rondstempels op zegels uit de periode na Ook diverse topstukken welke in de komende maanden geveild zullen worden waren een Jungfraupost 41ste jaargang nr. 4 3

6 lust voor het oog. Voldaan en vol inspiratie moest ik mij op vrijdag weer huiswaarts spoeden om de volgende dag tijdig op onze bijeenkomst aanwezig te kunnen zijn. Als ik dit stukje schrijf is de gezelligheid rond kerst en oud & nieuw nog ver weg, maar dat is niet meer het geval als deze uitgave van de Jungfraupost bij u in de brievenbus valt. Zij die niet op de bijeenkomst van 12 december aanwezig kunnen zijn wens ik vanaf deze plek gezellige kerstdagen en een goed begin van het nieuwe jaar toe. Belangrijke mededeling Zoals u bij de bestuursgegevens op pag. 2 kunt lezen, is het adres van onze rondzendcommissaris Nico Langezaal gewijzigd. Zijn nieuwe adres is: rzc@caiway.net Wij verzoeken u hiervan goede notitie te nemen. Boekaankondiging Reeds de eerste dag van de GABRA kon men het nieuwe boek van Georges Schild "Die Internierung von ausländischen Militäreinheiten in der Schweiz " kopen aan de informatiebalie. Uw redacteur kocht het eerste exemplaar en is daarmee in staat u bij gelegenheid daarover nader te informeren. 4 41ste jaargang nr. 4 Jungfraupost

7 Vermeende portovrijdom... Frans Haagen Afgelopen zomer werd bij het snuffelen in een partij brieven en poststukken mijn nieuwsgierigheid gewekt door een opgevouwen velletje papier met een nogal merkwaardige c.q. hoge frankering, totaal namelijk 11,90 Zwitserse franken. Ik werd vooral nieuwsgierig door het gebruik van het zegel Zumstein nr. 179 t.w. 10 Zwitserse Franken., een niet allerdaagse frankering op zomaar een velletje papier. Bij het openvouwen werd ik aangenaam verrast door de inhoud van het briefje. Het bleek namelijk een bericht van de Zwitserse P.T.T. te zijn aan een wachtmeester van het Zwitserse leger. Deze wachtmeester had kennelijk 119 brieven ontvangen welke door de afzender niet waren voorzien van de vereiste frankering omdat deze in de veronderstelling was dat portovrijdom van toepassing was voor de plaatselijke legereenheden. Blijkbaar was de toepassing van de portovrijdom (een beetje) discutabel, want zoals uit de tekst blijkt, had de Zwitserse P.T.T. nog overleg gehad met haar eigen juridische dienst alsmede met de legerkapitein Herr Graf. Uit een en ander bleek dat er eind 1941 nog steeds geen portovrijdom van toepassing was voor de plaatselijke eenheden. Derhalve hadden de brieven normaal gefrankeerd dienen te worden met een postzegel van 10 Rappen. Omdat al deze brieven ongefrankeerd waren, kwam de Zwitserse P.T.T. alsnog het haar toekomende bedrag van 11,90 Zwitserse Franken innen bij de wachtmeester. Jungfraupost 41ste jaargang nr. 4 5

8 Daarbij heeft ze wel de hand over het hart gestreken door geen extra portokosten, strafporto, in rekening te brengen en bleef de navordering beperkt tot het normale frankeerbedrag. Vraag: Is er onder u iemand die gedetailleerde kennis heeft van Portofreiheit in deze tijdsperiode? Zo ja, dan graag uw reactie aan een der redacteuren van JUNGFRAUPOST. 6 41ste jaargang nr. 4 Jungfraupost

