SECTORREKENINGLAND- EN TUINBOUW - RAMING VOOR1981

Transcriptie

1 SECTORREKENINGLAND- EN TUINBOUW - RAMING VOOR1981 MededelingNo.253 December1981 ^ DE«HAAG % SIGN: L2 > " ^3 - "" g EX. NO: 4 Landbouw-EconomischInstituut Stafafdeling Conradkade CL Den Haag Postbus LS Den Haag Telefoon Toestel 141 Prijs ƒ7,60

2

3 INHOUD Biz. TENGELEIDE 5 1. INLEIDING 7 2. RESULTATEN Produktie Aangekochteproduktiemiddelen Toegevoegdewaarde HETINKOMENVANDEAGRARISCHESECTOR 14

4

5 TENGELEIDE Sedert 1976 wordtdoordelidstatenten behoevevande EG jaarlijkseenramingopgesteldvandenetto-toegevoegdewaarde tegenfactorkostenindeland-entuinbouwvoorhetlopende kalenderjaar.voorheenwerddezeramingverrichtdoor hetministerie vanlandbouwen Visserij.Onlangsisechterdebetrokkenafdeling -StatistiekenDocumentatie -tendeleovergeplaatstnaar het Landbouw-EconomischInstituut, metalsgevolgdatde werkzaamhedenvoordeonderhavigeramingvoortaanopditinstituut plaatshebben.bijdeopstellingvandevoorliggenderamingvindtnauw overlegplaatsmethetcentraalbureauvoordestatistiek, het CentraalPlanBureauendeDirectieAlgemeneZaken vanhet Ministerie van Landbouwen Visserij.Degegevens inzakedeprijzen zijngrotendeels afkomstigvandeberichtgeversvan hetleiuit industrieen handel,terwijl voordemeestaktuelegegevensde medewerkingvandeverschillendeproduktschappenonontbeerlijk was. De Directeur, Den Haag, december 1981 %-??%' 3. de Veer

6

7 1. INLEIDING Denavolgenderamingvan het "agrarisch inkomen" (de nettotoegevoegdewaardetegenfactorkosten)sluitquaopzetaan bij hetopeg-niveaugeharmoniseerde systeemvandenationalelandbouwrekeningen.zijvormeneenonderdeelvande Nationale RekeningenzoalsdezehiertelandedoorhetCentraalBureauvoorde Statistiekwordengepubliceerd.Doordezeopzetwijktzowelde presentatiealsdeinhoudaf vandesectorrekeningenvoorlandbouwenglastuinbouwzoalsdieopbasisvan boekhoudgegevens doorhet LEI wordenopgesteldengepubliceerd in hetlandbouw- EconomischBericht. Belangrijkeverschillenbetreffende uiteenlopendebehandelingvandeinterne leveringenen hetopnemenvan defactorkosteninde LEI-sectorrekeningen. Vanbelangisookdat delei-sectorrekeningvoordelandbouw (enookvoorenkele opengrondstuinbouwsectoren) betrekkingheeftopboekjaren (mei/april) endevoorliggenderamingopkalenderjaren. Metnamebijgrote prijsfluctuaties (aardappelen, varkensvlees, veevoeder) kandit totsterkuiteenlopenderesultatenleiden.deindezemededeling opgenomengegevenszijndanooknietvergelijkbaarmetde gegevensuitde Prognose vanbedrijfsuitkomstenzoals die in dezezelfdeseriewordengepubliceerd (voor 1981/82: Mededelingen No. 252). Denetto-toegevoegdewaardetegenfactorkosten,ofwelhet agrarisch inkomenishetbedragdatdeindeland-entuinbouw ingezetteproduktiefactorenalsbeloningontvangen.de nettotoegevoegdewaardewordtverkregendoordebruto-produktiewaarde (=totale produktiewaardeminus interne leveringen)te verminderen metde waardevandeaangekochte goederenendiensten. Het daaruitresulterendebedragvormtdebruto-toegevoegdewaardetegen marktprijzen, welke wordtverminderdmetdeafschrijvingenen indirectebelastingenenvermeerderdmetdesubsidies. Omvande aldusberekendenetto-toegevoegdewaarde tegenfactorkosten (=agrarisch inkomen) tekomenophetdoordeagrarischezelfstandigengezamenlijkbehaalde inkomen, moetnogeenaantaldoor deagrariërste betalenkostenwordenafgetrokken (zie hfdst. 3). Voorhetmerendeelvande hiernaopgenomenkostenen opbrengstenposten wordenhetzijdoorhetlei,hetzijdoorandereinstellingen, minof meercontinu deprijs- envolumeontwikkelingen gevolgd.ophetmomentvanafsluitenwarendezereekseninderegel bekend toten metseptember.deontwikkelingindeoverige maandenis bijgeschat.voordeoverigepostenzijnschattingen gemaaktaandehandvanonderanderepraktijkinformatie enin het verledengeconstateerderelaties.

