Internet: AN Winterswijk IBAN: NL84RABO Gagea 144 (JULI, AUGUSTUS, SEPTEMBER, OKTOBER 2017)

Transcriptie

1 KNNV (Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging) Vereniging voor veldbiologie Afdeling Oost-Achterhoek Opgericht 29 april 1918 Secretariaat: Internet: Frans Halsstraat AN Winterswijk IBAN: NL84RABO Tel BIC RABONL2U Gagea 144 (JULI, AUGUSTUS, SEPTEMBER, OKTOBER 2017) BESTUUR Voorzitter Ed Grotenhuis De Eelinkes PX Winterswijk Telefoon: Secretaris en redacteur Gagea Marije van Weperen Frans Halsstraat AN Winterswijk Telefoon: Penningmeester, ledenadministrateur en webmaster Ron Krabben Kardinaal de Jongstraat XS Lichtenvoorde Telefoon: Natuurhistorisch secretaris Fred Bos Bocholtsestraat BT Winterswijk Telefoon: Algemeen bestuurslid Hannie Waalders Kattenbergweg BH Winterswijk Telefoon: Redacteur website Willem-Jan Putto Kettingstraat HJ Winterswijk Telefoon:

2 WERKGROEPEN Coördinator Werkgroep Natuurbeheer Hermien Toebes Vardinkhof BG Winterswijk-Kotten Telefoon: Coördinator Werkgroep Mossen Louis-Jan van den Berg Van Basten Batenburgstraat CC Lichtenvoorde ljvdberg@upcmail.nl Telefoon: Mobiel: Coördinator Paddenstoelenwerkgroep Ed Grotenhuis De Eelinkes PX Winterswijk edgrotenhuis@planet.nl Telefoon: Coördinator Insectenwerkgroep Jan Stronks Raetmansweg CD Winterswijk-Ratum stronx16@hetnet.nl Telefoon: Pagina 2 van 25

3 Inhoud Voorwoord van de voorzitter 4 Reuring op de Maasvlakte? Geef mij maar Ameland. 5 Thema-avond woensdag over: Bloemen en insecten kunnen niet 9 zonder elkaar. Thema-avond woensdag 10 mei 2017 over de Vlinderatlas van Winterswijk 10 Paddenstoelenwerkgroep Werkgroep Natuurbeheer Activiteitenprogramma juli, augustus, september, oktober Buitengebeuren Winterswijk en omstreken 22 Redactioneel Gagea is een uitgave van de KNNV afdeling Oost-Achterhoek en verschijnt vier maal per jaar. De doelstelling van het verenigingsblad is het informeren van de leden en donateurs in de breedste zin van het woord om de betrokkenheid te vergroten. De redactie behoudt zich het recht voor te lange stukken in te korten. Anoniem ingezonden stukken worden niet geplaatst. De foto s in deze Gagea zijn van Ed Grotenhuis. Opzeggingen lidmaatschap en donateurs Schriftelijk bij de ledenadministratie van de KNNV afdeling Oost-Achterhoek. Er geldt een opzegtermijn van twee maanden. Om extra kosten te voorkomen, streven wij ernaar de contributies met behulp van een machtiging geautomatiseerd te laten betalen. CONTRIBUTIE Leden 27,50 per jaar Huisgenootleden 7,50 per jaar Donateurs 22,50 per jaar (minimum) Jeugdleden 15,00 per jaar Pagina 3 van 25

4 Beste natuurvrienden Dit keer heb ik weinig mede te delen. De zaken lopen door. Wij zijn als bestuur druk bezig met het werven van sponsoren voor ons jubileumboekje. De vorige keer schreef ik over het gewijzigde sponsorbeleid van de Rabobank. Mede doordat wij met de Vereniging Het Museum, de Stichting Vrienden van de Jacobskerk en muziekvereniging De Eendracht een samenwerkingsverband hadden gesloten, kregen wij na het tellen van de stemmen een bedrag van 257,-. Ook dit komt in het fonds voor het jubileumboekje. Maar daar moet meer bij. We hebben verscheidene aanvragen de deur uit, maar de molens lopen langzaam. Gelukkig hebben we nog de tijd, maar die gaat toch vaak sneller dan je denkt. Ook de jubileumcommissie heeft de plannen al wat verder uitgewerkt en komt in september weer bij elkaar. Omdat een paar leden helaas moesten afhaken, zijn nieuwe mensen van harte welkom. In deze Gagea vindt u de planning voor dit najaar van de paddenstoelenwerkgroep en de werkgroep Natuurbeheer. Bij de laatste was helaas nog niet rond wanneer we naar welk werkgebied gaan, maar de data liggen in principe al vast. Die kunt u alvast in uw agenda noteren. Ik hoop dat velen van u van een welverdiende vakantie mogen genieten. Als u wat leuks gezien heeft wat voor ons interessant is, dan horen wij dat graag. Soms duurt het even voor iets geplaatst wordt. Zo staat in deze Gagea mijn verslag over het vogelweekend naar Ameland van vorig najaar. I.v.m. de portokosten mag de Gagea niet zwaarder zijn dan 50 gram en dan moet iets wel eens blijven liggen. Maar laat u hierdoor niet weerhouden! Good goan! Ik hoop weer velen van u op onze activiteiten te mogen ontmoeten! Ed Grotenhuis (voorzitter) Pagina 4 van 25