9 Jungfraupost 41ste jaargang nr. 4 7

10 En wederom werd een knaapje honderd jaar Pierre Thöni en Frank Molenaar Inleiding In de Jungfraupost van juni 2007, nummer 112, zijn wij uitvoerig ingegaan op het eeuwfeest van het Tellknaapje Franco, in de Zwitserse terminologie Tellknabe im Rahmen geheten, vanwege het gekleurde schildje waarin de afbeelding gevat is. Tot groot ongenoegen van de ontwerper van de zegels, de kunstenaar Albert Welti, was er veel kritiek op deze uitgifte. De opmerking dat de eerste uitgifte Tellknabe niet al te best ontvangen is, mag dan ook gerust een stevig eufemisme genoemd worden. Begin 1908 waren er al 370, vaak scherp afkeurende, schriftelijke reacties binnen bij de Oberpostdirektion. Het is begrijpelijk dat deze kritische uitlatingen het einde van deze serie bespoedigden In maart 1908 begon Welti, die zeer ontevreden was over de hele gang van zaken, al aan het verbeteren van zijn zegels. De Posterijen, die ook niet doof waren voor alle kritiek, gaven, nauwelijks dertien maanden na de uitgifte van 1907, een nieuwe serie uit, die in januari 1909 aan de loketten verkocht kon worden. Bij ons filatelisten werd deze serie bekend onder de aanduiding Type I. Proeven Zoals gezegd ging Albert Welti in 1908 aan het werk om zijn ontwerp aan te passen. Al spoedig bood hij nieuwe proeven aan. Bij de eerste proef kunnen we zien dat de omlijsting (Rahmen) rond de Tellknaap weggevallen is. Ook het woord FRANCO is verdwenen. Wel liet hij in de hoeken beneden de cijfers in rechthoeken bestaan. Wij zien bij dit ontwerp ook dat de pees van de boog weer vóór de schacht is geplaatst (afb. 1). Afb. 1 Dit ontwerp werd niet goedgekeurd en de kunstenaar ging zijn proeven verder aanpassen. 8 41ste jaargang nr. 4 Jungfraupost

11 Afb. 2 Afb. 3 Tenslotte presenteert hij een proef die aangenomen wordt voor de definitieve uitgifte van Tellknaap Type I (afb. 4 ). Wat deze proef betreft moet opgemerkt worden dat het formaat 18,4 x 22 mm is, terwijl de zegels een formaat van 17,7 x 21 mm hebben. We zien twee proeven die al dicht bij de definitieve uitgifte van 1909 komen. Alleen het cijfer is hier hoger geplaatst dan bij het uiteindelijke ontwerp, terwijl ook het sokkeltje waarop het kereltje staat nog verder aangepast moest worden (afb. 2 en 3). Zegels Afb. 4 Vanaf januari 1909 worden de zegels van 1907 voor de waarden 2, 3 en 5 Rappen vervangen door de drie nieuwe zegels: de 2 Rappen olijfgeel, de 3 Rappen violetblauw en de 5 Rappen groen. De kleuren zijn bijna gelijk aan die van de uitgifte 1907, met dien verstande dat de 3 Rappen veel donkerder is geworden. De zegel uit 1907 werd omschreven als vaalbruin, terwijl die van 1909 violetblauw genoemd wordt (afb. 5-7). Afb. 5 Afb. 6 Afb. 7 Jungfraupost 41ste jaargang nr. 4 9

12 Verder willen wij opmerken dat de drie zegels zowel met liggend als met staand watermerk voorkomen (van de 2 Rp is dat betwist; die zou slechts met staand watermerk voorkomen). Staand watermerk is bij postfrisse zegels te herkennen aan de craquelé gom (zie Jungfraupost 66, van november 1994, p. 25 e.v.). Keerdrukken en zegels met tussenstrook; postzegelboekjes Naast de vellen voor gewone zegels werden ook keerdrukvellen gedrukt van de 2 en de 5 Rappen. Deze vellen waren bestemd voor de aanmaak van postzegelboekjes. In 1909 werden twee postzegelboekjes uitgegeven met bovenvermelde zegels: een boekje van 30x20 Rappen Tellknaap, Type I (Zumstein MHF nr 8) een boekje van 30x5 Rappen Tellknaap Type I (Zumstein MHF nr 9) 1 Het betekent dat er van Type I twee keerdrukken en twee zegels met tussenstrook bestaan (afb. 8 en 9). Afb. 8 Afb. 9 1 Voor-, achter- en binnenzijde van de omslag van beide boekjes zijn afgebeeld bij E. Müller, Die Markenheftchen, Kehrdruck- und Zwischenstegmarken der Schweiz , onder de nummers tafel 11 e, 17 b en 15 e resp. 11 g, 17 b en 15 a ste jaargang nr. 4 Jungfraupost

13 Afb. 10 Afb. 11 Afb. 12 Jungfraupost 41ste jaargang nr. 4 11

14 Afb. 13 Afb. 14 Afb ste jaargang nr. 4 Jungfraupost

15 Afb. 16 Afb. 17 Afb. 18 Jungfraupost 41ste jaargang nr. 4 13

16 Afb. 19 Afb. 20 Afwijkingen: Afb. 21 Linker oog ontbreekt gedeeltelijk. Vlek bij appel. H van Helvetia onderbroken ste jaargang nr. 4 Jungfraupost