8 2. RESULTATEN 2.1 Produktie (zie tabel 1) Akkerbouwprodukten Dankzijgunstigegroeiomstandigheden lagen de hectare-opbrengstenvandeakkerbouwprodukten in hetalgemeenhogerdanin1980 enookruimschootsbovenhetgemiddeldevandevijfvoorafgaande jaren.bijdegranenstond tegenoverdestijgingvande hectareopbrengsteneenafnamevanhetareaal (metnamevan tarwe),zodat degeproduceerdehoeveelheid ongeveergelijkbleef.bijdeaardappelen werd een circa4% kleinerareaalmeerdangecompenseerd dooreen7% hogerefysiekeopbrengst.bijdesuikerbietenwas zowelhetareaal (8%)alsdehectare-opbrengst (10%) hogerdan vorigjaar.incombinatiemeteenietslagersuikergehaltewordt een 17% hogeresuikerproduktie geraamd.bijpeulvruchten,uienen handelsgewassendeed zich,gemiddeld genomen,zoweleen uitbreidingvanhetareaalalseenverhogingvandehectare-opbrengsten voor, hetgeenresulteerde ineensterkevolurnetoename. Deprijsontwikkelingvandeakkerbouwprodukten -die betrekkingheeftopkalenderjarenendusookopeendeelvandeoude oogst -vertoonteenuiteenlopendbeeld.degraanprijzenzullen waarschijnlijkeenverhogingvancirca8%teziengeven.deprijzenvande meestekleinereendevrijeproduktenvertonenookeen duidelijkestijging, waarbijmetnamedeverwachtestijging van deaardappelprijsopmerkelijk is. Daarbijmoetworden bedachtdat hetuitgangsniveau -deaardappelprijs in1980 -vrijlaag was. Eenprijsdalingisgeraamdvooruien,terwijlookdesuikerprijs naarverwachtingeendalingtezienzalgeven.ditlaatstehangt uiteraard samen metdezeergroteoogst, waardoorerveel C-suiker isgeproduceerd terwijlde wereldmarktprijs,diebepalend is voor deprijsvanc-suiker,ookaanzienlijk lagerligtdaneenjaar geleden. Intotaalgaandeprijzenvandeakkerbouwproduktenvolgens deraming metcirca6%omhoog, hetgeenincombinatiemeteen ongeveer8%grotervolumetoteentotaleproduktiewaardevan bijna 2,9miljard guldenleidt. Tuinbouwprodukten Volgensdejongstemeitellingwasin1981hetareaalgroenten onderglasvrijwelgelijkaandatvaneenjaartevoren. Hetareaal groentenindeopengrondwasbijna6%groter,terwijlindeze sectorookdekilogramopbrengstenbovenhetin1980behaalde niveaulagen. Eenenanderresulteerdevoorallegroententezamen ineen ruim 4%grotereveilingaanvoer.