5 Reuring op de Maasvlakte? Geef mij maar Ameland. Verslag Weekend Ameland oktober Zoals ieder jaar houden mijn twee broers en ik op één van de Waddeneilanden een vogeltrekweekend. Dit jaar gingen we naar Ameland. Ieder jaar is het een verrassing wat je te wachten staat. En ieder jaar zien we wel een bijzondere soort. Zo ook dit jaar. In Holwerd bij de boot begonnen we al goed met wulpen, bonte strandlopers, tureluurs, rotganzen, steenlopers, bergeenden, pijlstaarten. Toen we van de boot af kwamen, gingen we meteen maar naar het recreatiegebiedje de Vleijen waar wat plasjes liggen en aangrenzend het kerkhof. De grafstenen en de bomen op het kerkhof waren prachtig begroeid met mossen en korstmossen, maar op dit kleine kerkhof zagen en hoorden we wel 10 roodborsten. Dit weekend zagen we ze massaal. De roodborsten zaten overal; in haast elke tuin van het dorp: roodborsten, op de paaltjes van de weilanden: roodborsten, in de struiken en op de toppen van de duinen: roodborsten. Ze zaten tot op het strand. Een ware invasie. En zij waren niet de enigen; in haast alle langs de straten van het dorp en in de bossen zat het vol goudhaantjes en vuurgoudhaantjes. Ze hingen aan de mooi verkleurende bladeren van esdoorn en iep in onze straat om te kijken of er aan de onderkant nog wat te halen viel. Ook merels, koperwieken, kramsvogels en graspiepers waren er in overvloed. Echt trektijd dus. In het recreatiegebied zagen we een aantal Noordse kauwtjes met een kenmerkende lichter ringvlek bij de nek. Aan het eind van de middag nog even een stukje kust. Daarna viel de regen met bakken uit de hemel. Geen nood: Leuke tent opzoeken en lekker eten. Mijn broer nam een bijzonder toetje: chocolade fondu. Met stukjes marshmallow en banaan. Maar dat laatste is best moeilijk. Banaan breekt steeds. Dan hoorden we: Ik ben mijn stukje kwijt! Mijn andere broer en ik keken elkaar aan en riepen allebei hetzelfde: De stok! De zweep! In het meer! In het meer! (Eigenlijk moet je hier bij zee dat in het Pagina 5 van 25

6 Duits zeggen: In das Meer!) Lezers die hun klassieken kennen, herkennen dit meteen: Asterix en de Helvetiërs! Zouden jongeren dit nog snappen? Strips worden niet zoveel meer gelezen. De stok, de zweep en das Meer hebben we toch maar niet gedaan. De volgende morgen was het stralend weer. Vanaf het balkon van ons appartement in Hollum zag je de vinken en koperwieken langstrekken. Vandaag gingen we naar de Lange Duinen en het Bornrif ten noorden van Hollum. We begonnen meteen buiten het dorp al met een weiland vol vinken en kepen. Wel meer dan 200 kepen. Een prachtig gezicht. Verder o.a. veel kieviten, goudplevier, zwarte roodstaart, veldleeuweriken en wulp. Het Bornrif is een ondiep watergebied en een brede strandvlakte in de Noordzee, aan de westpunt van Ameland. De kustontwikkeling is hier zeer dynamisch. Periodes van aangroei worden afgewisseld met sterke achteruitgang. Natuurlijke veranderingen in de zeestromen tussen de eilanden hebben als gevolg dat geulen nieuwe wegen zoeken en zandbanken worden verplaatst. Op de zandvlakte voor de Lange duinen is een stuifdijk aangelegd en tussen deze stuifdijk en de Lange duinen is een moerassige duinvallei met meertjes ontstaan. Hier is ook een vogelkijkhut. Hier broedden o.a. baardmannetjes en we konden ze gelukkig goed horen en zien. Verder een grote groep watersnippen, een aantal dodaarsjes en verschillende eendensoorten als krakeend, pijlstaart, kuifeend, slobeend en brilduiker. En we hoorden verschillende waterrallen met hun varkensachtig gekrijs. Pagina 6 van 25 Daarna door de duinen naar de waterlijn. Achter de strandvlakte is een soort schorrengebied ontstaan, maar dat was nauwelijks toegankelijk. Teveel drijfzand op de overgang. Maar wat westelijker op de hogere strandvlakte was het prachtig met de beginnende duinvorming met grote pollen helmgras er op. Op open stukjes ertussen ontdekten we een tapuit, een groepje fraters en later een groepje van

