Waversesteenweg

Transcriptie

1 PAGINA 1/5 Demeuldre-Coché (foto 2010). ELSENE Voormalige porseleinfabriek Demeuldre-Coché Waversesteenweg Brussels Hoofdstedelijk Gewest INVENTARIS VAN HET BOUWKUNDIG ERFGOED MAURICE BISSCHOPS ECLECTISME NEORENAISSANCE MANUFACTUUR GELIJKVLOERS MET HANDELSZAAK Georges Lorandstraat Geschiedenis De oude porseleinmanufactuur werd in 1830 opgericht door de Franse porseleinfabrikant Charles-Christophe Windisch. Kort voordien had hij zich losgescheurd van zijn vennoot Frédéric Faber, een befaamd schilder en etser, die in 1818 de porseleinmanufactuur van Morteleque had overgenomen (vroeger op nr. 152). Windisch vestigde zich vrijwel rechtover de fabriek van zijn voormalige vennoot in de lokalen van de voormalige herberg en relais Au Mayeur cabaret. Hij werd daarvoor gefinancierd door Jean-Jacques Coché-Mommens ( ), hoofdredacteur en eigenaar van de krant Le Courrier des Pays-Bas die een rol had gespeeld in de onafhankelijkheid van België en die niet ver daarvandaan een landhuis bezat (zie nr. 249). Na de dood van Windisch in 1843 nam Jean-Jacques Coché-Mommens de fabriek over onder zijn eigen naam en trok de Franse porseleinfabrikant Michel-Antoine Caillet aan als medewerker. De nieuwe directeur voegde aan de fabriek een schildersatelier toe, geleid door Jean-Ambroise Duprest, eveneens

2 PAGINA 2/5 een Fransman. In 1852 droeg J.-J. Coché de onderneming over aan zijn dochter Chantal Coché-Mommens en zijn echtgenote Émile-Théodore Vermeren ( ). Onder hun leiding werd de fabriek gemoderniseerd en kende een grote bloei. Ze verwierven de handelsfondsen van verschillende belangrijke porselein- en kristalfabrikanten en werden zo de Belgische vertegenwoordigers van grote buitenlandse manufacturen. In 1869 werd Chantal Vermeren-Coché weduwe en stond ze alleen aan het hoofd van de onderneming. In 1874 liet ze een tentoonstellingsruimte bouwen uitgevend op de Georges Lorandstraat. In 1901 legateerde ze de manufactuur aan haar nicht Marthe Coché en haar echtgenoot Louis Demeuldre. Louis Demeuldre verdiepte zich in de kunst van het porselein-maken en maakte hiervoor talrijke studiereizen naar Frankrijk, Beieren en Berlijn. Hij breidde vooral de activiteiten van de afdelingen architecturale keramiek en elektrotechnisch materiaal uit. Tot dan toe had de fabriek vooral naam gemaakt met de productie van tafel- en toiletservies. Rond de eeuwwisseling werd de interesse van Chantal Vermeren-Coché en daarna van haar man Louis Demeuldre voor de art nouveau gewekt. L. Demeuldre had talrijke contacten met art-nouveau-architecten als Victor Horta, Paul Saintenoy en Maurice Bisschops. Deze laatste kreeg in 1905 de opdracht om een nieuwe winkel voor de kleinhandel te ontwerpen in de Waversesteenweg. De manufactuur kende met haar producten een groot succes op internationale tentoonstellingen, en onderscheidde zich door de vruchtbare samenwerking met befaamde kunstenaars als de beeldhouwers Isidore De Rudder, Alfred Crick en Julien Dillens. Ze produceerde ook veel decoratief porselein en aardewerk voor Brusselse gebouwen, onder meer de tegels van de gevel van het voormalige warenhuis Old England op de Hofberg (architect Paul Saintenoy, 1899). In 1930 kocht de onderneming de machines van in moeilijkheden verkerende porseleinfabrikanten in Limoges. In 1933 na de dood van Louis Demeuldre, bleef zijn echtgenote Marthe het familiebedrijf leiden, daarbij geholpen door haar geadopteerde neef Henry. Deze moderniseerde het fabricageproces door de kolenovens te vervangen door ovens op stadsgas. In 1941 vormde hij de onderneming om tot PVBA Demeuldre. De periode na de Tweede Wereldoorlog bleek moeilijk te zijn. In 1953 staakte de PVBA Demeuldre haar industriële activiteiten om zich uitsluitend aan de verkoop van porselein, kristal, glaswerk en edelsmeedwerk te wijden, in de winkel en de tentoonstellingszaal van de voormalige fabriek. De ateliers werden uiteindelijk rond 1960 gesloopt en alleen de winkel (1905) in de Waversesteenweg en de tentoonstellingszaal (1870) in de Georges Lorandstraat bleven