9 Tabel 1 Raming opbrengstwaarde (min. gld.) Akkerbouwprodukten w.o.: granen aardappelen suiker handelsgewassen uien Tuinbouwprodukten Waarde agrarische produktie 1981 Mutatie in hoe-v prijs : 20 8 r. 4, % waarde , Waarde groenten fruit bloemen en planten bloembollen boomkwekerijprod Dierlijke produkten rundvlees kalfsvlees varkensvlees pluimveevlees eieren melk , Totaal-generaal , Voor de aanvoer van fruit is nauwelijks enige daling geraamd, hetgeen in het licht van de oogstramingen - die uitkomen op een produktiedaling van circa 40% als gevolg van nachtvorstschade - merkwaardig is te noemen. Deze merkwaardigheid hangt samen met het door het CBS gehanteerde systeem. De volumegegevens hebben alleen betrekking op de veilingaanvoer in het kalenderjaar, zodat ook een deel van oogst 1980 hierin is meegeteld. Voorraadveranderingen blijven daarbij buiten beschouwing. Bovendien telt het CBS de hoeveelheid fruit die in de interventie is gegaan, niet mee bij het aanvoervolume. De waarde van het interventiefruit wordt opgenomen onder de post subsidies. Op deze wijze werd in 1980 circa ton fruit buiten de produktieraming gehouden en in 1981 ongeveer ton. Voor bloembollen en boomkwekerijprodukten is een gelijkblijvend, respectievelijk iets toenemend, produktievolume geraamd. De glasoppervlakte met bloemen was in 1981 nagenoeg gelijk aan die in 1980, terwijl het areaal potplanten met 7,5% toenam. Een en ander leidde in combinatie met een stijging van de fysieke op-

10 brengsteneneenverschuiving inhetpakkettoteenduidelijke aanvoertoename (8%)bijdebloemenen planten. Deprijzen vandetuinbouwproduktenwordengemiddeld 7% hoger geraamd, waaraanvooraldeprijzenvangroentenenfruithebben bijgedragen.degroenteprijzenlagenin heteerstehalfjaaraanzienlijkhogerdaneenjaartevoren;in hettweedehalfjaar wistendeprijzenvande kleinereproduktenzichin hetalgemeen redelijkte handhaven, maargavendegroteprodukteneendaling tezien.destijgingvandefruitprijsheeftbetrekkingopde oude, maar metnameopdenieuweoogst. Vooralvoornieuweappelrassen wordenhogeprijzenbetaald.deprijzenvandebloembollen gingendoordeforsedalingbijdetulpebollenduidelijkomlaag, terwijldebloemenenplantenalsmedede boomkwekerijprodukten eenbeperkteprijsstijgingteziengaven. Eenenanderleiddetoteencirca 12% hogereopbrengstwaarde voordetuinbouwprodukten, waardoorhetgeraamde totaalbedrag uitkomt opbijna6,7miljardgulden. Veehouderij produkten Volgensde meitellingwasde melkveestapel inhetvoorjaar slechts 1%groterdanin1980,zodatdetoenamevande melkproduktievoorhetgrootstedeelmoetwordentoegeschrevenaaneen stijgingvande melkproduktieper koe.devarkensvleesproduktie isruim2%grotergeraamdenindeslachtpluimveesectorwordtde produktietoename geschatop 11%.Deeierproduktiewordtop jaarbasis7% hogergeraamd. Deprijzenvandedierlijkeproduktenondergingeneenflinke stijging.ditwasvoornamelijkeengevolgvanruimereafzetmogelijkheden.dit laatstehingtendelesamen metdegeringegroei ofzelfsproduktiedaling inandereeg-landen (varkensvlees, melk). BovendienverliepdeafzetnaarDerdeLandenvrijgunstigdoorde hogere wereldmarktprijzen. OokdeverhogingvandeBrusselseprijzenheeftvoordezwaremarktordeningsprodukten de opbrengstprijzenpositiefbeïnvloed.bedachtmoetwordendatbijenkeleprodukten (varkensvlees, kalfsvlees)hetprijsherstelplaatsheeftna eenscherpedalinginhetvoorafgaandejaar. Dezeontwikkelingen leiddentoteenaanzienlijkestijging vandegeraamde waardevandedierlijkeproduktie: metcirca2,3 miljardgulden (13%)toteentotaalbedragvancirca 19,4 miljardgulden. 2.2 Aangekochte produktiemiddelen InnavolgingvanhetsysteemvandeNationaleRekeningen wordenin hetkadervandevoorliggende ramingalleendeaangekochtegoederenendienstenalskostenbeschouwd (zietabel 2). Defactorkosten (arbeid, pachtenrente) blijvenbuitenbeschouwing (zieookhoofdstuk 3). 10