17 Bestemming De drie lage waarden waren voornamelijk bestemd voor binnenlands gebruik; de 2 Rappen voor drukwerk binnenland, dus ook voor prentbriefkaarten voorzien van minder dan vijf woorden, de 5 Rappen voor drukwerk binnenland met een gewicht tussen 50 en 250 gram, voor briefkaarten binnenland en voor brieven in het zogenaamde Nahverkehr. De 3 Rappen kan beschouwd worden als een aanvullingswaarde. Eerst per 1 februari 1915 komt er een tarief van 3 Rappen. Het binnenlands drukwerktarief wordt dan namelijk van 2 Rappen verhoogd tot 3 Rappen. Een drukwerk dat portogericht na 1 februari 1915 nog is gefrankeerd met een 3 Rappen Type I, is zeldzaam. Wees erop bedacht, dat niet iedere briefkaart, die als enig zegel met een 3 Rappen, Type I is beplakt een dergelijk zeldzaam stuk is. Het kan gaan om een overfrankering (afb. 10, p. 11) of om een deelfrankering, waarbij de aanvulling tot 5 Rappen voor het buitenland is voldaan door een zegel van 2 Rappen aan de andere zijde van de kaart (afb. 11, p. 11). Overigens kon de 5 Rappen, zoals zojuist vermeld, ook gebruikt worden voor drukwerk naar het buitenland. In verband met de voorschriften van de Wereldpostunie moest deze waarde dan ook in een groene kleur uitgegeven worden. Postwaardestukken Over de diverse postwaardestukken met afbeelding van een Tellknaapje is lang geleden in onze Mededelingen een artikel met schematisch overzicht verschenen. Met name in de nrs 32, 34 en 35 van de Mededelingen kan men overzichten vinden van de stukken met een Tellknaapje Type I. Aangezien in dat overzicht nog met de oude rubrieken en de oude nummers van de Ganzsachenkatalog van Zumstein wordt gewerkt, is het weergeven van een selectie daarvan met de nieuwe nummers geen overbodigheid. We beginnen dan met de briefkaarten. Daarvan zijn er twee met een 5 Rappen, Type I, één enkele en één met betaald antwoord, Zumstein nrs 39 en 40. Deze kaarten bestaan ook met een reclameopdruk van de afzender, hetgeen de aantrekkelijkheid voor de filatelist verhoogt (afb. 12, p. 11). Tevens werd een speciale briefkaart uitgegeven ter gelegenheid van het inwijden van het wereldpostmonument, eveneens 100 jaar geleden in Bern Jungfraupost 41ste jaargang nr. 4 15

18 (zie elders in dit nummer). In de Zumsteincatalogus is die kaart genummerd 48. Zie afb.13 (p. 12) voor een kaart met bijfrankering met de zegels van dezelfde emissie. Voor de deelnemers aan het congres bij deze gelegenheid en andere hoogwaardigheidsbekleders werd deze briefkaart op speciaal papier (zogenaamd Büttenpapier) als aandenken ten geschenke gegeven in mapjes van tien kaarten voor elke deelnemer, Zumstein nr 50. Er verschenen ook twee krantenwikkels (Streifbänder), waarbij het Tellknaapje met de pees voor de schacht in reliëf is uitgevoerd: een 2 Rappen olijfbruin en een 5 Rappen groen, Zumsteinnrs 26 en 27 (afb.14, p. 12). Ontvangstbevestiging Deze documenten heten in het Duits Empfangscheine en in het Frans Récépissé. De Post verklaart daarbij een incasso-opdracht te hebben ontvangen. Ze kunnen dus net zo goed incasso s genoemd worden. In de Ganzsachenkatalog van Zumstein vormen ze groep A.9. Er zijn er twee met een Tellknaapje 5 Rappen Type I, (Zumstein nrs 11 en 12). Merkwaardigerwijs wordt bij de eerste in het Auflagevermerk St. IX.08 vermeld, een datum voordat het zegeltje was verschenen. De tweede met de datum VI.09 in het Auflagevermerk heeft een gewijzigde tekst met onder meer de toevoeging Taxpflichtiger Empfangschein (afb. 15, p. 12). Privé-postwaardestukken Door een verordening van de Oberpostdirektion van 14 oktober 1907 dus kort na het verschijnen van de onderhavige emissie - was het mogelijk privé-stukken te voorzien van officiële afdrukken van postzegels. Het aantal te drukken exemplaren moest tenminste 500 stuks bedragen. In eerste instantie betrof het alleen enveloppen, briefkaarten, open drukwerkkaarten en krantenwikkels. Vanaf maart 1909 konden ook officiële formulieren besteld worden als privé-postwaardestukken. U begrijpt dat de onderhavige zegels, met name de 2 en de 5 Rappen voor vele privépostwaardestukken gebruikt zijn. Van de 3 Rappen, Type I, zijn geen privé postwaardestukken bekend. In de Zumstein Ganzsachenkatalog worden verschillende categorieën onderscheiden waarop onze zegels voorkomen.: 16 41ste jaargang nr. 4 Jungfraupost