3 PAGINA 3/5 bewaard. Winkel in de Waversesteenweg (architect Maurice Bisschops, 1905) Gevel in eclectische stijl en met elementen van neo-italiaans renaissance. Hij bestaat uit twee onderscheiden volumes: links toegangstravee van vier bouwlagen (hoogste toegevoegd in 1963) met brede koetspoort onder steekboog en verder gekoppelde vensters. Hoofdgebouw rechts met winkel met uitzonderlijk geornamenteerde gevel van twee bouwlagen onder attiek en twee brede traveeën tussen pilasters met cartouches (vlak op benedenverdieping, gebost op eerste verdieping en gecanneleerd en met Ionisch kapiteel op attiek). Gesculpteerde houten kroonlijst, bekroond door attiek versierd met polychrome keramische tegels met gemouleerd decor. Op benedenverdieping brede uitstalramen boven zwart marmeren sokkel. Deze gevel werd duidelijk ontworpen als een affichegevel die de aandacht van de voorbijgangers moest trekken. Uitstalramen op benedenverdieping en vensters van eerste verdieping zijn bekroond met fries van keramische tegels met ondernemingsnaam Maison Vermeren coche L. Demeuldre coche succe' en met namen van verkoopartikelen gres cérame porcelaines faïences cristaux coutellerie verrerie'. Attiek bekroond met leeuwen en vaasvormige bekroningen op postamenten. Schrijnwerk met guillotinevensters op eerste verdieping bewaard. Interieur Ondanks moderniseringen is de fraaie structuur bestaande uit gecanneleerde gietijzeren zuilen onder cassettenplafond bewaard gebleven. Opmerkelijke decoratie met houten trappalen en trapleuningen, geprofileerde lambriseringen en panelen in geglazuurd keramiek. Trappenhuis aan kant van uitstalraam versierd met keramische panelen met zichten op Brussel of met vogels op takken van een hybride bloeiende boom, allen binnen houten omlijstingen en van elkaar gescheiden door halfzuilen. Scheidingsmuur waartegen eerste trapdeel rust, onderaan gedecoreerd met fries, waarboven drie panelen met geglazuurde keramische reliëftegels. Op onderste fries decor van zwanen en bloemmotieven. Drie schitterende verticale panelen gesigneerd door Isidore De Rudder; decor van allegorische figuren die de Harmonie, de Kleur en de Maat symboliseren. De kunstenaar ontwierp deze drie panelen voor de stand van de fabriek Vermeren-Coché op de in het Jubelpark georganiseerde Wereldtentoonstelling van Brussel in Tentoonstellingszaal G. Lorandstraat (1874) Gelegen achter het magazijn en doorlopend tot in Georges

4 PAGINA 4/5 Lorandstraat. Bepleisterde gevel op hardstenen sokkel en bekroond met getrapte topgevel. Twee bouwlagen en twee traveeën. Getoogde vensters; oculus ter hoogte van topgevel. Interieur Op eerste verdieping is deel bewaard van grote winkelruimte met interessant opengewerkt metalen gebinte met decor van ijzeren bloemmotieven. Gebinte onder zadeldak met verhoogde nok. Gebouw in 2006 gerestaureerd. Beschermd op Archieven GAE/DS ; ; Publicaties en studies CULOT, M. (dir.), Ixelles. Inventaire visuel de l'architecture industrielle à Bruxelles, AAM, Brussel, , fiche 74. DEL MARMOL, B., DELSAUTE, J.-L., et al., Le quartier Saint-Boniface, Ministerie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Brussel, 1998 (Bruxelles, Ville d'art et d'histoire, 23), pp SCHOONBROODT, B., L'Art Nouveau et les maîtres céramistes bruxellois, Hommage aux fabriques d'art Helman, Janssens et Vermeren-Coché, Escale du Nord, Anderlecht, Tijdschriften DeMEULDRE-COCHÉ, H., Notes sur l'implantation de l'artisanat porcelainier au XIXesiècle à Ixelles', Mémoire d'ixelles, 1, 1981, s.p. DEMEULDRE-COCHÉ, H., Physionomie agricole d'ixelles en 1895', Mémoire d'ixelles, 1, 1981, s.p. DEMEULDRE-COCHÉ, H., Chris he Windisch, maître porcelainier auquel la porcelaine de Bruxelles doit son efflorescence au XIXesiècle', Le Folklore Brabançon, 211, 1976, pp Made in Brussels, 300 ans de faïence et de porcelaine (Tentoonstellingscatalogus), Musea Bruxellae, Brussel, , pp Afkortingen Onderzoek en redactie :

5 PAGINA 5/5 Demeuldre-Coché, toegangstravee (foto 2010). Demeuldre-Coché, detail (foto 2010). Demeuldre-Coché, detail van de attiek met polychrome keramische tegels (foto 2010). Voormalige porseleinfabriek Demeuldre-Coché, gevel in de Georges Lorandstraat (foto 2010). Georges Lorandstraat 24-26, voormalige porseleinfabriek Demeuldre-Coché, opstand, GAE/DS (1874).