11 De belangrijkste kostenpost is het veevoeder, waarvan de prijs volgens de raming met circa 7% omhoog ging. De prijsstijging had vooral in het begin van het jaar plaats; de laatste maanden treedt onder invloed van de daling van de dollarkoers en de goede oogstvooruitzichten met name in Noord-Amerika, een duidelijke afvlakking op. Opmerkelijk is de - zij het geringe - daling van het veevoederverbruik, die vrijwel geheel te danken is aan het rundvee. Onder meer dankzij de goede groei van de voedergewassen (gras en snijmais) kon met lagere krachtvoedergiften worden volstaan, hetgeen gezien de hoge prijzen als een gunstige omstandigheid kan worden aangemerkt. Het verbruik van varkensvoer onderging nauwelijks een verandering en dat van pluimveevoeders steeg ongeveer evenredig met de pluimveeproduktie. Tabel 2 Raming waarde aangekochte produktiemiddelen (min. gld.) Waarde 1980 hoev. Mutatie in prijs % waarde Waarde 1981 Totaal w.o. : zaaizaad en pootgoed veevoeder energie materialen en diensten kunstmest ,5 2-0, , , ? Vooralalsgevolgvandehogereenergiekostenondergingende kunstmestprijzeneenflinkestijging.zuinigwerdomgesprongen met energie.daarbijspeeldedezachte wintereenrol,terwijlookde getroffen besparingsmaatregelenhunvruchtenbeginnenafte werpen. Geziende wederomscherpeprijsstijgingvanenergie (22%) isditookzeer gewenst. Deprijzenvandeoverigekostenposten lopenongeveer gelijkopmetdeinflatie, voordevolumeontwikkeling iseeniets kleinere toenamedandegroeivanhetproduktievolumeaangehouden. Voordetotalekostenresulteerteenenanderin eenlichte afnamevanhetvolumeenineenprijsstijgingdiewathogerligtdan hetinflatietempo. 2.3 Toegevoegde waarde Debruto-produktiewaarde vandeland-entuinbouwwordtvoor 1981 circa3,4miljard guldenhogergeraamddanin1980, terwijl IJ

12 de waarde van de aangekochte goederen en diensten met ongeveer 1,1 miljard gulden zal toenemen. Deze ontwikkelingen hebben geleid tot een flinke stijging van de bruto-toegevoegde waarde (zie tabel 3), namelijk met ruim 2,2 miljard gulden ofwel circa 20%. Om van de bruto-toegevoegde waarde op het agrarisch inkomen te komen, moeten nog worden afgetrokken de indirecte belastingen (onder meer onroerend goed-belasting en waterschapslasten) en de afschrijvingen. Deze laatste zijn ongeveer 140 miljoen gulden hoger geraamd. Voorts moet worden bijgeteld het door de landbouw ontvangen bedrag aan subsidies (onder meer de waarde van de interventieprodukten en de overheidsbijdrage in de keuringskosten). Deze post geeft een sterke daling te zien, hetgeen vrijwel geheel voor rekening komt van de verhoging van de medeverantwoordelijkheidsheffing op melk (van circa 100 naar 180 miljoen gulden), welke wordt beschouwd als een "negatieve subsidie". Tabel 3 Raming toegevoegde waarde land- en tuinbouw 1981 (min. gld.) Waarde Mutatie in % Waarde 1980 hoev. prijs waarde Bruto-produktie Aangekochte goederen , en diensten Bruto-toegevoegde ,5 8, waarde (marktprijzen) Subsidies - Indirecte belastingen - Afschrijvingen _ Netto-toegevoegde waarde (factorkosten) Na verwerking van deze bedragen resteert de netto-toegevoegde waarde tegen factorkosten, ook wel aangeduid als het agrarisch inkomen.dit is dus het bedrag dat de inde landbouw ingezette produktiefactoren als beloning ontvangen. Het geraamde agrarisch inkomen laat van 1980 op 1981 een stijging zien van ruim 20%. Wanneer men rekening houdt met de geldontwaarding - in 1981 circa 6% - komt men op een reële stijging van het agrarisch inkomen met circa 14%. Het isniet mogelijk om nauwkeurig aan te geven hoe de beloning van de ingezette produktiefactoren zich inde verschillende sectoren van de land- en tuinbouw in 1981 heeft ontwikkeld. Gezien het teruglopen van het krachtvoederverbruik enerzijds en de stijging van de prijzen van zowel melk, rundvlees als nuchtere kalveren anderzijds, lijkt het aannemelijk dat de verbetering inde 12