19 1. Privé enveloppen - met één waardestempel. De beide waarden 2 en 5 Rappen komen voor onder de catalogusnummers PrU 11 en PrU met twee waardestempels: De 2 Rappen Type I komt voor met de 10 Rappen Helvetia Borstbeeld I, PrU Verder de 2 Rappen Type I met de 5 Rappen oranje (uitgegeven in 1921, T III) onder nummer PrU 232, De 5 Rappen Type I met de 5 Rappen oranje onder nummer PrU 238 en de 5 Rappen Type I met de 10 Rappen Helvetia Borstbeeld II, nummer PrU Privé briefkaarten - met één waardestempel Zowel de 2 als de 5 Rappen Type I komen op privé briekaarten voor: nummers PrP 36 en PrP 37. Zo ook bij kaarten met betaald antwoord: PrP 70. Het bijzondere van de antwoordkaart van deze briefkaart is, dat er geen waardestempel op voorkomt, in de catalogus aangegeven als + 0 Cts. Degene die de kaart wilde terugsturen moest dus nog plakken! - met twee waardestempels: PrP Rappen Type I met dito Type II, zonder taxatie van de waarde. PrP Rappen met 10 Rappen Helvetia Borstbeeld II. 3. Privé krantenwikkels - met één waardestempel: Pr SB 7 : 2 Rappen Pr SB 10 : 5 Rappen (afb. 16, p. 13) - Met twee waardestempels in Type 1 zijn geen stukken bekend. 4. Postbladen PrKB 7: 5 Rappen op een postblad (Kartenbrief) van de bekende gebroeders Roth uit Oftringen. Deze kaarten komen overigens nooit gebruikt voor. Jungfraupost 41ste jaargang nr. 4 17

20 5. Omslagcouverts In deze categorie komen onze zegels niet voor 6. Privé vouwbladen (Faltbogen) PrFB 4: 2 Rappen Type I In de categorieën 7 t/m 10 komen onze zegels niet voor. 11. Privé monsterzakjes Pr MT 3: 5 Rappen Type 12. Herdenkingskaarten en andere herdenkingsstukken Pr GED 5 : 5 Rappen, Souvenir de la Fête Cantonale de la Croix bleue 1908 Pr GED 6 : 5 Rappen, Concours international de Musique, Genève 1909 Pr GED 7 : 2 en 5 Rappen, Type I (ofschoon niet vermeld in de catalogus). Deze kaarten hebben aan de achterzijde zeven verschillende voorstellingen. De adreszijde is als afb. 17 en voorstelling F als afb.18, op p. 13 afgebeeld. Pr GED 41 van 1927 bevat merkwaardigerwijze nog twee privé enveloppen met waardestempels van de 2 Rappen en de 5 Rappen, beide type I, gecatalogiseerd als nummers 002 en Omslagen met advertenties Pr MAU 3: 5 Rappen Type I Kocherzegels Een verhaal apart zijn de Kocherzegels. Immers deze Zwitserse zegels zijn de enige reclamevignetten met een officieel ingedrukt waardestempel ter wereld. Er bestaan drie waarden: 2 Rappen, 5 Rappen, beide Tellknaap Type I en 10 Rappen Helvetia Borstbeeld. In het begin van de vorige eeuw dreef de Heer Kocher aan de Rue Léo- 2 De stukken moesten, volgens Michael Rutherfoord blanco worden aangeboden. Dit maakte het mogelijk om deze vele jaren later pas te bedrukken ste jaargang nr. 4 Jungfraupost