7 zeven sneeuwgorzen. Het meest bijzondere was dat het niet alleen prachtig zonnig weer was, maar ook bijna windstil. Dat maak je niet gauw mee; meestal sta je in de wind met tranen in je ogen te turen. Maar nu niet, het was zelfs warm. Het had ook een nadeel: Er was op zee weinig trek te zien, de zee lag er heel glad bij; de zeevogels werden nu niet door de wind naar de kust gedreven. Wel wat rotganzen, maar die kom je in deze tijd op het hele eiland tegen. Op de terugweg verrasten we een velduil die daar blijkbaar net was aangekomen en nu wat bij zat te komen. En verder op de terugweg werd een Siberische boompieper ontdekt; een bijzondere soort uit ongeveer hetzelfde gebied (het noorden van de Oeral in Rusland) als dè vogelwaarneming van dit weekend: Op de Maasvlakte was voor de eerste keer in Nederland een bergheggemus waargenomen. Volgens het boek was hij schuw, maar daar was op de Maasvlakte met 200 vogelenthousiasten met toeters en camera s er om heen weinig van te merken. We hoorden dat er in West-Europa nu al wel 30 waarnemingen waren, meer dan ooit tevoren. Maar wij hadden weer onze eigen bijzondere waarneming. Bijzonder vond ik ook de twee atalanta s die vandaag nog vlogen. Ondertussen begon ik het in de zon behoorlijk warm te krijgen en moesten mijn broer en ik denken aan onze diensttijd toen we bepakt en bezakt door het mulle zand ploeterden en de Veluwe onveilig maakten. I.p.v. een geweer nu met een statief met toeter. s Middags begon het weer te regenen en maakten we een rondje door de polder met veel grauwe ganzen, geen kolganzen, veel rotganzen, smienten, goudplevieren en heel veel stormmeeuwen. We hebben dit weekend weinig roofpieten gezien; enkele buizerds, een kiekendief in de verte, één torenvalk, maar geen sperwer zoals je die op de trek bij zoveel zangvogels zou verwachten. Wel zat hier nog een havik en later zagen we een biddende ruigpootbuizerd. Toen het weer slechter werd, kwamen we (toevallig?) langs een bord naar het proeflokaal van de nieuwe Amelandse bierbrouwerij. Ja, wat doe je dan? Ook net dienst. Ook de derde dag begon met prachtig, bijna windstil weer. Eerst even bij Nes naar de zee geweest. Slechts enkele zee-eenden, eidereenden en heel ver weg een paar Jan van genten. Ja; geen wind, geen zeetrek. In het bos achter de duinen zagen we nog een groep van 10 kruisbekken. Toen we de boot opgingen was het eb en zagen we behalve veel scholeksters, een groenpootruiter, steenloper, een grote zilverreiger, bontbekplevier, zilverplevier, bergeend, brilduiker en rosse grutto. Op de boot onderweg nog 22 zeehonden op een zandplaat. Een mooi slot. Ed Grotenhuis Pagina 7 van 25

8 Ontwerp I Advies Aanleg I Onderhoud Renovatie I Groenvoorziening Van Eedenstraat PM Lichtenvoorde T: +31 (0) F: +31 (0) info@bluiminck Voor: Particulieren Bedrijven Instellingen Pagina 8 van 25