13 melkveehouderij sterkerisgeweestdan hetgemiddelde. Hetzelfde geldt, metnamevanwegedeverbeterdeprijsverhoudingtussenvlees envoeder, voordevarkenshouderij. Ookindepluimveehouderij zaldetoegevoegdewaardetoenemen. Indeakkerbouwis weliswaardeprijsverhoudingtussen opbrengstenen kostennauwelijksverbeterd, maardoordeforse volumegroeimagookvoordezesectoropeenhogeretoegevoegdewaarde wordengerekend.voordeglastuinbouwvaltnognietmetzekerheid aantegevenofeenstijgingdan weleendalingoptreedt. Detoenamevandeproduktiewaardevandeglasgroenten (circa8%)zal waarschijnlijk indezelfdeordevangrootteliggenalsdetoename vandenon-factorkosten.voordesierteeltonderglaskanopeen kleinestijgingvandetoegevoegdewaardewordengerekend.inde vollegrondsgroenteteelt endefruitteeltmageenduidelijke verbetering wordenverwacht, maarindebloembollenteelt ende boomkwekerijzalwaarschijnlijkeendalingzijnopgetreden. 13

14 3. HETINKOMENVAN DEAGRARISCHESECTOR Hetin hetvorigehoofdstuk aangegevenaanzienlijkeherstel van hetagrarisch inkomeniszoweleengevolgvaneenverbetering inde volumesfeer,dusvaneenproduktiviteitsstijging,alsvan hetprijsverloop. Dehoeveelheid aangekochte produktiemiddelen namniettoeenhetproduktievolumesteegmetcirca4,5%.de verhouding vandeprijzenvandeproduktenenerzijdsende produktiemiddelenanderzijdsgeeftnauwelijkseenverandering te zien: beideprijzenstijgengemiddeldvolgensderamingmet 8 à8,5%. Omdatdestijgingvandeopbrengstprijzenechter betrekkingheeft opeenbijnatweemaalzogrootbedragalsdeprijsstijgingvan deproduktiemiddelen,leverdeookhetprijsverloop eenflinke bijdrage aandetoenamevandetoegevoegde waarde. Toch wijstdegangvanzakenopdebroosheidvanhetgesignaleerdeherstel. Deproduktiviteitsgroeihangtimmersvooreen (groot?)deelsamenmetgunstigegroei-omstandigheden. De prijsverhoudingkonzichongeveerhandhavendankzijvoorveleprodukten relatief gunstigemarktomstandigheden.zowelvanheteenalsvan hetanderiseenvoortzetting in volgendejarenonzeker,zodatop grondvanhetherstelin1981geenoptimistischeconclusiesvoor denabijetoekomstmogenwordengetrokken. Tabel 4 Toegevoegdewaardeagrarischesector (min. gld.) J981 O O (v) (v) (r) Netto-toegevoegdewaarde (factorkosten) Idem, nacorrectiegeldontwaarding 2) Idem,index ( = 100) Idem,perarbeidskracht 3) ) Het CBS heeft de berekening van het nationaal inkomen voor 1977 en latere jaren herzien;de tweede kolom voor 1977geeft de gereviseerde cijfers. 2)Gedefleerd met prijsindex nationaal inkomen. 3) Schatting LEI. Bron: CBS, LEI-bewerking. 14