21 pold- Robert nummer 20 in La Chaux de Fonds een zaak in modeartikelen, genaamd Magasins de l ancre. Verder bezat hij een filiaal in Vevey aan de Rue du Lac, nummers 29 en 31. Het gebeurde in die tijd regelmatig dat firma s reclamevignetten op hun correspondentie plakten met in het midden een lege ruimte voor het opplakken van een postzegel. De lepe Kocher bedacht dat deze manier van handelen dubbel werk was en nam contact op met de Wertzeichenkontrolle in Bern met het verzoek zijn reclamevignetten met postwaarden te bedrukken. De betrokken beambte ging akkoord met zijn verzoek op 28 mei 1909 en vervolgens rolden in juni 1909 de volgende Kocherzegels van de persen: 2000 stuks van de 2 Rappen, 500 per kleur stuks van 5 Rappen, 2000 Stuks van 10 Rappen. De vignetten zelf, die gedrukt werden bij de firma Haefeli, kwamen voor in de kleuren violet, blauw, groen en rood (afb. 19, p. 14). Reeds op 13 juli 1909 kwam de Generakdirektion van de PTT tot de conclusie dat de regels rond privé postwaardestukken verkeerd geïnterpreteerd waren en deelde de Heer Kocher mee dat zijn vignetten zoveel verwarring hadden gesticht dat verdere opdrukken op deze reclamevignetten verboden waren. Tevens werd geprobeerd de restvoorraden van de heer Kocher terug te kopen, hetgeen deze weigerde. Noodgedwongen moest men het gebruik van de Kocherzegels gedogen tot 31 december 1942, het einde van de geldigheid van de Tellknaap-uitgiften. Naar schatting bestaan er nog een kleine 8000 Kocherzegels van 5 Rappen, ongebruikt, gebruikt en op brief in de verschikkende kleurvarianten; van de 2 Rappen waarschijnlijk niet meer dan ongeveer 300. Men is van mening dat deze het meest zeldzaam zijn.. Daar deze vaak op dezelfde datum afgestempeld zijn, denkt men dat Kocher ze gebruikt heeft voor reclamedrukwerk, dat vaak door de ontvanger achteloos werd weggegooid. Ai! Kocher heeft veel van zijn zegels weggegeven of geruild. Zodoende verloor hij het overzicht over zijn bestand en moest in 1911 constateren dat Jungfraupost 41ste jaargang nr. 4 19

22 hij geen enkele 2 Rappen-zegel met blauwe omranding meer in bezit had. Knarsetandend moest hij dit zegel voor 100 toenmalige goudfranken bij een handelaar kopen! Zie afb. 20 en 21 (p. 14). Plaatfouten en afwijkingen Uiteraard zijn ook van deze uitgifte verscheidene plaatfouten en afwijkingen bekend. De Zumstein Spezialkatalog vermeldt voor alle drie zegels plaatfouten zoals de afgebroken pijlpunt, de onderbroken boogpees, defecte letters en onderbroken randlijnen. Bij de 2 Rappen wordt een gescheurde broek op kniehoogte vermeld,iets wat overigens bij jongetjes op die leeftijd vaker schijnt voor te komen. Bij de 5 Rappen vermeldt de catalogus een kapotte onderarm van het knaapje en bij de afwijkingen een zogenaamde Laterne bij de rechterarm (zie afb. op p. 14 voor andere afwijkingen). Afb ste jaargang nr. 4 Jungfraupost