9 Thema-avond woensdag over: Bloemen en insecten kunnen niet zonder elkaar Met negenentwintig bezoekers werd de thema-avond in zalencentrum 'de Zonnebrinkkerk' te Winterswijk goed bezocht. Louis Schoonhoven, oud-hoogleraar entomologie te Wageningen trakteerde ons op een interessant verhaal over de relatie tussen insecten en bloemen. Zij kunnen niet zonder elkaar! Ik ga hier niet alle schema's, theorieën en effecten behandelen, maar maak er een, voor mijn gevoel, leesbare selectie en interpretatie van. Vanaf het krijt-tijdperk, pfff wat lang geleden hè, hebben insecten en bloemdragende planten zich gezamenlijk ontwikkeld tot een nauwe band. Vele planten laten zich via de wind bestuiven, dat betekent dat de plant heel veel stuifmeel korrels moet produceren. Als voorbeeld: De Hazelaar moet twee en een half miljoen stuifmeelkorrels aanmaken om één bloem te kunnen bevruchten. Kijken we naar het Rapunzelklokje, dat gebruik maakt van insecten, die ook nog eens een deel van het stuifmeel opeten, dan hoeft deze plant zich slechts in te spannen voor een productie van vijfentwintig korrels. Hoe effectief kan je het hebben? Waarom is deze samenwerking van insecten en bloemen zo effectief? Het insect heeft voeding nodig, dus de plant biedt dat aan in de vorm van stuifmeel (eiwit) en heel bijzonder; nectar (suiker). Het insect snoept lekker van de nectar en wordt bestoven met stuifmeel. Bij een bezoek aan de volgende bloem bevrucht dit insect dan automatisch deze volgende bloem. Hoe communiceren bloemen en insecten met elkaar? Huh? Communiceren? Ja natuurlijk, je moet elkaar informeren of er wat te halen valt: Bloem: ben al bevrucht; derhalve geen bezoek meer nodig. Reactie: geen geur afgeven en verkleuren van bloembladen. Insect: Deze bloem levert niets meer op, dus ik markeer het met een geurspoor dat betekent: 'niets te halen'. Tja hoe ga je als insect op zoek naar een goede bron van energie? De bloemen geven je gelukkig een aanwijzing: Reageer op geur, ga van licht naar donker en volg de streepjes. Deze lezing vond ik erg informatief, goed gedocumenteerd en voorzien van prachtige foto's, derhalve beoordeel ik het met de maximaal te behalen vijf sterren. Hans Berndsen Coördinator werkroep thema-avonden IVN/KNNV Oost Achterhoek. Pagina 9 van 25

10 Thema-avond woensdag 10 mei 2017 over de Vlinderatlas van Winterswijk Met deze keer vijfendertig bezoekers werd de thema-avond in zalencentrum 'den Diek' te Lichtenvoorde goed bezocht. Jan Stronks, is onderzoeker en schrijver van de 'Atlas van de dagvlinders Winterswijk', versies 2014, 2015 en 2016''. Omdat deze atlas jaarlijks wordt aangepast is hij alleen digitaal benaderbaar. (zie link onderaan dit verslag.) Het doel van deze Atlas is: kennis/ontwikkeling bijdragen aan beschermingsmaatregelen geïnteresseerden stimuleren eropuit te gaan en gegevens te verzamelen. Gekscherend vertelde hij nog dat de studie van dagvlinders ideaal is; altijd bij mooi weer kijken en relatief weinig kennis over soorten nodig, want er zijn er in Nederland nog maar 53 van over. Dagvlinders zijn (een open deur) overdag actief bij temperaturen boven de 14 graden Celsius, en te herkennen aan de knopjes boven aan de antennes, waarmee zij geurstoffen kunnen opvangen. Jan verhaalde vurig over de situatie van dagvlinders in zuidoost Achterhoek, met name in de omgeving van Winterswijk. De vlinderstand gaat dramatisch achteruit. Voor de ZW-Achterhoek: vóór 1950 waren er nog 65 soorten te bewonderen, momenteel nog maar 29 soorten. Een achteruitgang van maar liefst 55%. Positief is: In een enkel geval keert een verdwenen soort weer terug. De grootste oorzaken van achteruitgang zijn: Afnemen geschikte oppervlaktes Versnippering gebieden Afname kwaliteit biotoop Niet op fauna gericht beheer Verregaande intensivering agrarisch gebruik en beheer gronden Verzuring, vermesting, verdroging Adviezen voor verbetering zijn dus tegengesteld aan bovenstaande. En heel soms lukt dat met veel inspanning door: Faunagericht beheer van wegbermen en slootkanten. Gebieden koppelen met verbindingszones Ontwikkelen van schrale 'nieuwe' natuurgebieden Minder intensief agrarisch gebruik van cultuurgraslanden Dagvlinders zijn onder te verdelen naar gebied: Hoogveen: 3 soorten, allen verdwenen. Heide: 5 soorten, 1 over, en nog een vage vermelding over een tweede soort. Graslanden: 20 soorten verdwenen, een aantal weer teruggekeerd, nog 16 standvlinders en 3 trekvlinders waargenomen. Pagina 10 van 25

