Vom Auslande über...

Transcriptie

1 Vom Auslande über... door Jan van den Berg In veel landen was het al in de eofilatelistische periode mogelijk brieven aangetekend te verzenden, vaak tegen het dubbele port. Midden 19e eeuw vervalt meestal dit dubbele port en wordt een vast aantekenrecht ingevoerd (dus onafhankelijk van bestemming en gewicht). De volgende stap was de invoering van speciale strookjes voor aangetekende zendingen, waarover werd besloten tijdens het Postcongres in Parijs (juni 1878). Het postverdrag van Parijs zou overigens pas per 1 april 1879 in werking treden. Niet alle landen voerden onmiddellijk aantekenstrookjes in. Daardoor konden met name in het internationale postverkeer soms interessante combinaties ontstaan, zoals in het postverkeer met Duitsland. Duitsland had namelijk als eerste land al in 1875 aantekenstrookjes geïntroduceerd. Bij binnenkomende buitenlandse post (vaak nog zonder aantekenstrookje) werd op de grenskantoren een speciaal strookje geplakt. Het bekendst daarvan zijn wel de door de ambulante postdienst (treinpost met werkend vervoer) gebruikte strookjes "Vom Ausland über" en "Vom Auslande über", waarbij op het strookje verder het Bahnpost nummer en eventueel het treintraject werden vermeld (afb. 1). Afb. 1. Detail van een aangetekende brief van Buitenzorg ( ) naar Zwickau ( ) in Saksen, Duitsland. Strookje Vom Auslande über Bahnpost 6 (Frankf. a.m.- Eisenach). Bahnpost 6 was specifiek belast met de behandeling van post uit/naar Zwitserland en Nederlands Indië. In totaal werden door de Reichspost op 33 ambulante postkantoren strookjes "Vom Ausland(e) über Bahnpost..." gebruikt. Elk van deze ambulante postkantoren was belast met de behandeling van de post uit en naar een groep van specifieke landen of regio. Verder bestaan er strookjes "Vom Ausland(e) über", gevolgd door een plaatsnaam. Ook de ambulante postdienst in Beieren en Württemberg gebruikte dergelijke strookjes. Als rond 1900 alle (?) landen aantekenstrookjes hebben ingevoerd zou je verwachten dat het gebruik van de strookjes "Vom Auslande über" beëindigd wordt, maar dat blijkt niet zo te zijn. Hoe zat het met het aantekenen van post in Griekenland na aansluiting bij de UPU en de invoering van de UPU-tarieven in 1875? Vroege aangetekende brieven en briefkaarten tonen het langstempel - met of zonder kader - ΣΥΣΤΗΜΕΝΟΝ (afb. 2). Afb. 2 t/m 4. Afb. 5. Detail van een aangetekende brief van Athene (25 juni 1896) naar Duitsland; grijs aantekenstrookje met gestempeld zwart nummer. Tarief vanaf : brief buitenland derde gewichtsklasse (30-45 g) 3x30 lepta= 90 lepta plus aantekenrecht buitenland 30 lepta, in totaal dus 120 lepta.