23 De ontwerper De kunstenaar, Albert Welti, kwam als oudste zoon van de stalhouder Welti-Hurrer in 1862 in Zürich ter wereld. Hij was zeer talentvol maar brak tamelijk laat als kunstenaar door. Zijn vruchtbaarste kunstenaarsjaren lagen tussen 1895 en Hij leefde lang in München en omgeving. Hier kreeg hij de opdracht voor het ontwerpen van de nieuwe postzegels van 1907 en later. Ook kreeg hij hier de eervolle opdracht voor de beschildering van de statenzaal in Bern. Met genoegen nam Welti deze opdracht aan, die hem de gelegenheid bood naar Bern te verhuizen. Daar hij met gezondheidsproblemen kampte verzekerde hij zich van de samenwerking met zijn kunstenaarsvriend Wilhelm Balmer. Samen begonnen zij aan een vijfdelige wandschildering de Nidwalder Landsgemeinde voorstellend. Vanwege zijn ziekte verliep de voortgang van het werk langzaam. In 1911 stierf de echtgenote van Welti. Hijzelf overleed het jaar daarop, 7 juni Het werk aan het Bundeshaus werd door Balmer afgemaakt. Van dit monumentale werk zijn vijf Bundesfeier-postkaarten uitgegeven in 1918 Op de adreszijde in het medaillon een afbeelding van beide kunstenaars (Afb. 22). Literatuur - E. Müller, Die Markenheftchen, Kehrdruck- und Zwischenstegmarken der Schweiz Bernard Morand, Tell père Tell fils, postume uitgave, zowel in het Frans als in het Duits. Veilingkalender 27/28 november 2009: Rijnmond, Rotterdam 9/10 april 2010: Schwarzenbach Zürich Jungfraupost 41ste jaargang nr. 4 21

24 100 jaar wereldpostmonument, GABRA V en de drie jubilea Frank Molenaar Er vielen dit jaar drie 100-jarige jubilea te vieren. Aan het eerste werd reeds aandacht gegeven in het in dit nummer opgenomen artikel van Pierre Thöni en mij over het 100 jarig knaapje, dat bekend geworden is als Tellknaap Type I. Eveneens 100 jaar geleden en wel op de vierde oktober 1909 werd het gedenkteken van de stichting van de wereldpostunie, toen 35 jaar geleden, officieel ingewijd. Dan was er nog een derde 100-jarige: de Zwitserse vereniging van postzegelhandelaren SBHV/ASNP. Het samenvallen van deze drie gebeurtenissen openbaart zich in de postwaardestukken en postzegels, die ter ere daarvan werden uitgegeven. Dit zal uit het navolgende blijken. Afb ste jaargang nr. 4 Jungfraupost

25 Zo werd ter gelegenheid van 100 jaar Weltpostdenkmal een briefkaart uitgegeven met op de adreszijde een weergave van een gedeelte van dit monument en het waardestempel 5 Rappen Tellknaap, Type I. Die kaart werd in ons knaapjesartikel als zodanig reeds afgebeeld als afb. 13 op pagina 12. Over dit monument ter ere van de UPU, dat was het immers, nu wat nadere informatie. Getoond wordt allereerst de achterzijde van de zojuist genoemde kaart. Daar staat in het Frans - beschreven ter ere waarvan de kaart is uitgegeven (afb. 1). Hoe het momument er in zijn geheel uitziet kan men zien op de kaart, die in 1910 werd uitgegeven ter gelegenheid van de internationale tentoonstelling van postwaardestempels (afb. 2). Deze kaart is in de Zumstein catalogus ingedeeld in de groep Private Gedenkganzsachen en genummerd Pr-GED 8. Honderd jaar na de inwijding kwam de Schweizerische Ganzsachensammlerverein SGSSV op deze zaak nog eens terug en wel ter ere van de GABRA V, die in oktober j.l. werd gehouden in Bern. GABRA staat daarbij voor GAnzsachen und BRiefe Ausstellung. Zij bracht een kaart Afb. 2 Jungfraupost 41ste jaargang nr. 4 23

26 uit die hierbij wordt afgebeeld. Op bepaalde op de achterzijde van deze kaart aangebrachte bijdruk kon men invullen hoeveel (willekeurige) kaarten er zaten in een doorzichtige kolom van een meter hoog. Door de ingeleverde kaart met zijn eigen adres te voorzien, kreeg men na afloop der tentoonstelling de uitslag thuis. Het comité was zo vriendelijk voor het buitenland bij te plakken. Het aantal bleek Uw redacteur zat er flink naast en viel dus niet in de prijzen, maar hij hielt er wel een aardig poststuk aan over (afb. 3). Onze derde 100-jarige vierde haar jubileum in Rapperswil. Onze voorzitter verhaalt daarover in zijn voorwoord. Bij die gelegenheid werd een velletje uitgegeven en wie prijkt daarop: ons Tellknaapje, waarop de jaartallen eveneens van toepassing zijn (afb. 4, zie binnenzijde omslag). Afb ste jaargang nr. 4 Jungfraupost

27

28 M + R Günther AG Kantonsstrasse 19, Postfach 119 CH Horw Tel / Fax info@guenther-stamps.ch / Internet: Verlangen Sie unsere Gratis-Preisliste!