11 Bossen en struwelen: Doet het iets beter omdat er: -veel bosranden zijn die met elkaar in verbinding staan -veel beheertypes zijn -veel bostypes zijn -veel verschillende bodemsoorten zijn, enz. Het klinkt allemaal negatief, maar er zijn ook leuke ontwikkelingen: de Iepenpage bijvoorbeeld, voorheen alleen in Limburg voorkomend en sedert 2013 waargenomen te Ratum. Keizersmantel is ook al gezien. Rond de steengroeve komen vele soorten dagvlinders naast elkaar voor, wat uniek is te noemen. Conclusie: Omdat wij afhankelijk zijn van insecten voor, onder andere, de bevruchting van planten die ons voedsel leveren, moeten wij steeds proberen een goede afweging te maken: Het bekende probleem van cultuur versus natuur. Ieder menselijk ingrijpen heeft vaak onbedoelde bij-effecten, zeker het intensieve gebruik van landbouwgrond met monoculturen, wat in het bovenstaand verhaal duidelijk tot uiting komt. Deze lezing vond ik erg informatief, goed gedocumenteerd en voorzien van prachtige foto's, derhalve beoordeel ik het met de maximaal te behalen vijf sterren. Hans Berndsen Coördinator werkroep thema-avonden IVN/KNNV Oost Achterhoek. Info: Atlas van de dagvlinders Winterswijk versie mei 2016: files/users/oost- Achterhoek/Artikelen/Atlas%20dagvlin ders%20winterswijk%20versie% pdf Pagina 11 van 25

12 Een rups van de koninginnenpage doet zich te goed aan de venkel. Waarneming gedaan op donderdag 29 juni 2017 in Kotten. Pagina 12 van 25

13 Paddenstoelenwerkgroep 2017 Ook dit najaar is de paddenstoelenwerkgroep actief. Er zijn behalve een aantal excursies ook weer een aantal determinatie-avonden gepland. Ook dit jaar kunnen we weer terecht bij Cor Sticker. Hij heeft een grote schuur bij zijn huis die van alle gemakken voorzien is; grote tafel, stoelen, elektrisch licht, aansluiting voor laptop enz.. Cor woont aan de Holthuisweg 1, 7108 BN in het Woold. De koffie, vaak met toebehoren, is bij Cor voortreffelijk, dat weten we inmiddels uit ondervinding. Alvast weer heel veel dank Cor!! De Holthuisweg is niet zo moeilijk te vinden. Vanaf de Rondweg-Zuid in Winterswijk neem je op de rotonde de afslag naar het Woold. Spoorlijn over, brug over de Slinge over en dan neem je meteen daarna de eerste weg links (Hijinkhoekweg). Na ca 300 meter eerste weg rechts: Dit is de Holthuisweg. Zijn huis is het eerste huis aan de linkerkant. Je kunt met de auto links van het huis het erf oprijden. Achter het huis staat de schuur. We beginnen om uur en gaan door tot ca uur. Mijn voorstel is om weer hetzelfde te doen als afgelopen jaren: We verzamelen allemaal weer wat materiaal (liefst onbekende soorten) en dat proberen we dan op de avond te determineren. Graag zelf boeken en gidsen meenemen. Als iemand een laptop wil meenemen, kunnen we ook met de schijf van Gerrit aan de gang. Er zijn voorstellen geweest om tot meer verdieping te komen, maar dat is niet van de grond gekomen. We hebben ook geen echte goede deskundigen van Pagina 13 van 25

14 de mycologische vereniging hier in de buurt wonen. Heb je ideeën hierover; laat het weten. Maar nu de data: Ik heb geprobeerd op verschillende dagen een schema te maken, zodat het niet steeds op dezelfde avond valt dat je zang, sport, cursus o.i.d. hebt: 1. Woensdag 13 september. 2. Dinsdag 26 september. 3. Maandag 16 oktober. 4. Donderdag 26 oktober. 5. evt. maandag 6 november. Ik hoor wel of er nog op- of aanmerkingen zijn. Ken je mensen die het leuk vinden om mee te doen; neem ze mee! Ik vond het afgelopen jaren altijd erg gezellig om zo met elkaar eens flink te puzzelen. Tot ziens op zondag 10 of woensdag 13 september! Groeten! Ed Grotenhuis. Voor paddenstoelen zijn dit najaar de volgende excursies gepland: Zondag 10 september: Landgoed Kotmans Zaterdag 23 september: Wooldseveen Zaterdag 21 oktober: Walfortbos bij Aalten o.l.v. Marjet Karsten-Schoorel Zaterdag 4 november: Leemputten bij Haak en Hoek Pagina 14 van 25

15 Werkgroep Natuurbeheer 2017 Dag allemaal, We hopen dat ook dit najaar weer veel leden (en niet-leden zijn ook welkom) de handen uit de mouwen willen komen steken. We gaan dit jaar naar veel verschillende gebiedjes. Willen jullie je a.u.b. een dag of wat van te voren aanmelden i.v.m. de consumpties en de organisatie? Meenemen: Laarzen of hoge werkschoenen, warme kleding, evt. regenkleding, werkhandschoenen, lunchpakket. Voor koffie en soep wordt gezorgd. NB: Volg de aanwijzingen van de excursieleiding op en maak goed gebruik van het gereedschap Hierbij de werkdagen voor het komende seizoen: 23 september 7 oktober 28 oktober 11 november 25 november 13 januari februari 2018 Waarheen we op welke datum gaan, is helaas nog niet rond. Daar krijgen de leden van de werkgroep nog bericht over. Het zullen vooral de bekende gebiedjes zijn als de Besselinkschans, de Heugte, de Muggenhoek, het Nonnenven e.d. Het is ook te vinden op onze website: Verdere informatie bij Hermien Toebes-Lammers, Vardinkhof 14, 7107 BG Winterswijk- Kotten. E: hermien-toebes@kpnmail.nl T: +31 (0) of +31 (0) Pagina 15 van 25