2 Eind 1891 werd dit stempel voor binnenlandse post vervangen door een stempel in horizontaal kader met hoofdletter "Σ" (afb. 3), waarbij het registernummer en het gewicht met de hand ingevuld dienden te worden. In 1882 besluiten de bij de UPU aangesloten landen voor internationale aangetekende post de hoofdletter "R" te gebruiken. Griekenland volgt dit besluit met de invoering van het stempel GRECE/R/Nº in vertikaal kader (afb. 4). Later komen de aantekenstrookjes: een grijs aantekenstrookje met gestempeld zwart nummer (afb. 5) of een zwart aantekenstrookje met blauwe letter R (afb. 6). Afb. 6. Buitenland briefkaart 10 lepta rood, van Athene (8/20 sept 1890) aangetekend verzonden naar Alexandrië (22 IX 90) in Egypte. Zwart aantekenstrookje met blauwe letter R. Tarief tot : briefkaart buitenland 10 lepta, aantekenrecht 20 lepta. Maar in Griekenland had men af en toe te maken met een tekort aan aantekenstrookjes en dan werd er een letter R met nummer met de hand op de brief geschreven (afb. 7A). De Duitse posterijen vonden dit niet opvallend genoeg en plakten daarom het strookje "Vom Auslande über Bahnpost 5" op de brief. Bahnpostamt 5 verzorgde de post uit/naar Midden en Oost Europa, de Balkan en nog verder weg, tot aan Perzië toe. Afb. 7A. Brief van Thessaloniki (16.FEB.16) aangetekend verzonden naar Amsterdam (25.III.16). Aantekenstrookje type 4 ay Vom Auslande über Bahnpost 5. Dit strookje is gebruikt bekend van 1904 tot Afb. 7B. Op de achterzijde het Bahnpoststempel Breslau-Oderberg, Z(ug)12, (1).

3 Na de Tweede Wereldoorlog nam in Duitsland het belang van het werkend vervoer op de posttreinen steeds meer af; de toegenomen hoeveelheid post en de steeds kortere tijd waarin deze verwerkt moest worden (sneltreinen!) waren hier debet aan. Het definitieve einde was op 30 mei 1997 met de laatste rit van de Frankfurter Bahnpost van Bazel naar Frankfurt am Main. De 19e eeuwse strookjes zijn bekend op aangetekende post uit diverse landen, maar ik heb er nog nooit een uit Griekenland gezien. Ze zijn schaars tot zeldzaam en brengen - mede door de vaak fraaie frankeringen - op veilingen hoge prijzen op. De meeste van de latere strookjes zijn eveneens schaars op poststuk. Het vinden van dergelijke strookjes op post uit Griekenland vergt dus een lange adem! Slechts enkele Bahnpostämter hebben nog strookjes "Vom Ausland über" na de Tweede Wereldoorlog gebruikt; zo is BPA 10 bekend tot 1969 en BPA 19 zelfs tot Vanaf ongeveer 1981 is nog een algemeen strookje in gebruik genomen (hiernaast afgebeeld), onder meer gebruikt op het postsorteercentrum van de luchthaven Frankfurt. Dit zelfklevende strookje werd daar gebruikt op aangetekende luchtpost uit het buitenland zonder aantekenstrookje van het land van verzending. Noten: 1) Merkwaardig is dat de brief er erg lang over heeft gedaan om vanuit Thessaloniki Breslau te bereiken. Wellicht hebben de oorlogsomstandigheden of het weer (sneeuw?) hier parten gespeeld. Literatuur: - Harry Miosga, 130 Jahre Bahnpost in Deutschland; Archiv für deutsche Postgeschichte, Heft 1, Jan Kok Rzn., Die Abfertigung (Entkartung) der Einschreibbelege beim grenzüberschreitenden Verkehr nach und über Deutschland mittels den R-Zetteln: "Vom Auslande über..."; Philatelistisches Postgeschichtliches Jahrbuch 1986 (deel 1) en 1987 (deel 2) des Landesverbandes Elbe-Weser-Ems e.v. im BDPh. - Peter Wallmann, Heinrich Türk, Herbert Körting, Die R-Zettel der Bahnpost "Vom Auslande über...", 1988; ArGe R + V-Zettel e.v. und BArGe BAHNPOST e.v. im BDPh. - Petros Tiberius, Griechenland - Postgeschichte , Band I, Frankfurt 2002.

4 Interieur van een postrijtuig omstreeks Bron: Archiv für deutsche Postgeschichte, Heft 1, 1980.

5 Interieur van een postrijtuig in Bron: Archiv für deutsche Postgeschichte, Heft 1, 1980.

6 Interieur van een Frans Postrijtuig; schilderij uit Bron: Wikipedia; origineel afgebeeld in Supplément illustré du dimanche du Petit Journal, 28 mars 1909.