15 Dein1981optredendeverbeteringvandetoegevoegdewaarde moetook wordenbezienin hetlichtvandeontwikkeling in voorgaandejaren.tabel 4geefteenoverzicht.Daaruitvaltaf te leidendatna 1976een voortdurendedalingvandereële netto-toegevoegde waardevandeland-entuinbouwisopgetreden; metnamein 1979en 1980deedzicheenscherpeterugvalvoor.Deneerwaartse tendens wordtnogduidelijkerwanneerdetoegevoegdewaarde wordt vergelekenmetdieuithetbeginvandejarenzeventig:het gemiddeldevan 1972,1973en 1974 bedroeg (in prijzenvan1975) circa9300 miljoengulden. Wanneerrekeningwordtgehoudenmetde verminderingvanhetaantalarbeidskrachtenwordthetbeelduiteraardminderongunstig, maarookdanblijkthetniveauvan het begin vandejarenzeventigin1981nietgehaaldte worden. Totnutoeisalleeningegaanopdenetto-toegevoegde waarde, zijndedebeloningdietoevaltaandeindelandbouwingezette produktiefactoren.ditbedragkomtslechtsvooreendeel bijde agrarischezelfstandigenen hungezinsledenterecht.eerstmoet namelijkvanditbedrag loon,renteenpachtwordenbetaald. Voortsisslechtseendeel (circa50%) vanhetloonwerkin rekeninggebrachtbijdeproduktiemiddelen (onderhoud,energie, bestrijdingsmiddelen etc). Aandehandvande LEI-boekhoudingen wordtintabel 5eenruweschattinggegevenvandezeaftrekposten en vanhetvoorde boerenentuinders (en hungezinsleden) resterendeinkomen. Tabel 5 Schattingresterend inkomenagrarischesector (min. gld.) Netto-toegevoegdewaarde (factorkosten) Af: 50%loonwerk betaaldloon betaalderente betaaldepacht Resterend inkomen Idem,reëel ( =100) O (v) (v) (r) ) Voorrevisie,zienoot 1 tabel 4) Bron: LEI. 15

16 Hetaandeel vanhet resterende inkomenindetoegevoegde waardeisgedaaldvan 74%in 1975tot65%in1981. Bovendienfluctueerthetresterende inkomensterkerdandetoegevoegde waarde. Vooraldoordeforsestijgingvanderentelasten -een verdubbelingtussen 1977en wasdedalingvan hetresterendeinkomenin1979en1980veelgeprononceerderdanvandetoegevoegde waarde.echterookdestijgingvan 1980op 1981issterker:reëel gezien20 à 25%. Ditneemtniet wegdathetreëleinkomenin1981 nogmeerdan 20% benedenhetniveauvan ligt.Ook wanneermenrekeninghoudtmetdedalingvanhetaantalagrarische, zelfstandigenen hunmeewerkendegezinsleden (intotaaltussen 1976en1981eendalingvancirca 10%) heeftdusdeafgelopenvijf jaareenduidelijke achteruitgangplaatsgehad.hierbijdoetzich doorstatistischeoorzakennogenigeonderschatting vandedaling voor:deagrariërsdiedelandbouwverlaten, hebbeninderegel eenrelatief laaginkomen.degenendiegeblevenzijnhebbendus hunreëleinkomennogietssterkerziendalendanhetverloopvan hetgemiddeldesuggereert.tervergelijkingkan wordenvermelddat tussen 1976en 1981hetreëlenationaalinkomenperhoofdvande bevolkingnauwelijks isgedaald. Concluderendkan wordengestelddathetinkomenvande Nederlandseland-entuinbouwinzijngeheelin1981flinkisverbeterd. Dezestijgingmoetevenwelwordenbezienin hetlichtvande sterkeverslechteringdiedeafgelopenjarenheeftplaatsgehad. Bovendienis hetonzekerofhetherstelproces zichindenabijetoekomstzal voortzetten. 16