16 Activiteitenprogramma juli, augustus, september, oktober 2017 Algemene informatie over de activiteiten Lees deze als u aan een ervan deelneemt. Excursies Bij elke excursie zullen we niet meer herhalen wat er meegenomen moet worden. Het spreekt vanzelf dat passend schoeisel altijd verstandig is. Afhankelijk van het weer of terrein zijn vaak laarzen en soms regenkleding eveneens handig. Veldgids, kijker, loep e.d. zijn altijd nuttig. Als een excursie langer dan een dagdeel duurt, is een lunchpakket uiteraard zinvol. De excursies starten, tenzij anders vermeld, bij het VVV-kantoor in het voormalige gemeentehuis, Mevr. Kuipers-Rietbergplein 1, 7101 DD te Winterswijk. Op zaterdagmiddagen is het vertrek vanaf de parkeerplaats bij theater De Storm, Haitsma Mulierweg 11, 7101 BX Winterswijk. Carpoolen Als we carpoolen bij excursies, worden de kosten gedeeld. Lezingen Lezingen worden in Winterswijk gehouden in de Zonnebrinkkerk, Zonnebrink 61, 7101 NB Winterswijk. Deze is het makkelijkst te bereiken via de rotonde aan de Groenlose kant van Winterswijk. U rijdt dan richting centrum en blijft deze weg (Groenloseweg) alsmaar volgen. Bij de volgende rotonde gaat u rechtdoor, de weg buigt naar rechts en dan ziet u na ca 500 meter de kerk aan uw linkerhand. Tegenover de kerk is een ruime parkeerplaats (de Blikbak ). Pagina 16 van 25

17 Wanneer Donderdagavond 6 juli 2017 Excursie plantenwerkgroep naar het Grijze veld bij Lievelde Vertrek uur van de P-plaats bij klooster Loreto, Kloosterstraat 5, 7137 MZ Lievelde Ca uur Leiding (en info) Thea Focker en Els van Dijk ( ) Meenemen Laarzen of hoge schoenen, loep en flora Bijzonderheden Dit keer gaan we het schrale grasland in het Grijze veld bekijken. Is er verschil tussen de oudere stukken en de kort geleden aangelegde stukken? Wanneer Zondagmiddag 16 juli 2017 KNNV-IVN wandeling Thema Oude en nieuwe landgoederen Vertrek uur Vanaf het parkeerplaatsje aan de Kotmansweg, 7109 CH Winterswijk-Miste (Let op: Deze is alleen toegankelijk via de Heenkamppieperweg!) Ca uur Leiding (en info) KNNV- en IVN gidsen Meenemen Goed schoeisel Bijzonderheden Landgoed Kotmans is een van de nieuwe landgoederen rond Winterswijk. De natuurwerkgroep van de KNNV heeft afgelopen winter de heide van opslag ontdaan. Ook de andere, veelal oudere landgoederen in de omgeving zijn zeer interessant. Wanneer Zaterdag 29 juli 2017 Floron excursie Vertrek uur vanaf het station in Vorden 2 e helft van de middag Leiding (en info) Fred Bos en/of Louis-Jan van den Berg Meenemen Lunchpakket, drinken, flora, loep Bijzonderheden Vandaag inventariseren we natte heide, natuurbouw en beekbegeleidend bos Wanneer Woensdag 2 augustus 2017 Fietstocht Molens en natuur Vertrek uur van het VVV-kantoor in Winterswijk Ca uur Leiding (en info) Ed Grotenhuis ( ) Bijzonderheden Natuur en cultuur. We fietsen een natuurroute langs een aantal Winterswijkse molens. We hopen op mooi weer en veel vlinders. Pagina 17 van 25

18 Wanneer Zondag 20 augustus 2017 IVN-KNNV wandeling: In de voetsporen van burgemeester Smits Waar Eibergen Vertrek uur parkeerplaats Openluchttheater, Grotestraat BD Eibergen Ca uur Leiding (en info) IVN gidsen Bijzonderheden Informatie bij André Hendriks ( ). Zie ook de aankondigingen in de pers. Wanneer Zondag 27 augustus 2017 Insectenexcursie met nadruk op sprinkhanen Waar Wooldse veen Vertrek uur verzamelen bij het parkeerplaatsje bij het Wooldseveen, Kuipersweg, Winterswijk-Woold Ca uur Leiding (en info) Rody Schröder ( ) Meenemen Loep, zo mogelijk insectengids, glazen potje met deksel Bijzonderheden Net als vogels kan Rody veel sprinkhanen op hun geluid al determineren. Het is verrassend om te zien aan hoeveel soorten wij meestal voorbij lopen. Bij slecht weer gaat de excursie niet door. Bij twijfel even contact opnemen met de excursieleider. Wanneer Zaterdag 2 september 2017 Planten kijken met de plantenwerkgroep Waar Randzone van het Korenburgerveen Vertrek uur vanaf Den Oppas Korenburgerveenweg 2, 7102 GD Winterswijk Ca uur Leiding (en info) Louis-Jan van den Berg en Fred Bos ( ) Meenemen Flora, loep Bijzonderheden Het gaat vandaag over de combinatie bos en veen Pagina 18 van 25

19 Wanneer Zondag 10 september 2017 Paddenstoelenexcursie landgoed Kotmans in Miste Vertrek vanaf De Storm in Winterswijk. Of: uur van de parkeerplaats bij het landgoed aan de Kotmansweg (alleen bereikbaar per auto vanaf de Heenkamppieperweg) Ca uur Leiding (en info) Ed Grotenhuis ( ) Meenemen Loep, spiegeltje, paddenstoelengids Bijzonderheden Behalve excursies organiseert de paddenstoelenwerkgroep ook weer determinatie avonden (zie elders in deze Gagea) Vandaag gaan we het veld in en brengen ze ter plekke aan de grote tafel bij de schuur op naam. Wanneer Woensdag 13 september 2017 Determinatie avond paddenstoelenwerkgroep Plaats Holthuisweg 1, 7108 BN Woold Begin uur Einde uur Leiding ( en info) Ed Grotenhuis ( ) Meenemen Zelf verzamelde onbekende paddenstoelen en determineerwerken die je hebt. Evt. laptop. Bijzonderheden Met elkaar determineren is elk jaar weer heel gezellig bij Cor in de grote schuur achter zijn huis. Van zelf dingen opzoeken en vooral goed kijken, leer je het meeste. Wanneer Woensdag 13 september 2017 Thema avond: Denken over buiten en binnen Waar Zalencentrum De Huve, Grotestraat 52, 7151 BD Eibergen Begin uur Einde Ca uur Spreker Erick Brinkman Bijzonderheden Nog niet bekend. Nadere informatie bij Hans Berndsen ( ). Zie ook de aankondigingen in de pers. Entree (incl. een consumptie) E 3,- leden en E 5,- niet-leden Pagina 19 van 25

20 Wanneer Zondag 17 september 2017 IVN-KNNV wandeling Kleiputten Vertrek uur vanaf de Oudenallerlaan 35, 7157 AZ Rekken. Parkeren bij Natuurbad Rekken. Ca uur Leiding (en info) IVN-gidsen Meenemen In het najaar is een paddenstoelengids en een spiegeltje heel handig Bijzonderheden Informatie bij André Hendriks ( ). Zie ook de aankondigingen in de pers. Wanneer Zaterdag 23 september 2017 Natuurwerkdag Vertrek uur van het VVV-kantoor in Winterswijk Ca uur Leiding (en info) Hermien Toebes ( of ) Opgave Ja graag, handig voor de voorraad koffie en soep die klaargemaakt moet worden Meenemen Laarzen of stevige werkschoenen, lunchpakket Bijzonderheden Op dit moment is de locatie nog niet precies bekend. Informatie bij Hermien Wanneer Dinsdag 26 september 2017 Determinatie avond paddenstoelenwerkgroep Plaats Holthuisweg 1, 7108 BN Woold Begin uur Einde uur Leiding ( en info) Ed Grotenhuis ( ) Meenemen Zelf verzamelde onbekende paddenstoelen en determineerwerken die je hebt. Evt. laptop. Wanneer Zaterdag 30 september 2017 Planten kijken met de plantenwerkgroep Waar Vragenderveen Vertrek uur parkeerplaats aan de Maneschijnweg te Vragender bij de uitkijktoren over het veen Ca uur Leiding (en info) Louis-Jan van den Berg en Fred Bos Meenemen Flora, loep, laarzen Bijzonderheden Dit keer gaat het om de speciale hoogveenvegetatie. Zo groeit meer dan 90% van de rijsbessen in Nederland in het Vragenderveen. Wanneer Zaterdag 7 oktober 2017 Baumberge; natuur en cultuur Vertrek uur per auto (carpoolen) vanaf theater De Storm in Pagina 20 van 25

21 Winterswijk Ca uur Leiding (en info) Fred Bos ( ) Opgeven Vóór 4 oktober bij Fred Bos Meenemen Goede wandelschoenen Bijzonderheden De Baumberge is een groot gebied. We nemen nu een ander gedeelte. Een mooie wandeling langs verrassende plekjes. Wanneer Zaterdag 7 oktober 2017 Natuurwerkdag Vertrek uur van het VVV-kantoor in Winterswijk Ca uur Leiding (en info) Hermien Toebes ( of ) Opgave Ja graag, handig voor de voorraad koffie en soep die klaargemaakt moet worden Meenemen Laarzen of stevige werkschoenen, lunchpakket Bijzonderheden Op dit moment is de locatie nog niet precies bekend. Informatie bij Hermien. Wanneer Woensdag 11 oktober 2017 KNNV-IVN Thema avond over de koekoek Waar Zonnebrinkkerk te Winterswijk Begin uur Einde Ca uur Spreker Kevin Collins Bijzonderheden Dit jaar is het jaar van de koekoek. Het gaat niet goed met dit dier. Buiten de natuurgebieden wordt hij haast niet meer gezien. Vanavond zullen we meer over deze bijzondere vogel te weten komen. Wanneer Waar Vertrek Leiding (en info) Bijzonderheden Zondag 15 oktober KNNV-IVN wandeling Kloosterbos tussen Corle en Bredevoort uur vanaf het uitzichtplatform op de hoek van de Goordiek en de Geerdesweg, 7119 AB Winterswijk-Corle Ca uur KNNV- en IVN-gidsen In het Grote Goor kunnen we allerlei trekvogels tegenkomen en in het kloosterbos de nodige paddenstoelen. Dit wordt een mooie wandeling! Pagina 21 van 25

22 Buitengebeuren Winterswijk en omstreken Een overzicht van de excursies van de KNNV, IVN, Floron en anderen. Excursieprogramma juli, augustus, september, oktober 2017 Juli Donderdag uur: KNNV-IVN plantenwerkgroep Woensdag uur; KNNV-IVN Thema-avond over de koekoek excursie Grijze veld bij Lievelde Zondag uur: KNNV-IVN: Wandeling oude en nieuwe landgoederen in Miste Zondag uur: Floronexcursie Vorden Augustus Woensdag uur: KNNV: Fietstocht Molens en natuur Zondag uur: IVN-KNNV wandeling Eibergen Zondag uur: KNNV: Insecten en vooral sprinkhanen September Zaterdag uur: KNNV-IVN plantenwerkgroep Randzone Korenburgerveen Zondag uur: KNNV Paddenstoelen Landgoed Kotmans Woensdag uur; KNNV paddenstoelenwerkgroep determinatie avond Zondag uur: IVN-KNNV wandeling kleiputten Rekken Zaterdag uur: KNNV natuurwerkdag Dinsdag uur: KNNV paddenstoelenwerkgroep determinatie avond Zaterdag uur: KNNV-IVN plantenwerkgroep Vragenderveen Pagina 22 van 25

23 Oktober Zaterdag uur: KNNV wandeling Baumberge (D) Zaterdag uur: KNNV natuurwerkdag Woensdag uur; KNNV-IVN Thema-avond over de koekoek Zondag uur: KNNV-IVN wandeling Corle Kloosterbos Pagina 23 van 25

24 Inlichtingen: KNNV afdeling Oost-Achterhoek IVN- wandelingen SMVV (Stichting Marke Vragender Veen) Floron Nadere informatie zie elders in de Gagea. André Hendriks, of Opgave VVV Lichtenvoorde of via De excursies starten op de parkeerplaats bij de kerk in Vragender. Website: Info: Fred Bos, tel en/of Louis-Jan van den Berg, tel Alleen op de excursiedag of Natuurmonumenten Kijk voor informatie op de website: activiteiten Geldersch Landschap Informatie via de website Kijk daar bij Evenementen. Voor de excursies van de Stichting Marke Vragender Veen, Natuurmonumenten en Geldersch Landschap moet worden betaald. Pagina 24 van 25

25 Ondergetekende, Naam:. Voorletters: ( O man / O vrouw ) * Adres:. Postcode: Woonplaats:.. Telefoon: Giro / Bank nr.: adres:... Geboortejaar:. Geeft zich op als: O Lid ( 27,50/ jaar) O Huisgenootlid ( 7,50/ jaar) O Donateur (minimaal 22,50/ jaar) * Heeft kennis van/ belangstelling voor... Hierbij machtig ik de penningmeester van de KNNV Oost-Achterhoek om mijn contributie/donatie van mijn bankrekening.. af te schrijven Aanmelding d.d.:... Handtekening: Pagina 25 van 25